ĐẢNG bộ KHOA KHOA học CHÍNH TRỊ TRƯỜNG đại học cần THƠ THỰC HIỆN CÔNG tác GIÁO dục lý LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN TRONG KHOA từ năm 2006 đến năm 2010

Trang 1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ
----------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
ĐẢNG BỘ KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ THỰC HIỆN CÔNG
TÁC GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH
VIÊN TRONG KHOA
TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2010
Chuyên nghành: sư phạm giáo dục công dân
Mã ngành: 52140204

Giảng Viên Hướng Dẫn
TS. Phạm Văn Búa

Sinh Viên Thực Hiện
Trịnh Thị Ngọc Điệp
MSSV: 6088025
Lớp: SP.GDCD - K34

CẦN THƠ – 5/2012
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp

Lớp:


Trang 2

LỜI CẢM ƠN
Kiến thức là bao la vô tận, vì vậy mà chúng ta phải học, học nữa, học mãi để
trang bị cho mình hành trang vững chắc bước vào đời, chúng ta có thể tự học hỏi tự
trang bị kiến thức cho mình không? Ông cha ta từ xưa có câu “ Không thầy đố mày
làm nên”. Bốn năm đại học trôi qua nhanh chóng, tôi đã được các thầy cô giảng viên
Khoa Khoa học Chính trị truyền đạt không chỉ tri thức mà còn truyền đạt nhiều kỹ
năng khác, giúp tôi tự tin, vững bước trên con đường tương lai sắp tới. Thực hiện bài
luận văn tốt nghiệp này, tôi đã gặp phải nhiều khó khăn, những băn khoăn lo lắng.
Muôn vàn những thắc mắc xoay quanh. Nhưng may mắn tôi nhận được sự hướng dẫn
nhiệt tình của thầy Phạm Văn Búa. Tất cả những câu hỏi của tôi đều được thầy giải
đáp một cách tận tình, thầy còn giúp tôi chỉnh sữa những kiến thức tôi còn sai phạm.
Bên cạnh đó, tôi còn nhận được sự động viên của Cố vấn học tập và tất cả các bạn
trong tập thể lớp sư phạm giáo dục công dân khóa 34. Nhận được nguồn tài liệu từ
Đảng bộ, thư viện, Đoàn khoa Khoa Học Chính Trị; Trung tâm học liệu Trường Đại
Học Cần Thơ; thư viện Thành phố Cần Thơ.
Tuy có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, nhưng do khả năng và
thời gian có hạn nên còn nhiều vấn đề chưa đề cập tới và không tránh khỏi những sai
sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô, để tôi kịp thời
khắc phục những thiếu sót của mình.
Tôi xin chân thành cảm ơn thầy Phạm Văn Búa, Cố vấn học tập và tập thể lớp
sư phạm giáo dục công dân khóa 34, Đảng bộ, thư viện, Đoàn khoa Khoa Học Chính
Trị, Trung tâm học liệu Trường Đại Học Cần Thơ, thư viện Thành phố Cần Thơ đã
giúp tôi thực hiện tốt bài luận văn tốt nghiệp này.
Cần Thơ, ngày 01 tháng 6 năm 2012
Sinh viên thực hiện

Trịnh Thị Ngọc Điệp

GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 3

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 4

MỞ ĐẦU

MỤC LỤC
Trang

Chương 1: TƯ TƯỞNG CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN
CHÍNH TRỊ...........................................................................................................4
1.1 Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giáo dục tư tưởng giáo dục
chính trị...................................................................................................................4
1.2 Những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về công tác giáo dục lý luận chính trị
................................................................................................................................4
Chương 2: ĐẢNG BỘ KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ VẬN DỤNG TƯ
TƯỞNG HỒ CHÍ MINH GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN
TRONG KHOA TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2010............................................38
2.1 Khái quát về Trường Đại Học Cần Thơ và Khoa Khoa học Chính trị.............38
2.2 Quá trình thực hiện công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên khoa khoa học
chính trị từ năm 2006 đến năm2010......................................................................43
2.3 Một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng bộ Khoa Khoa học
Chính trị về công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên trong khoa.............62
KẾT LUẬN...........................................................................................................69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................71
PHỤ LỤC 1...........................................................................................................74
PHỤ LỤC 2...........................................................................................................75
PHỤ LỤC 3...........................................................................................................76

PHỤ LỤC 4...........................................................................................................78

GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 5

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh là anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế
giới; tư tưởng của Người là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc ta, là ngọn cờ
thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Trong quá trình đấu tranh cách mạng, đội ngũ cán
bộ đảng viên của Đảng đã được rèn luyện và trưởng thành; đã thể hiện bản lĩnh chính
trị vững vàng trước những bước ngoặt của cách mạng. Phẩm chất tốt đẹp của đội ngũ
cán bộ, đảng viên không phải tự nhiên mà có. Đó là quá trình tự rèn luyện của bản thân
đồng thời gắn liền với công tác giáo dục của Đảng; trong đó có công tác giáo dục lý
luận chính trị của Đảng - một bộ phận của công tác xây dựng Đảng về tư tưởng vô
cùng quan trọng.
Hồ Chí Minh rất coi trọng vấn đề giáo dục lý luận chính trị. Trong suốt cuộc
đời hoạt động cách mạng của mình, Người thường xuyên quan tâm tới công tác giáo
dục lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên. Những quan điểm của Người về giáo dục
lý luận chính trị mãi mãi soi sáng công tác giáo dục lý luận chính trị của Đảng... Hồ
Chí Minh xác định "Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân
chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa Lênin" [23, tr.268]; vì vậy,
"Nói tóm lại là phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư và Lênin" [23, tr.280]. Thực tế đã chỉ
ra rằng, công tác tư tưởng nói chung, công tác giáo dục lý luận chính trị nói riêng đã tham
gia vào tất cả các mặt của đời sống kinh tế - chính trị - xã hội, nó không chỉ là nguồn lực
của xã hội mà còn là yếu tố cấu thành các thành tựu đạt được và những yếu kém, khuyết

điểm trong các lĩnh vực. Mặt khác, do hạn chế của công tác giáo dục lý luận chính trị
và thiếu tu dưỡng, rèn luyện của một bộ phận cán bộ, đảng viên vừa qua đã gây ảnh
hưởng xấu đến uy tín của Đảng trong xã hội; làm xói mòn những giá trị văn hóa, đạo
đức truyền thống; tạo ra điều kiện làm phát triển tư tưởng thực dụng, lối sống hưởng
lạc, chạy theo đồng tiền, sống thủ đoạn, suy thoái đạo đức, coi thường kỷ cương pháp
luật; làm xói mòn mục tiêu, lý tưởng trong cán bộ, đảng viên và mờ nhạt hình ảnh cao
đẹp của người cộng sản trong lòng quần chúng nhân dân. Hồ Chí Minh cho rằng: "Cán
bộ là cái gốc của mọi công việc", "Công việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 6

tốt hay kém" [26, tr.269-273]. Trong đội ngũ cán bộ của Đảng, cán bộ cơ sở có vị trí
đặc biệt quan trọng. Đây là lực lượng mà theo Hồ Chí Minh: "là những người đem
chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành.
Đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để
đặt ra chính sách cho đúng" [26, tr.269].
Như chúng ta đã biết, sự nghiệp đổi mới của đất nước ta đang tiến hành trong
điều kiện quốc tế có những vận hội lớn và những thách thức với những nguy cơ không
thể xem thường. Một trong những nguy cơ đó là âm mưu “Diễn biến hòa bình” – một
chiến lược tấn công toàn diện và thâm độc của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù
địch, với những âm mưu và thủ đoạn hết sức tinh vi, xảo quyệt trên tất cả các lĩnh vực,
trong đó, chống phá về chính trị tư tưởng, văn hóa là mặt trận hàng đầu, là khâu đột
phá, là khâu mũi nhọn của cuộc tiến công, mà đối tượng chủ yếu là thế hệ trẻ sau chiến
tranh.
Vì vậy, vấn đề đặt ra hiện nay cho cả nước nói chung và trường Đại học Cần
Thơ nói riêng là cần đẩy mạnh công tác giáo dục lý luận chính trị trong thanh niên,

sinh viên, mà đặc biệt là Khoa Khoa học Chính trị thực hiện công tác giáo dục lý luận
chính trị cho sinh viên sư phạm giáo dục công dân nhằm đào tạo cho họ bản lĩnh chính
trị vững vàng để thực hiện thành công sứ mệnh lịch sử của mình. Như vậy, thực tiễn
trên đặt ra là phải nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đặc biệt là giáo dục
lý luận chính trị trong sinh viên, nghĩa là truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, nâng cao phẩm chất cách mạng và năng
lực hoạt động thực tiễn, hướng dẫn họ vận dụng những hiểu biết ấy vào cuộc sống.
Là một sinh viên Khoa Khoa học Chính trị, qua quá trình học tập và rèn luyện,
tôi muốn góp phần tìm hiểu và nghiên cứu công tác giáo dục lý luận chính trị trong
sinh viên của Khoa dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ Khoa Khoa học Chính trị, qua đó đề
xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị trong
sinh viên. Từ lý do đó, tôi quyết định chọn đề tài: "Đảng bộ Khoa Khoa học Chính trị
thực hiện công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên trong khoa dưới ánh
sáng tư tưởng Hồ Chí Minh (giai đoạn từ năm 2006 đến năm 2010 )” làm luận văn
tốt nghiệp của mình.

GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 7

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của luận văn là tìm hiểu sự lãnh đạo của Đảng bộ Khoa Khoa học
Chính trị về công tác giáo dục lý luận chính trị trong sinh viên từ năm 2006 đến năm
2010, từ đó đưa ra một số giải pháp mang tính định hướng nhằm nâng cao vai trò lãnh
đạo của Đảng bộ Khoa về công tác giáo dục lý luận chính trị trong sinh viên.
Để đạt được mục đích trên, luận văn giải quyết các nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, Nghiên cứu những vấn đề cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác

giáo dục lý luận chính trị.
Thứ hai, Tìm hiểu quá trình lãnh đạo công tác giáo dục lý luân chính trị trong
sinh viên của Đảng bộ Khoa Khoa học Chính trị từ năm 2006 đến năm 2010 và đưa ra
một số giải pháp mang tính định hướng.
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là sự lãnh đạo của Đảng bộ Khoa Khoa học
Chính trị về công tác giáo dục lý luận chính trị trong sinh viên.
Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị.
Phạm vi nghiên cứu của luận văn: Thời gian là từ năm 2006 đến năm 2010;
không gian là tại Khoa Khoa học Chính trị.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng chủ yếu phương pháp lịch sử và phương pháp logic. Ngoài
ra, luận văn còn sử dụng các phương pháp phối hợp khác như: phương pháp của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, phương pháp phân tích - tổng hợp… để
thực hiện mục đích của đề tài đặt ra.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu làm 2
chương, 5 tiết.

GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 8

CHƯƠNG 1

TƯ TƯỞNG CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ
GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

1.1. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giáo dục lý luận chính
trị
Công tác giáo dục lý luận chính trị có thể hiểu theo nghĩa là công tác truyền bá
những tri thức lý luận chính trị, những thông tin cần thiết về công tác xây dựng chính
đảng của giai cấp; cụ thể hiện nay là: chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh;
các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; định hướng các lĩnh vực khoa học và công nghệ,
kinh tế, các thành tựu khoa học xã hội và nhân văn, các thông tin chính trị, xã hội và
văn hoá. Bên cạnh đó, công tác giáo dục lý luận chính trị góp phần quan trọng vào việc
nâng cao trình độ giác ngộ của quần chúng nhân dân, khơi dậy tinh thần kiên cường
bất khuất, dũng cảm hy sinh chống áp bức, bóc lột giành độc lập tự do; là động lực
thúc đẩy cán bộ, đảng viên và quần chúng hăng hái thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ
chính trị cụ thể được Đảng và Nhà nước giao cho tiến tới giải phóng dân tộc, giải
phóng xã hội, giải phóng con người.
Ngoài ra, công tác giáo dục lý luận chính trị tác động trực tiếp đến tư tưởng, tình
cảm, đạo đức và khả năng thực hành công việc của mỗi người trong thực tiễn cuộc sống,
giúp họ khắc phục những tư tưởng lạc hậu, nâng cao trình độ chính trị, tinh thần tự giác và
tính tích cực trong quá trình xây dựng xã hội mới. Không những thế giáo dục lý luận
chính trị còn nhằm góp phần xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt
Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hoá như: lý tưởng
sống, lối sống, năng lực trí tuệ đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam.
Quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về công tác giáo dục lý luận chính trị
Công tác giáo dục lý luận chính trị là một bộ phận của công tác tư tưởng, có vai
trò rất quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng. C. Mác đã chỉ rõ: “Vũ khí của sự phê
phán cố nhiên không thể thay thế được sự phê phán của vũ khí, lực lượng vật chất chỉ
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp

Trang 9

có thể bị đánh đổ bằng lực lượng vật chất; nhưng lý luận cũng sẽ trở thành lực lượng
vật chất, một khi nó thâm nhập vào quần chúng”.
Khi nói về công tác giáo dục lý luận chính trị, theo chủ nghĩa Mác - Lênin, giáo
dục lý luận chính trị là đem lại cho quần chúng nhân dân lao động sự hiểu biết về quy
luật phát triển của xã hội, về thế giới quan khoa học, về đường lối, chính sách của
đảng cách mạng, biến nó thành niềm tin, lý tưởng, những nguyên tắc đạo đức, giúp gạt
bỏ những tàn dư của tư tưởng cũ, lạc hậu, tiếp thu tư tưởng mới, tư tưởng tiên tiến,
khoa học.
Trong tác phẩm Sửa đổi lề lối làm việc (viết năm 1947) Người phê phán những
biểu hiện kém lý luận, khinh lý luận hoặc lý luận xuông và chỉ giáo rằng lý luận do
kinh nghiệm cách mạng ở các nước và trong nước ta, do kinh nghiệm từ trước và kinh
nghiệm hiện nay gom góp, phân tích và kết luận những kinh nghiệm đó thành ra lý
luận; lý luận như cái kim chỉ nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công tác
thực tế. Không có lý luận thì lúng túng như nhắm mắt mà đi; lý luận phải liên hệ với
thực tế. Tháng 5-1966, tại lớp huấn luyện đảng viên mới do Thành uỷ Hà Nội tổ chức,
Người nói: "Không có lý luận về chủ nghĩa xã hội khoa học thì không thể có lập
trường giai cấp vững vàng. Vì vậy, các cô các chú phải chịu khó học tập lý luận Mác Lênin, học tập đường lối, chính sách của Đảng; đồng thời phải học tập văn hoá, kỹ
thuật và nghiệp vụ”. Người còn dạy rằng mỗi đảng viên phải tích cực học tập. Phải
thực hiện lời dạy của Lênin là học nữa, học mãi. Học phải đi đôi với hành. Học để
hành ngày càng tốt hơn; phải coi việc học tập lý luận chính trị là một nhiệm vụ quan
trọng của mình.
Theo Hồ Chí Minh, học tập chủ nghĩa Mác – Lênin là học “học tập lập trường,
quan điểm và phương pháp của chủ nghĩa Mác – Lênin để áp dụng lập trường, quan
điểm và phương pháp ấy mà giải quyết cho tốt những vấn đề thực tế trong công
tác cách mạng của chúng ta” [29; tr.497]. Trước khi Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh)
mở các lớp lý luận chính trị ở Quảng Châu - Trung Quốc, vào giữa những năm 1920,
thì ở Việt Nam các phong trào yêu nước chống thực dân Pháp đều không biết lý luận

cách mạng là gì, họ chỉ giương cao hai chữ “Đại nghĩa” và lao vào đấu tranh vũ trang.
Ngay tổ chức Việt Nam Quốc dân đảng ra đời vào năm 1927 cũng không ai quan tâm
tới lý luận trên dưới đều ù ù cạc cạc. Đó là một nguyên nhân lớn dẫn đến thất bại
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 10

không gượng dậy được của tổ chức yêu nước này. Hồ Chí Minh cho rằng muốn đánh
được thực dân đế quốc giành lại độc lập tự do thì trước hết phải làm cho dân giác ngộ.
Năm 1925, Hồ Chí Minh bắt đầu mở các lớp giáo dục lý luận cách mạng cho những
người yêu nước của Việt Nam là việc mở đầu cho thực hiện vấn đề trước hết đó.
Những bài giảng của Người tập hợp lại được xuất bản thành cuốn “Đường Kách
mệnh” do Hội Liên hiệp các dân tộc Á Đông bị áp bức ấn hành năm 1927. Ngay tờ bìa
dưới tên sách Đường Kách mệnh, Hồ Chí Minh đã trích câu của Lênin trong tác phẩm
Làm gì? như một lời tựa: “Không có lý luận cách mệnh, thì không có cách mệnh vận
động... Chỉ có theo lý luận cách mệnh tiền phong, đảng cách mệnh mới làm nổi trách
nhiệm cách mệnh tiền phong” [23, tr.259]. Cùng thời gian này, báo Thanh niên, là cơ
quan ngôn luận của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên do Hồ Chí Minh sáng lập và
lãnh đạo, ra số 95, 97 viết: “Lý luận mà không thực hành thì không để làm gì. Thực
hành mà không có lý luận thì thất bại. Trong một phần tư thế kỷ qua, những người
cách mạng Việt Nam xem rẽ lý luận, cứ trực tiếp dùng bạo lực mà không cần biết
trước kết quả của hành động mình, cho nên, trong thời gian đó, họ hy sinh nhiều
người, nhiều của mà không đi đến đâu cả”. Theo Người lý luận cách mạng chung thì
tìm trong chủ nghĩa Mác-Lênin, lý luận cách mạng trực tiếp thì tìm trong kinh nghiệm
lịch sử bản thân dân tộc mình. Làm cách mạng thì cần lý luận cho những người cầm lái
con thuyền cách mạng, cần có lý luận cho tất cả các chiến sĩ cách mạng, và cần có lý luận
cho nhân dân; nhân dân phải biết vì sao nổi dậy và nổi dậy bằng cách nào.

Thực tiễn công tác giáo dục lý luận chính trị cho thanh niên
Nhằm thực hiện sứ mệnh thức tỉnh thanh niên, tháng 6 năm 1925, Hồ Chí Minh
lập nên Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, quy tụ tất cả thanh niên Việt Nam yêu
nước đầy nhiệt huyết vào trong một tổ chức nhằm giác ngộ chủ nghĩa Mác – Lênin và con
đường cứu nước mà Người đã tìm thấy. Công lao to lớn của Hội Việt Nam Cách mạng
Thanh niên đã có tác dụng giúp cho giai cấp công công nhân Việt Nam nhanh chóng phát
triển thành một lực lượng chính trị độc lập, giác ngộ nhiều người yêu nước đi theo. Trong
nội dung bồi dưỡng thế hệ trẻ cho đời sau, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt lên hàng đầu vấn đề
bồi dưỡng lý tưởng chí khí và đạo đức cách mạng.

GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 11

Như vậy, Hồ Chí Minh là người đầu tiên của nước ta quan tâm tới lý luận cách
mạng và thực hành kiên trì, bền bỉ việc giáo dục lý luận chính trị cho các thế hệ người
Việt Nam yêu nước. Người đã để lại cho cách mạng Việt Nam cả một di sản to lớn về
giáo dục lý luận chính trị. Đó là cả một hệ thống quan điểm của Người về khái niệm
giáo dục lý luận chính trị, về vị trí và mục đích của giáo dục lý luận chính trị, cũng
như về nội dung, phương châm, phương pháp giáo dục lý luận chính trị.
Trong đào tạo - giáo dục các thế hệ cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đặc biệt
quan tâm công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên. Đó là một trong
những vấn đề quán xuyến suốt cả cuộc đời hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh. Tư
duy nhất quán và nổi trội ở Chủ tịch Hồ Chí Minh là sau khi tìm ra con đường tất yếu
của cách mạng Việt Nam, Người xác định: Cách mệnh trước hết phải có cái gì?. Và
câu trả lời của Người là: Trước hết phải có đảng cách mệnh. Theo Hồ Chí Minh, đảng
cách mệnh có sứ mệnh lịch sử là “để trong thì vận động và tổ chức dân chúng, ngoài thì

liên lạc với dân tộc bị áp bức và vô sản giai cấp mọi nơi” [23, tr.267-268] mà đưa cách
mạng của dân tộc đến thành công. Cách mạng muốn thành công, theo Hồ Chí Minh, là
đảng phải vững mạnh, đảng muốn vững mạnh phải có lý luận soi đường và tất cả cán bộ,
đảng viên cần phải hiểu và thực hành theo lý luận đó. Người viết: “Đảng có vững cách
mệnh mới thành công, cũng như người cầm lái có vững thuyền mới chạy. Đảng muốn
vững thì phải có chủ nghĩa làm cốt, trong đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ
nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn, tàu không có
bàn chỉ nam” [23, tr.268]. Như vậy, đảng cách mạng trước hết phải được võ trang bởi một
lý luận tiền phong. Và để “trong đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo” lý luận tiền
phong ấy thì giáo dục lý luận chính trị là nhân tố không thể thiếu được. Hồ Chí Minh đã
làm công tác giáo dục lý luận chính trị này để sinh ra Đảng. Và Người cùng với Đảng liên
tục thực hành giáo dục cho các đối tượng người Việt Nam yêu nước mà dẫn đến Cách
mạng tháng Tám thành công, xây nên được Việt Nam độc lập, thống nhất, chủ quyền và
toàn vẹn lãnh thổ.
Từ thực tiễn, Đảng ta làm công tác giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, đảng
viên và nhân dân. Hồ Chí Minh đề ra: “Đảng ta tổ chức trường học lý luận cho cán bộ
là để nâng cao trình độ lý luận của Đảng ta, đặng giải quyết sự đòi hỏi của nhiệm vụ
cách mạng và tình hình thực tế của Đảng ta, để Đảng ta có thể làm tốt hơn công tác
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 12

của mình, hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ cách mạng vĩ đại của mình” [29, tr.492]. Như
vậy, giáo dục lý luận chính trị, theo Hồ Chí Minh: Là quá trình tác động vào đối tượng
bằng cách trình bày, giải thích một cách khoa học những khái niệm, những quy luật, những
quan điểm v.v. nhằm làm cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nắm được những kiến thức
về chủ nghĩa Mác - Lênin, về đường lối, chính sách của Đảng, nâng cao phẩm chất cách

mạng và năng lực hoạt động thực tiễn của họ, hướng dẫn họ vận động những hiểu biết ấy
vào cuộc sống [29, tr.169]. Với Hồ Chí Minh, công tác giáo dục lý luận chính trị là một
bộ phận quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng; là hoạt động có chủ đích của
Đảng Cộng sản nhằm xác lập thế giới quan khoa học trên cơ sở hệ tư tưởng, lập trường
của giai cấp công nhân, đó là chủ nghĩa Mác - Lênin.
Theo Hồ Chí Minh, cách mạng trước hết phải giáo dục lý luận chính trị và đạo
đức cách mạng thật tốt cho cán bộ, đảng viên. “Có như thế mục đích mới đồng; mục
đích có đồng, chí mới đồng; chí có đồng, tâm mới đồng; tâm đã đồng, lại phải biết
cách làm thì làm mới chóng” [23, tr.261]. Hơn nữa, công tác giáo dục lý luận chính trị
không phải là một việc làm trừu tượng, một sự thuyết pháp, rao giảng chung chung mà
là một công việc xuất phát từ thực tiễn cuộc đấu tranh giai cấp mang tính chiến đấu,
tính tư tưởng, tính khoa học, tính giáo dục; nhằm thực hiện nhiệm vụ chính trị trong
từng giai đoạn cách mạng cụ thể, nhất định. Do vậy, công tác giáo dục lý luận chính trị
phải được trình bày một cách khoa học, tâm lý, nghệ thuật, rõ ràng, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ
thuyết phục, dễ phổ biến.
Từ nhận thức cán bộ là cái gốc của mọi công việc, là tiền vốn của Đoàn thể, Hồ
Chí Minh quan niệm “huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng” [26, tr.269].
Người luôn quan tâm xây dựng đội ngũ cán bộ đông về số lượng, bảo đảm về chất
lượng, đủ sức đảm bảo sứ mệnh lịch sử trong mọi giai đoạn cách mạng;vì vậy, cần
xây dựng chiến lược đào tạo, bồi dưỡng và huấn luyện cán bộ. Theo Hồ Chí Minh,
“Phải huấn và luyện. Huấn là dạy dỗ, luyện là rèn giũa cho sạch những vết xấu xa
trong đầu óc” [27, tr.49]; bao gồm: huấn luyện nghề nghiệp, huấn luyện chính trị, huấn
luyện văn hoá và huấn luyện lý luận. Trong đó, huấn luyện lý luận được Người đặt
trên nền tảng của trình độ học vấn, trình độ chính trị và trình độ nghề nghiệp nhấtđịnh;
đây là một điều kiện cần và đủ, vấn đề mang tính lý luận và thực tiễn sâu sắc trong
công tác giáo dục lý luận chính trị. Như vậy, từ thực tiễn cho thấy rằng, qua các cuộc
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp

Trang 13

đấu tranh kéo dài hàng nghìn năm, đất nước ta với những người Việt Nam yêu nước,
chủ nghĩa yêu nước hình thành, lý tưởng cách mạng trong sáng và vững mục tiêu con
đường chủ nghĩa xã hội. Từ đó cho thấy, công tác giáo dục lý luận chính trị là hết sức
cần thiết và vô cùng quan trọng, đặc biệt là lớp trẻ nối nghiệp công cuộc xây dựng đất
nước. Bởi thế cho nên, giáo dục lý luận chính trị hình thành trong tư tưởng Bác. Và
giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên hiện nay là hoạt động truyền bá, nhận thức và
vận dụng sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, đường lối, quan điểm, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước cùng
những tinh hoa tư tưởng chính trị của dân tộc và nhân loại nhằm hình thành thế giới
quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng, phương pháp tư duy biện chứng và phương
pháp hành động khoa học, góp phần phát huy tính tích cực của sinh viên trong việc
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
1.2. Những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về công tác giáo dục lý luận chính
trị
1.2.1 Quan điểm về vị trí và mục đích của giáo dục lý luận chính trị

1.2.1.1 Vị trí của giáo dục lý luận chính trị
Giáo dục lý luận chính trị có vị trí rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động của
Đảng. Tầm quan trọng đó bắt nguồn từ vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin đối với quá
trình phát triển của xã hội với tư cách là khoa học cách mạng của giai cấp công nhân và là
hệ tư tưởng của toàn xã hội trong chế độ xã hội chủ nghĩa.
Thực tiễn cách mạng thế giới và Việt Nam, Hồ Chí Minh chỉ rõ: Giai cấp công
nhân và nhân dân lao động muốn thoát khỏi ách áp bức và bóc lột của chủ nghĩa tư
bản, chủ nghĩa thực dân thì không thể tiến hành cách mạng một cách tự phát mà phải
đặt dưới sự lãnh đạo của một đảng tiền phong được vũ trang bằng chủ nghĩa Mác
Lênin. Chính đảng vô sản là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa Mác - Lênin với
phong trào công nhân, hoặc có nơi, như ở nước ta, còn có sự kết hợp với phong trào

yêu nước. “Phong trào công nhân và phong trào yêu nước là cơ sở vật chất và chủ
nghĩa Mác - Lênin, là cơ sở tinh thần cho sự ra đời của đảng cộng sản. Không có sự
truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào phong trào công nhân thì không có cơ sở tinh
thần cho sự ra đời của đảng cộng sản” [37, tr.172]. Sự truyền bá rộng rãi chủ nghĩa
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 14

Mác - Lênin làm cho giai cấp công nhân hiểu rõ được địa vị và sứ mệnh lịch sử của
mình, chuyển từ đấu tranh tự phát lên tự giác. Các lực lượng cách mạng chỉ có thể hoạt
động tự giác khi họ hiểu được quy luật phát triển của xã hội và có đường lối chiến lược
và phương pháp cách mạng đúng đắn hướng dẫn. Chủ nghĩa Mác - Lênin chính là cơ
sở để các đảng cộng sản đề ra đường lối, chính sách của mình. Sự thấm nhuần chủ
nghĩa Mác - Lênin, biểu hiện ở năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các đảng cộng
sản. Trong tác phẩm “Đường cách mệnh”, Bác khẳng định: “Không có lý luận cách
mạng thì cũng không thể có phong trào cách mạng”. Để có được một đội ngũ cán bộ
tốt, ngang tầm với đòi hỏi của nhiệm vụ cách mạng, thì Bác yêu cầu cán bộ phải luôn
luôn học tập về mọi mặt để nâng cao trình độ. Cán bộ phải là những người tiên tiến,
nếu bị tụt hậu thì không thể xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung
thành của nhân dân. Hồ Chí Minh đã dạy: “Làm nghề gì cũng phải học, vậy làm cách
mạng cũng phải học. Nếu không giáo dục cho đảng viên làm cách mạng mà cứ yêu cầu
họ làm cách mạng thì họ không làm tròn được nhiệm vụ” [32, tr.224]. Làm cách mạng
cũng là một nghề, hơn nữa đây là một nghề đặc biệt - nghề lãnh đạo, quản lý, nghề
phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, hướng dẫn nhân dân làm cách mạng, xây dựng
xã hội mới thì càng phải học, càng phải được đào tạo, bồi dưỡng một cách cơ bản và
có hệ thống những kiến thức liên quan đến lĩnh vực công tác của cán bộ. Cán bộ, đảng
viên không được đào tạo, bồi dưỡng đúng đắn thì khó có được đội ngũ cán bộ, đảng

viên tốt, bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức và lối sống trong sáng,
giỏi về chuyên môn nghiệp vụ, giỏi về lãnh đạo, quản lý, có năng lực trí tuệ và năng
lực hoạt động thực tiễn; do đó, không thể đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn và nhân
dân đặt ra. Vì vậy, việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đựơc Bác Hồ coi là công việc gốc
của Đảng. Đây là trách nhiệm của Đảng, trước hết là của cấp ủy đảng các cấp. Theo
Bác, công tác giáo dục lý luận cho cán bộ, đảng viên nói chung, đặc biệt đối với cán
bộ chủ chốt cấp cơ sở hiện nay có những vai trò hết sức quan trọng:
- Thứ nhất, giáo dục lý luận chính trị đóng vai trò định hướng cho hoạt động
lãnh đạo quản lý của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nói chung, cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp
cơ sở nói riêng; tạo sự thống nhất về chính trị, tư tưởng trong Đảng, sự đồng thuận
trong nhân dân về mục tiêu con đường đi lên của đất nước. Đó là độc lập dân tộc gắn
liền chủ nghĩa xã hội, là dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 15

Không có lý luận cách mạng và khoa học soi đường thì như người đi trong đêm tối
không biết đường ra.
- Thứ hai, qua giáo dục lý luận chính trị giúp cho người cán bộ lãnh đạo chủ
chốt các cấp có cơ sở kiên định trong cuộc đấu tranh tư tưởng của Đảng chống lại các
quan điểm sai trái, cơ hội, phản động, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ trương,
đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; giữ vững và tăng cường trận địa tư
tưởng xã hội chủ nghĩa, làm thất bại âm mưu Diễn biến hoà bình trên lĩnh vực tư
tưởng - văn hoá của kẻ thù.
- Thứ ba, việc giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp cơ sở
còn xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ của chính bản thân đội ngũ cán bộ nhằm củng cố lòng
tin vào sự lãnh đạo của Đảng, vào con đường cách mạng và lý tưởng mà Bác Hồ, Đảng ta

và dân tộc ta đã lựa chọn.
- Thứ tư, việc giáo dục nâng cao lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo
chủ chốt cấp cơ sở còn là nhân tố tác động tích cực đến việc chỉnh đốn Đảng, nâng cao
năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; đấu tranh chống tình trạng suy thoái về
tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, giáo điều, bảo thủ, chủ
nghĩa cá nhân và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong một bộ phận không nhỏ cán
bộ, đảng viên và các tệ nạn, những tiêu cực xã hội.
- Thứ năm, lý luận chính trị giúp cho cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp cơ sở xác
định niềm tin khoa học vào chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối,
chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Qua đây, Hồ Chí Minh kết luận:

- Ban Tuyên giáo Trung ương cần căn cứ vào trình độ khác nhau của đảng viên
mà soạn ra các chương trình học tập, bảo đảm cho đảng viên ở cơ sở có thể thường
xuyên học tập.
- Các cấp uỷ phải quan tâm hơn nữa đến việc giáo dục đảng viên. Từ nay trở
đi công tác giáo dục đảng viên phải là một điều quan trọng trong chương trình công tác
của cấp uỷ. Phải bồi dưỡng giảng viên lý luận cho các chi bộ.
- Tất cả các đảng viên phải cố gắng học tập, coi việc học tập lý luận và chính
trị là một nhiệm vụ quan trọng của mình [32, tr.95].
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 16

Quá trình giáo dục lý luận chính trị cho các thế hệ cán bộ, đảng viên Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã để lại cho chúng ta những quan điểm về phương châm, phương pháp
giáo dục lý luận chính trị mang tính nguyên lý, có giá trị lâu dài.

Mục đích, nội dung, phương châm, phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho
cán bộ, đảng viên trong tư tưởng Hồ Chí Minh là một thể thống nhất biện chứng.
Muốn hiểu phương châm, phương pháp không thể không nắm vững mục đích, nội
dung giáo dục lý luận chính trị.

1.2.1.2. Mục đích của giáo dục lý luận chính trị
Theo Hồ Chí Minh, mục đích của giáo dục lý luận chính trị là nhằm: Xây dựng
thế giới quan khoa học, phương pháp luận đúng đắn, nhân sinh quan cộng sản cho cán bộ,
đảng viên và nhân dân, giúp họ khắc phục những tư tưởng lạc hậu, những tàn tích của hệ tư
tưởng cũ; nâng cao trình độ chính trị, nhiệt tình cách mạng, tinh thần tự giác và tính tích cực
trong quá trình cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới [25, tr.39]. Đồng thời, củng cố niềm
tin vào lý tưởng và ý chí cách mạng để thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương,
chính sách của Đảng và Nhà nước.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ mục đích của giáo dục lý luận chính trị phải
nhằm: “đào tạo những chiến sĩ tiên tiến phấn đấu cho sự nghiệp của giai cấp vô sản”
[29, tr.496], suốt đời đấu tranh cho Đảng, đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc và nhân
dân lao động lên trên lợi ích cá nhân, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và
nhân dân. Hồ Chí Minh nhấn mạnh mục đích học tập lý luận nhằm “để vận dụng chứ
không phải học lý luận vì lý luận, hoặc vì tạo cho mình một cái vốn lý luận để sau này
đưa ra mặc cả với Đảng. Tất cả những động cơ học tập không đúng đắn đều phải tẩy
trừ cho sạch” [29, tr.497].
Mục đích của giáo dục lý luận chính trị theo Hồ Chí Minh cần được cụ thể
hoá là nhằm:
Thứ nhất, để sửa chữa tư tưởng
Hồ Chí Minh cho rằng trong Đảng ta trình độ lý luận còn thấp. Không ai có
thể tự xưng là mình giỏi lý luận, do vậy, “Hăng hái theo cách mạng, điều đó rất hay.
Nhưng tư tưởng chưa thật đúng là tư tưởng cách mạng, vì thế cần phải học tập để sửa
chữa cho đúng. Tư tưởng đúng thì hành động mới khỏi sai lạc và mới làm trọn nhiệm
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 17

vụ cách mạng được” [27, tr.50]. Hồ Chí Minh yêu cầu đảng viên ra sức học tập lý
luận, mở rộng tự phê bình và phê bình đấu tranh với những tư tưởng phi vô sản.
Người học phải tự nguyện, tự giác và xem việc học tập là một nhiệm vụ mà người
cách mạng phải làm thường xuyên, “do đó mà tích cực, tự động hoàn thành kế hoạch
học tập, nêu cao tinh thần chịu khó, cố gắng, không lùi bước trước bất kỳ khó khăn
nào trong việc học tập” [29, tr.499].
Hồ Chí Minh yêu cầu Đảng phải chống lại cái thói xem nhẹ học tập lý luận.
Vì không học tập lý luận thì chí khí kém kiên quyết, không trông xa thấy rộng, trong
lúc đấu tranh dễ lạc phương hướng, kết quả là mù chính trị, thậm chí hủ hoá, xa rời
cách mạng. Phải “khiêm tốn, thật thà. Đào sâu suy nghĩ khi nghiên cứu các tác phẩm
của Mác - Lênin, các bài giảng của các đồng chí giáo sư bạn, khiêm tốn học tập các
đồng chí giáo sư bạn, cái gì biết thì nói biết, không biết thì nói không biết. Kiêu ngạo,
tự phụ, tự mãn là kẻ thù số một của học tập” [29, tr.499].
Thứ hai, để tu dưỡng đạo đức cách mạng
Hồ Chí minh dạy rằng: “Có đạo đức cách mạng thì mới hy sinh tận tụy với
cách mạng, mới lãnh đạo được quần chúng đưa cách mạng tới thắng lợi hoàn toàn”
[27, tr.50].
Thể hiện đạo đức cách mạng theo Người là quyết tâm suốt đời đấu tranh cho
Đảng, cho cách mạng. Hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Vì Đảng, vì dân mà đấu
tranh quên mình, gương mẫu trong công việc. Hồ Chí Minh rất quan tâm đến mối
quan hệ giữa giáo dục lý luận chính trị và giáo dục đạo đức. Có giáo dục lý luận chính
trị tốt mới củng cố được quan điểm lập trường, quan điểm lập trường cách mạng được
củng cố, nâng cao thì chí khí cách mạng càng cao, tinh thần cách mạng càng triệt để.
Nói cách khác, đạo đức cách mạng là để phục vụ sự nghiệp cách mạng: giải phóng dân
tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người; sự nghiệp chính trị đó mang lại giá trị

đạo đức cao đẹp. Ở Hồ Chí Minh, có sự nhất quán giữa chính trị và đạo đức, biểu hiện
giữa nói và làm đạo đức.
Hồ Chí Minh coi đạo đức là kết quả của quá trình giáo dục và tự giáo dục.
Trong tập thơ Nhật ký trong tù, Người viết:
Ngủ thì ai cũng như lương thiện,
Tỉnh dậy phân ra kẻ dữ, hiền;
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 18

Hiền, dữ phải đâu là tính sẵn,
Phần nhiều do giáo dục mà nên [24, tr.383].
Thứ ba, để tin tưởng
Niềm tự hào và tin tưởng của con người về các giá trị chân chính luôn là động
lực tinh thần to lớn kích thích hoạt động thực tiễn của con người. Theo Hồ Chí Minh,
việc giáo dục ý thức tự hào và niềm tin để nhằm đào tạo những cán bộ biết: “làm việc,
làm người, làm cán bộ... để phụng sự Đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân
loại” [26; tr.684].
Bởi vậy theo quan điểm của Hồ Chí Minh mục đích của giáo dục lý luận chính
trị chính là để cho cán bộ, Đảng viên:
Tin tưởng vào Đoàn thể.
Tin tưởng vào nhân dân.
Tin tưởng vào tương lai của dân tộc.
Tin tưởng vào tương lai cách mạng.
Có tin tưởng thì lúc ra thực hành mới vững chắc, hăng hái, lúc gặp khó
khăn mới kiên quyết, hy sinh [27, tr.50].
Thứ tư, để thực hành.

Theo Hồ Chí Minh, “Người cách mạng phải học suốt đời, học lý luận, học
quần chúng, học thực tế. Người không học thì như đi ban đêm không có đèn, không có
gậy, dễ vấp té” [38, tr.200]. “Mỗi cán bộ, mỗi đảng viên phải học lý luận, phải đem lý
luận áp dụng vào công việc thực tế. Phải chữa cái bệnh kém lý luận, khinh lý luận và
lý luận suông” [26, tr.234-235]; lúc học rồi, họ có thể tự mình tìm ra phương hướng
chính trị, có thể làm những công việc thực tế, có thể trở thành người tổ chức và lãnh
đạo và chỉ thực hành mà không có lý luận “cũng như một mắt sáng, một mắt mờ” [26,
tr.234]. Vì vậy, phải đảm bảo mục đích của công tác giáo dục lý luận chính trị là: “Học
với hành phải đi đôi. Học mà không hành thì học vô ích. Hành mà không học thì hành
không trôi chảy” [27, tr.50]. Mục đích này ngày nay vẫn soi sáng cho công tác giáo
dục lý luận chính trị của Đảng là phải bồi dưỡng, xây dựng được các lớp cán bộ tin
tưởng tuyệt đối vào đường lối đổi mới, kiên quyết đấu tranh với những quan điểm sai
trái ngăn trở con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; đồng thời họ phải là những người đi

GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 19

đầu trong sự nghiệp đổi mới, được nhân dân tin yêu và lãnh đạo nhân dân thực hiện
sáng tạo đường lối đổi mới của Đảng.
1.2.2. Quan điểm về nội dung, phương châm, phương pháp giáo dục lý luận
chính trị
1.2.2.1. Nội dung giáo dục lý luận chính trị
Nội dung giáo dục lý luận chính trị bao giờ cũng phải phù hợp với mục đích và
bảo đảm cho giáo dục lý luận chính trị đạt mục đích.
Nội dung của giáo dục lý luận chính trị rất rộng, bao gồm hệ thống những
nguyên lý, luận điểm, đề cập đến nhiều mặt, quy luật khác nhau của đời sống xã hội;

bao gồm việc giáo dục những nguyên lý phổ biến của chủ nghĩa Mác - Lênin; đường
lối, quan điểm của Đảng về các lĩnh vực của đời sống xã hội, lịch sử Đảng; công tác
xây dựng Đảng; đạo đức cách mạng; chủ trương, chính sách, pháp luật nhà nước;
những kinh nghiệm của các nước và tình hình thế giới. Đây là những nội dung lý luận
chính trị cơ bản mang tính bắt buộc mà mọi cán bộ, đảng viên của Đảng đều phải học,
phải được đào tạo, bồi dưỡng với những hình thức thích hợp.
Theo tư tưởng Hồ Chí minh giáo dục lý luận chính trị bao gồm các nội dung
chủ yếu sau:
Một là, giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin.
Hồ Chí Minh đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục những nguyên lý chủ nghĩa
Mác - Lênin trong quá trình giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên. “Trước hết
phải lấy những tài liệu về chủ nghĩa Mác - Lênin làm gốc” [27, tr.49].
Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa Mác - Lênin có vị trí đặc biệt quan trọng vì trước
hết nó là cơ sở để Đảng xác định rõ mục tiêu cách mạng. Đảng muốn lãnh đạo có hiệu
quả, đưa cách mạng đến thành công phải đặc biệt coi trọng công tác xây dựng Đảng; phải
coi trọng công tác xây dựng, hoàn thiện Cương lĩnh chính trị, đường lối đúng đắn; từ mục
tiêu chiến lược lâu dài đến mục tiêu cụ thể trước mắt của từng chặng đường; xây dựng,
tập hợp lực lượng, lựa chọn hình thức, bước đi và phương pháp cách mạng thích hợp; giải
quyết đúng đắn các mối quan hệ cơ bản. Muốn có Cương lĩnh, đường lối đúng đắn, Đảng
phải nắm vững và vận dụng đúng đắn quy luật khách quan, nghĩa là phải có trí tuệ và trình
độ cao về lý luận.

GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 20

Từ trong bóng đêm nô lệ, trước cảnh nước mất nhà tan và khủng hoảng về con

đường cứu dân cứu nước; Hồ Chí Minh đã tìm thấy ở chủ nghĩa Mác - Lênin cái cẩm
nang thần kỳ cần thiết cho sự nghiệp giải phóng dân tộc của nhân dân ta, tìm thấy ánh
sáng con đường cứu nước của dân tộc Việt Nam; điều đó tựa như là người đi đường
đang khát mà có nước uống, đang đói mà có cơm ăn. Người khẳng định: “Muốn cứu
nước và giải phóng dân tộc, không có con đường nào khác con đường cách mạng vô
sản” [30, tr.314]. Từ đó, Người vừa nghiên cứu, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin,
đồng thời Người ra sức truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam; và vì thế,
ngay từ khi ra đời Đảng ta đã lấy chủ nghĩa Mác - Lênin làm nền tảng tư tưởng và vận
dụng vào thực tiễn Việt Nam. Điều lệ vắn tắt của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930,
trong mục III. Lệ vào Đảng ghi: “Ai tin theo chủ nghĩa cộng sản, chương trình Đảng và
Quốc tế Cộng sản, hăng hái tranh đấu và dám hy sinh phục tùng mệnh lệnh Đảng và đóng
kinh phí, chịu phấn đấu trong một bộ phận Đảng thời được vào Đảng” [24, tr.5]; trong
Mục V, trách nhiệm của đảng viên, ở điểm a ghi: “Tuyên truyền chủ nghĩa cộng sản và cổ
động quần chúng theo Đảng” và điểm c ghi: “Phải thực hành cho được chính sách và nghị
quyết của Đảng và Quốc tế Cộng sản” [24, tr.6]. Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác Lênin như một sự gặp gỡ tất yếu và tự nhiên giữa chủ nghĩa yêu nước, phong trào yêu
nước Việt Nam với phong trào công nhân quốc tế và với học thuyết cách mạng của
thời đại và Người là người Việt Nam đầu tiên truyền bá chủ nghĩâ Mác - Lênnin vào
Việt Nam.
Hồ Chí Minh đặc biệt nhấn mạnh vai trò to lớn của chủ nghĩa Mác - Lênin
trong thành lập, giữ vững sự lãnh đạo của Đảng và vận dụng đúng đắn chủ nghĩa Mác
- Lênin vào tình hình thực tế của nước ta, đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này
đến thắng lợi khác. Ngay trang mở đầu tác phẩm Đường Cách mệnh, một quyển sách
mà Hồ Chí Minh đã tập hợp những bài giảng cho những thanh niên yêu nước Việt
Nam trong những năm 1925-1927 tại Quảng Châu, Trung Quốc, Người đã trích câu nói
nổi tiếng của V.I Lênin trong tác phẩm Làm gì?: “Không có lý luận cách mệnh, thì không
có cách mệnh vận động... Chỉ có theo lý luận cách mệnh tiền phong, đảng cách mệnh mới
làm nổi trách nhiệm cách mệnh tiền phong” [23, tr.259]. Theo Hồ Chí Minh: Chủ nghĩa
Mác - Lênin soi phương hướng, đường lối cho chúng ta đi. Có phương hướng đúng thì
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 21

làm việc mới đúng. Hết lòng hết sức phụng sự nhân dân, phụng sự Tổ quốc; bất kỳ
việc to việc nhỏ cũng nhằm mục đích ấy; đó là chủ nghĩa Mác - Lênin. Nếu không hết
lòng hết sức phụng sự nhân dân, tự kiêu, tự đại, tự tư tự lợi, như thế là trái với chủ
nghĩa Mác - Lênin. Ai đi nhầm đường thì chúng ta giúp họ đi vào con đường chính
[29, tr.138].
Vì vậy, Người luôn chỉ rõ Đảng phải luôn được tăng cường về mặt tư tưởng,
kiện toàn về mặt tổ chức và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trên mọi lĩnh vực. Đối
với mọi đảng viên “phải ra sức học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, củng cố lập trường giai
cấp vô sản, cố gắng nắm vững những quy luật phát triển của cách mạng Việt Nam;
phải luôn luôn nâng cao đạo đức cách mạng, kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá
nhân, bồi dưỡng chủ nghĩa tập thể của giai cấp vô sản” [31, tr.21]. Chủ nghĩa Mác Lênin là tiền đề để có lập trường giai cấp vững vàng. Hồ Chí Minh viết: “Không có lý
luận về chủ nghĩa xã hội khoa học thì không thể có lập trường giai cấp vững vàng”
[32, tr.92].
Chủ nghĩa Mác - Lênin còn có tầm quan trọng đặc biệt bởi nó vạch ra con
đường đúng đắn nhất cho cuộc đấu tranh của quần chúng chống áp bức bóc lột, giải
phóng xã hội, giải phóng con người; tư tưởng cách mạng của học thuyết là cách mạng
triệt để, giải phóng triệt để toàn xã hội khỏi mọi hình thức áp bức, xây dựng xã hội
mới - xã hội cộng sản; chỉ có chủ nghĩa cộng sản mới đạt tới mục tiêu cao cả: cứu
nhân loại, đem lại cho mọi người, không phân biệt chủng tộc và nguồn gốc, sự tự do,
bình đẳng, bác ái, đoàn kết, ấm no. Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản (1848) đã khẳng định:
Thay cho xã hội tư sản cũ, với những giai cấp và đối kháng giai cấp của nó, sẽ xuất hiện
một liên hợp trong đó sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự
do của tất cả mọi người.
Theo Bác, hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin tức là cách mạng phân công cho việc
gì, là chủ tịch nước hay nấu ăn, đều phải làm tròn nhiệm vụ. Không nên đào tạo ra

những con người thuộc sách làu làu, cụ Mác nói thế này, cụ Lênin nói thế kia, nhưng
nhiệm vụ của mình được giao quét nhà lại để cho nhà đầy rác [39, tr.192]. Chủ nghĩa
Mác - Lênin là lý trí đồng thời còn là tình cảm nữa. “Hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin là
phải sống với nhau có tình có nghĩa. Nếu thuộc bao nhiêu sách mà sống không có tình
có nghĩa thì sao gọi là hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin được” [32, tr.554].
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 22

Từ nhận thức: Lý luận là đem thực tế trong lịch sử, trong kinh nghiệm, trong
các cuộc tranh đấu, xem xét, so sánh thật kỹ lưỡng rõ ràng, làm thành kết luận. Rồi lại
đem nó chứng minh với thực tế. Đó là lý luận chân chính. Lý luận như cái kim chỉ
nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế [26, tr.233]. Hay “Lý
luận là sự tổng kết những kinh nghiệm của loài người, là tổng hợp những tri thức về tự
nhiên và xã hội tích trữ lại trong quá trình lịch sử” [29, tr,497]. Hồ Chí Minh đã đi đến
định nghĩa khái quát về lý luận Mác - Lênin là “sự tổng kết kinh nghiệm của phong
trào công nhân từ trước đến nay của tất cả các nước. Nó là: “Khoa học về các quy luật
phát triển của tự nhiên và xã hội; khoa học về cách mạng của quần chúng bị áp bức và
bị bóc lột; khoa học về thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở tất cả các nước; khoa học về
xây dựng chủ nghĩa cộng sản” [29, tr.497].
Hồ Chí Minh kết luận: “Chủ nghĩa Mác rất cao, rất rộng. Những người cách
mạng phải học tập chủ nghĩa Mác. Nhưng có thể nói một cách tóm tắt là chủ nghĩa
Mác dạy chúng ta phải tuyệt đối trung thành với Đảng, phải hết lòng hết sức phục vụ
giai cấp công nhân. Mác dạy chúng ta: "Vô sản tất cả các nước đoàn kết lại! Lênin
người học trò thiên tài của Mác bổ sung thêm: Vô sản tất cả các nước và các dân tộc bị
áp bức đoàn kết lại! Hai câu khẩu hiệu đó là những ngọn cờ vĩ đại dẫn giai cấp vô sản
và dân tộc bị áp bức đến thắng lợi hoàn toàn” [39, tr.173]. “Chủ nghĩa Lênin đối với

chúng ta, những người cách mạng và nhân dân Việt Nam, không những là cái “cẩm
nang” thần kỳ, không những là cái kim chỉ nam, mà còn là mặt trời soi sáng con đường
chúng ta đi tới thắng lợi cuối cùng, đi tới chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản” [31,
tr.128].
Hai là, giáo dục đạo đức phẩm chất.
Đây là một nội dung quan trọng trong công tác giáo dục lý luận chính trị theo
tư tưởng Hồ Chí Minh.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, với người cách mạng trước hết phải giác ngộ đạo
đức cách mạng, muốn giác ngộ cách mạng phải giác ngộ đạo đức cách mạng. Phải có
cái đức để đi đến cái trí; khi đã có cái trí, thì cái đức chính là cái để người cách mạng
giữ vững được chủ nghĩa mình theo, lý tưởng mình chọn, con đường mình đã đi theo.
Vì thế cách mạng trước hết phải giáo dục lý luận chính trị và đạo đức cách mạng thật
tốt cho cán bộ, đảng viên. “Có như thế mục đích mới đồng; mục đích có đồng, chí mới
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 23

đồng; chí có đồng, tâm mới đồng; tâm đã đồng, lại phải biết cách làm thì làm mới
chóng” [23, tr.261].
Hồ Chí Minh xem đạo đức cách mạng là cái gốc của nhân cách, là nền tảng
của người cách mạng. Bác nhấn mạnh: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước,
không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách
mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo
được nhân dân. Vì muốn giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một
công việc to tát, mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản, tự mình đã hủ hoá,
xấu xa thì còn làm nổi việc gì?” [26, tr.252-253]. Hồ Chí Minh đã nhiều lần giáo dục
đạo đức cách mạng cho những người Việt Nam yêu nước, lần đầu tiên được thể hiện

trong cuốn Đường Kách mệnh (1927), lần cuối cùng là bài Nâng cao đạo đức cách
mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân và trong Di chúc của Người (1969); qua đó giáo
dục cán bộ đảng viên phải suốt đời hy sinh phấn đấu cho chủ nghĩa cộng sản, đấu tranh
để xoá bỏ áp bức bóc lột, xây dựng một nước Việt Nam giàu mạnh, văn minh, hạnh
phúc.
Theo Hồ Chí Minh: Đạo đức cách mạng là đạo đức mới, nó tiếp thu, kế thừa
truyền thống đạo đức cổ truyền, nhưng khác về bản chất với đạo đức cũ, đạo đức
phong kiến, tư sản; đạo đức mới là sự kết hợp giữa đạo đức của giai cấp công nhân với
truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc và tinh hoa đạo đức nhân loại. “Đạo đức cũ
như người đầu ngược xuống đất, chân chổng lên trời. Đạo đức mới như người hai chân
đứng vững được dưới đất, đầu ngửng lên trời” [27, tr.320-321]. Đạo đức mới - Đạo
đức cách mạng là: “Quyết tâm giúp đỡ loài người ngày càng tiến bộ và thoát khỏi ách áp
bức, bóc lột, luôn luôn giữ vững tinh thần chí công vô tư”; “Lo, thì trước thiên hạ; hưởng,
thì sau thiên hạ” [28, tr.568]; là “tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân” [30,
tr.285]; “là vô luận trong hoàn cảnh nào, người đảng viên cũng phải đặt lợi ích của
Đảng lên trên hết” [30, tr.289]; “là hòa mình với quần chúng thành một khối, tin quần
chúng, hiểu quần chúng, lắng nghe ý kiến của quần chúng” [30, tr.290]. “Tuy năng lực
và công việc của mỗi người khác nhau, người làm việc to, người làm việc nhỏ; nhưng
ai giữ được đạo đức đều là người cao thượng” [28, tr.568]. “Sức có mạnh mới gánh được
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp


Trang 24

nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới
hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang” [30, tr.283]. “Có đạo đức cách mạng thì
khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước”. “Có đạo đức
cách mạng thì khi gặp thuận lợi và thành công cũng vẫn giữ vững tinh thần gian khổ,

chất phác, khiêm tốn, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”; lo hoàn thành nhiệm vụ cho
tốt chứ không kèn cựa về mặt hưởng thụ, không công thần, không quan liêu, không
kiêu ngạo, không hủ hoá” [30, tr.284].
Xây dựng đạo đức cách mạng thì phải chống chủ nghĩa cá nhân. Vì: chủ nghĩa
cá nhân đẻ ra trăm thứ bệnh nguy hiểm: quan liêu, mệnh lệnh, bè phái, chủ quan, tham
ô, lãng phí... Nó trói buộc, nó bịt mắt những nạn nhân của nó,
những người này bất kỳ việc gì cũng xuất phát từ lòng tham muốn danh lợi, địa vị cho
cá nhân mình, chứ không phải nghĩ đến lợi ích của giai cấp, của nhân dân. Chủ nghĩa
cá nhân là một kẻ địch hung ác của chủ nghĩa xã hội. Người cách mạng phải tiêu diệt
nó [30, tr.292]. Sự thờ ơ với đạo đức cách mạng dẫn đến mắc khuyết điểm sai lầm. Vì
vậy, “Để sửa chữa, cần phải học tập lý luận, trao dồi đạo đức, nhận rõ điều gì là phải,
thì cố gắng làm, điều gì trái thì hết sức tránh” [38, tr.53]. Đạo đức cách mạng không
phải là những gì to tát, mà là những vấn đề hết sức gần gũi thiết thân đối với mọi
người, gắn liền với hoạt động hàng ngày của mọi người. “Đạo đức cách mạng không
phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và
củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong” [30,
tr.293]. Hồ Chí Minh đòi hỏi Đảng ta từ trên xuống dưới phải chú trọng và kiên trì
việc giáo dục đạo đức cách mạng; bởi, “Tư tưởng cộng sản với tư tưởng cá nhân ví
như lúa với cỏ dại. Lúa phải chăm bón rất khó nhọc thì mới tốt được. Còn cỏ dại
không cần chăm sóc cũng mọc lu bù. Tư tưởng cộng sản phải rèn luyện gian khổ mới
có được. Còn tư tưởng cá nhân thì cũng như cỏ dại, sinh sôi, nảy nở rất dễ” [30,
tr.448]. Nghĩa là phải ra sức học tập lý luận Mác - Lênin, bởi “Có học tập lý luận Mác
- Lênin mới củng cố được đạo đức cách mạng, giữ vững lập trường, nâng cao sự hiểu
biết và trình độ chính trị, mới làm được tốt công tác Đảng giao phó cho mình” [30,
tr.292]; phải có ý thức thật thà tự phê bình và thành khẩn phê bình đồng chí khác để
cùng nhau tiến bộ; nghiêm khắc với bản thân và khoan dung với mọi người; phải tu
dưỡng đạo đức cách mạng suốt đời.
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp

Trang 25

Hồ Chí Minh đã giải thích rõ ràng, cụ thể, dùng những ví dụ sinh động dể
hiểu về những vấn đề đạo đức cách mạng, vừa bổ sung hoàn thiện cụ thể hơn các quan
điểm về đạo đức mới - đạo đức cách mạng, đạo đức xã hội chủ nghĩa; vừa phê phán
những quan điểm lệch lạc, những hành vi phi đạo đức; những vấn đề Bác nêu ra không
chỉ có giá trị lý luận - đặt nền móng cho các chuẩn mực đạo đức mới ở Việt Nam mà
có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc trong công tác xây dựng Đảng, đặc biệt trong điều kiện
đảng cầm quyền.
Ba là, giáo dục đường lối, chính sách, nghị quyết của Đảng và chính sách,
pháp luật của Nhà nước.
Theo Hồ Chí Minh, một nội dung quan trọng khác không thể thiếu trong công
tác giáo dục lý luận chính trị là phải giáo dục đường lối, chính sách, nghị quyết của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. “Những chỉ thị, nghị quyết, luật, lệnh của
Đoàn thể và Chính phủ” [27, tr.50].
Đây là những nội dung không chỉ định tính trong nhận thức lý luận cho cán
bộ, đảng viên mà còn định hướng, định lượng cho cán bộ, đảng viên hành động; cũng
chính là một biểu hiện của nội dung gắn liền lý luận với thực tiễn, học đi đôi với hành.
Người viết: “Những chính sách và nghị quyết của Đảng đều vì lợi ích của nhân dân. Vì
vậy, đạo đức cách mạng của người đảng viên là bất kỳ khó khăn đến mức nào cũng
kiên quyết làm đúng chính sách và nghị quyết của Đảng” [30, tr.288]. “Vì vậy, các cô,
các chú phải chịu khó học tập lý luận Mác - Lênin, học tập đường lối, chính sách của
Đảng; đồng thời phải học tập văn hoá, kỹ thuật và nghiệp vụ” [32, tr.92]. Có học tập
đường lối, nghị quyết mới thực hiện được “nhiệm vụ cách mạng mà nhân dân ta hiện
nay đòi hỏi mỗi đảng viên phải: tuyệt đối tin tưởng vững chắc vào đường lối, chủ
trương của Đảng” [32, tr.91-92].
Giáo dục lý luận chính trị thông qua giáo dục đường lối, chính sách, nghị
quyết của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước đòi hỏi người đi giáo dụcnhững giảng viên lý luận chính trị, trước hết, phải có sự hiểu biết sâu rộng, có hệ thống

về các lĩnh vực này; đồng thời phải biết được những vấn đề mới nhất của đường lối,
chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước vào trong bài giảng chuyên ngành của
mình. Qua giảng dạy và học tập, người giảng và học cần có trao đổi để nắm chắc
những vấn đề chủ yếu của đường lối, chính sách và pháp luật và có thể phát hiện
GVHD: TS. Phạm Văn Búa

SVTH: Trịnh Thị Ngọc Điệp