SO SÁNH NĂNG SUẤT và PHẨM CHẤT 24 GIỐNG lúa CAO sản NGẮN NGÀY tại TRUNG tâm KHUYẾN NÔNG LONG AN TỈNH LONG AN vụ hè THU năm 2010

TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

---

BSCL

---

NGUY N V N M

SO SÁNH N NG SU T VÀ PH M CH T 24 GI NG
LÚA CAO S N NG N NGÀY T I TRUNG TÂM
KHUY N NÔNG LONG AN T NH LONG AN
HÈ THU N M 2010

LU N V N T T NGHI P

IH C

Chuyên ngành: PHÁT TRI N NÔNG THÔN

N TH , 2010


TR

NG

I H C C N TH

VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N

---

BSCL

---

NGUY N V N M

SO SÁNH N NG SU T VÀ PH M CH T 24 GI NG
LÚA CAO S N NG N NGÀY T I TRUNG TÂM
KHUY N NÔNG LONG AN T NH LONG AN
HÈ THU N M 2010

LU N V N T T NGHI P

IH C

Chuyên ngành: PHÁT TRI N NÔNG THÔN

Cán b h

ng d n

Ths. PH M TH PH N

N TH , 2010


I CAM OAN
---o0o--Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u, k t qu
nghiên c u

c trình bày trong lu n v n là trung th c và ch a

trong b t k báo cáo nào tr

c ai trình bày

c ây.

Nguy n V n M

i


IC MT
---o0o--Kính dâng
Cha, m su t

i t n t y vì t

ng lai và s nghi p c a chúng con.

Chân thành bi t n sâu s c
Cô Ph m Th Ph n ã t n tình h

ng d n, nh c nh , ch nh s a và góp ý cho tôi

trong su t quá trình th c hi n và hoàn thành lu n v n này.
Th y c v n Ph m H i B u, cùng v i quý th y cô trong Vi n Nghiên C u Phát
Tri n

ng B ng Sông C u Long ã t n tình d y d và truy n

nh kinh nghi m cho tôi trong su t quá trình h c t p t i tr

t ki n th c c ng

ng.

Chân thành bi t n
Cô Nguy n Th Vàng và ch Nguy n Th Lang là cán b Trung tâm Khuy n nông
nh Long An, t i Thành ph Tân An, T nh Long An ã nhi t tình và t o m i
ki n t t nh t cho tôi trong vi c thu th p s li u và ch Nguy n H ng Hu

u

ã nhi t

tình ch b o tôi trong phòng quá trình x lý m u trong phòng thí nghi m.
Các b n l p Phát Tri n Nông Thôn K33 ã nhi t tình giúp
gian th c hi n
trong t

tôi trong su t th i

tài. Chúc các b n th t nhi u h nh phúc, s c kh e, và thành

ng l i.

Trân tr ng!

Nguy n V n M

ii

t


NH N XÉT VÀ XÁC NH N C A B

MÔN

---o0o--Xác nh n c a cán b h
u phát tri n

ng d n và B môn Tài nguyên và cây tr ng, Vi n nghiên

ng b ng Sông C u Long,

i h c C n Th v

tài : “SO SÁNH

NG SU T VÀ PH M CH T 24 GI NG LÚA CAO S N NG N NGÀY V
HÈ THU 2010 T I TRUNG TÂM KHUY N NÔNG LONG AN, T NH LONG
AN” do sinh viên Nguy n V n M , l p: Phát tri n nông thôn A1 khóa 33 th c hi n
trong th i gian t 07/2010–12/2010.

n Th , ngày …… tháng ...... n m 2010
Nh n xét và xác nh n

Nh n xét và xác nh n

môn Tài nguyên và cây tr ng

Cán b h

iii

ng d n


XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A H I

NG

---o0o--i

ng ch m lu n v n t t nghi p

i h c thông qua

tài: “SO SÁNH N NG

SU T VÀ PH M CH T 24 GI NG LÚA CAO S N NG N NGÀY V

HÈ

THU 2010 T I TRUNG TÂM KHUY N NÔNG LONG AN, T NH LONG AN”
do sinh viên Nguy n V n M (MSSV: 4074811) l p phát tri n nông thôn A1K33
th c hi n và báo cáo tr

ch i

ng Vi n Nghiên C u Phát Tri n

ng B ng Sông

u Long.
Lu n v n t t nghi p
Ý ki n c a h i

ch i

ng ánh giá:..…………………………………….

ng: ………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

n Th , ngày … tháng …… n m 2010

Ch t ch h i

iv

ng


TI U S

CÁ NHÂN

---o0o--1. LÝ L CH S

L

C

và tên: Nguy n V n M

Gi i tính: Nam

m sinh: 23/10/1987

Dân t c: kinh

Quê quán: Th nh L i – Tháp M
Ch

i–

ng Tháp

hi n nay: S nhà 84/A - p 1 – Th nh L i – Tháp M

i–

ng Tháp.

và tên cha: Nguy n Phú H u

Sinh n m: 1958

và tên m : D

Sinh n m: 1960

ng Th C m H nh

2. QUÁ TRÌNH H C T P
n m 1994 – 2000: h c t i Tr
Tháp M

i, t nh

ng Tháp).

n m 2000 – 2004: h c t i Tr
huy n Tháp M

i, t nh

ng trung h c c s Th nh L i (xã Th nh L i,

ng Tháp).

n m 2004 - 2006 : h c t i Tr
Tr

ng ti u h c H ng Th nh (xã H ng Th nh, huy n

ng Xuân, huy n Tháp M
n m 2007 – 2011: h c t i Tr

ng trung h c ph thông c s Tr
i, t nh
ng

ng Xuân (xã

ng Tháp).
i h c C n Th (

Khánh, qu n Ninh Ki u, thành ph C n Th ).

v

ng 3/2, ph

ng Xuân

TÓM L

C

tài “SO SÁNH N NG SU T VÀ PH M CH T 24 GI NG LÚA CAO S N
NG N NGÀY T I TRUNG TÂM KHUY N NÔNG LONG AN T NH LONG
AN, V

HÈ THU N M 2010”

c th c hi n b i sinh viên Nguy n V n M , l p

A1K33 chuyên ngành: Phát tri n nông thôn, t tháng 07/2010 – 12/2010. M c tiêu
a nghiên c u là ch n

c gi ng có n ng su t cao và ph m ch t t t, ch ng ch u

sâu b nh và thích h p v i

u ki n t nhiên. Vì th i gian qua BSCL ã

y m nh

phát tri n nhi u lo i gi ng lúa song v n ch a th c s phát huy h t ti m n ng và h u
t các vùng s n xu t lúa nói chung

u

ng cao. Bên c nh ó, tình hình bi n

nông nghi p trong ó có
ninh l

ng th c c a n

Thí nghi m

tình tr ng khan hi m gi ng lúa ch t

i khí h u toàn c u ã khi n cho di n tích

t tr ng lúa ngày càng thu h p, nh h

ng

n n n an

c ta.

c th c hi n t i Trung Tâm Khuy n Nông Long An b ng ph

pháp: Làm m khô khi cây m

ng

c 17 ngày tu i, ti n hành c y v i m t

1tép/b i, kho ng cách 15x20cm. Và công th c bón phân: 90N + 60P2O5 + 45K2O,
bón 4 l n (Bón lót, bón thúc l n 1, bón thúc l n 2, bón thúc l n 3). Ti n hành thu
ho ch khi 85% h t chín vàng trên bông.

t qu nghiên c u ã ch n

c 5 gi ng MTL697, MTL698, MTL699, MTL702,

MTL703 ã áp ng yêu c u c a ng

i dân vì các gi ng này v a có n ng su t cao

a có ph m ch t g o t t và phù h p v i

u ki n canh tác c a

vi

a ph

ng.


CL C
I CAM OAN.....................................................................................................i
I C M T ..........................................................................................................ii
NH N XÉT VÀ XÁC NH N C A B MÔN ......................................................iii
XÁC NH N VÀ NH N XÉT C A H I

NG ..................................................iv

TI U S

CÁ NHÂN...............................................................................................v

TÓM L

C...........................................................................................................vi

C L C ............................................................................................................vii
DANH SÁCH B NG............................................................................................xii
DANH SÁCH B NG............................................................................................xii
DANH SÁCH HÌNH ............................................................................................xiv
DANH M C CH
Ch

VI T T T ............................................................................. xv

ng 1.................................................................................................................1
U ................................................................................................................1

1.1

TV N

............................................................................................... 1

1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U........................................................................... 2
1.2.1 M c tiêu t ng quát...................................................................................2
1.2.2 M c tiêu c th ........................................................................................2
Ch

ng 2 ............................................................................................................. 3

2.1 T NG QUAN V CÂY LÚA........................................................................ 3
2.1.1 Ngu n g c cây lúa ...................................................................................3
2.1.2 Vai trò c a gi ng lúa ...............................................................................4
2.1.3 D ng hình cây lúa cho n ng su t cao .......................................................4

vii


2.2 M T S

C TÍNH NÔNG H C ............................................................... 5

2.2.1 Th i gian sinh tr

ng ..............................................................................5

2.2.2 Chi u cao cây lúa.....................................................................................6
2.2.3 Chi u dài bông ........................................................................................7
2.3 M T S THÀNH PH N N NG SU T NH H

NG

N N NG SU T7

2.3.1 S bông/m2 ..............................................................................................7
2.3.2 S h t ch c trên bông...............................................................................8
2.3.3 T l h t ch c ..........................................................................................8
2.3.4 Tr ng l

ng 1000 h t ..............................................................................8

2.4 PH M CH T H T G O.............................................................................. 9
2.4.1 Kích th

c và hình d ng h t ....................................................................9

2.4.2

b c b ng ..........................................................................................10

2.4.3

tr h ...............................................................................................10

2.4.4

v

2.4.5 Hàm l

n dài c a h t...............................................................................11
ng amylose...............................................................................11

2.4.6 Mùi th m...............................................................................................12
Ch
PH

ng 3...............................................................................................................13
NG TI N VÀ PH

3.1 PH

NG TI N NGHIÊN C U ................................................................. 13

3.1.1 Th i gian và
3.1.2

NG PHÁP NGHIÊN C U ........................................13

u ki n

a

m ............................................................................13

t ai (th nh

ng) ..............................................................13

3.1.3 V t li u..................................................................................................14
3.1.4 Thi t b , hoá ch t ...................................................................................15
3.2 PH

NG PHÁP TH C HI N ................................................................... 16

viii


3.2.1 B trí thí nghi m....................................................................................16
3.2.2 Bi n pháp k thu t canh tác...................................................................18

3.2.2.1 Chu n b gi ng và
3.2.2.2 Ph

t .....................................................................18

ng pháp làm m khô và c y.....................................................18

3.2.2.3 Bón phân.........................................................................................18
3.2.2.4 C y d m và làm c ..........................................................................19
3.2.2.5 N

ct

i và thu c tr sâu, b nh ....................................................19

3.3.2.6 Thu ho ch .......................................................................................19
3.2.3 Các ch tiêu nông h c ............................................................................19
3.2.3.1 Chi u cao........................................................................................19
3.2.3.2 S ch i ............................................................................................20
3.2.3.3 Chi u dài bông................................................................................20
3.2.3.4 Th i gian sinh tr

ng......................................................................20

3.2.4 Thành ph n n ng su t và n ng su t th c t ............................................20
3.2.5 Các tiêu chí v ph m ch t g o ...............................................................21
3.2.5.1 T l xay chà ...................................................................................21
3.2.5.2 Hình d ng và kích th
3.2.5.3

b c b ng: (%)............................................................................23

3.2.5.4 Hàm l
3.2.5.5

c h t g o (mm) ...........................................22

ng amylose ........................................................................23

tr h ........................................................................................24

3.2.5.6 Mùi th m trên g o...........................................................................25
3.2.5.7

v

n dài ....................................................................................25

3.2.6 Kh o sát kh n ng ch ng ch u sâu b nh.................................................26
3.2.6.1 ánh giá m c

nhi m r y nâu (Nilaparvata lugens Stal) .............26

ix


3.2.6.2 ánh giá kh n ng kháng b nh cháy lá (Pyricularia oryzer)...........26
3.2.7 Phân tích s li u ...................................................................................27
Ch

ng 4...............................................................................................................28
T QU VÀ TH O LU N ...............................................................................28

4.1 B GI NG Ao (c c ng n ngày)................................................................... 28
4.1.1

c tính nông h c..................................................................................28

4.1.1.1 Th i gian sinh tr

ng......................................................................28

4.1.1.2 Chi u cao cây..................................................................................28
4.1.1.3 Chi u dài bông................................................................................29
4.1.2 Tình hình sâu b nh h i lúa.....................................................................29
4.1.3 Thành ph n n ng su t ............................................................................30
4.1.3.1 S bông/ m2 .....................................................................................30
4.1.3.2 S h t ch c/bông.............................................................................31
4.1.3.3 T l h t ch c..................................................................................31
4.1.3.5 N ng su t th c t ............................................................................32
4.1.4 Ph m h t g o .........................................................................................33
4.1.4.1 Ph m ch t xay chà ..........................................................................33
4.1.4.2 Hình d ng c a h t...........................................................................35
4.1.4.3 T l b c b ng và

l n b c b ng ..................................................36

4.1.4.4 Các tiêu chí nh h

ng

n c m .....................................................38

4.2 B GI NG A1 (ng n ngày) ......................................................................... 39
4.2.1

c tính nông h c..................................................................................39

4.2.1.1 Th i gian sinh tr

ng......................................................................39

4.2.1.2 Chi u cao cây..................................................................................40

x


4.2.1.3 Chi u dài bông................................................................................40
4.2.2 Tình hình sâu b nh h i lúa.....................................................................41
4.2.3 Thành ph n n ng su t ............................................................................42
4.2.3.1 S bông/ m2 .....................................................................................42
4.2.3.2 S h t ch c/bông.............................................................................42
4.2.3.3 T l h t ch c..................................................................................42
4.2.3.4 Tr ng l

ng 1000 h t .....................................................................43

4.2.3.5 N ng su t th c t ............................................................................43
4.2.4 Ph m h t g o .........................................................................................44
4.2.4.1Ph m ch t xay chà ...........................................................................44

4.2.4.2 Kích th

Ch

c h t g o..........................................................................46

4.2.4.3 T l b c b ng và

l n v t b c b ng.............................................48

4.2.4.4 Các tiêu chí nh h

ng

n c m .....................................................49

ng 5...............................................................................................................52
T LU N VÀ KI N NGH ...............................................................................52

5.1 K T LU N ................................................................................................. 52
5.1.1 B gi ng A0 ...........................................................................................52
5.1.2 B gi ng A1 ...........................................................................................53
5.2 KI N NGH ................................................................................................. 53
TÀI LI U THAM KH O .....................................................................................54
PH CH

NG.....................................................................................................58

xi

DANH SÁCH B NG
Trang
ng 2.1: Phân c p

b c b ng theo th tích v t

ng 3.1: Thành ph n

c c a h t g o (IRRI, 1996) ..10

t canh tác t i Trung tâm Khuy n Nông Long An, T nh

Long An. V Hè Thu 2010 ..................................................................................13
ng 3.2: Danh sách 24 gi ng lúa trong thí nghi m.............................................14
ng 3.3: Phân lo i t l g o l c .........................................................................22
ng 3.4: Phân lo i t l g o tr ng ......................................................................22
ng 3.5: Phân lo i t l g o nguyên...................................................................22
ng 3.6: Phân lo i hình d ng và kích th

c h t g o (IRRI, 1990)......................23

ng 3.7: Phân c p

b c b ng theo th tích v t

c c a h t g o (IRRI, 1988) ..23

ng 3.8: Xác

tr h c a Nguy n Ng c

(2008) .................................24

nh

ng 3.9: Phân lo i nhóm g o theo hàm l

ng amylose ......................................25

ng 3.10: Phân lo i mùi th m (IRRI, 1980).......................................................25
ng 3.11: Phân c p m c

thi t h i do r y nâu.................................................26

ng 3.12: Thang x p h ng ng v i m c

thi t c a r u nâu.............................26

ng 3.13: C p b nh cháy lá theo chu n c a IRRI (1980) ...................................27
ng 4.1:

t tính nông h c b gi ng A0 (9 gi ng) t i Trung Tâm Khuy n Nông

Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010 ..........................................................29
ng 4.2: Thành ph n N ng su t và n ng su t c a b gi ng A0 (9 gi ng) t i Trung
Tâm Khuy n Nông Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010 ...........................33
ng 4.3: T l xay chà c a b gi ng A0 t i Trung Tâm Khuy n Nông Long An,
nh Long An. V Hè Thu 2010..........................................................................34

xii


ng 4.4: Kích th

c và d ng h t c a b gi ng A0 (9 gi ng) t i Trung Tâm Khuy n

Nông Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010 ................................................36
ng 4.5: T l b c b ng c a b gi ng A0 (9 gi ng) t i Trung Tâm Khuy n Nông
Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010 ..........................................................37
ng 4.6: Ph m ch t g o c a b gi ng A0 t i Trung Tâm Khuy n Nông Long An,
nh Long An. V Hè Thu 2010..........................................................................39
ng 4.7:

c tính nông h c c a b gi ng A1 (15 gi ng) t i Trung Tâm Khuy n

Nông Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010 ................................................41
ng 4.8: Thành ph n n ng su t và n ng su t c a b gi ng A1 (15 gi ng) t i Trung
tâm Khuy n Nông LongAn, T nh Long An. V Hè Thu 2010 .............................44
ng 4.9: T l xay chà c a b gi ng A1 (15 gi ng) t i Trung Tâm Khuy n Nông
Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010 ..........................................................46
ng 4.10: Kích th

c và d ng h t g o c a b gi ng A1 (15 gi ng) t i Trung Tâm

Khuy n Nông Thành ph Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010..................47
ng 4.11: T l b c b ng c a b gi ng A1 (15 gi ng) t i Trung Tâm Khuy n Nông
Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010 ..........................................................49
ng 4.12: Ph m ch t g o c a b gi ng lúa A1 (15 gi ng) t i Trung Tâm Khuy n
Nông Long An, T nh Long An. V Hè Thu 2010 ................................................51

xiii


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 1: Thi t b x lý m u lúa.............................................................................16
Hình 2: S

b trí thí nghi m 24 gi ng lúa t i trung tâm khuy n nông Long An,

nh Long An .......................................................................................................17
Hình 3: Cách o chi u dài và chi u r ng 10 h t g o ............................................35

xiv


DANH M C CH

VI T T T

HI: Ch s thu ho ch
IRRI: International Rice Research Institute – Vi n nghiên c u lúa Qu c T
BSCL:

ng b ng sông C u Long

TGST: Th i gian sinh tr
TL: Tr ng l

ng

ng

xv


Ch

ng 1

U
1.1

TV N

Vi t Nam là m t n c nông nghi p và xu t kh u nông th y s n, có h n 50% thu
nh p c a ng i dân ch y u là t nông nghi p. Trong ó, cây lúa là cây có v trí
quan tr ng c bi t
ng B ng Sông C u Long ( BSCL). Hàng n m, toàn vùng
óng góp h n 50% t ng s n l ng lúa và là ngu n thu ngo i t r t áng k óng
góp 90% s n l ng g o xu t kh u c n c. Di n tích tr ng lúa c a c n c kho ng
5,6 tri u ha, trong ó BSCL chi m 2,3 tri u ha. M c tiêu s n xu t lúa n n m
2010 c a Vi t Nam là duy trì di n tích tr ng lúa m c 3,96 tri u ha và s n l ng
lúa t 40 tri u t n, t ng 5,5 tri u t n so v i n m 2003 (Q 150/2005/Q -TTG
ngày 20/06/2005). Thêm vào ó, tr ng lúa là m t ngh c truy n c a ng i dân
c ta. Long An là m t t nh s n xu t lúa g o c a khu v c BSCL, n i có
u
ki n thu n l i cho vi c phát tri n cây lúa.
Nh ng n m qua, tình hình dân s ngày càng gia t ng, ngoài vi c áp d ng nh ng ti n

khoa h c vào s n xu t t ng n ng su t và s n l ng lúa, các nhà khoa h c trong
và ngoài n c không ng ng nghiên c u tìm ra nh ng gi ng lúa m i có n ng su t
cao, ph m ch t t t, áp ng nhu c u l ng th c ngày càng t ng trong xã h i. M t
khác, do tình hình thâm canh t ng v nh hi n nay t o
u ki n cho sâu b nh phát
tri n, r t có kh n ng bùng phát thành d ch.
Tuy nhiên, hi n nay ch t l ng lúa g o hàng hóa c a Vi t Nam v n ch a cao so v i
các n c trong khu v c và trên th gi i nh Thái Lan, n
, Trung Qu c, M ...
Ch t l ng thóc g o ch a t yêu c u là do nhi u nguyên nhân, trong ó ch t
ng lúa gi ng và gi ng lúa là m t trong nh ng y u t r t quan tr ng góp ph n
ng n ng su t, ch t l ng, s n l ng nh m giúp cho nông dân t ng thêm thu nh p.
Vì v y,
tài: “So sánh n ng su t và ph m ch t 24 gi ng lúa cao s n ng n ngày t i
trung tâm khuy n nông Long An T nh Long An, v hè thu n m 2010” v i m c tiêu
tìm ra nh ng gi ng có kh n ng n ng su t cao, ph m ch t t t áp ng cho nhu c u
n xu t và xu t kh u trong giai
n hi n nay.

1


1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U
1.2.1 M c tiêu t ng quát
c tiêu c a nghiên c u là so sánh n ng su t và ph m ch t c a 24 gi ng lúa cao
n ng n ngày trong v Hè Thu 2010 trên t phù sa phèn nh t i Trung Tâm
Khuy n Nông Long An, t i thành ph Tân An t nh Long An.
1.2.2 M c tiêu c th
Ch n ra nh ng gi ng có n ng su t cao và n nh, ch ng ch u r y nâu, vàng lùn,
cháy lá, phù h p v i u ki n t nhiên c a a ph ng.

Ch n gi ng cho ph m ch t g o t t.

2


Ch

ng 2

C KH O TÀI LI U
2.1 T NG QUAN V CÂY LÚA
2.1.1 Ngu n g c cây lúa
Cây lúa tr ng hi n nay ã tr i qua m t quá trình l ch s ti n hóa r t lâu dài và ph c
p, v i nhi u thay i v nhi u m t nh hình thái, sinh lý, sinh thái
thích nghi
i u ki n bi n i ph c t p c a môi tr ng cùng v i s ào th i c a 2 ti n trình
ch n l c t nhiên và ch n l c nhân t o ch gi l i nh ng loài, gi ng, cây thích nghi
cao m i
c gi l i và u này r t c n thi t cho nhu c u sinh tr ng và phát tri n
sau. Tuy ã có m t quá trình phát tri n lâu i nh ng ngu n g c cây lúa tr ng
hi n nay v n ch a
c sáng t . Ngu n g c cây lúa tr ng hi n nay là
tài th o
lu n sôi n i trên th gi i. Nh ng có m t u ch c ch n r ng l ch s cây lúa ã có t
lâu và g n liên v i l ch s phát tri n c a ng i dân các n c Châu Á.
Makkey E. cho r ng v t tích cây lúa c x a nh t
c tìm th y vùng Penjab n
c a các b l c s ng cách ây kho ng 2000 n m. Roschevicz (1931), phân các
loài Oryza thành 4 nhóm: Stativa, Granulata, Coarctata và Rhynchoryza ng th i
ng kh ng nh ngu n g c c a Oryza sativa là m t tr ng h p c a nhóm Sativa

(trích trong Nguy n Ng c , 2008).
tiên c a lúa tr ng hi n nay là hai loài lúa Oryza sativa L Châu Á và Oryza
glaberrima Steud Châu Phi nh ng s th t v ngu n g c cây lúa v n còn nghi v n.
Tuy có nhi u ý ki n ch a th ng nh t nh ng nhi u tác gi th ng nh t cây lúa có
ngu n g c t vùng m l y ông Nam Á và t n i ây cây lúa phiêu b c kh p n i.

3


2.1.2 Vai trò c a gi ng lúa
i truy n th ng và kinh nghi m tr ng lúa n c lâu i, ng i dân Vi t Nam ã
úc k t và truy n cho nhau nhi u kinh nghi m s n xu t mà c bi t là s n xu t nông
nghi p nh câu: “nh t n c, nhì phân, tam c n, t gi ng” hay “c công không b ng
t gi ng” ây là nh ng kinh nghi m
c úc k t t x a t i nay mà v n còn
nguyên giá tr . Qua ó, cho th y

c t m quan tr ng c a gi ng trong s n xu t.

Chúng ta bi t vai trò c a gi ng nh m t bi n pháp k thu t thâm canh trung tâm, t
khi tr ng lúa n nay nhân dân ta không ng ng tìm cách c i t o ngu n gi ng ngày
t t t h n. Gi ng lúa v a là m c tiêu v a là bi n pháp k thu t
nâng cao n ng
su t và ph m ch t h t g o trong s n xu t l ng th c cho th tr ng tiêu th n i a
và xu t kh u hi n nay (C c tr ng tr t, 2006). Gi ng t t là gi ng có ti m n ng cho
ng su t cao, ch t l ng tr ng t t, n ng su t cao và ph m ch t t t, nó còn có kh
ng ti p nh n các bi n pháp k thu t d dàng. Nh v y n u x p gi ng vào h
th ng các khâu k thu t canh tác thì gi ng
c x p hàng u. Quan ni m “nh t
c, nhì phân, tam c n, t gi ng” không còn úng n a. Ngày nay, khi các gi ng

i cho n ng su t cao, ít sâu b nh, nh công ch m sóc thì n ng su t t ng lên t 15 20% trong cùng
u ki n canh tác là chuy n bình th ng. Tuy nhiên
t o ra s
t phá ó ta c n ph i h p ch t ch v i các k thu t canh tác c i ti n khác nh m t
gieo tr ng phù h p, bón phân h p lý và m c n c theo yêu c u (V V n Hi n và
Nguy n V n Hoan, 1999).
2.1.3 D ng hình cây lúa cho n ng su t cao
Matsushima (1970), d a trên ki u cây ch u phân
bao g m 6 c tính sau:
1) Cây lúa ph i có
mong i.

s h t c n thi t trên

ngh ki u hình cây lúa lý t

n v di n tích

t

ng

c n ng su t

2) Thân th p, bông ng n và có nhi u bông
ch c.

tránh

ngã và gia t ng ph n tr m h t

3) Ba lá trên cùng ph i ng n, d y và th ng
sáng và do ó gia t ng ph n tr m h t ch c.

ng

gia t ng hi u qu s d ng ánh

4) Duy trì kh n ng h p th

m (N), ngay c th i kì sau khi tr

t ch c.

4

t ng ph n tr m


5) Có càng nhi u lá xanh trên bông càng t t (s lá xanh có th xem là tiêu chí ánh
giá s c kho c a cây).
6) Tr lúc th i ti t thu n l i nh n
trình quang h p th i k chín.

c nhi u ánh sáng sau khi tr nh m t ng quá

Trong các y u t trên thì y u t quan tr ng nh t là 3 lá trên cùng
th ng

ng k t h p v i thân th p (Nguy n Ng c

u ng n, d y và

, 2008).

Theo quan
m t ng h p thì Vergara (1987) (trích trong Nguy n Ng c , 2008)
ã ngh m t ki u cây, d a vào khái ni m m i v gia t ng s h t m y nh sau:
1) Nh y ch i kém, ch các ch i b c nh t phát tri n mà thôi
2) Bông to

bù

p kh n ng nh y ch i kém

3) Thân d y có nhi u bó m ch, ít ngã
carbohydrate t t h n

, giúp cho bông to h n và s tích l y

4) Bông ch có nhánh gié b c nh t, có nhi u h t m y cao và ít h t b lép h n
5) Bó m ch cu ng hoa l n

chuyên ch các ch t

ng hóa t t h n.

6) C h t trung bình
7) Lá d y và th ng

ng

8) Quang h p cao d i
n ch trong mùa m a

u ki n PAR th p

vi c cung c p carbohydrate không b

9) Hô h p duy trì th p
10) Th i gian sinh tr ng trung bình có th tích l y carbohydrate tr
t có ích cho vi c s n xu t bông l n và h t n ng h n

c khi tr s

11) Chi u cao trung bình v i ch s thu ho ch (HI) b ng 0,55, vi c này không ch
giúp cây kháng ngã, gi m hô h p duy trì, mà còn phân ph i carbohydrate vào h t
t m c t i h o.
2.2 M T S

C TÍNH NÔNG H C

2.2.1 Th i gian sinh tr

ng

Th i gian sinh tr ng dài hay ng n c a các gi ng ph thu c ch y u th i k sinh
tr ng dinh d ng và ph thu c vào u ki n t ai, th i ti t và khí h u c a vùng.
Theo Nguy n Ti n Huy (1999) quá trình sinh tr ng c a cây lúa chia ra hai th i k

5


chín ó là th i k th i k sinh tr ng dinh d ng và th i k sinh th c. “Th i k
sinh tr ng dinh d ng có nh h ng tr c ti p n s hình thành s bông. Còn th i
sinh th c quy t nh n vi c hình thành s h t trên bông, t l h t ch c và tr ng
ng 1000 h t. Có th xem th i k tr
n chín là th i k nh h ng tr c ti p nh t
n n ng su t thu ho ch”. (Nguy n ình Giao và ctv, 1997). TheoYoshida (1981)
cho r ng gi ng lúa có th i gian sinh tr ng quá ng n thì cây lúa s không
th i
gian tích lu ch t khô cho quá trình sinh tr ng dinh d ng và sinh tr ng sinh d c
thì không cho n ng su t cao.Theo Bùi Chí B u (1998) các gi ng lúa ng n ngày do
th i gian sinh tr ng ng n nên c n nhi u dinh d ng, n ng l ng, ánh sáng m t tr i
n
t o n ng su t nên các gi ng lúa này th ng th p cây, lá òng th ng ng.
Theo Nguy n Thành H i (2008), th i gian sinh tr ng
c chia thành 4 nhóm:
+ A0: c c ng n ngày (< 90 ngày);
+ A1: ng n ngày (90 – 105 ngày);
+ A2: t

ng

i ng n ngày (106 – 120 ngày);

+ B: trung mùa (120 – 140 ngày).
2.2.2 Chi u cao cây lúa
Chi u cao cây lúa
c tính t g c cây lúa n mút lá ho c bông cao nh t. Cây cao

90 – 100 cm
c xem là lý t ng v cây lúa cho n ng su t cao (Akita, 1989).
Cây có chi u cao thích h p t 80 – 100 cm và có th lên n 120 cm, trong m t s
u ki n nh t nh (Jennings, 1976). C i thi n hình d ng th p cây nh m t o
u
ki n cho chúng tiêu th m t kh i l ng l n ch t dinh d ng trong t
t ng n ng
su t (Clarkson and Hanson, 1980). Theo Nguy n Ng c
(2008), cây lúa nào có
lóng ng n, thành lóng dày, b lá ôm sát thân thì cây lúa s c ng ch c, khó
ngã và
ng c l i. N u t ru ng có nhi u n c, s c y dày, thi u ánh sáng, bón nhi u phân
m thì lóng có khuynh h ng v n dài và m m y u làm cây lúa d
ngã. Lúa b
ngã thì s hút dinh d ng và quang h p b tr ng i, s v n chuy n các ch t b
n tr , hô h p m nh làm tiêu hao ch t d tr d n n h t lép nhi u, n ng su t
gi m. S
ngã càng s m s thi t h i càng nhi u và n ng su t càng gi m. Thân cây
lúa dài h n thì có nhi u bó m ch h n, nó s cung c p và t o kh n ng v n chuy n
ch t khô t t (Clarkson and Hanson, 1980). N u thân cây lúa không c ng kho , thân
không d y, cho dù t ng h p ch t xanh t ng c ng s d n n
ngã, che khu t tán lá
n nhau và t ng các lo i sâu b nh làm gi m n ng su t (Vergara, 1988). Theo Bùi

6


Chí B u và Nguy n Th Lang (1992), k t lu n r ng có ít nh t 5 nhóm gen
u
khi n tính tr ng chi u cao c a cây. Chi u cao c a cây

c ki m soát b i a gen và
ch u nh h ng m nh c a gen c ng tính (Kailaimati et al, 1987). Theo Võ Tòng
Xuân (1986), yêu c u c a gi ng lúa có n ng su t cao
ng ru ng Vi t Nam là
thân cây lúa ph i có chi u cao trung bình 80-110 cm, trong ó chi u cao cây kho ng
90-110 s t o

c n ng su t cao.

2.2.3 Chi u dài bông
Bông lúa bao g m nhi u nhánh, gié mang hoa. Th i gian hình thành bông k t khi
cây lúa b t u phân hoá òng cho n khi lúa tr . Th i k này n u
c ch m sóc
t, cây lúa
ch t dinh d ng thì bông lúa s phát tri n y
gi nguyên
c
c tính c a gi ng. Th i gian phát tri n bông gi ng ng n ngày ng n h n gi ng
dài ngày (Ngân hàng ki n th c tr ng lúa, 2010). Theo Tr ng Th Ng c S ng
(1991), chi u dài bông do y u t di truy n quy t nh nh ng ch u nh h ng m nh
i môi tr ng, nh t là
u ki n dinh d ng trong giai
n u hình thành bông.
Chi u dài bông
c tính t
t c bông n u mút bông. Gi ng có bông dài, h t
p khít, t l h t lép th p, kh i l ng 1000 h t cao s cho n ng su t cao. Trong
ng lai, vi c ch n t o cây lúa có chi u dài bông b ng n a chi u cao c a thân cây
là t t nh t (Nguy n Thành Ph c, 2003). Chi u dài bông lúa thay i tùy theo
gi ng và là y u t góp ph n t ng n ng su t, bông lúa c ng óng vai trò quan tr ng

trong quá trình quang h p. Qua phân tích mô hình INTERCOM, ng i ta d báo
ng quang h p có th t ng t 25 – 40% n u chi u cao bông lúa th p h n 40% chi u
cao tán lá (Setter et al, 1994).
2.3 M T S

THÀNH PH N N NG SU T NH H

NG

N N NG SU T

2.3.1 S bông/m2
bông trên m t n v di n tích
c quy t nh vào giai
n sinh tr ng ban
u c a cây lúa (giai
n t ng tr ng), nh ng ch y u là giai
n t khi c y n
khi nhánh t i a. S bông trên m t n v di n tích ph thu c vào m t
s c y
và kh n ng n b i c a lúa. M t
s c y và kh n ng n b i c a lúa thay i tùy
theo gi ng,
u ki n t ai, th i ti t, l ng phân và l ng n c. Các gi ng lúa c i
thi n u th p cây, có s bông trung bình t 500 - 600 bông/m2 i v i lúa s , còn
i v i lúa c y là 350 - 450 bông/m2 (Nguy n Ng c , 2008). Các gi ng lúa hi n
nay có th
nhánh t 20 - 25 nhánh trong u ki n y dinh d ng, nh ng ch
t 14 - 15 nhánh cho bông h u hi u, còn l i là nhánh vô hi u hay cho bông r t nh .

7


t ng n ng su t, t t nh t là t ng s h t ch c trên bông thì t t h n t ng s bông
trên m t n v di n tích vì cây lúa ch cho m t s bông nh t nh (Bùi Chí B u và
ctv, 1998).
2.3.2 S h t ch c trên bông
c tính h t ch c trên bông ch u nh h

ng m nh m b i môi tr

bông nhi u hay ít c ng ph thu c vào gié hoa phân hóa c ng nh
(Nguy n ình Giao và ctv, 1997). Trên cùng m t b i, bông lúa
có h t nhi u h n so v i các bông ph chín sau. Nguy n Ng c
các gi ng lúa c i ti n,
ng b ng sông C u Long thì s h t ch
100 h t i v i lúa s ho c 100 – 120 i v i lúa c y là t t nh t.

ng. S h t trên

gié hoa thoái hóa
chín tr c th ng
(2008), cho r ng
c trên bông t 80-

2.3.3 T l h t ch c
Theo Nguy n Ng c

(2008), t l h t ch c trên bông

c quy t

nh t

u th i

phân hóa òng n khi vào ch c nh ng quan tr ng nh t là th i k phân bào gi m
nhi m, tr bông, ph i màu, th ph n, th tinh và vào ch c. Theo Nguy n Th ch Cân
(1997) và Lê Th D (2000), ho t ng c a gen không c ng tính chi m u th trong
u ki n tính tr ng h t ch c trên bông. Ngoài ra, t l h t ch c trên bông còn
ph thu c vào s h t trên bông, c tính sinh lý cây lúa và nh h ng c a u ki n
ngo i c nh mà cây lúa có t l h t ch c cao hay th p. T l h t ch c tùy thu c vào
hoa trên bông, nh ng do cây lúa th ng ch u tác ng m nh c a u ki n ngo i
nh nên s hoa trên bông càng nhi u thì d d n
cao thì t l h t ch c trên bông ph i trên 80%.
2.3.4 Tr ng l

n h t ch c th p.

n ng su t

ng 1000 h t

Các gi ng lúa c i thi n hi n nay th ng có tr ng l ng 1000 h t t 20 - 30g. Tr ng
ng h t do c tính di truy n c a gi ng quy t nh,
u ki n môi tr ng có nh
ng m t ph n vào th i k hình thành c h t (18 ngày tr c khi tr ), cho n khi
khi vào ch c r (15-25 ngày sau khi tr ) (Nguy n Ng c , 2008). Kích th c h t
kh ng ch b i kích th c v tr u. h u h t các
u ki n, tr ng l ng 1000 h t

là m t c tính n nh c a gi ng. Tr ng l ng 1000 h t không i không có ngh a
là tr ng l ng các h t nh nhau (Yoshida, 1981). Tr ng l ng 1000 h t có h s di
truy n r t cao và ít ch u tác ng c a môi tr ng nên vi c ch n gi ng có tr ng
ng 1000 h t cao là r t c n thi t (Lê Xuân Thái, 2003). Kh i l ng c a h t
c
quy t nh b i 2 y u t là kh i l ng v tr u chi m 20% và tr ng l ng c a h t g o

8