So sánh đặc tính nông học, năng suất và phẩm chất 20 giống lúa lai tại trung tâm nghiên cứu và sản xuất giống Bình Đức -An Giang

TRƯ NG ð I H C AN GIANG
KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

ðINH VĂN CHĂN
MSSV: DPN021352

SO SÁNH ð C TÍNH NƠNG H C, NĂNG SU T VÀ PH M CH T
20 GI NG/DÒNG LÚA A1 T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U
& S N XU T GI NG BÌNH ð C - AN GIANG
V ðƠNG XN 2005 – 2006

LU N VĂN T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔN

Tháng 6.2006


TRƯ NG ð I H C AN GIANG
KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

ðINH VĂN CHĂN
MSSV: DPN021352

SO SÁNH ð C TÍNH NƠNG H C, NĂNG SU T VÀ PH M CH T
20 GI NG/DÒNG LÚA A1 T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U
& S N XU T GI NG BÌNH ð C - AN GIANG
V ðƠNG XN 2005 – 2006

LU N VĂN T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔN

GIÁO VIÊN HƯ NG D N
Ks. Lê Thùy Nương

Ths. Nguy n Th Thanh Xuân

Tháng 6.2006


TRƯ NG ð I H C AN GIANG
KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

SO SÁNH ð C TÍNH NÔNG H C, NĂNG SU T VÀ PH M CH T
20 GI NG/DÒNG LÚA A1 T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U
& S N XU T GI NG BÌNH ð C - AN GIANG
V ðÔNG XUÂN 2005 – 2006

Do sinh viên: ðINH VĂN CHĂN th c hi n và ñ n p
Kính trình H i đ ng ch m lu n văn t t nghi p xét duy t

Long Xuyên, ngày……tháng….năm ……..200…
GIÁO VIÊN HƯ NG D N

Ks. Lê Thùy Nương

Ths. Nguy n Th Thanh Xuân


TRƯ NG ð I H C AN GIANG
KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN
H i ñ ng ch m lu n văn t t nghi p ñã ch p thu n lu n văn đính kèm v i tên đ tài:

SO SÁNH ð C TÍNH NƠNG H C, NĂNG SU T VÀ PH M CH T 20
GI NG/DÒNG LÚA A1 T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U & S N

XU T GI NG BÌNH ð C - AN GIANG V ðÔNG XUÂN 2005 – 2006
Do sinh viên: ðINH VĂN CHĂN
Th c hi n và b o v trư c H i ñ ng ngày :……………………………………
Lu n văn ñã ñư c h i ñ ng ñánh giá

m c:…………………………………….

Ý ki n c a H i ñ ng: ……………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….

Long Xuyên, ngày…..tháng…..năm 200…
Ch T ch H i ñ ng
TRƯ NG KHOA NN-TNTN


TRƯ NG ð I H C AN GIANG
KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

nh 4 x 6

TI U S

CÁ NHÂN

H và Tên: ðINH VĂN CHĂN
Sinh năm: 10/12/1981
T i: Xã L c Giang, Huy n ð c Hòa, T nh Long An.

Con ơng: ðINH VĂN BỊ
và bà: HÀ TH B Y
ðã t t nghi p ph thông năm 2000.
Vào trư ng ð i h c An Giang năm 2002 h c l p DH3PN1 khóa 3 thu c khoa Nơng
Nghi p và Tài Ngun Thiên Nhiên và đã t t nghi p k sư ngành Phát Tri n Nông Thôn
năm 2006.


C MT
Kính dâng Ba, M , Ngư i đã dành c cu c ñ i cho chúng con.
Chân thành mang ơn :
Cô Lê Thùy Nương
Cô Nguy n Th Thanh Xuân
ðã t n tình hư ng d n tơi trong su t th i gian th c t p và hoàn thành lu n văn t t
nghi p.
Chân thành c m t :
Q Th y Cơ đã h t lịng d y d tôi trong su t th i gian h c t p.
Các anh, ch công nhân viên Trung tâm Nghiên C u và S n Xu t gi ng Bình
ð c - An Giang đã giúp đ tơi r t nhi u trong th i gian th c hi n thí nghi m.
Thân g i đ n các b n Chung, Vĩnh, H n, Quý, Loan l i c m ơn chân thành nh t.

i


TĨM LƯ C
Vùng ð ng B ng Sơng C u Long (ðBSCL) có hai trung tâm lai t o gi ng
lúa l n là Vi n lúa ðBSCL và Vi n Nghiên C u Phát Tri n ðBSCL thu c ð i h c
C n Thơ. Các trung tâm này ñã t o ra ñư c nhi u gi ng m i và h ng năm ñ u g i ñi
th nghi m

nhi u ñ a phương ñ tìm ra gi ng có đ c đi m t t h u b sung vào cơ

c u gi ng c a vùng. Trên tinh th n đó, v ðơng Xn 2005 – 2006, trư ng ð i h c
C n Thơ ñã g i b 20 gi ng A1 ñ n Trung tâm Nghiên C u và S n Xu t Gi ng
Bình ð c - An Giang đ ti n hành so sánh đ c tính nơng h c, năng su t và ph m
ch t c a các gi ng/dịng trong đi u ki n đ t đai, khí h u c a An Giang. Thí nghi m
di n ra t ngày 21/11/2005 ñ n 30/3/2006.
Phương pháp ti n hành:
+ Thí nghi m đư c b trí theo th th c kh i hoàn toàn ng u nhiên v i ba l n l p l i.
+ M ñư c gieo theo phương pháp m khô và c y vào lúc 18 ngày tu i. C y 1
tép/b i v i kho ng cách 15 x 15cm. Bón phân theo công th c 90 – 60 – 60 và chia
làm 3 l n. Các ch tiêu theo dõi g m đ c tính nơng h c, năng su t, thành ph n năng
su t, ph m ch t g o.
Trong th i gian di n ra thí nghi m, do áp l c sâu b nh l n nên ru ng thí
nghi m đã b nh hư ng

m t s ch tiêu như ph n trăm h t ch c, s h t ch c/bơng,

đ c ng cây, đ tàn lá, ñ r ng h t và năng su t th c t . C th năng su t c a 20
gi ng/dịng đ t th p t 3,8 - 6,1 t n/ha, trong đó ch MTL500 đ t trên 6 t n, t t c
các gi ng còn l i ñ u th p hơn 6 t n/ha.
K t qu thí nghi m cịn cho th y đây là b gi ng có đ c đi m h t to

nhi u

gi ng, tr ng lư ng 1000 h t c a 14/19 gi ng ñ t t x p x 25g tr lên. H t g o dài,
t t c các gi ng có chi u dài h t g o t 6,67 – 7,33 mm (lo i g o dài ñ n r t dài),
g o trong (t l b c b ng c a 16/19 gi ng th p hơn 5%), ñ t tiêu chu n xu t kh u.
Thí nghi m đã ch n ra ñư c 3 gi ng tri n v ng, có năng su t khá cao, ph m

ch t t t ñ ngh ñưa vào th nghi m khu v c hóa: MTL471, MTL482, MTL473.

ii


M CL C
N i Dung
C MT
TÓM LƯ C
M CL C
DANH SÁCH B NG
DANH SÁCH HÌNH
Chương 1. GI I THI U
1.1. ð t v n ñ
1.2. M c tiêu
Chương 2. LƯ C KH O TÀI LI U
2.1. Thương m i g o th gi i
2.1.1. Th hi u c a th trư ng th gi i v s n ph m g o
2.1.2. D báo v giá và nhu c u tiêu dùng g o th gi i
2.1.3. D báo tình hình nh p kh u g o c a th gi i
2.1.4. Tình hình xu t kh u g o Vi t Nam
2.2. Tình hình canh tác lúa An Giang
2.2.1. K thu t canh tác lúa c a ngư i dân
2.2.2. Tình hình s n xu t lúa năm 2004 - 2005
2.3. Nhu c u sinh thái và m t s v n ñ liên quan ñ n cây lúa
2.3.1. Yêu c u sinh thái và nh hư ng c a các nhân t sinh thái ñ i
v i lúa nư c
2.3.2. Các thành ph n năng su t, năng su t th c t , bi n pháp gia
tăng năng su t và ki u hình cây lúa năng su t cao
2.4. Gi ng lúa

2.4.1. Vai trò c a gi ng lúa
2.4.2. Ti n trình ch n t o gi ng lúa
2.4.2.1. Ch n v t li u ban ñ u
2.4.2.2. Lai t o và ch n l c
2.4.2.3. Thí nghi m quan sát sơ kh i
2.4.2.4. Tr c nghi m h u kỳ
2.4.2.5. So sánh năng su t
2.4.2.6. Th nghi m khu v c hóa
2.4.2.7. S n xu t th
2.4.3. M t s ñi m liên quan ñ n ch n t o gi ng
2.4.4. M t s gi ng lúa m i tri n v ng
2.4.5. Quá trình phát tri n v gi ng lúa t nh An Giang
2.4.6. Tình hình s n xu t gi ng An Giang
Chương 3. PHƯƠNG TI N VÀ PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHI M
3.1. Phương ti n thí nghi m
3.2. Phương pháp
3.2.1. B trí thí nghi m
3.2.2. Phương pháp canh tác
3.2.3. Phương pháp thu th p s li u
3.2.3.1. Ch tiêu sâu b nh

Trang
i
ii
iii
iv
v
1
1
1

2
2
2
2
3
3
3
3
4
5
5
6
8
8
9
10
10
10
10
10
10
10
11
11
11
12
13
13
15
15

16
16
16
iii


3.2.3.2. ð c tính nơng h c
3.2.3.3. Năng su t th c t và các thành ph n năng su t
3.2.3.4. Ch t lư ng g o
3.3. X lý th ng kê
Chương 4. K T QU VÀ TH O LU N
4.1. Tình hình chung
4.2. Sâu b nh
4.2.1. K t qu th nghi m r y nâu và b nh ñ o ơn
4.2.2. K t qu ghi nh n trên đ ng ru ng
4.3. ð c tính nơng h c
4.3.1. Chi u cao cây
4.3.2. S ch i
4.3.3. M t s ñ c tính nơng h c khác
4.3.4. Th i gian sinh trư ng và ñ dài giai ño n tr
4.4. Thành ph n năng su t và năng su t th c t
4.4.1. S bông/m2
4.4.2. S h t ch c/bông
4.4.3. Ph n trăm h t ch c
4.4.4. Tr ng lư ng 1000 h t
4.4.5. Năng su t th c t
4.5. Ch t lư ng g o
4.5.1. T l g o l c
4.5.2. T l g o tr ng
4.5.3. T l g o nguyên

4.5.4. T l g o b c b ng
4.5.5. Chi u dài h t g o
4.5.6. D ng h t
4.6. ðánh giá gi ng/dòng tri n v ng
Chương 5. K T LU N VÀ ð NGH
5.1. K t lu n
5.2. ð ngh

20
23
24
27
28
28
29
29
30
31
31
33
34
37
38
38
38
40
40
40
41
41

41
41
42
42
43
44
48
48
48

TÀI LI U THAM KH O
PH CHƯƠNG

49

iv


DANH SÁCH B NG

B ng

T a B ng

s
1

Danh sách 20 gi ng/dịng lúa thí nghi m

2

Trang

Tình hình khí tư ng th y văn t i Tp Long Xuyên
t tháng 11/2005-2/2006

3

14

28

K t qu thí nghi m r y nâu trong nhà lư i và đ o ơn trên nương
m .

29

4

K t qu ghi nh n sâu b nh trên ñ ng ru ng

30

5

Bi n ñ ng chi u cao c a 20 gi ng/dịng lúa thí nghi m

32

6

Bi n đ ng s ch i c a 20 gi ng/dịng lúa thí nghi m

33

7

M t s ch tiêu nông h c khác c a 20 gi ng/dịng lúa thí nghi m

35

8

Phân nhóm ñ dài giai ño n tr c a 20 gi ng/dịng lúa thí nghi m

38

9

Năng su t th c t và thành ph n năng su t c a 20 gi ng/dịng lúa
thí nghi m

10

39

Các ch tiêu ch t lư ng g o c a 20 gi ng/dịng lúa thí nghi m

43

v


DANH SÁCH HÌNH

Hình

T a Hình

s

Trang

1

Sơ đ t ng qt ti n trình ch n t o gi ng lúa

9

2

Sơ đ b trí thí nghi m

15

3

D ng hình c a gi ng MTL471

45

4

D ng hình c a gi ng MTL482

46

5

D ng hình c a gi ng MTL473

47

PH CHƯƠNG
6

Ru ng thí nghi m 20 gi ng/dịng lúa A1 v ðơng Xn 2005-2006

pc-5

7

D ng hình c a gi ng MTL500

pc-5

8

Lo i b r y nâu c l n hơn trư c khi th vào khay m thí nghi m

pc-6

9

Th r y nâu vào khay m thí nghi m

pc-6

DANH M C CÁC T

VI T T T

NSTT: Năng su t th c t
NSLT: Năng su t lý thuy t

vi


Chương 1. GI I THI U
1.1. ð t v n ñ
V i di n tích 3.973.359 ha, ñ t ñai màu m , khí h u ơn hịa, ngu n nư c
phong phú, ð ng B ng Sông C u Long (ðBSCL) ñư c m nh danh là v a lúa l n
nh t c a c nư c, s n lư ng lúa h ng năm ñ t 16,28 tri u t n b ng 51% s n lư ng
lúa tồn qu c (ðào Cơng Ti n, 2001) và chi m 80% s n lư ng g o xu t kh u c a c
nư c (Vô danh 1, khơng ngày tháng).
ð t o ra đư c k t qu to l n trên là công s c chung c a hàng tri u nông dân
tr ng lúa cùng v i h th ng khuy n nông và các nhà lai t o gi ng. Công tác nghiên
c u và s n xu t lúa gi ng di n ra liên t c. Tình tr ng thâm canh, tăng v , t ñ
gi ng c a ngư i dân đã làm gi ng lúa ngày m t thối hóa. Sâu, b nh phát tri n
nhanh do có ngu n th c ăn d i dào, chúng liên t c t o ra các dòng m i kháng thu c

b o v th c v t, các dòng m i này ngày càng ñ c h i hơn. Cu c chi n gi a các nhà
lai t o gi ng và sâu b nh ngày càng gay go, ph c t p. Các gi ng lúa m i v i nh ng
đ c tính t t hơn đư c nghiên c u, s n xu t ra liên t c ñ b t k p v i tình hình sâu
b nh phát tri n cũng như th hi u ngày càng cao c a ngư i tiêu dùng trong ñi u ki n
kinh t phát tri n.
Vi n Nghiên C u Phát Tri n ðBSCL thu c ð i h c C n Thơ và Vi n lúa
ðBSCL là hai trung tâm lai t o gi ng lúa l n c a vùng. H ng năm, hai nơi này ñã lai
đư c nhi u gi ng/dịng lúa m i và g i chúng ñ n nhi u ñ a phương ñ ti p t c theo
dõi s thích nghi c a các gi ng trong nhi u ñi u ki n khác nhau nh m ch n ra
nh ng gi ng có đ c tính t t b sung vào cơ c u gi ng hi n t i c a vùng. Trong
khn kh đó, v ðơng Xn 2005 – 2006 thí nghi m so sánh đ c tính nơng h c,
năng su t và ph m ch t c a 20 gi ng/dòng lúa A1 t i Trung tâm Nghiên C u và S n
Xu t gi ng Bình ð c – An Giang ñư c ti n hành.
1.2. M c tiêu
Ch n ñư c m t s gi ng lúa có năng su t cao, ph m ch t g o t t, có th
kháng đư c m t s sâu b nh chính.

1


Chương 2. LƯ C KH O TÀI LI U
2.1. Thương m i g o th gi i
2.1.1. Th hi u c a th trư ng th gi i v s n ph m g o
Th hi u v ch t lư ng g o c a các nư c, các vùng r t ña d ng, phong phú.
Khu v c phía b c Trung Qu c, Hàn Qu c, Nh t, Italia và Úc thích g o Japonica h t
trịn ñ n trung bình. Ph n l n nh ng khu v c Châu Á và Châu Phi thích g o Indica
hay g o h t dài. Vùng Tây Phi, Bangladesh và nhi u bang c a
g o ñ

(parboiled rice). Ngư i Jordany thích g o đư c x

n ð r t thích ăn
lý v i d u Parafin

(Camolino rice). M t vài nư c Châu Phi thích g o tr ng xay v (Vô danh 2, không
ngày tháng)1.
Ngư i Thái Lan thích g o h t r t dài, lo i Indica, hàm lư ng Amylose trung
bình, cơm m m, khơng dính, g o lúa cũ (t n tr nhi u tháng) cao giá hơn g o lúa
m i thu ho ch. Th trư ng g o t i các nư c Trung ðơng thích g o h t dài, có mùi
thơm.

Châu Âu, ngư i tiêu dùng thích g o h t dài nhưng không thơm b t c mùi

gì, h cho r ng đó là tín hi u c a s t p nhi m ho c hi n tư ng g o b hư h ng.
Ngư i tiêu dùng Nam M thích g o l c. Th trư ng Châu M Latinh thích g o có v
l a màu ñ như g o Huy t R ng c a Vi t Nam trư c ñây (Trương Vĩnh Th o và ctv,
2004).
Canada, Ar p Xêút, Nam Phi ch y u nh p kh u lo i g o h t dài ch t lư ng
cao. Các nư c ð a Trung H i thích g o trung bình, các nư c ðông Âu nh p kh u c
lo i g o h t dài và trung bình (Nguy n Ti n M nh, 2002). Th Nhĩ Kỳ thích g o h t
trịn, m p, khơng có mùi thơm nhi u (Nguyên Phong, 2005).
2.1.2. D báo v giá và nhu c u tiêu dùng g o th gi i
Xu hư ng giá g o trên th trư ng th gi i theo B Nông Nghi p M là s
tăng lên trong su t giai ño n 1999 – 2009. Giá g o ch t lư ng cao t i Houston (M )
s tăng t 414 USD/t n năm 1997 lên 447 USD/t n năm 2009. G o 5% t m t i
Bangkok (Thái Lan) s tăng t 353 USD/t n lên 371 USD/t n (Nguy n Ti n M nh,
2002).
1

Vơ danh 2, khơng ngày tháng, trích d n b i Nguy n Văn Minh, 2004

2


Nhu c u g o tiêu dùng bình qn đ u ngư i có xu hư ng gi m xu ng

m t

s nư c Châu Á. Nhu c u tiêu dùng v lo i g o cao c p s tăng lên và tăng nhanh
hơn kh năng cung c p lo i g o này. Nhu c u v lo i g o ph m c p trung bình và
c p th p s gi m xu ng (Nguy n Ti n M nh, 2002).
2.1.3. D báo tình hình nh p kh u g o c a th gi i
Châu Á là khu v c nh p kh u g o l n nh t th gi i, chi m 49% t ng lư ng
g o nh p kh u tồn c u. Trong s đó Indonesia, Philippines s tăng m nh lư ng g o
nh p kh u ti p ñ n là Nh t B n, Hàn Qu c, Ar p Xêút. D báo ñ n năm 2009, nh p
kh u g o c a Nh t là 759.000 t n, Hàn Qu c s nh p kh u ñ n 205.000 t n, các
nư c Châu Phi cũng s tăng nh p kh u g o, d báo ñ t kho ng 30% t ng lư ng g o
nh p kh u c a th gi i (Nguy n Ti n M nh, 2002).
2.1.4. Tình hình xu t kh u g o Vi t Nam
Trong giai ño n 1989 - 2002, Vi t Nam ñã xu t kh u ñư c g n 30 tri u t n
g o sang trên 30 th trư ng, ch y u là th trư ng Châu Á, mang v cho ñ t nư c
g n 7 t USD, ñ t t c ñ tăng trư ng xu t kh u bình quân v lư ng là g n 13%, v
kim ng ch là 12%. Năm 1999, lư ng xu t kh u g o là 4,5 tri u t n, m c xu t kh u
cao nh t t trư c ñ n nay (ð ng Kim Sơn, 2001).
Các nư c nh p kh u g o chính c a Vi t Nam là: Indonesia, Philippines,
Singapore, Malaysia, Hongkong, Iran, Ir c, Trung Qu c, Cuba và m t s nư c Châu
Phi (Tr n Văn ð t, 2002, ð ng Kim Sơn, 2001).
2.2. Tình hình canh tác lúa

An Giang

2.2.1. K thu t canh tác lúa c a ngư i dân
Theo k t qu ñi u tra c a Ph m S Tân (2004) thì k thu t canh tác c a
ngư i dân Châu ð c, An Giang như sau:
* Gi ng lúa: có kho ng 80% nơng dân s d ng gi ng c a v trư c ho c trao đ i v i
nơng dân khác. Lư ng gi ng cho m t ha dao ñ ng t 170 – 200 kg, trung bình 210
kg/ha. Ch ng lo i ña d ng v i trên 10 lo i gi ng khác nhau đi n hình là OM1490
20%, IR64 18%...
* Làm ñ t: h u h t ngư i dân x i ñ t trư c khi s . M t s h s chai.
* Bón phân
3


+ K thu t bón phân c a các h r t khác nhau. Ph n l n nông dân quan tâm
đ n phân đ m, ít chú ý đ n lân và kali.
+ S l n bón: ph n l n ngư i dân bón 4 l n/v , k ñ n là 3 l n và 5 l n/v .
* ða ph n các h dân phun thu c b o v th c v t t 4 - 5 l n/v .
2.2.2. Tình hình s n xu t lúa năm 2004 – 2005
* Tình hình s n xu t lúa năm 2004
+ Di n tích: 523.037 ha chi m 92,7% di n tích cây tr ng (564.416 ha). Trong đó v
ðơng Xn là 220.256 ha, Hè Thu 213.707 ha và Thu ðông là 80.340 ha.
+ Năng su t: năng su t lúa bình quân năm 2004 c a t nh An Giang là 5,75 t n/ha.
Trong đó năng su t v ðông Xuân là 6,52 t n/ha, Hè Thu 5,39 t n/ha, Thu ðông 4,9
t n/ha. T ng s n lư ng lúa c năm là 3,0007 tri u t n g m ðông Xuân 1,44 tri u
t n, Hè Thu 1,15 tri u t n và Thu ðơng 393,9 nghìn t n, v mùa 23,6 nghìn t n.
+ Ch t lư ng: di n tích s d ng các lo i gi ng ñ t tiêu chu n xu t kh u 92%. Nh ng
gi ng s d ng ph bi n: OM1490, OM2517, Jasmine, OMCS2000, N p, IR64,
AS996.
+

ng d ng ti n b k thu t: trong tồn t nh có 40.000 ha s d ng phương pháp s

hàng chi m 7,1% di n tích. Trong năm có 90% di n tích s d ng gi ng lúa ch t
lư ng cao, 40% di n tích s d ng gi ng xác nh n và 33,5 nghìn ha áp d ng “Ba
gi m ba tăng”, chi phí đ u tư gi m t 175 - 225 đ ng/kg lúa tương đương tăng thu
nh p bình quân 742.000 ñ ng/ha.
+ Giá: trong năm giá lúa thư ng dao ñ ng t 1.800 – 2.200 ñ ng/kg, n p 2.400 2.800 đ ng/kg. Bình qn v ðơng xuân lãi 6,0 tri u, Hè thu 4,5 tri u và Thu đơng
là 5,5 tri u đ ng/ha. Tính chung năm 2004, canh tác m t ha lúa l i nhu n bình qn
16 tri u đ ng (S Nơng nghi p và Phát tri n nông thôn An Giang, 2004).
* Tình hình s n xu t lúa năm 2005
+ Di n tích lúa là 529.698 ha. Ch y u là các gi ng lúa Jasmine, OM2517, OM1490,
OMCS2000, OM2514, n p. Năng su t bình quân c năm là 5,9 t n/ha và ñã t o ra.
3.127.660 t n lúa.
+

ng d ng ti n b k thu t: v ðông Xuân và Hè Thu c a năm 2005 có kho ng

46% di n tích s d ng gi ng xác nh n. T ng di n tích áp d ng “Ba gi m, ba tăng”
4


c a hai v là 220.653 ha, chi m 50,45% di n tích xu ng gi ng. Năng su t bình qn
đ t 6,72 t n/ha.
2.3. Nhu c u sinh thái và m t s v n ñ liên quan ñ n cây lúa
2.3.1. Yêu c u sinh thái và nh hư ng c a m t s nhân t sinh thái ñ n lúa nư c
* ði u ki n đ t đai, đ a hình
ð t tr ng lúa c n ñáp ng m t s yêu c u sau:
+ ð a hình b ng ph ng, thành ph n cơ gi i t th t trung bình ñ n th t n ng.
+ Hàm lư ng dinh dư ng N, P, K t ng s khá.
+ ð pH t 4,5 ñ n 7.

+ ð m n < 0,5% t ng s mu i tan.
* Lư ng mưa
Lúa yêu c u nhi u nư c hơn các cây tr ng khác. Lư ng mưa c n thi t cho
cây lúa trung bình t 6 – 7 mm/ngày trong mùa mưa, 8 – 9 mm/ngày trong mùa khô.
M t tháng cây lúa c n kho ng 200 mm nư c.
* Ánh sáng
Ánh sáng nh hư ng ñ n cây lúa trên 2 m t: cư ng ñ ánh sáng nh hư ng
ñ n quang h p, s gi chi u sáng trong ngày nh hư ng ñ n s phát tri n, ra hoa,
k t h t c a lúa s m hay mu n. Cư ng ñ ánh sáng thu n l i cho lúa t

250 - 400

calo/cm2/ngày.
* Nhi t ñ
Nhi t ñ làm lúa sinh trư ng nhanh hay ch m, phát d c t t hay x u. Lúa sinh
trư ng bình thư ng

nhi t đ 25 - 280C. N u nhi t ñ th p hơn 170C sinh trư ng

c a lúa ch m l i, n u th p hơn 130C thì lúa ng ng sinh trư ng, n u nhi t ñ th p kéo
dài nhi u ngày lúa có th ch t. Nhi t ñ cao, trong ph m vi t 28 - 350C thì lúa sinh
trư ng nhanh nhưng ch t lư ng kém. M c ñ

nh hư ng nhi t ñ cao hay th p,

m nh hay y u là tùy thu c vào gi ng lúa và giai ño n sinh trư ng, phát tri n c a lúa.
Nhi t đ thích h p cho lúa n y m m là 28 - 320C, tr bông, phơi màu yêu c u nhi t
ñ 20 – 380C. Nhi t ñ

nh hư ng ñ n ra hoa k t qu s m hay mu n c a lúa. M t s

gi ng lúa m n c m v i nhi t ñ , khi tích lũy ñ m t s nhi t nh t đ nh (t ng tích ơn)
trong đ i s ng c a mình thì s ra hoa, k t qu . T ng tích ơn c a gi ng ng n ngày là
5


2.000 - 2.5000C, gi ng dài ngày là 3.000 - 3.5000C (Vô danh 3, không ngày tháng).
2.3.2. Các thành ph n năng su t, năng su t th c t , bi n pháp gia tăng năng su t và
ki u hình cây lúa năng su t cao
* Các thành ph n năng su t lúa
Theo Yoshida (1981), năng su t cây lúa ñư c chia thành nhi u ph n g m: s
gié hoa/m2, tr ng lư ng 1000 h t, ph n trăm gié hoa ch c. S gié hoa trên đơn v
di n tích b

nh hư ng b i: k thu t canh tác (m t ñ s và s bón đ m); đ c đi m

sinh trư ng (s ñâm ch i); ñi u ki n khí h u, b c x m t tr i và nhi t ñ .
Ph n trăm gié hoa ch c b nh hư ng b i: m c bón ñ m cao, s ñ ngã, b c x
m t tr i th p, nhi t đ , gió m nh, ñ m n c a ñ t, h n hán (Yoshida và Parao
(1976)2 .
Kích thư c h t b kh ng ch b i v tr u.

h u h t các ñi u ki n, tr ng lư ng

1000 h t c a cây trong ru ng là m t đ c tính r t n đ nh c a gi ng (Soga và Nozaki,
1957)3. Che bóng nhi u trư c tr gié làm thay đ i kích thư c v tr u và gi m tr ng
lư ng 1000 h t (Matsushima, 1970)4.
* Năng su t lúa
Theo Mai Thành Ph ng (2004), năng su t h t ñư c tính nh m theo cơng th c
sau:

S bơng/m2 x h t ch c trên/bông x tr ng lư ng 1000 h t(g)
Năng su t (t n/ha) =
100.000
S bông và tr ng lư ng h t tương quan ngh ch, s bông tăng làm s h t và
tr ng lư ng h t gi m (ðào Th Tu n, 1970)5. S bông t l ngh ch v i s h t ch c,
s h t ch c t l thu n v i tr ng lư ng 1000 h t (Mai Thành Ph ng, 2004).
Theo ðinh Văn L (1978) th i kỳ quy t đ nh s bơng là th i kỳ t ñ nhánh
cao nh t v trư c. Th i kỳ quy t ñ nh s h t trên bông ch y u là th i kỳ b t đ u
phân hóa địng đ n cu i th i kỳ gi m nhi m. T lúc b t đ u phân hóa địng (32 ngày
trư c tr ) ñ n kho ng 20 – 25 ngày sau tr ñ u có nh hư ng ñ n t l h t ch c.
2

Yoshida và Parao, 1976, trích d n b i Yoshida, 1981
Soga và Nozaki, 1957, trích d n b i Yoshida, 1981
4
Matsushima, 1970, trích d n b i Yosshida, 1981
5
ðào Th Tu n, 1970, trích d n b i Lê Minh Tu , 1988
3

6


Bùi Huy ðáp (1980) cho r ng tr ng lư ng 1000 h t ít thay đ i b i ñi u ki n
ngo i c nh và k thu t canh tác mà nó đư c quy đ nh b i đ c tính gi ng.
* Nguy n Phú Dũng (2004) cho r ng các bi n pháp k thu t ñ gia tăng năng su t
lúa là:
+ Ch n gi ng thích h p v i đ t, mùa v t i ñ a phương
+ Chu n b m t t, không sâu b nh
+ Chu n b đ t k

+ Bón phân cân đ i
+ Phịng tr sâu b nh và c d i h p lý
+ Ch n gi ng t t, h t c l n, tr t p trung
+

c ch s gia tăng c a ch i vơ hi u

+ Bón phân đón địng (18 – 20 ngày trư c tr )
+ Gi nư c đ y đ
* Ki u hình cây lúa năng su t cao
Theo Matsushima (1976)6 thì cây lúa năng su t cao có sáu đ c đi m n i b t sau:
+ Có t ng s h t c n thi t và v a ñ trên ñơn v di n tích. Mu n có năng su t 9
t n/ha cây lúa ph i có t ng s h t ch c cao và ít h t lép, v i m t gi ng có
tr ng lư ng 1.000 h t là 23 (g), t ng s h t c n là 40.000 h t/m2. S h t lép
không vư t quá 10% - 20%. Nói cách khác, trong ñi u ki n lúa c y, cây lúa
ph i ñ nhánh nhi u.
+ Thân th p có nhi u bông nhưng bông ng n. Cây lúa lý tư ng ph i th p giàn
ñ tránh ñ ngã. Các k t qu nghiên c u cho bi t: n u tăng s h t/m2 b ng
nhau thì nh ng cây có s h t trên bơng ít hơn thư ng có t l h t ch c cao
hơn.
+ Hai ho c ba lá trên cùng ph i ng n, dày và th ng đ ng. Nh ng cây lúa có
cùng di n tích lá nhưng cây nào có nhi u lá ng n hơn thì có kh năng đ ng
hóa Cacbon cao hơn. Góc lá th ng có th quang h p ñư c c hai m t lá và lá
càng dày có kh năng đ ng hóa Cacbon càng cao.
6

Matsushima, 1976, trích d n b i Yoshida, 1981

7

+ Gi màu xanh sau khi tr . ð i v i lúa kho ng 2/3 lư ng tinh b t t o thành
năng su t sau này là do s đ ng hóa Cacbon sau khi tr .
+ Gi càng nhi u lá xanh trên bông càng t t.
+ Tr vào lúc có th i ti t t t su t 40 ngày t 15 ngày trư c khi tr đ n 25 ngày
sau khi tr gié, vì 90 % năng su t t o thành do quang h p sau khi tr nên
lư ng b c x m t tr i có nh hư ng r t l n trong giai ño n này.
Yoshida (1981) chú ý ñ n nh ng đ c đi m hình thái sau:
+ Thân th p, c ng. ði u này làm s kháng ñ ngã tăng lên. ðây là ñ c ñi m riêng l
quy t ñ nh cho năng su t cao

các gi ng lúa c i ti n.

+ Lá ñ ng. Lá ñ ng ñ ánh sáng chi u vào phân b sâu hơn, ñi u này d n ñ n k t
qu quang h p cây tr ng tăng. C u trúc này c a cây d n ñ n s t i ña v b c x t i
c a m t tr i (Matsushima và ctv, 1964; Ducan 1971)7.
+ Kh năng ñâm ch i m nh. Khi s th ng

lư ng h t thư ng dùng, kh năng đâm

ch i ít nh hư ng đ n năng su t h t vì t ng s bơng trên m2 tùy thu c vào thân chính
hơn s ch i.
Theo Beachell và Jennings (1965)8, kh năng ñâm ch i trung bình cũng đư c
xem là t t cho nh ng gi ng lúa năng su t cao.
2.4. Gi ng lúa
2.4.1. Vai trò c a gi ng lúa
Vai trò c a gi ng lúa t t ñã ñư c các th h cha ông t ng k t thành nh ng câu
nói ng n g n, súc tích, bình d : “nh t nư c, nhì phân, tam c n, t gi ng” hay “t t
gi ng thì t t m , t t m thì t t lúa” (Trương ðích, 2002).
Trong th i ñ i cách m ng khoa h c k thu t, b ng nh ng ch ng c khoa h c

xác đáng, vai trị c a gi ng lúa càng ñư c kh ng ñ nh qua các tác gi sau:
Theo Chandra Mohan (1984)9 gi ng lúa là y u t then ch t cho năng su t cao
nhưng năng su t ch ñ t khi nào gi ng có ti m năng năng su t cao.
Theo Võ Tòng Xuân (1984)10 vi c s d ng gi ng lúa cao s n ng n ngày,
năng su t cao ñã ñưa s n lư ng lúa hàng năm thêm m t tri u t n, riêng vùng ð ng
7
8

Matsushima và ctv, 1964; Ducan, 1971, trích d n b i Yoshida, 1981
Beachell và Jennings,1965, trích d n b i Yoshida, 1981

8


b ng sông C u Long, v a lúa l n nh t c a c nư c, m i năm tăng bình quân g n
8%, g p hơn 3 l n t c ñ tăng năng su t lúa hàng năm c a th gi i.
Trong ñi u ki n nư c ta cịn nghèo thì vi c s n xu t, lai t o gi ng t t là bi n
pháp ít t n kém nhưng mang l i hi u qu cao nh t so v i các bi n pháp k thu t
khác (Lê Minh Tu , 1988).
2.4.2. Ti n trình ch n t o gi ng lúa
Lúa hoang, lúa ñ a
phương

ði u tra, sưu t p
Ngân hàng gi ng lúa
B o qu n, ñánh giá

Nh p n i

Lai t o, ch n l c

Quan sát sơ kh i

Tr c nghi m h u kỳ

So sánh năng su t

Th nghi m khu v c hoá

S n xu t ñ i trà

S n xu t th
(Ngu n: Nguy n Ng c ð , 1994)

Hình 1: Sơ đ t ng quát ti n trình ch n t o gi ng lúa tr ng
9

Chandra Mohan, 1984, trích d n b i Lê Minh Tu , 1988

9


2.4.2.1. V t li u ban ñ u
ði u tra, sưu t p, ñánh giá các ngu n gen ñ làm ngu n v t li u ban ñ u.
2.4.2.2. Lai t o và ch n l c
Tùy theo m c đích đ ra đ s d ng các phương pháp lai và ch n l c phù
h p. N u ch n l c theo phương pháp c truy n, q trình ch n l c có th kéo dài t
5-7v .
2.4.2.3. Thí nghi m quan sát sơ kh i
Ch n 100 - 200 gi ng/dòng t t các t h p lai ñ tr c nghi m sơ kh i. Các

gi ng/dịng đư c c y t 4 - 6 hàng, m i hàng 5 m, không l p l i, c 10 - 20 gi ng
c y 1 gi ng ñ i ch ng là gi ng t t ph bi n

vùng đó. Sau đó tuy n ch n 30 - 50

gi ng/dịng có năng su t cao hơn gi ng ñ i ch ng ñ tr c nghi m h u kỳ.
2.4.2.4. Tr c nghi m h u kỳ
Ch n 30 - 50 gi ng/dòng tri n v ng nh t

thí nghi m quan sát sơ kh i ñưa

vào tr c nghi m h u kỳ v i di n tích lơ thí nghi m l n hơn (5 – 10 m2) v i 3 - 4 l n
l p l i. T k t qu tr c nghi m h u kỳ ch n ra t 10 - 20 gi ng/dòng t t nh t ñưa
vào so sánh ch n gi ng

di n tích r ng l n.

2.4.2.5. So sánh năng su t
Các gi ng/dòng lúa có nhi u tri n v ng nh t trong thí nghi m tr c nghi m
h u kỳ ñư c ñưa vào thí nghi m so sánh năng su t t i nhi u ñ a bàn khác nhau. Qua
nhi u v s ch n m t s gi ng n i b t nh t ñưa ra khu v c hóa và s n xu t trên di n
tích r ng.
2.4.2.6. Th nghi m khu v c hóa
Các gi ng n i b t

t ng khu v c s ñư c ch n và ti p t c th nghi m

nhi u vùng sinh thái khác nhau v i b 10 - 20 gi ng/dòng.
2.4.2.7. S n xu t th
K th a k t qu th nghi m khu v c hóa, ch n 2 - 3 gi ng/dịng t t nh t đ

s n xu t th , ñ ng th i ti p t c theo dõi tính thích nghi và kh năng ch ng ch u c a
gi ng. Các gi ng t t s ñư c ph bi n tr ng ñ i trà.
10

Võ Tịng Xn, 1984, trích d n b i Nguy n Th Kim H ng, 1987

10


Tuy nhiên, trong th c t sau khi th nghi m khu v c hố ngư i dân đ a
phương t nhân lên và s n xu t ñ i trà. ðó là cách làm khi chưa có pháp l nh v
gi ng c y tr ng (Nguy n Ng c ð , 1994).
2.4.3. M t s ñi m liên quan ñ n ch n t o gi ng
Theo Bùi Bá B ng và ctv (2004), vi c ch n t o gi ng lúa cơ b n d a trên các
phương pháp ch n l c c ñi n như làm thu n các gi ng lúa ñ a phương, lai h u tính
và ch n theo ph h qua nhi u năm m i ch n ñư c dòng thu n.
Jennings, Coffman và Kauffman (1979) cho r ng r t khó ch n t o gi ng lúa
nh ng vùng trung tâm nguyên th y

ðông Nam Á.

2.4.4. M t s gi ng lúa MTL m i tri n v ng
* MTL339
Tên g c: L259-4-3-4-1-1-1. Th i gian sinh trư ng: 95 – 97 ngày. Cây cao 85
– 95 cm. Tr ng lư ng 1000 h t: 26 – 27 (g). Năng su t: 6 – 7 (t n/ha). Kh năng
ch ng ch u sâu b nh: hơi kháng r y nâu, nhi m b nh cháy lá. G o trong, cơm m m,
d o. Thích nghi vùng đ t phù sa ng t. Thích h p cho v ðông Xuân và Hè Thu.
* MTL364
Tên g c: L262-2-6-4-1-1. Th i gian sinh trư ng: 95 – 100 ngày. Cây cao 93
cm. Tr ng lư ng 1000 h t: 28,6 (g). Năng su t: 6 - 7 (t n/ha). Kh năng ch ng ch u

sâu b nh: hơi kháng r y nâu, hơi nhi m b nh cháy lá. H t g o dài, cơm m m, có mùi
thơm nh . Thích nghi vùng đ t phù sa. Thích h p cho v ðông Xuân và Hè Thu (Vô
danh 4, khơng ngày tháng).
2.4.5. Q trình phát tri n v gi ng lúa

t nh An Giang

T th k XVII, cây lúa mùa c n đã theo nh ng đồn ngư i ñ t Qu ng vào
Nam l p nghi p. Nhưng nh ng gi ng lúa này đã khơng ch u ñư c ñi u ki n ng p
nư c. Vào kho ng cu i th k XVIII ñ u th k XIX, cây lúa n i v v i An Giang.
Theo nh ng tài li u còn ghi l i r ng: An Giang là vùng ñ t ñ u tiên

ð ng B ng

Sông C u Long ti p nh n lúa n i t Campuchia và Thái Lan du nh p sang. An
Giang cũng là t nh có di n tích lúa mùa n i l n nh t Nam Kỳ v i m t s gi ng lúa
n i như Tàu Binh, Nàng Tây... Năm 1926, Tr m Ch n l c và Ph bi n gi ng lúa
ñư c thành l p t i Long Xuyên. Năm 1929, cu c ñ u x o v gi ng ñư c t ch c t i
11


Long Xuyên. L n ñ u tiên, nh ng h t gi ng lúa n i thu n ch ng t i vùng đ t này
đư c chính th c xác nh n. Năm 1967, hai gi ng lúa cao s n c a Vi n Nghiên C u
Lúa Qu c T (IRRI) là IR5 và IR8 l n ñ u tiên ñư c ñưa v Trung tâm th c nghi m
M Th i (Long Xuyên), v i ưu ñi m là phát tri n nhanh, ít sâu b nh, không nh
hư ng b i quang kỳ, năng su t cao, ch t lư ng g o t t, canh tác hai v ñã nâng cao
s n lư ng lương th c (Nguy n Minh Nh , 2004).
Tuy nhiên, vào kho ng 1974 - 1975, d ch r y nâu phát tri n m nh, các gi ng
lúa IR8, IR5, IR26 khơng cịn thích h p n a. Năm 1976 - 1978 gi ng TN73-2, IR30,
IR29 ra ñ i. Năm 1979, gi ng IR36 (NN3A), NN6A (AG3 = IR2307-247-2-2-3) ñã

thay th các gi ng TN73-2, IR30, IR29 sau tr n d ch cháy r y nâu. Năm 1979-1980,
qua quá trình ch n t o gi ng ñã ñưa ra s n xu t thêm các gi ng như MTL30 (AG5),
MTL32 (AG6), MTL36 (AG3). Sau tr n d ch cháy lá vào năm 1981-1982, các gi ng
MTL30, MTL32 b nhi m n ng, cơ c u gi ng c a t nh ch còn s
NN6A, NN7A, MTL36 là ch

d ng gi ng

y u. ð n 1982-1984, các gi ng IR17833-64-1,

IR21717-42-1, OM86, MTL63 ñã b sung vào cơ c u gi ng c a t nh An Giang. T
1984 - 1988, m t s gi ng m i ñã ñư c b sung vào cơ c u gi ng c a t nh An Giang
(Nguy n Th Kim H ng, 1987). Hi n t i t p đồn gi ng c a t nh An Giang r t ña
d ng và phong phú.
2.4.6. Tình hình s n xu t gi ng

An Giang

* Trong năm 2004, có 416,6 ha s d ng gi ng nguyên ch ng ñ s n xu t ra 2707,9
t n gi ng xác nh n. ð i tư ng s n xu t gi ng lúa ña d ng t h p tác xã, cơng ty, đ n
nh ng h nông dân t t ch c s n xu t gi ng xác nh n. Trung tâm Nghiên c u và
S n xu t gi ng Bình ð c ñã cung c p gi ng cho 40% di n tích tr ng lúa

An Giang

(S Nơng nghi p và Phát tri n nông thôn An Giang, 2004).
* Năm 2005 t ng di n tích nhân gi ng c hai v là 6.127,95 ha chi m 1,39% di n
tích s n xu t lúa. Năng su t bình qn đ t 6,38 t n/ha, tương ñương 30.639 t n
gi ng, có kh năng ph c v 46,66% di n tích s n xu t lúa 2 v trong toàn t nh (n u
tính bình qn s d ng 150 kg/ha) (S Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn An

Giang, 2005).

12


Chương 3. PHƯƠNG TI N VÀ PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHI M
3.1. Phương ti n thí nghi m
* ð a đi m, th i gian
+ Thí nghi m đư c ti n hành t i Trung tâm Nghiên C u và S n xu t gi ng Bình
ð c, Tp Long Xuyên, An Giang.
+ Th i gian: 21/11/2005 – 30/3/2006.
* V t li u
+ Gi ng: b 20 gi ng lúa A1 c a ð i h c C n Thơ, m i gi ng 100g. Danh sách
gi ng ñư c trình bày

B ng 1.

+ ð t: nơi ti n hành thí nghi m là đ t chun lúa 2 v /năm. Di n tích kho ng
600m2. ð t thu c lo i ñ t phù sa.
+ Nư c: nư c cung c p cho di n tích thí nghi m ñư c bơm t sông H u và luôn
ñư c ch đ ng
+ Phân bón: bón phân theo cơng th c 90 – 60 – 60
+ Thu c tr sâu, b nh: Tilt, Fuan, Peran, Sofit, Actara, Kinalux…
+ Các phương ti n khác: dây c y, c c, thư c ño chi u cao, s ghi s li u, vi t, bao
ñ ng m u, dung c ñ canh tác, máy tính…

13


B ng 1: Danh sách 20 gi ng/dòng lúa A1, ð i h c C n Thơ, thí nghi m t i Trung

tâm Nghiên c u và S n xu t gi ng Bình ð c - An Giang v ðông Xuân 2005 –
2006
STT

Tên gi ng

Tên g c

T h p lai

1

MTL457

U1-1-1-1-1-2-1

2

MTL458

L250-2-8-1-1

IR60819/IR59606

3

MTL460

L275-5-1-1-3-5-2-1-1

OM1723/LTCN

4

MTL471

L342-9-10-2-1

MTL233/AS996

5

MTL473

L318-1-23-3-4-1-1-1-1

MTL156/Khaohom

6

MTL482

L318-1-2-2-8-3-1-1

MTL156/Khaohom

7

MTL486

L335-17-3-2-1

MTL233//Khaohom/Jasmine

8

MTL487

L318-1-24-3-6-1-1-1

MTL156/Khaohom

9

MTL488

L243-4-9-2-1

MTL87/MTL110

10

MTL494

L318-1-3-1-3-2-1

MTL156/Khaohom

11

MTL495

L322-5-3-1-2

N.Nhu n/MTL145//MTL233

12

MTL496

L328-2-9-1-2

MTL145//P6/Jasmine

13

MTL497

L328-2-9-1-1

MTL145//P6/Jasmine

14

MTL498

L318-2-1-2-1-1-2-1

MTL156/Khaohom

15

MTL499

L259-4-17-1-1-N

CK96/IR64

16

MTL500

L318-1-2-4-5-1-1-1

MTL156/Khaohom

17

MTL501

L337-10-1-3-1-1

VD20//MTL156/N.Nhu n

18

MTL502

L264-1-1-2-1-1-3-1-1N

MTL142/LTCN

19

MTL503

L337-10-1-1-2-2

VD20//MTL156/N.Nhu n

20

MTL145

IR62065-27-1-2-1

(ð/C)

14