Nội tiết học đại cương

WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

T

I

Ế

T

I

I

NG

I

ĐẠ

O

TP
.

QU

Y

NH
ƠN

MAI THẾ TRẠCH - NGUYEN THY KHUE

Ị

■

C

■y---:-:ỵ ^ ỹ ệ ỉ; ú ầ
ta r n : ■

-:; V ; : --:

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

•■...' '..•••• Gl.'clazlcio 30m g ••

A

i||| i§ ? ii| '

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

ĐẠI CƯƠNG

NHÀ XUẤT BAN Y HỌ c
CHI NHÁNH THÀNH PHỐ H ồ CHÍ MINH
2007

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON

WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

N Ộ I TIẾT H Ọ C ð Ạ I CƯ ƠNG, ấn bản .lần thứ ba, năm 2007

Y

Tác giả ñẫ ñăng kí bản q uyền tại C ục bản q u yền văn h óa nghệ thuật n gày 9 tháng 9 năm 2003.
M ọi sự sao ch ép phải ñược sữ ñồng ý của tác giả.

QU

Ấn bản lần thứ nhất, năm 1999.

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

Ấ n bản lần thứ hai, năm 2003.. ■

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

LỜI NÓI ðẦU
QU

Y

ách “Nội tiết học ñại cương” mà bạn ñọc có dưới tay không phải là tập II của sách Nội
tiêt học tập I ñã xuất bản năm 1992, mà là một bộ sách hoàn toàn mới với nội dung
ñầy ñủ và phong phú hơn.

NG

ĐẠ

O

TP
.

Vq[i khả nang có hạn, các tác giả không dặm có cao vọng viết một cucín sách giáọ khoa về một
chuyên ngành của y học, mà ở ñấy hàng ngày hàng giờ luôn luôn diễn ra những tiến bộ mới như

Nội tiết học. Tuy nhiên ñể bạn ñọc có thể tra cứu dễ dàng một vấn ñề về nội tiết, và nhất là ñể
uỊỊây men hứng thú cho những ai m uốn trở thành người chuyên nghiên cứu nội t i ế t " chung tô í
mạnh dạn biên soạn cuốn sách này. “Nội tiết học ñại cương” chủ yếu là m ột cỗng trình tuyển
chọn và biên dịch từ các sách giáo khoa; các sách tham khảo về Nội tiết học có uy tín bằng tiếng
nước ngoài. Phần ñórig góp cả nhân của các tác giả rất khiêm tốn và chỉ nên coi là ý kiến tham
khảo.
.

ẦN

HƯ

Nội dung sáeh giới thiệu lịch sử sơ lược về pội tiết học, những kiến thức cơ bản về nội tiết học,
tât cả các chương lớn của hệ nội tiết từ tuýến yên, chò ñến các tuyến sinh dục. Các rôì loạn tăng
trưởng; các rối loạn chuyển hoá glucoz, lipid; các vấn ñề ít nhiều liên quan ñến nội tiết như béo phì,
gầỵ, xạm da; môi liên hệ giữa ung thư và nội tiết cũng ñược ñề cập khái quát trong các phẫn riêng.

10

00

B

TR

Trong khi biên soạn cuốn sách này một vấn ñề luôn luôn làm chúng tôi phải ñắn ño suy nghĩ là
các danh từ khoa học chưa thống nhất. Thống nhất danh từ là vấn ñề cần thiết nhưng rất khó thực
hiện. Một danh từ dùng rất ñắc ñịa trong ngành này lại không thích hợp ñôi với ngành khác. Ngay
trong một ngành như Y học, cũng có nhiều trường hợp không thông nhất giữa các chuyên ngành
lậm sàng và cận lâm sàng, Tại các nước thì thống nhất danh từ là việc làm lâu dài của V iện Hàn Lâm

Khoa Học. Trong lúc chưa có sự thống nhạt chung, thiết nghĩ m ổ ỉ chuyên ngành nên xâ y dựng các
thuật ngữ tho'ng nhất cho ngành mình ñã.

Í-

HÓ

A

Mặc dù ngày nay sô" người biết ngoại ngữ rất ñông, nhưng chúng tôi thiết nghĩ tiếng V iệt hiện
nay cũng rất phong phú và ñủ khả năng chuyển tải và diễn ñạt những vấn ñề khoa học phức tạp.
Vì thế chung tôi mạnh dạn tạm dịch một số danh từ chuyên môn, cũng như phiên âm một sô" danh;
từ khác ra tiếng Việt. Các danh từ này chỉ ĩà tạm thời. Thời gian sẽ quyết ñịnh việc chấp nhận haý
lọạị bỏ chúng.

TO
ÁN

-L

Nội tiết học là một chuyên ngành rộng lổn, tại nhiều nước ñã có các phân ngành của nội tiết
học như ðái Tháo ðường Học (Diabetologia)vTuyến Giáp Học (Thyroidoĩogia) V . . . V . , . Cho nên
khuôn, khổ một cuốn sách nhỏ như,“Nội tiết học ñại cương” không thể nào'ñi vào nhiều vấn ñề
chi tiết. ðộ là nhiệm vụ của các sách chuyên khảo, cấc tạp chí chuyên ngành. Nhiệm vụ của các
tác giả cuốn sách này chỉ là “gây men hứng thú”, gơi óc tò mò ñể bạn ñọc tìm hiểu thêm nếu cảm
thây hứng thú sau khi ñã lướt qua những trang viết vụng về này.

DI
ỄN

ĐÀ
N

. Chắc chắn là cuốn sách còn rất nhiều thiếu sót. Ý ñịnh của chúng tôi là muốn ñưa vào những
hình ảnh minh họa có màu sắc, vì nội tiết học thiếu màu sắc thì giá trị giâm mất gần một nửa,
nhưng ñiều kiện thực tế chưa thực hiện ñược. Các tác giả rất mong bạn ñọc sẽ chỉ dẫrí những lỗi
ñã mắc, góp nhiều ý kiến thiết thực ñể cuốn sách trong những lần xuất bản sau ñược tốt ñẹp hơn.

TP Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 1 năm ì 999
C ác tác giả
iii

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

LỜI TựA CHO LẦN TÁI BẢN THỨ NHAT (2003)

NH
ƠN

Trước khi cuốn Nội tiết học ñại cương xuất bản ỉần ñầu tiên (tháng 1-1999) trong sinh học, ñã
có một phát minh cực kỳ quan trọng. ðó là :

Y

• Ngày 27-2-1997 tạp chí khoa học có uy tín Nature ñã ñăng tin hai nhà khoa học Ian Wilmut và
Keilh Campbell (V iện Khoa học Roslin, Edinburgh, Scôt-len) ñã trình làn g chú cừu Dolly
ñược sinh sản, ñúng ra là nhân bản, bằng phương pháp vô tính (cloning).
!

QU

Tiếp theo :

TP
.

• Ngày 12 tháng 2 năm 2001 Craig Venter, giám ñốc hãng Celera genomics (Marỵland-Hoa kỳ)
và Tập ðoàn Quốc T ế Nghiên Cứu Bộ Gen Ngựời (Human genom project. HGP) ñồng thời
công bô" bản ñồ gẳn ñầy ñủ (99%) bộ gen người.

ĐẠ

O

Có thể nói ñấy thực sự là những nhân tô".của một cuộc cách mạng mới trong sinh học, nó ñã khơi
gợi cho sinh học nói chung và y học nói riêng những hướng nghiêo cứu không eó giới hạn. Bản chất
của sự sống )à protein. Chính các protein cỊặ ñem ñến bản sắc ñộc, nhất vô nhị của loài người. ,

HƯ

NG

TS David Altshuler thuộc Viện Kỹ thuật Massachusetts (MIT) sau khi nghe tin công bô" b ả iíñ ồ

gen người dã nói “trong quá trình tiến hoá, con người bằng cách nào ñổ ñã rút;rạ- các “từ” khỏi
“mệnh ñ ề” di truyền ñể sắp xếp lại hoặc lặp lại, hình thạnh các protein với những chức năng.mới”.
Một khoa học mới ñã thành hình ñó là ngành Protẹỉrị học (Protẹomics) ñang trộ thành hòn ñá tảng
cho các nghiên cứu sinh học.

ẦN

Y học sẽ trở thành hướng vào cá nhân thông quạ việc nghiên cứu gen.

00

B

TR

Ngay lập tức sau khi biết bản ñồ gerì người, một vài bệnh do khiếm khuyết gen ñã ñược mô tả.
Và với cac thành công trong sinh sản vô tính! giỡ ñằy ngưội ta ñã có thể nói ñến trị liệu bằng sirih
sản vô tính (therapeutic cloning). Tuy cách ñặt vấn ñề trị liệu này còn có những trở ngại về y ñức,
về tôn giạo nhưng chỉ là tạm thời. Trong một tứớng laí không xa việc ghép cơ quan (tụy, gan, tim,
thận V . . . V . . . ) sẽ không còn là vâV ñề nan giải do thiếu người hiến tạng.

A

10

Theo Francis Collins giám ñốc Viện Nghiên cứu gen người quốc gia của Mỹ thì chỉ một thập niên
nữa sẽ xuất hiện các loại thuốc ñiều trị cho từng cá nhân riêng lẻ.

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

Những người có tâm huyết với môn Nội tiết học ỗ nước ta hoàn toàn chia xẻ niềm vụi mừng với
các phát minh vĩ ñại của các nhà sinh học thế giới. Chúng ta cũng hy vọng các phát minh trên sớm
ñề ra ñữợc những ứng dụng thực tiễn ñôi với cầc bệnh nội tiết mà chẩn ñoấn và ñiều trị còn nhieụ
khó khăn. Tuy nhiên ñể khỏi lạc hậu quá xa với Sinh học, Nội tiết học thế giới thiết tưởng các người
yêu thích môn Nội tiết học cũng như những người quan tâm ñến Nội .tiết học ở V iệt nam cần ehú ý
ñẩy mạnh các nghiêm cứu cơ 6ản. Chỉ khi nào có các công trình nghiên cứu cơ bản cỏ giá: trị, thi N ội
tiêt học V iệt nam mới mong góp tiếng nói trên diễn ñàn quốc'tế và mới thật sự làm eho Nội tiết học
Việt nam tiến xa trên con ñường học thuật.
'
“Dám nghT dám làm” là phương châm ñã ñứa dân tộc ta ñến nhiều thành công trong nhiều lĩnh
vực. Kỳ vọng ñó ñang ñặt trong tay các bạn ñọc thân mến.

ĐÀ
N

Trong lần tái bản này nhiều bài, nhiều chương ñã ñược cập nhật hoặc soạn lại cho hợp lý hơn,

DI
ỄN

Rât mong các bạn góp ý những chỗ còn thiếu sót ñể những lần tái bản sau ñược hoàn hảo hơn.

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

'Quý ỉ ỉ năm 2003

MAI THÊ TRẠCH - NGUYEN THY KHUÊ

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

LỜI TựA CHO LẦN TÁI BẢN THỨ HAI (2007)

QU

Y

Trong ấn bản lần này các tác giả cung câp cho bạn ñọc những thông tin cần thiết về những bệnh/
hội chứng ñang có chiềii hướng gia tăng trên thế giới cũng như tại Việt Nam. ðó là các bệnh H ỈV /
AỈDS, ñái tháo ñường trong thai kỳ, tai biến do sử dụng Corticoỉñ không ñung cách. ð ặ c biệt khi
thông tin trên báo chí nói rằng ñái tháo ñường trẻ .em ñang gia tăng nhanh chóng (10-15% người
bệnh dái tháo ñường theo báo cáo tại Hội Nghị ðiểu Dưỡng Nhi Khoa Toàn Quoc ngày 15/3/2007
tại Hà Nội).

NG

ĐẠ

O

TP
.

Mặt khác các phương pháp, chẩn ñoán hình ảnh, các test sinh hóa có ñộ .nhậy cao ñã giúp ích rất
nhiều cho lâm sàng học và ñiều trị học. Nhưng chúng cũng có thể gây bôi rốỉ cho thầy thuốc
chưa cỏ kinh nghiệm, gây hoang mang không cần thiết cho bệnh nhân. Một sổ thí dụ là các trường
hợp bướu giáp phát hiện tình GỲ/ khi siêu âm tuyến giáp (ỉncỉñentaỉoma tuyến giáp), incidentạloma
tuyến thượng thận, các trường hợp bệnh tuyến giáp dưâi lâm sàng. Các vấn ñề này sẽ ñược ñề
cập tới trong ấn bản mới này.

ẦN

HƯ

v ề hình thức, ñốì với một sô" bài mới, các tác giả ñã cung cấp m ục ỉụ,c tài ỉiệu tham khầo ngay cuối
bài ñể tiện cho ñộc giả ñọc thêm khi cần. Các tác giả mong rằng khi ñiều kiện kỹ thuật cho phép
sẽ có mục lục tổng quát theo vẫn ABC như thông lệ.
Q uý ỉ n ă m 2 0 0 7

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO

ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

MAI THẾ TRẠCH - NGUYỄN THY KHUÊ

V

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

QUY TẮC BIÊN SOẠN
Danh từ khoa học

Danh từ khoa học dùng Uong sách này. chủ yếu là các ñanh từ ñã công bô" trong sách “Từ ñiển
Y Dược Pháp V iệt” (Nhà xuất bail Y học 1976).

QU

Y

Chứng tôỉ cũng ñưa vào'sử ñựng những ñanh từ chưa có trong sách trên, hoặc các danh từ dịch từ
tiếng nước ngoài ñể diễn tả những khái niệm mới.

TP
.

D ể bạn ñọc có thể:
-'Tra cứu danh từ gốc liếng' nừớc ngoài

O

~ ð ể tránh tối ña việc mỗi khi dùng một danh từ nước ngoài lại phải chua thêm từ gốc trọng dấu (.)

NG

ĐẠ

Chúng tôi tạm dịch'các ñanh tữ này sàng tiếng V iệt và tập hợp lại trong một bảng ở cuối sách gọi
là “ Bảng ñốì chiếu danh từ V iệl-A nh -P h áp ” . Các danh từ này chỉ là tạm thời, sau này nếu tim
ñược danh từ thích hợp và chuẩn xác hơn sẽ ñược bổ sung sau.

HƯ

. Nhưng một sô" danh từ sẽ không dịch vì ñcã ñược phiên âm gọn hoặc ñã thông dụng: adrenergic,
analog, cholinergic, dopaminergic, gynecom asty, stress, shock.

Danh tìí phiên âm tiếng Việt

TR

ẦN

Trong sách này nhiều danh từ khoa học ñược phiên âm ra tiếng Việt. Những nguyên tắc chính
trong việc phiên âm, dác darih từ tiếng nước ngoài ra tiếng V iệt ñã ñược chấp nhận trong ngành Y
như sau :

B

- Có thể dễ dàng tìm từ gốc.

00

- Phiên âm chủ yếu theo gốc tiếng Anh không cổ dấu : halogen, phenol

A

10

- Các phân tử có tính chất enzym sẽ phiên tên + liếp vĩ níỊữ aza ñ ể phù hợp với các danh từ sinh
hoả ñã có : amylase thành amylaza, ribonuclease thành ribonucleaza V . . . V . . .

HÓ

- Bỏ các dấu nặng, ngã, hỏi.
~ Du nhập một số :

Í-

* nguyên âm kép : au (aureomycin), eu (leucin)

-L

* nguyên âm 3 chữ : eau (Pluteau), eur (Pasteur)

V...V...

TO
ÁN

* phụ âm ñơn : f (fovmolj, j (joul), w.(watt), z glucoz)
* phụ âm kép 2 chữ : bl (bìepharin), ch (cholesterol), pr (prolactin), tr (streptomycin)
* vần xuôi : ce (ceton), ci (acid), pi (lipid)
V...V...

ĐÀ
N

* vẫn ngược 2 chữ : ab, az, id,

........................

V. . V. .

* vẫn ngược 3 chữ : eux (sulfureux), eur (eurax)

V...V...

Cách viết ñơn vị và sô' thập phân

DI
ỄN

Số thập phân ñược ñánh số theo kiểu Anh-Mỹ, tức là dùng dấu (.) thaydấu (,) ñể tiện tra cứu,
so sánh với các tài liệu tiếng nước ngoài phần lớn bằng tiếng Anh.Thí dụ :15.5cm.
Các ñơn vị của Lít sẽ viết là : lít = L , decilit ==dL, mililít = mL

................................. ........... .... .......... ................. vỉ.....—................-......................................

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

ðôi với các trị sô' nhỏ dưới mili, như micro trong bản in cữ thường viết |J.g, thí dụ \xg microgam
có thể gây khó khăn trong việc in ấn nên sẽ viết là mcg (microgam), nhưng cũng có thể viết theo
cách cũ |j.g. Mong ñược sự thổng cảm của bạn ñọc.

Từ viết tắt
N h ữ n g chữ viết tắt

QU

Y

- Thường dùng ACTH, TSH, LH V . . . V . . . ñể nguyên hoặc chỉ viết lại nguyền chữ ACTH, TSH, LH
mà không dịch (xem thêm phcần tên hormon viết tắt ñã có dịch).

O

TP
.

- Những chữ ít dùng OAF, TNF, POEMS viết lại nguyên chữ O steoclastic Activating Factor
(O A F), Tumor N ecro sis Factor (TN F), Polyneuropathy O rganòm ely E ndocrinopathy M
component Skin change (POEMS) và ñẹ nguyên khi dùng tvong tiếng V iệt ; sau này khi dòng
nhiều hơn hoặc nghĩa rố hơn sẽ ñược bổ sung sau

ĐẠ

- Những chữ khi dùng trong tiếng V iệt chưa ñầy ñủ nghía, có dịch nhưng thêm phần chữ tắt
tiếng nước ngoài ở sau như IRMA / Immuno Radiometric A ssay ñược ghi là ðo m iễn dịch
phóng xạ, IRMA.

HƯ

NG

Tên các hormon, viết tắt trong các phần khác nhau của sách, sẽ ñược tập trung thành một bảng
riêng ở cuối sách. Các từ viết tắt hay dùng, tiếng nước ngoài và tiếng V iệt, cũng ñược tập trung
thành cấc bảng riêng ñể tiện tra cứu và tránh sự trùng lắp.

ẦN

Bang hằng số’ sinh lý các hormon

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

Một bảng hằng số sinh lý các hormon sẽ ñược in ở cả ñầu và cuối sách ñể việc tra cứu ñược dễ
dàng.
■

vii

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

QU

Y

CẤC TẤC GIẢ

TP
.

M ai T hế Trạch, GS.BS. N guyên Chủ nhiệm Bộ mộn Nội..:,
tiết TTrường ð ại học Y Dược TP Hồ Chí Minh

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

Nguyễn Thy Khuê, PGS.TS.BS. Chủ nhiệm Bộ môn Nội tiết
- Trường ð ại học Y Dược TP Hồ Chí Minh

B

LỜI CẢM ƠN

10

00

Chân thành cám ơn BS. Trần Quang Nam, BS. Lý ð ại Lương
ñã góp nhiều'công sức ñể hoàn chỉnh bản thảo.

HÓ

A

Các tác giả cũng cám ơn các bác sĩ, công nhân viên Bộ
môn Nội tiết - Trường ð ại học Y Dược TP Hồ Chí Minh ñã
giúp ñỡ về mọi m ặt ñể cuốn sách này tới tay bạn ñọc.

-L

Í-

Xin cám ơn các bạn ñọc ñã ñộng viên khi vui lòng sử dụng
sách.

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

Các tác giả

viii

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

H Ằ N G SỐ SIN H LÝ V E N Ộ I T IE T

Giá trị quốc tế (SI)

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

NH
ƠN

Hệ số chuyển
i ñổi
c xCF = SI


97.95

< 220 pmol/L

< 8 ng/dL

27.74

220 - 660 nmol/L
50-4 10n m ol/L
<140 nmol/L
o.ố - 70 nmol/L
5.4 - 9.2 mmol/L
< 60 nmol/L

8 - 2 4 fXg/dL

2 - 15 ỊtLg/dL
<5 ỊXg/dL
0.2 - 20 ịig/L
820 - 3380 ng/clL
< 2 |lg/dL

1 - 1 3 nmol/L
1.5 -7.5 nmol/L
ỉ

0.3 -4 .2 Hg/L
0.5 - 2,5 |Xg/L

TP
.

QU

Y

< 100 mmol/L

ĐẠ

NG

27.59
27.59
27.59
1467

0.002714
28:86
3.026
3.026

5 - 26 Hg/ngày
10 - 100 ỊXg/ngày
2 - 1 0 mg/ngày

14 - 52 Ịimol/ngày
2 2 -8 8 Ịim o l/n g à y
6 - 4 5 |J,mol/ngày
10 - 30 ng/L
2,3 - 7.4 pmol/L

4 - 1 5 mg/ngày
7 - 2 5 mg/ngày
1 0 - 8 0 ị-lg/dL
10 - 30 pg/dlL
2.5 - 8 ng/L

3.467
3.467
0.5872
1.0
0.92

18 - 23 mmol/L

18 - 23 mEq/L

1.0 :

<50 ng/L

<50 pg/mL

1.0

1 -1 .5 mmol/L
2.2 - 2.6 mmol/L
0.9 -4 .6 ỊXmol/L

4 - 4.6 mg/dL
9 - 10 5 mg/clL
50 - 250 |i.g/dL

0.2495
02495
0.01863

170 - 520 pmol/L
0.3 - 2.8 nmol/L

3 0 - 9 5 pg/mL
15 -4 7 5 pg/mL

5.458
’ 0.005911

<275 nmol/L
0 - 1 1 |j.mol/ngày

< 50 |j,g/ngày
0 - 2.0 mg/ngày

5:458
5.458

< 675 nmol/L
< 35 mmol/ngày
98 - 106 mol/L

<120 ug/ngày
<68 mg/ngàỳ
98 - 106 mẾq/L

5.911
5.046
1.0

< 5.20 mmol/L
5.2 -6 .1 8 mmol/L
> 6.21 mmol/L

< 200 mg/dL
200 - 239 mg/dL
> 240 mg/dL

■! ■

' 0.02586
002586
0.02586

> 1.29 mmol/L
0 .9 -1 .2 7 mmol/L
< 0.91 mmol/L

> 50 mg/dL
36 - 49 mg/dL
< 35 mg/dL

B

TR

ẦN

HƯ

15 -70 nmol/ngày
30 - 300 nmol/ngày
5.5 - 28 Ịlmol/ngày

00

10

Acetoacelat, huyết tương
Steroid thượng thận, huyết tương

Aklosteron, nằm ngửa, giảm muôi
Cortisol
8 a.m
4 p.rn
ức chế dexamethason qua ñêm
Dehydroepianñrosteron (DHEA)
Dehydròepiandrostèron sulfat (DHEAS)
] 1- deoxycortisol (hợp chất S)
17 a - hydroxyprogesteron
nữ
nam
Steroid thượng thận, nước tiểu
. . Aklost.eron .... .......................... ......
Corlisol, tự do
17- hyclroxycorticosteroid
' 17- ketosteroid
nữ
nam
Ammonia (như NH3), rridii tm toàn phẩn
Angiotensin II, huyết tương, 8 a.ní
Aiginin vasopressin (AVP), huyết tương
không giới hạn uống nước
Bicarbonat, huye’t thanh
Calciferol (xem vit D)
Calcitonin, huyết thanh
Calcium
Ion hóa, huyết thanh
Toàn phần, huyết thanh
ị3,- caroten, huyếl thanh
Catecholamin, huyết tương

Epinephrin, cơ bản, nằm ngửa
Nor Epinephrin, cớ bân, nằm ngửa
Catecholamin, nước tiểu
Epinephrin
Normetanephrin
Catechỏlamin toàn phần
(như norepinephrin)
vanillỵlmandelic acid (VMA)
chlorid, huyết thanh
Cholesterol, huyết tương
Cholesterol, toàn phần
Tốt
Giới hạn eao
Cao
.................. .
HDL cholesterol
Tốt
Giới hạn cao
Cao

Giá trị quy ước
C

O

XÉT NGHIỆM

! 2.774
'2.759
2.759

;

0.02586
0.02586
0.02586

ix

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

<130 mg/dL
131 - 159 mg/ñL
>160 mg/dL
20 - 100 pg/clL
0.5 - 2 ng/dL
< i.5 mg/dL
< 18 mg/dL
< 120 pg/mL
50 -100 pg/mL

10

A

HÓ

Í-

-L

TO
ÁN

ĐÀ
N

DI
ỄN

0.02586
0.02586
0.02586
0.2202
1,0
88.40
0.03906
1.0
1.0

4,2 - 6.4 mmol/L
>7.8mmol/L
>2.8 mmoi/L
> 2.2 mmol/L

75 ~ 115 mg/dL
> 140 mg/dL
> 50 mg/ñL
> 40 mg/ñL

0.05551
0.05551
0.05551
0,05551

<7.8 mmol/L
7.8 - 11.1 mmol/L
>11,1 mmol/L

<140 mg/dL
140 - 200 mg/dL
> 200 mg/dL

0,05551
0.05551
0.05551

3.5 - 7.0 nmol/L
3.0 - 5.0 nmol/L

1 - 2 ng/mL
0.8 ~ 1.3 ng/mL

3.492 ■
3.492

70 - 220 pmol/L
> 740 pmol/L .
< 180 pmol/L

20 - 60 pg/raL
> 200 pg/mL
<50 pg/mL

3,671
3.671
3.671

0.17 - 1.0 nmol/L
0.87 - 2.6 nmol/L

0.05 - 3 ng/mL
0.25 - 0.75 ng/mL

3.467
3.467

6 - 64 nmol/L
<ố ,nmol/L
<6 nmol/L

2 - 20 ng/mL
<2 ng/mL
<2 ng/mL .

3.180
3.180
3.180

<3.5 nmol/L
10 - 35 nmol/L
0.2 - 0.7 nmol/L

< 1 rtg/mL
3 - 10 ng/mL , ..
0.05 - 0.2 ng/mL

3.4Ố7
3.467
3.4Ố7

5 -2 0 I U /L
5 - 2 5 IU/L

5 - 2 0 mlU/mL
5 -2 5 mIU/mL

1.0
1.0

12 - 30 IƯ/L
25 - 100 IU/L

12 ~ 30 mĩU/mL
25 - 100 mlU/mL

1.0
1.0

5 - 2 0 IU/L
5 - 2 0 Iư/L

5 - 2 0 mlU/mL
5 - 2 0 mlU/mL

< 5 Iư/L
< 5 Iư/L

< 5 mlU/mL
< 5 mlư/mL

1.0
■1.0*

< 5 |ig/L

< 5 ng/mL

1.0

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

TP
.

QU

Y

NH
ƠN

< 3.36 mmol/L
3.39 -4 .1 1 mmol/L
>4.14mmol/L
4 - 22 pmol/L
0.5 - 2 |ag/L
<133|imol/L
< 0.7 mmoỉ/L
< 120 ng/L
50 - 100 ng/L

00

LDL cholesterol

Tốt
Giới hạn cao
Cao
„ Corticotropin (ACTH), huyết tương
c “ peplicỉ, huyết lương
Creaúnin, huyết thanh
Acid béo không estei' híiy tự do, huyết tương
Gaslrin, huyộ't thanh
Glucagon, huyết tương
GIucoz, huyết tương
Ẹói qua ñêm, bình thường
ð ói qua ñêm, ñái tháo ñường
ðói 72 giờ, nam bình thường
ðói 72 giờ, nữ bình thường
Nghiộm pháp dung nạp ñườngi ñường
huyếí tương sau 2 giờ
Bình thường
Rối loạn dung nạp ñường
ðái tháo ñường
Slcroid sinh dục, huyết tương
Ancừostenedion
Nữ
Nam
Estradiol
. Nữ
cơ bản
rụng trứng
Nam
Dihydroteslosteron
Nữ

. Nam
Progesteron
Nữ: Giai ñoạn hoàng thể
) Giai ñoạn nang
Nam
Testosteron
Nữ
,
Nam
Giai ñoạn Irước dậy thì nam và nữ
Gonadotropin, huyếl tương
Nữ, cơ bản
RSH
LH
Nữ, ñỉnh rụng trứng
FSH
LH
Nam
PSH
LH
Trước dậy thì nam và nữ
FSH
LH
Hormon í ăng uưởng, huyết tương
Sau uống 100 g ñường

O

WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

*

■ ,

'

1.0
1.0

X

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

> 9 ng/mL

1.0

< 3 IU/L
< 300 nmol/L

< 3 mlU/mL
<3.0 mg/dL

1.0
96.05

35 - 145 pmol/L

5 - 2 0 |iU/mL

7.175

<35 pmol/L

< 5 ỊaU/mL

0.45 - 2.2 kU/L
0.34 -1 .9 kU/L
0 .5 6 -2 .2 mmoỉ/L
0.8 -1 .2 mmol/L
285 - 295 mmol/kg

0 .4 5 -2 .2 U/mL
0.34 - 1.9 U/mL
5 - 2 0 mg/dL
1.8 - 3 .0 mg/dL
285 ~ 295 mOsm/kg

1.0
1.0
0.111
0 4114
i.o

1 - 4 pmol/L
408 pmol/L

1.25 - 5 ng/L
5 - 10 ng/L

0,8
0.8

10 - Ố5 pg/mL
3.0 - 4.5 mg/dL
3,5 - 5.0 mEq/L
2 - ỉ 5 ng/mL
0.3 - 0.9 mg/dL

1.0
0.3229
1.0
1.0
0.01129

3.2+ 1 ỊJ.g/L/giờ
9,3 ± 4.3 mg/L/giờ
136 - 145 mmol/L

3.2 ± 1 ng/mL/giờ
9.3 ± 4.3 ng/mL/giờ
136 - 145 mEq/L

1.0
1.0
1.0

0.05 - 0.30
0.15 ~ 0 61 nmol/L
0.6-4.6m U /L

5 - 30%
1 0 - 4 0 ng/ñL
0.6 -4 .6 ịXƯ/mL

0.01536
1.0

51 - 42 nmol/L

4 - 1 1 |Xg/dL

12.87

150 - 3Ố0 nmol/L
1.2 ~ 3.4 nmol/L
0.25 - 0.35
< 1.80mmol/L
120 - 420 ixmol/L

1 2 -2 8 ịlg/mL
75 - 220 ng/dL
25 - 35%

< 160 mg/dL
2 - 7 mg/áL

12.87
0.01536
0.01129
59.48

36 - 144 pmol/L
20 -100 nmol/L

15 - 60 pg/mL
8 - 4 0 ng/mL

2.400
2.496

Y
QU
TP
.

O

ĐẠ

NG

B

TR

ẦN

HƯ

10 - 65 ng/L
1 -1 .5 mmol/L
3.5 - 5.0 mmol/L
' 2 - 1 5 |ig/L
39 - 102 mmol/L

10

A

HÓ

Í-

-L

7.175

ĐÀ
N

TO
ÁN

NH
ƠN

>9 mg/L

00

Sau nghiệm pháp hạ ñường huyết do insulin
Human chorionic gonadotropin (hCG),
tiểu ñơn vị [3, huyết tương
Nam và nữ không có thai
(3 - hydroxybutyrat, huyết tương
Insulin, huyết tương
ðỏi
ðang hạ ñường huyết (ðH <2.8 nmol/L)
(ðH < 50 mg/dL)
Insulin - like growth factor 1
' (IG F -1, somatomedin - C)
nữ
nam
Lactat, huyết tương
Magnesium, huyết thanh
Osmolarity, huyết tương
Ocytoxin, huyết iương
Ngẫu nhiên
ðỉnh rụng trứng ở nữ
Honnon cận giáp (PTH), huyết thanh (PTH
dùng phương pháp miẽn dịch* phóng xạ, IRMA)
Phosphor, vô cơ, huyết thanh
Potassium (kaji), huyếl thanh

Prolaclin, huyếl thanh
Pyruvat, máu
Hoại lính renin, huyết lương
(chế ñộ ăn muối bình thường)
nằm ngửa
ñứng
Sodium (Na), huyết thanh
Chức năng tuyến giáp
Hấp thu iod ñồng vị phóng xạ, 24 giờ
Reverse Iriiodolhyronin (rT3), huyết thanh
Thyrotropin-(TSH), kỹ thuật nhạy cao,
huyết thanh
Thyroxin (T4), huyết thanh
Thyroxin - binding globulin, huyết thanh
(như thyroxin)
Triiodolhyronin (T3), huyết thanh
Triiodothyronin resin uptake, huyết thanh
Triglycericỉ, huyết thanh (như Triolein)
Acid uric, huyết thanh
Vitamin D (như vitamin D3, cholecalciíerol),
huyếl tưởng
1,25-ñihydroxycholecalciferol ( i,25(OH)J[)
25 - hydroxycholecalciferol (25 - OH D)
Ghi chú:

DI
ỄN

SI: System of International Unit
c : conventional

CF: conversion factor
CxCF = SI

xi

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

QU

Y

NH
ƠN

WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

MỤC LỤC
Trang

Phần 1

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

QU

Y

ðẠI CƯƠNG
1. S ơ LƯỢC LỊCH SỬ NỘI TIẾT H Ọ C ...... ....................... ........ .............................. ................. ................. 3

a Thử ñi ngược dòng lịch s ử .............................................. ............................................... ..... ........................4
n Thời kỳ thứ nhất................................................................................................................... ....... .............. 4
■ Thời kỳ thứ hai,.......... ................................................... ....... ................ .......................................................... 5
■ Thời kỳ hiện ñại...................................................... ....................................................................................... 7
■ Nội tiết học lạm sàng
.......................................... ....... ................................ .......................... 9
■ Vai nét sơ lược về nội tiết học ở Việt N am ........................ ........................ ................................ 10
■ Những giải Nobel Y học về nội t i ế t .................................................... ............................................. 12
í 2. H O RM O N...............,............. ..................................... .......................... ......................... .............................. 13
D ðại cư ơ n g .................... ................. .................................. ............................................................. ............ 13
■ Horrnon: ðại cương & ðịnh nghĩa ........ .............................................................................................15 .
■ Bản chất hóa học của H orm on...................... ..... .................................................... ...........................16
H Phân câp cấc H orm on........... ....................... .................................... ................................................... 17
a Bản chất hóa học của Hormon - Phân tử có tác dụng Hormon - Hormon của m ổ ............... 17
■ Danh pháp của Hormon hạ ñồi & thùy trước tuyến yên các H orm on ......................................18
■ Cách tác dụng của các Hormon........................ ............................................................. ........................19
■ Hormon ña peptid..... ........................................................................... ............................... ........................19
■ Hormon steroid & Hormon ỉà ñẫn xuất của Tyrozin................................. ...... ...... ......................... 20
■ Vai trò và chức năng của hệ nội tiế t ...................... .............. ........... ............. ................. ............... .21
■ Các chức năng nội tiết phức t ạ p .... ................................................... ............................................... 24
■ Cơ ch ế tự ñiều chỉnh của sự tiết H orm on.......................................................................................... 24
■ Tính thích nghi của các ñiều chỉnh tự chủ trongnội tiết những Hormon chính .......... ....... 26
3. PROSTAGLANDIN .
. .......................................................................................................:..................27
■ ðại cương ................................................................................................................................... ................27
■ Dạnh pháp & hóa sinh học các eicosanoid.................................................................................... 28
■ Prostaglandin -nucleotid vòng và chức năng nội t iế t ................................... ...................................31
Ị
■ Prostaglandin và bệnh nội t i ế t ............................................................................................. ............... 31
■ Prostaglandin và các thuốc kháng viêm không stero id ............................................................... 34

4. SOMATOMEDIN................................ ........................ ............................................................................. ..35
■ Vai nét về lịch s ử .........................................................................................................................................36
■ ðịnh lượng Som atom edin................................................................................................ ............. ............. 36
■ Sinh h ó a .......... ........................................................................................................................... .................36
■ Di truyền h ọ c ...................................... .................................. ................................................. .................37
* Sinh lý h ọ c ......................................................................................................................................... ........ 37
B Tác dụng sinh học trên các m ô .................................................................................. ....................... 39
■ Tác dụng sinh học “in vivo” ................................................................................................ ................... 39
■ Somatomedin và kém tăng trưởng chiều c a o ................................................................ ................... 42
m Một sô' bệnh lý k h á c ..................................................................................................................................43
■ Những nường hợp tăng trưởng quá m ức.... ........................................................ ............................... 44
a Cấc trường hợp liên quan ñến tác dụng chuyển hóa của Som atom edin ................................45

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

Phần 2

NH
ƠN

HẠ ð ồ r-T U Y Ế N YÊN

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

QU

Y

5. THẦN KINH-NỘI TIET h ọ c ....................................................................................................................49
■ ðại cư ơn g...................................................................................................................................................... 50
■ Giải phẫu-phồi học-sinh lý học ñơn vị hạ ñồi-tuyến y ê n ................................................... ..... 50
■ Những ñiểm giống nhau giữa tế bào nội tiết và thần k in h ......................................í.............. .. 52
* Não và sự kiểm soát các chức năng nội t i ế t ............................... ■................................ ..... ..........54
« Liên quan giữa tuyến yên và n ã o ......................... ............... ................. .............. ....... ......................54
■ Hormon hạ ñồi................................................................................................. .......................... .............. 54
■ Hormon hướng tuyến yên ngoài hạ ñ ồ i..................................... ....................... .............................59
■ Những hormon khác chung cho não, tuyến yên và ống tiêu hóa .......................................... 60
B Ánh hưởng của chất dẫn truyền thần kinh ñến sự tiết hormon hạ ñ ồ i . ..................... 60
a Não và sự ñiều tiết các tuyến nội tiết k h á c ............. .............. !..... ...............................................62
■ Tác dụng của hormon ñốì với n ã o ..................... ......................................... ................. .......... ...... 63

u Tác dụng của các hormon có xâm nhập vào n ã o ............................. ............................................. 64
6. TUYẾN Y Ê N ............. .................... .............................................. ..... ......................... ............................... 69
■ ðại cư ơ ng................................ ................................................ ............. ................................................... 69
■ Nhắc lại giải phẫu & phôi họe tuyến y ê n ..................;................ .................. ..... ....... .................70
B Sinh lý học tuyến y ê n ................................................................................................ ....... ...................71
7. CÁC THĂM DÒ TUYẾN Y Ê N .......... ...... .......................................... ....... ......................................... 8 1
MNguyên tắc chung của thănrdò chức n ă n g ............. ................. ............... ........ ...........................81
n Thấm dò chức năng tuyến yên trước................................................. ...................... ............ ..........81
■ Gác hormon tự chủ tuyến y ê n .......... ............................................. ....... ........ ...... ............................83
» Thăm dò hình th ái........... ....
...... ;;............... ....................................... .......
.........85

B

8. KHỐI u TUYẾN Y Ê N ...... ................................. ............................... ............................................87

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

■ ðại cư ơ n g..................................................................... ;................... ............... ................ ............... ....... 88
■ Adenom yên (adenoma)........................................ .... ..................................... ................ ....................88
a Các khối u tuyến yên khác ................. ............................................ .............. ..................................... 88
■ Ư sọ h ầ u .................................................................................... ............. .................... ............
89
■ Thăm dò cận lâm s àn g .................................................................... .............. ........ ............... ..............8 9
■ Chẩn ñ o á n ........................................ .............. ................................................................................ ..........89
■ ðiều trị............................................................... .............................................. ........................ ................ 90
■ Adenom yên tiết prolactin .......................... .................................... ..................... ............................... 91
- Adenom ỵên tiết GH (STH ).... .............. ............. ...................................... .............................. 93
9. SUY TUYẾN YÊN TRƯỚC........... .......................................................................97
■ ðịnh nghĩa. ðặc ñiểm bệnh h ọ c ......... ................. ...................................................... ......................98
■ Phân loại các suy tuyến y ê n ..................................... ................ ....... ....... ............. ..................... ...... 98
• Sinh lý bệnh h ọ c .................... ...................................................... ..........................................................98
■ Suy tuyến yên trước có nguồn gốc tại tuyến y ê n .......................... .............................................98
■ Suy tuyến yên trước từng p h ần ....... ............... .............................................. ..........L............ 100
■ Suy tuyến yên trước ño nguyên nhân hạ ñ ồ i................. ................ ........ .................................100
« Thể lâm s à n g ..................................................................... ....... .................................... ......... ............. 101
R Chẩn ñ o á n ..........................................................
................... ................................. ............................101
■ N guyên n h ân ............................................................................. .................................................. ..........101
■ Suy thùy trước tuyến yên do nguyên nhânhạ ñ ồ i.........................................................................102

■ ðiều trị...................................... ............................................................. ...... ......... ....... ............................ 102
■ Thái ñộ xử trí............................................................................................................................................ 102
■ Suy tuyến yên toàn phần của người lớ n ......................................................................................... 103
..................................................................... xiv

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

QU

Y

NH
ƠN

• ðại cương ................................ ................................. ........................ ...................................................103
• Nguyên nhân của suytuyến y ên ..................................... ............................................................ 103
• Lâm sàng & cận lâm s ằ n g .................. ...... ................................................ . .
..................... 106
• Chẩn ñ o án .................. .......................................................... ............................................................. 106
. ðiều trị ............................ ............... ........ I....;..-...;...-,............. .............. ..............................................107
10. TUYẾN TƯNG VÀ CIRCUMVENTRICULAR ORGANS ......... ............................... 109
MTuyến tùng và circumventricular organs.. ............ .................................... . ........ ...... ............... ..10 9
11. BỆNH LÝ TUYẾN T Ù N G ........... ..............................................................
113
■ Khôi u.vùng tuyến tùng ...................... ......................................... ................ ...... ............ .............. 113
■ Giải phẫu bệnh h ọ c .................... .................... .............. ............................
...... ..... .....114
■ Lâm s à n g .......... ...... ............... ............................................................................... ....... .
.
114
■ Chart ñoán hình ảnh
..... ......................... ............................................... ........................ .............. 115
■ Triệu chứng sính học .. .............
................. ........................... ............. .............. :...................... 115
■ ð iều trị ............................................................................................ ...... .............................. ;...................115
■ Hội chứng sau cắt tuyến tùng............................................ ;...................................... ....... . . .
115
■ Vai trồ có thể có của tuyến tùng trong các bệnh thần kinh “ tâm t h
ầ
r

i 116
■ Tóm lược về tuyến tù n g................................................. ................................ ...................................116
12. TUYẾN YÊN SAU ................................................. ................................. ............ 117
13. ðÁI THÁO N H Ạ T .......... .......................... ............................... .............
.......................... :......... 123
■ Hội chứng uống nhiều ñái nhiều (ñái tháo n h ạ t) ...................................... ....... ....................... 123
■ Hội chứng tiết ADH không thích hợp (SĨA D H ) ................................. ..... ...... .......................... 125

TR

Phần 3

10

00

B

TUYẾN GIÁP
;
14. NHỮNG KIẾN THỨC c ơ BẢN VỀ TƯỲẾN g i á p ............. ......................131
■Nhắc lại phôi h ọ c ................................................................................................... i..; ....V í ; ; .; .. ..ỉ 131
■ Nhắc lại giải phẫu h ọ c ........................................................................................................................ 133
■ Nhắc lại mô h ọc. .... .................................................................................... ........................ : i . 133
■ Nhắc lại sinh lý h ọ c .................... ................................................
............. ..... ;......... ............. 134

A

15. THẢM DÒ CHỨC NĂNG TUYẾN G IÁ P ................ ................... ................. ................. .......139

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

» Nghiên cứu tác dụng hormon giáp ỡ ngoại v i ................... ..............................
139
* ðịnh lượng hóc môn giáp trong m áu ................................... ....................... . . . . . . . . w . . , ; . . / . . . 140
* Thăm dồ tuyến giáp bằng ñồng vị phóng x ạ ........................... ..... .............................. ............. 141
■Khảo sát sự kiểm soát hạ khâu não - tuyến y ê n ..... ......................................... ................ i...... 144
16. CƯỜNG GIÁP...,;.... ............. ;................................................................................................................ 145
■ ðại cương - ñịnh nghĩa....................................................................................................................... 145
. ■
Sinh lý bệnh h ọ c ................................................................... ................................ ........ V...;.
146
■ Nhiễm ñộc giáp tô'............................................ ..................................................... ..... ......... ............. 146
■ Bệnh Basedow (bệnh G raves).........................:................. .......................... ............... ....... .......... 150
■ Ụ tuyến ñộc tuyến giáp (toxic adenoma).................................................... ............................

154
■ Viêm tuyến g iá p ................................................ .................................................. ................. ..............155
■ Nhiễm các thứ thuốc có io d .................................................................. ...... ..... ............................... 155
■ Nhiễm ñộc giáp tố giả (thyrotoxicosis factitia) ..................... .................................... \ 5 6
■ Những nguyên nhân hiếm g ặ p ......................................... ...........................................................
156
■ ð iều trị ........ ................................................................................................................. ........................ ......... ............. 157
■ Các phương pháp ñiều tr ị ............................................................................... ........................ .......... 157
■ Chỉ ñ ịn h ......................................................... .............................................................................................161
17. SUY G I Á P ................................................................................................................ ....................... .........ỉ 63
XV

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

■ ðại cư ơ ng ................................................ ....................................................... ....................... ................. 163
■ Nguyên nhân suyg iá p .................................................................... ...............................
................. 1Ố4
■ Bệnh h ọ c ................................................................................................................................................... ỉ 65
■ Chẩn ñ oá n ......................................................................... ......................................!....... ............. .......... 170
D ðiểu trị suy giá p ................... ............................................... ;................................................................ 171

Y

18. BỆNH LÝ TUYBN GIÁP DƯỚI LÂM SÀ N G ................ ............................................... .......175

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

QU

H Suy giáp dưới ỉâm sàn g............................................................................... ........................................... 175
■ Cường giáp dưới lâm s à n g ............................................................................. ...................................... 180
, ■ Vài ý kiến ngắn về bệnh tuyến giáp dưới lâm sà n g ........... ........................ ...........................183
19. VIÊM G IÁ P .......................................... ...................................................................................................... 185
B Viêm giáp do vi trùng sinh mủ ...........................................................................................................185
« Viêm giáp bán cấ p ................................................................................................................................186
■ v iê m giáp tự m iễ n ................................................................................................................................187
■ Viêm giáp sơ hóa xâm lấn (viêm giáp R ỉed eí) ................. .................................... ........................ ỉ 89
20. BƯỚU GIÁP ðỚN TH ư Ầ N .......... .................... .............. ................................... ................................. 191
.................. .............. ........................................................... ...... ........................................ 1 9 1
■ ðịnh danh
■ Sinh lý bệnh h ọ c ............................................................................................ ,.............. ...... .......... ... 192
■ Lâm sằng .. ................................................................................................... ................ .......................... 192
H Cận lâm s à n g ............................... ................................................................................... ............................... . 193
■ Chẩn ñoán và chẩn ñoán phân b iệ t .................................. ............. ..... .......................................... 194

H N guyên n h ân ............................................................................................................................................. 195
■ ðiều trị................................................................................................... ..............................................
19Ố
H Phòng b ệ n h ......................................................................................................................................... 197
■ Bướu.giáp nhân bình g iá p .......... V.......... ................................... .................................... ..................19 8
21. ƯNG THƯ GIÁP.............................................................................................. ............. .............. ........... 203
■ u lành tuyến g iá p ................................................................................... ...... ....... ........ ........................ 203
B Ung thư tuyến g iá p ................................................................................................... ........ ..................... 203
* Ung thư giáp xuất phát từ biểu mô nanggiáp trạn g............................................................ .... 205
■ Ung thư giáp xuất phát từ tế bào cạnhtuyến giáp .. ................................... .............................206
H ðiều trị ung thư tuyến g iá p ..................... ........................................... ................................................ 207
22. 1NCIDENTALOMA TUYẾN G IÁ P ............................. ....................................................................209
ì ■ Incidentaloma tuyến g iá p ..................... ........................... ..................................... ........... ..... .209
■ InCidentaloma và ung thư tuyến giáp ........................................... ............. ............. ............. ............. ............. ............. ....
■ Micro cancer tuyến g iá p ................................................................................................................. ..211
•
■■Thái'ñộ xử trí ñôi với incidentaloma tuyến giáp ........ ........................... ...... ..... .................... 213
23. RỐI LOẠN THIẾU HỤT IOD ,,.................................................................................. .............. .........215
■ ðại cương .... ;............... ..................................................................................... ................ ...... ........... 215
■ Rối loạn thiếu iod ........ .............................................................. ............................. ............................. 21 ó
B Bướu giáp ñịa phương.................. ........................ ................................................. ........... !..............2 1 6
■ Bệnh ñẫn ñịa phương.............. ...................................................................................... ................ ....2 19
n Dự phòng các RLTI................................................................ ................................................. ...........220
24. BỆNH LÝ TUYẾN GIÁP VÀ THAI S Ả N .......................................... .................. ........... ............. 221
« Gác thay ñổi về chức năng tuyến giáp trong thai k ỳ ...................................... ........................;.221
■ Bướu tuyến giáp và thai k ỳ ............................................................................................................... 223
■ Suy giáp và thai k ỳ ..................................................................................... ................................ .........2 24
B Suy giáp ở thai nhi và trẻ sơ sin h ..................................................................................................... 225
B Cường giáp và thai k ỳ ........................................................................................................................... 225

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

■ Bệnh lý tuyến giáp sau sinh................................................................................................................228
■ Bướu tuyến giáp nhân và carcinom t^yến g iá p ................................
.................................. 229

Phần 4

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

QU

Y

T U Y ẾN THƯỢNG TH Ậ N
25. BỆNH LÝ V ỏ THƯỢNG T H Ậ N ........................................................................................................233
25a. ðẠI CƯƠNG ................................. ........................ ........................... ............... ............................... 233
■ Nguồn gốc bào thai học và cơ thể h ọ c ............ ............................ ................ ....... ....... ........234
» Sinh tổng hợp eortisol và androgen của thượng thận.................... .......................................235
m Sự chuyên chở horm on.......... ..................... ...................................................................... ..........237
■ Chuyển hóa hormon.............. ........................................................ ........................................................ ...... 238
■ ðiều hòa sự tiết hormon.......... ................ ......................... ........................ ....................................238
■ Tác dụng sinh, học .............................................. .............. ............................................... ............... 241
■ Các xét nghiệm cận lâm sàng .................................. ................................................................ 245
■ Các nghiệm pháp ức chế bằng dexam ethason.............. .......................... ........................ .24 7
m Nghiệm pháp ñánh giá dự trữ tuyến yên-thượng thận.................... ................................................. 248
■ A ndrogen....................................... ................ ..... .......................... ....................... ..... ............................... ...... 249
■ H ệ-thống renin-angiotensin và aỊdosteron........... .................................... .............. 2.50
■ Các xét nghiệm cận lâm s à n g ............. ............... ........................................................................ 255
25b. HỘI CHỨNG CUSHING........................................ .....................................................................257
B ðại cương................................................. .................................................................. ............ .........257

Phân lo ạ i......................................................................................... ....................... .257
Sinh lý bệnh .........................................................................................................258
Triệu ch ứ n g ....................................................... ........ .........................................2 5 9
Chẩn ñoán phân b iệt........................................................................ ........................ 262
ð iều trị...................... .................................... .......................................... .................................................. ......... .............
25c, CƯỜNG ALDOSTERON............. ................. ............................................................... Ì............26 9
ðại cư ơng....................................................................................... ................................. ....... .........269
N guyên nhân cường aldosteron nguyên p h á t................................................................................. ..........270
Sinh lý bệnh ................ ....................... .......................................................;....................................27 0
Cơ chế gây tăng huyết áp dưới tác dụng của m ineralocorticoiñ............ ................. ...... 27 0
Lâm s à n g ...................................................................................................................... . . .
.2 7 0
Các bưổc chẩn ñ oán ........................................................................ ................ ................ ............2 7 2
Cạc thể lâm sàng của cường aldosteron
............ ......... .............. ....... ....... ....................... 274
ð iều trị................................................................. ................................................. ........................ ...27 6
Hội chứng tăng sản xuất deoxycorticosteron........................................ ...............................277
H ội chứng cường alñosteron g i ả ............................... ........................ .......................................278
Cường ãldosteron giả loại I I .......................................................................................... ............. 279
25d. SUY THƯỢNG THẬN M Ạ N ........... ............................. ........ ............ ...................................281
a Suy thượng thận nguyên phát mạn tính ...!.............................. .......................... ...... ............281
• N guyên nhân................................................................................................. ....... ...... .............. 281
• Sinh lý b ệ n h .................................................................................................... ..... ........ ..........283
• Triệu chứng lâm s à n g ............................................................................. ..........;....... ............283
• Các thể bệnh ñặc b iệt.........................’.............. ......................... ............................. ..2 8 4
• Cận lâm sà n g ................................................................................ ............ ................................. 284
• Chẩn ñ oán .................................................................................. ........ ........................................286
• Chẩn ñoán phân b iệt........................................................... '.......................... ..........................286
• ð iều trị................................................... ........................................... ...........................................28 7
« Suy thượng thận thứ phất mạn tính........................................................................................... ............. ............. ....288

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

7

xvii

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

QU

Y

NH
ƠN

• Nguyên nhân .......... .......................................................................... ............. ........................ ....288

• Sinh lý b ệ n h .............. ........................................................................... ..... ...................................288
• Triệu ch ứ n g ......................................................................................................................... ;...... 288
® Chẩn ñ o án .............................................................................................. ....... ..............................289
• ð iều trị .................... ........
....... ........
.... ........ .....
i..... 289
• Dư hậu của suy thượng th ậ n ........................................................................................................... ........... 289
25e. SỬ DỤNG THƯOC CORTICOID .............. ............... ...... ...........................................................291
■ Mỏ ñầu .......................... ........... ..................................................... ............ .................... ...................... 291
■ Dược lỵ h ọ c .................................................. ................ .......................... ................ ....................... 291
■ Tác ñụng phụ của Corticoid trên lâm sàn g, ............... ............ .............. .................................. 293
■ Chỉ ñịnh sử dụng thuốc corticoid ........... ..... ................ ............................................... ............... 294
■ Chông chỉ ñịnh corticoid ......... ....... .......................... ........................................... ....................... 295
■ Những vấn ñề cần lưu ý khi dùng thuốc corticoid .............................. ............................... 295
26. TỦY THƯỢNG THẬN
............ 1 ........................................ .......... r..... ................................ 297
■ Nhắc lại mô h ọ c ............. .............................................. ......................
........... ..... ....................... 297
■ Nhắc lai sinh lý h ọ c .................................. .............. ................. ............................................................ 297
■ Thăm dò chức năng ............................. ....................... „ ............... ...... .............. ................................. 299
■ u sắ c bà 0 (u tủy thượng thận) ............. ...... ................ ............. ị
........ ..... ........................................ .2 99
■ Thăm dò chức năng......................... ....... .................................. ............... ..........................................3 0 í
■ Thăm dò hình thái......................................... ........ .................................................... ............................302
K Thể lâm sà n g .............. ....... ............................ ... .......................................... ............... ........................ 302
■ ðiều trị
.... ...................................................................................................................... .............. ........................
27. INCIDENTALOMA TUYẾN THƯỢNG t h ậ n ................................................................... ........305
■ Lâm sàn g .... ..... ...... .......................................... ............................. ...... ................ .................................. 305

■ Chẩn ñoán phân b iệ t ........................................................................................................................... 305
■ Tiếp cận chẩn ñoán incidentaloma thượng th ậ n ........................................ ........... .
305
■ ðiều trị.. ..................................... .........................................................................................................ì....307

Phần 5

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

TU YẾN SINH DỤC
28: TINH H O À N ............ ........ ......................................................................... ........................ ............ ........311
H Nhắc lại phôih ọ c ...... .......................................................................... ......... ............ ................. ...... 31 1
■ Nhắc lại giảiphẫu h ọ c .............................................. ............. ...............................................................31 1
■ Nhắc lại mô h ọ c .................................. ...................................................................... ............................. 3Í1
■ Nhắc lại sinh lý h ọ c ........................................................... .............. ....... ............... .............................. 312

■ Thầin dò chức năng tinh h o à n ................................... ........................................................................ 313
■ Suy sinh dụcnam ................................................................................... ......................... ..................... 313
■ Suy sinh dục nam hoàntoăn ............................................... ............................... ...............................313
■ Suy sinh dục namkhônghoàn toàn (suy chức nãnv ngoại tiế t)... ...................... ...................... 314
29. BƯÔNG TR Ứ N G......
1!...!..
.......
................ 3 15
■ Nhắc lại phôi h ọ c ................................................................. .................... ............. ............................... 315
■ Nhắc lại giải phẫu h ọ c .................................................................................................... .
......, ..... 315
■ Nhắc lại mô h ọ c ................................................................................................................ ...................... 315
B Nhắc lại sinh lỷ h ọ c ..................................................................................................... ...........:............ 316
■ Tham dò chức năng buồng trứng......................................................................... .............................318
30. CƯỜNG NĂNG BUỒNG T R Ứ N G ................................................................ .................................... 321
■ Tăng androgen buồng trứng.............................................................................. ................................ i3 2 l
H Tăng estrogen (folicu lin ) ........................................................... ...........................................................322
■ Tăng progesteron.....................................................................................................................................322

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

Phần 6

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP

.

QU

Y

NH
ƠN

31. SUY BUỒNG T R Ứ N G ............................................................................................... ............. ............ 323
■ Suy buồng trứng hoàn to à n .......................................... ................ ......................... ......................... 323
■ Suy buồng trứng không hoằn toàn...:...........;............................ ................................................. 326
* Không rụng trứng và rốì loạn rụng trứng.....................................
........ 327
32. MÃN K IN H ......... ............................ ......................................................... ................................... .........329
■ Nhắc lại sinh lý h ọ c ........... ....... ....................................................... .................................................. 329
MLâm sàn g................................................................... .......................... ............... .'..............ý...'.'..'..........329
■ Cận lâm sà n g ..................... ........................................................................ ............... ...................... .....330
■ ð iều trị............................ .............. ...................................................... ........................ ............................330
33. RẬM L Ô N G ................................................................................................ ...... .................................... 331
■ ðịnh nghĩa, ñặc ñiểm bệnh h ọ c .................................................................................................... ;.3 3 1
■ Lâm sà n g ....................................................................................... ............................ ....... ....................... 331
■ Cận lâm sà n g .......................................................................................................... ....................... .......331
■ Nguyên nhân & ñiều trị......................................... ............................................ ....................... ........332
34. DƯƠNG VẬT N H Ỏ .........................
■ Tiêu chuẩn ñánh g iá ........................................... ....................... ........................................ .................. 333
■ ðịnh nghĩa .................................................................. .................................................. ........................... 333
■ Nguyên nhãn ........................................................................... .................................. ............................. 333
■ Các phương tiện ñể chẩn ñoán nguyên n h â n ............................ ................ ...................................3 34
■ Cách xử t r í................................................................................. ...... ....... ........................... ................... 334

■ ðổi lại giới tín h ........ ......................................... ...... ........ ............... ................ ......................... ........334
35. BỘ PI-IẬN SINH DỤC KHÔNG RÕ RÀNG . .... . ......
. .
335
■ Nữ giả ái nam ái n ữ ....................................... .......................... ....... .............. .............. .....................33 5
■ Nam giả ái nam ái n ữ ........................ ........................ ............. .......... ........................ ....... .............. .3 3 8
■ Ái nam ái nữ th ự c .............................................................................................. .................................... 340
■ Thái ñộ xử trí thực tế trong trườnghợpbộ phận sinh dục không rõ ràng..............................341
■ Giới tính không rõ làng (phụ lụ c ) ............................................................... ............ ...................... 341
36. GYNECO M ASTY................................................................................... . .
.................... .3 4 3
■ ðịnh n gh ĩa..............................................!.................................. ............................................................. 343
■ Tần x u ấ t............................ ............................................. ..........................................................................343
■ Giải phẫu bệnh h ọ c ....................................................................................... ........................................343
■ Sinh lý bệnh h ọ c .............. ................................................... ............................................................... 344
■ Lâm sàng và cận lâm sà n g ,................... .......... ..... ................. .......................................... ................ 345
* N guyên n h â n .......................................:......................... .................. ................ ..................................... 346
■ Hướng chẩn ñoán & chẩn ñoán phânb iệ t........... .................. .................. ........ ............................349
■ ðiều trị................................................................................... ........ ................. ....................................... 349
■ D iễn tiến & biến chứng............................................................. .......................................................349

DI
ỄN

ĐÀ
N

TĂNG TRƯ ỞNG
37. CHẨN ðOÁN CHẬM TẢNG TRƯỞNG CHĩỀU CAO..................... ......................................... 353
■ Một số danh từ và khái niệm ............................................................................................................ 353

* Tăng trưởng bình thường các yếu"tố kiểm soát tăng trưỏng.................................................... 354
■ Xác ñịnh chậm tăng trưởng.............................................................. ...... ................. .........................355
■ Thăm k h á m ...........................................................................................................
.............. ...........355
■ N guyên n h â n .... ............................... ...................................................................... .................. ..........356
■ ðặc ñiểm của một số nguyên nhânchậm tăng trưởng..............................................................357
■ Hướng chẩn ñoán'..'..................................................... ................................... ................ ................... 359
■ ð iều trị................................................................................................................................... .................... 359
xix

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

QU

Y

NH
ƠN

38. D ẬY THÌ ............................................................................................................... ....................................361
m ðại cương......................................................................... ........................... ................................ ...........361
■ Dậy thì bình thường............................. .......................... ............................ ...... .....................................361
H ðịnh nghĩa................................................................................................................. ..............................362

■ Nhắc lại sinh 1ỷ h ọ c .............................................................................................................. ................ 3 6 2
B Tham dò lâm sáng và cận lâm s à n g ................................................................................................ 363
■ Dậy thì sớm ................................................................................................................................................ 364
« Dậy thì m uộn.............................................................................................................................................368
* Các trường hợp ñặc b iệ t ...................................................................... .............................. ....... ........ 369

TP
.

Phần 7

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

RỐI LOẠN CHUYỂN HOÁ
39. Bệnh ñái tháo ñường............................................................................................................................ 373
39a. ðại cương, chẩn ñoán, sinh lý bệnh .................................... ........................................ ...........373
■ Mở ñầu ............................................................................................................... ................................374
» Dịch tễ và tầm quan trọng của vấn ñ ề .......................................................................... ..........375
■ Tụy nội t iế t .... .......................... ............................................. .......................................... .................376
■ Chẩn ñoán bệnh ñái tháo ñường...................................- .......... ................... ..........i............... 383
■ Tiêu chí chẩn ñoán và phân loại bệnh ñái tháo ñường............ .......................................... 388
* Cơ ch ế bệnh sinh của ñái tháo ñường.......... .................................................... .........................395
39b. GÁC BIẾN CHỨNG M ÃN TÍNH CỦA ðÁI THÁO ðƯỜNG ............. ............... ...........411
■ Gác loại biến chứng mãn tính do ñái tháo ñường..................................................................4 12
B Biến chứng mãn tính do ñấi tháo ñường............................................. ........ .............. ...........4 1 2
■ Tần suất các biến chứng mãn tính của ñái tháo ñường.......................................................413
■ Biến chứng mạch máu lớ n .................................................................. :....................... ............... 413

■ Biến chứng ñặc hiệu do ñái tháo ñường...... ......................... ............................................... 415
■ Biến chứng m ắt...................................................................................................................... .........4 15
■ Biến chứng th ậ n ..................................................................... ................................... ....................4 1 6
■ B iến ehứng thần kinh........................................................... .................................................. ...... 417
■ Biến chứng ở da ............... ..................................... ................. ;......................................................418
■ B iến chứng xương & khớp................................................ ..................................... ....................419
* Biến chứng nhiễm khuẩn ..................................................... ............................. .......................... 4 1 9
■ Kiểm soát ñường huyết và sự phát triển các biến chứng mãn tính do ñái tháo ñường ..4 1 9
39c. ðIỀU TRỊ ðÁI THÁO ð Ư Ờ N G ........... .............................................................. ;....... ............421
■ M ục tiêu & phương p h á p ................................................................................................ ...........421
■ C hế ñộ dinh dưỡng cho ñái tháo ñ ư ờn g.................................................................................4 2 2
* Gác phương pháp k h á c ............................................................ .................................................... 425
■ Thuốc làm giảm ñường huyết.......................................................................................................4 2 6
39cl. Phôi hỢp thuốc trong ñiều trị ñái tháo ñường tip 2............................................................... 437
39e. ð ái tháo ñường và ngoại k h o a ........................................... ...................................... ............... .4 4 3
■ Các ảnh hưởng chuyển hóa do gây mê và phẫu thuật........................................... ..........443
* Mục tiêu ñiều tr ị............................................................................................................................ 4 4 4
■ ðánh giá bệnh nhân trước phẫu thuật....................................................................................... 445
■ Các vấn ñề xử trí lúc gây m ê .................................. ...............................................................4 4 6
■ M ột sô' tình huống ñặc biệt có thể xảyra trong lúc ñánh giá bệnh nhân ñể gây m ê .4 4 6
■ Các bước tiến hành cho bệnh nhân..........................................................................................44 7
„ ■ M ột sô" tình huống cần lưu ý .......................................................................................................449
39f.ðái tháo ñường và thai k ỳ ....................................... .........................................................................451
■ ðái tháo ñường trước thai k ỳ ......................................................................................................451
......... ...................................... ...................XX.................. ......................- .....................

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

- -

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

ẦN

HƯ

NG

ĐẠ

O

TP
.

QU

Y

NH
ƠN

■ Nguy cơ cho m ẹ ............................................... ............. ................................................................................. .............
■ ðái tháo ñường thai kỳ .............................................................................. ............................... .....453
■ Xử trí ðái tháo ñường ở bệnh nhân mang th a i .... ........................ .. ...... .............................. 454
40. RỐI LOẠN CHUYỂN HOÁ LIPID ............. ................... ....... ..................................................... 457
■ Các khái niệm cơ bản ............................ ......................... ...................... ............. ....... ......................458
a Lipid........................................................................................................................... ............. ............. ............. 458
■ Phospholipid............................................................................................................ ............. ............. ............. ............. ............. ..
■ Lipoprotein................................................................................................................................................ 460
H Phân tíọh xét nghiệm lipid và lipoprotein....................................... ................. .................................... .............. .'469
■ Phân loại lâm sàng các rối loạn của lipoprotein trong huyết tương .. ............ ............. ............. ............. ............. ..
m Ý nghĩa của xét nghiệm tầm s o á t ......................................................................... ....................... ..4 70
■ Xác ñịnh các kiểu rối loạn lipid m á u ................................................................. ................ ..........470
B Biểu hiện lâm sàng của tăng lipid m áu ..... ........ ....................................... ...................................4 72
B Các bệnh lý thứ phát’về rối loạn chuyển hóa lipỉd và lipoprotein ............. ...... ............... 474
a Mô"i liên quan giữa lipid máu Vcà bệnh mạch vành ....................... ............................. ...................477
■ Các trường hợp rối loạn chuyển hóa lipid và lipoproteinthứ phát k h á c .. ...........................477
■ Các bệnh lý nguyên phát về rối locạn chuyển hóa lipidvà lipoprotein .. ............ ...............479
■ Các trường hợp hạ lipid m áu..................... ..................... v.............. ............................................ ...4 8 2
■ Các rô'i loạn chuyển hóa lipoprotein kh ác...................................... .................... ...... ..................483

■ ðiều trị tăng lipid m á u ...................................................................................... ................ ........ .......484
a Khảo sát và mục tiêu ñiều trị rối loạn lipid máu trênbệnh nhân; ñái tháo'ñường..........486
K Một sô" thử nghiệm lâm sàng liên quan ñến bệnh ñáị tháo ñường............. ;............ ..........496
■ Nguyên tắc ñiều trị rối loạn chuyện hóa ĩipid trênbệnh nhân ñấi tháo ñường ............499
„503
41. HỘI CHỨNG CHUYỂN H Ó A ........!................ .............. ......................... ....................... ..... .
H ðịnh n gh ĩa............ .................................................................................. ............... ...... ......................... 503
n Cờ ch ế bệnh sinh của ñề kháng insulin ............ ....... ....................................... ........ ..................506
MLiên quan giữa HCCH và bệnh mạch vành .... .............................. .. ...... ...................... .............507
■ Liên quan giữa HCCH và một số các tình trạng bệnh
lý khác,.......,.,...,...,,.,..............507
B ð iều trị hội chứng chuyển h ó a ...................... ........ ........................... ............. .. ..... ................................ .............. 507
42. RỐI LOẠN CHUYEN HOÁ NƯỚC VÀ N A TR I..........v,................................ ....... .....................509
n Một Số khái niệm cơ b ả n ...................................................................... .............
............. ............. ............. ............. ..
■ ð iều hòa dịch trong cơ th ể ................................................................... ............. .................................. 511
■ Mất thăng bằng n ư ñ c .................................................................................................................... .......513
■ Rối loạn ñiều hòatrương lực thẩm thấu huyết tương..................... ............... ................. .........515

-L

■ Các cheft ñiện g iả i............................................................................................... ........ ..........5 ỉ 6
« ð iều chỉnh thăng bằng ñiện g iả i............................................................................ .......................517

Phần 8

TO
ÁN

« Rốì loạn chuyển hóa natri.................................................................... ............. ............. ............. ............. ............. ............. ..

ĐÀ
N

TU Y ẾN C Ậ N G IÁ P
43. NHỮNG KIẾN THỨC c ơ BẢN v ề TUYẾN CẬN G IÁ P ...................................................... 527
B Nhắc lại phôi h ọ c ......................................................................................................................... ........527
B Nhắc lại giải phẫu h ọ c ........................................................:..... ...... ....................... ............. ....527
n Nhắc lại mô h ọ c .................................................................................................................. ..................528

DI
ỄN

n Nhắc lại sinh lý h ọ c ........... .................................................................................................... ...............528
■ Tác dụng sinh l ý .......................................................T............................................ ............................... 529
■ Tác dụng tương hỗ của các hormon.................................................................................................530
xxi

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

NH
ƠN

44. THẨM DÒ CHỨC NĂNG TUYẾN c ậ n g i á p .... .................................................. ........ ............ 533
■ X ét nghiệm tĩn h .......... ....... ...... ..... ........................................................................................................533
■ Các xét nghiệm năng ñộng tĩn h .................................... ........................................................ ....... 534
45. CƯỜNG CẠN G IÁ P ................................. ............................................................. ............................. 535
B ðịnh nghĩa - phân lo ạ i............................................................................................................. ...........535

QU

Y

■ Cường cận giáp nguyên p h á t.................................................................................. ...... ...................535
* Lâm sà n g ................................................................................;.............................. .................................. 53Ố
■ Triệu chứng sinh h ọ c .......................................................... ............. ....................................... ;..........538
■ Các thể lâm sàn g....!................... ........ ............. ............... ................................ .................. ............... 539

TP
.

* Chẩn ñoán ............... ....... ........................................................................................................................... 539
Hðiều trị......... .............................................. ............... ............................................................. .................. 540

HƯ

9 Cấc thể lâm s à n g ............................................... ........................ .

NG

ĐẠ

O

■ Chỉ ñịnh ñiều trị cường cận giáp thứ phát và cường cận giáp ñệ tam cấp ..........................541
m Giả cường cận giáp cận ung thư..................................................................... ..................................542
46. SUY CẬN GIẮP . . . . Ị . . . . . . . . ................................................................................................................................................................... .....................................................543
■ ðịnh nghía “ phfm lo ạ i............. ....... ................................................... ................ ................................543
■ Thăm dò cận lâm sà n g ............................................... ....................... ..................... ........................... 544
................. ......................... ............. ............. .............

ẦN

B Chẩn ñ o á n ........................................................................................................... ................................... 545
■ Tạng co giật ( s p a s m o p h i l i e ) ............................................ ................. ..... ..............................546
K Nguyên nhân của suy cận g iá p ........... ........... ........ ................................................................... .5 47

HÓ

A

10

00

B

TR

■ ðiều trị suy cận gi ấp vậ' giả suy cận giáp'........... ....... ...................... ...... ...................... ............. 547
47. BỆNH XƯƠNG DO CHUYỂN H O Á ....................... ....................... ;....... .......................... ............5 4 9
■ Mô xư ơ n g............................ ................................................................................... .
...............549

■ Phosphataza-kiềm huyết than h ........................................... ........................................... ................ 551
■ Chứng nhuyễn xương (o steo m a la cia )............................... ................. ..... ............... .................ỹ....551
■ Chứng loãng xương (osteoporosis) :............ ........................ ................................ ................. .......555
48. BỆNH XƯƠNG KHÔNG DO CHUYỂN HO Á........................................... ............................5 5 9
■ Viêm xương sợi rả ì rác (osteitis fibrosa dissem inata)............................ ..................................... 559
■ Bệnh paget (osteitis d efo rm a ns)............. .................................................................................... .....5 6 0

Phần 9

-L

Í-

NỘ I TIẾT VÀ UNG THƯ
; 49. ðA u NỘI T lÈ T ............................................................................................... ................. ..................... 567
* ðại cư ơ n g ............................................................................................................................ ..................... 567

TO
ÁN

■ Sinh lý bệnh h ọ c .................................................................... .................................................. .............5Ố8
■ Thái ñộ xử trí thực t ế ............................................................................................................................568

DI
ỄN

ĐÀ
N

■ ða u nội tiết loại 1 .......................................................... ......................................................... . ......5 69

B Tổn thương nội tiết và ngoại tiế t...................................................................... ...............................5 6 9
m Phát hiện và theo dõi các bệnh nhân có ðƯNT 1 ....... ............................................................571
- ða u nội tiết 2 ....................................... ....................................................................................... .........57 2
50. BỆNH NỘI TIẾT VÀ HỘI CHỨNG ’CẬN ƯNG THƯ.................. ............................ .............. 575
■ ðại cư ơ n g .................................................................................................................................... ....... .....575
■ Bệnh lý nội tiết do tiết hormon lạc c h ỗ ......................................................................................... 5 7 6
■ ðặc ñiểm & tầm quan trọng của hormon tiếtlạc chỗ &L hội chứng cận ung thư.............57 6
■ Những giới h<7 n của bệnh nội tiết cận ung th ư ............................................................................578
» Tần suất của hội chứng cận ung thư................................................................................................579
-xxỉi-

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

■ Biếu hiện ỉâm s à n g ........................................................................................... ........................ ..........579

QU

Y

NH
ƠN

■ ðcặc ñiểm của một sô" hội chứng cận ungthư có biểu hiện nội t i ế t ..................................58 0

■ Có liên quan ñến cấc hormon Khác.................................................. .................................................587
■ Tiêu chí chẩn ñoán bệnh nội tiết cận ungthư................................. ..........................................587
51. KHỐI Ư NỘI TIẾT CỦA T Ụ Y ................ .................. .............. ...... ... ......... .................................... .5 8 9
■ ðại cương..... ................. ...................... ...................................... ....................................... ......................589
■ Hoàn cảnh dẫn ñến chẩn ñ o án............. ............................... ....... .......................................... .........590
■ Các hội chứng chính......................... ......... ........ ................................ ................ ........ ....... :........... 590

■ Cấc khôi u tiết nhiều loại hormon .................. ................................ ..................................................595

TP
.

■ Chẩn ñoán bằng hình ảnh.....................................................................................................................595
■ ðiều trị.............................................................. ........................................................;............................596

O

Phần 10
52. NHIỄM CETON ACID VÀ TĂNG ÁP L ực THAM t

ĐẠ

GẤP CỬU TRONG MỘT s ố BỆNH NỘI TIÊT

ha u má u t r ên bện h nhâ n

ðTð .... 601

HƯ

NG

■ Mở ñ ầ u ........................................................................................................................................................ 601
■ ðịnh n gh ĩa...................................... ......................................................................................................... 601
ft Dịch tễ học
............................... ........................................... ..... ....... .............................. ............. ' 601
■ Cơ chế bệnh sình ................ ................... ................................. ...............................................................602
H Triệu chứng lâm sà n g .................... ..................................... .............. ....... ............. ................ ...........603

TR

ẦN

H Cận lâm sà ng...................................................... .............................................. .............. ....................... 60 4
* Chẩn ñ o á n ........... ............................................................................ .
....................... .......................605
■ Yếu tô" thuận l ợ i ...................... .................................... ......................................... ........ ...... ........ ......6 06
« Xử tr í................................................................................................. ;.............................. .......................607

10

00

B

n Săn sóc bệnh nhân hôn m ê .................... ................................................................ .............. ...........6 0 9
■ Theo d õ i ........... .............. ............................................................................... ............... ............... ..........609
H Biến chứng................................ ............................................. ................................. .
...............609

HÓ

A

« Diễn tiến ........ ................... .....................................................................................................................61 0
53. CHẦN ðOÁN VÀ ð lỀ ư TRỊ HÔN MÊ DO HẠ ðƯỜNG H U Ỵ Ế T ...................... ...............613
B ðại cương và ñịnh nghĩa................................................. ..................................................................... 613

Í-

w Sự thăng bằng ñường h u y ết....................... ................. ....... ............................................................ 613
a Triệu chứng..................................................... ......................... ................ ...............................................614

TO
ÁN

-L

■ Chẩn ñoán ............................ .................. ...................................................................................................615
■ N guyên nhân của hạ ñường h u y ế t ...................................................... ....... ...... .............................615
■ ðiều trị.................................. ...... ........................................................................................................ .....620
54. NHIỄM ACID LACTIC .................................... ................... .................................................... ............ 623
* Sinh lý b ệ n h .............................. ................................................................................................... .........623
■ Triệu chứng.............................................................................................................................................624

ĐÀ
N

■ Chẩn ñ o á n ...................... .......................................................................................................... ................ 625
■ ðiều trị..................................................................................................................................... ............ 625

55. CHẠN ðOÁN. VÀ ð ĩỀ ư TRỊ CƠN BÃO GIÁP T R Ạ N G ............................................................627
■ ðại cư ơ ng .................................................................................................................................................,627

DI
ỄN

■ Yếu tcí thuận l ợ i ................................................................................ ............................................................ .............. 627
■ Triệu chứng...........................................................................................................r:...............................628

I Xử tr í......... T..... .................... .......... ....................................................................................................... 629
56. HÔN MÊ DO SUY GIÁP TRẠNG......................................................................................................633

xxììi

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

I

NH
ƠN

■ Mỏ ñ ầ u ........... ................. ....... ........................... .......................... .......................................... .................633
■ Yếu tô" thuận ỉ ợ i ................................... V................... .................................................... ......................633

Y

* Triệu chứng lâm sàng........................ .................................... ......................... ....... ............. ............. 633
H Triệu chứng cận lâm sàng .................................................................................... ............................. 634
■ ðiều trị....................................................................................................................................................... 634
57. CƠN SƯY THƯỢNG THẬN CẤP ..................... ................................................... .......................... 637

QU

« ðịnh nghĩa ................................................................................. 1............ ............ ........ .......................... 637
n Nguyên nhân............................................................................... ................................. ...........................637
H sính lý bệnh cấc triệu chứng.......................................................................... ................................. 638

O

TP
.

B Triệu chứng lâm sà n g ........................................................................... ........................ ..... ...................638
a Các xét nghiệm cận lâm s à n g ............................................................................................................ Ố38
■ Chẩn ñ o á n ................................................................. .......................................... .......................... ..........638

ĐẠ

■ ðiều trị............................................................................................. ........................ ...................... ..........0 39

phần 11

HƯ

NG

NHỮNG VẤN ð Ề KHÁC
58. G Ầ Y ................. .......................................................................................................................................... 643
■ Gầy không bệnh lý (thể tạ n g )............................................................................................................ 644

ẦN

m Gầy bệnh lý (thứ phát) .................................................................. ......................... ...........................645
» Gầy khu tru hay loạn dưỡng m ỡ ....................................................................... ............. .................... 645

10

00

B

TR

B Thất dinh dưỡng protein........................................ ........................................................... ...... ........... Ố45
■ Chán ăn tâm thần........................................................................................................... ...... .....641
59. BÉO P H Ì.................... ........................................................................................ ....................... ............... 649
■ ðại cương ..................................................................................................................... ............. .............649
H Dịch tễ học - nguyên nhân.'.......................................................................................... ...........,....‘....649
■ Chẩn ñ o á n .......................................................................................................................................... ..... 652
m Biến chứng...................................................................................................................................................................... .............

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

■ Nguyên tắc ñiều trị....................................... ............. ............. ............. ............. ............. ................. 653
60. CHẨN ðOÁN SẠM DA ..................................................................................................... ;.................657
H Sạm da melanin & sự tạo m elanin....................... ...................................................................................... ............. 657
® Chẩn ñoán sạm d a ................................................................................................ .............. .................658
■ ðiều trị............................................................................................................................. ..................... 6 60
61. BIỂU HIỆN HỘI TIẾT TRONG BỆNH A ID S ...................... ........ ....... ..... .
.......................661
« Những khái niệm cần biết về HIV và bệnh A ID S ..................................................... ............. 661
■ Các biểu hiện nội tiết trong HIV - A I D S .....................................................................................662
* Rối ìoạn ñiện g i ả i ....................... ................ .............................................. ...................... ............... '..065
■ Tuyến g iá p .......................................................................................................................................... .....6 66
■ Tiểu ñảo tụy .......... ............................................................................... ......................
........ 666
« L ipid ..................................... ................ .......................................................................................................ố 67
n Bất thường tuyến sinh d ụ c .......................................... .................................................... ....661
n Sút c â n ...................................... .............................................................. ................ ................... ..Ó67

Phụ lục

DI
ỄN

HẰNG SỐ SINH LÝ VỀ NỘI T IE T ............................................................................ ............................669
TÊN HORMON VIET TAT ....................................................................................... ............... ....................672
TÊN VIẾT TẮT ANH (PHÁP) - V IỆ T ....................................................................................................... 675
TÊN VIẾT TẮT VIỆT NAM THÔNG D Ự N G ........................................................... .............. ............679
BẢNG ðỔI CHIẾU DANH TỪ VIỆT - ANH (PH ÁP)...........................................................................6 80
......

....... .........................-

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

XXiv.......................-..........................

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON


WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

QU

Y

NH
ƠN

WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

TP
.

/* //./. V /
ĐẠ

O

ĐẠI CƯƠNG
II

NG

1. Sơ lược lịch sử nội tiết học

HƯ

2. Hormon

DI
ỄN

ĐÀ
N

TO
ÁN

-L

Í-

HÓ

A

10

00

B

TR

4. Somatomedin

ẦN

3. Prostaglandin

Giới thiệu trích đoạn bởi GV. Nguyễn Thanh Tú

WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQUYNHON