vấn đề giáo dục lý luận mác - lênin cho sinh viên các trường cao đẳng sư phạm ở các tỉnh biên giới phía bắc việt nam hiện nay

Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong Văn kiện Đại hội Đảng IX Đảng ta khẳng định: Đảng và nhân
dân ta quyết tâm xây dựng đất nớc Việt Nam theo con đờng xã hội chủ nghĩa
trên nền tảng chủ nghĩa Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh. Cùng với t tởng
Hồ Chí Minh, chủ nghĩa Mác-Lênin vẫn tiếp tục là nền tảng t tởng, là kim chỉ
nam và là động lực tinh thần to lớn thúc đẩy sự nghiệp đổi mới vì mục tiêu
dân giàu, nớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, tiến bớc vững chắc
lên CNXH ở nớc ta.
Trong thời kỳ xây dựng và phát triển đất nớc theo hớng công nghiệp
hoá, hiện đại hoá hiện nay, công tác t tỏng, lý luận đợc Đảng ta đặc biệt quan
tâm và coi trọng, nhất là việc giáo dục chính trị, t tởng đối với thế hệ trẻ là sinh
viên, học sinh. Văn kiện Đại hội IX của Đảng đã chỉ rõ: Tăng cờng giáo dục
chính trị, t tởng, đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên. Cải tiến việc giảng
dạy và học tập các bộ môn khoa học Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh ở các
trờng Đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề [31, tr.110-
111]. Nghị quyết Trung ơng 5 (Khóa IX) bàn về nhiệm vụ chủ yếu của công tác
t tởng, lý luận trong tình hình mới đã chỉ ra 6 nhiệm vụ trong đó có nhiệm vụ:
đổi mới mạnh mẽ chơng trình, nội dung, phơng pháp dạy và học lý luận, coi
trọng chất lợng và tính hiệu quả, phải đề cao và coi trọng giáo dục đạo đức
công dân đặc biệt là trong các trờng học, trong thanh thiếu niên [32, tr.23].
Tuy nhiên, thực tế giáo dục chính trị, t tởng trong đó có giáo dục lý luận
Mác-Lênin cho sinh viên ở các trờng đại học, cao đẳng ở nớc ta trong thời
gian vừa qua, bên cạnh những kết quả đạt đợc thì vẫn còn tồn tại những hạn
chế nhất định. Trong một bộ phận sinh viên còn tình trạng suy thoái đạo đức,
mờ nhạt về lý tởng, sống thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp. Điều đó đã nói
1
lên một trong những vấn đề bức xúc nhất hiện nay của giáo dục, nh trong Văn
kiện Hội nghị 6 (Khóa 9) đã chỉ ra: Vấn đề bức xúc nhất trong giáo dục nớc
ta hiện nay là chất lợng giáo dục toàn diện, trớc hết là chất lợng giáo dục
chính trị, lý tởng, đạo đức, lối sống, đặc biệt ở bậc cao đẳng, đại học [34,

tr.40-41]. Tình hình giáo dục lý luận Mác - Lênin trong các trờng cao đẳng s
phạm ở các tỉnh biên giới phía Bắc cũng không nằm ngoài cái chung đó. Để
giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh viên trờng cao đẳng s phạm ở các tỉnh
biên giới phía Bắc ngang tầm vị trí của nó thì vẫn còn đứng trớc những hạn
chế, khó khăn cần khắc phục đòi hỏi phải cùng với quá trình phát triển kinh tế
-xã hội, nâng cao trình độ dân trí của các tỉnh biên giới, còn phải giải quyết
những vấn đề về đội ngũ giảng viên, về đổi mới phơng pháp dạy và học các
môn khoa học Mác-Lênin, về cơ sở vật chất, tài liệu, phơng tiện cũng nh cần
phải có những hình thức, nội dung giáo dục lý luận Mác-Lênin phù hợp hơn.
Vì thế việc nghiên cứu vấn đề giáo dục lý luận Mác - Lênin cho sinh viên tr-
ờng cao đẳng s phạm ở các tỉnh biên giới phía Bắc là vấn đề cơ bản và cấp
bách.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Việc nâng cao chất lợng, hiệu quả công tác giáo dục lý luận Mác-Lênin
và t tởng Hồ Chí Minh ở các trờng đại học, cao đẳng đang đợc nhiều ngời quan
tâm cho nên trong thời gian mấy năm gần đây xuất hiện nhiều bài báo, bài viết
xung quanh vấn đề này ở nhiều góc độ nghiên cứu khác nhau.
Đăng trên các tạp chí, có nhiều bài quan tâm đến vấn đề này nh: Tác giả
Nguyễn Lơng Bằng: Đổi mới ph ơng pháp giảng dạy lý luận Mác-Lênin ở các
trờng đại học hiện nay Tạp chí Lý luận chính trị, số 7-2000; Tác giả Trần Tất
Hùng: T tởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận Mác-Lênin Tạp chí Giáo dục
số 30 tháng 5-2002; Tác giả Lơng Minh Cừ: Một số ý kiến về công tác giáo
dục chính trị t tởng cho sinh viên hiện nay Tạp chí Giáo dục số 60 tháng 6-
2003; Tác giả Lơng Gia Ban: T tởng Hồ Chí Minh về lý luận và học tập lý
2
luận, Tạp chí Triết học, 1-2004; Tác giả Lê Bình: Tiếp tục đổi mới, nâng cao
chất lợng giáo dục lý luận chính trị Lý luận chính trị số 3-2004; Về phơng
pháp so sánh trong dạy học các khoa học Mác-Lênin của tác giả Nguyễn
Văn Hiền, tạp chí Giáo dục số 110 tháng 3-2005
Nghiên cứu ở trình độ luận văn thạc sĩ triết học có những luận văn:

Vai trò lý luận đối với qúa trình đổi mới xã hội ở nớc ta hiện nay, Luận văn
thạc sĩ triết học của Phạm Đình Đạt 1993; Giảng dạy triết học Mác-Lênin với
việc nâng cao năng lực t duy biện chứng cho sinh viên các trờng đại học,
luận văn thạc sĩ triết học của Hoàng Thúc Lân 2003; Thông tin với hoạt động
giảng dạy lý luận Mác-Lênin ở các trờng đại học (Qua thực tế các trờng đại
học ở Hà Nội, luận văn thạc sĩ triết học của Phan Thị Thanh Hải 2003.
Ngoài ra còn có những công trình tập thể khác: Công tác t tởng và
giảng dạy lý luận trong trờng đại học và cao đẳng hiện nay do Phạm Văn
Năng chủ biên, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh; Quán triệt, vận dụng Nghị
quyết Đại hội IX, nâng cao chất lợng giảng dạy lý luận Mác-Lênin, t tởng Hồ
Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội 2002 của Trung tâm bồi dỡng cán
bộ giảng dạy lý luận Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh ; Một số ý kiến trao
đổi về phơng pháp giảng dạy các môn khoa học lý luận Mác-Lênin ở đại học
và cao đẳng của tập thể tác giả Lê Xuân Nam, Lê Thanh Sinh, Nguyễn
Thanh, Lơng Minh Cừ, Hoàng Trung (Đồng chủ biên), Nxb TP.Hồ Chí Minh
2002; Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học môn học Mác-Lênin
và t tởng Hồ Chí Minh trong trờng đại học do Nguyễn Duy Bắc chủ biên,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2004
Nhìn chung, các công trình trên đã có đóng góp trong việc nêu rõ những
vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò và yêu cầu của việc nâng cao hiệu quả
giáo dục lý luận Mác - Lênin trong các trờng đại học, cao đẳng ở nớc ta hiện
nay. Tuy nhiên, đây là vấn đề rộng lớn và phức tạp cần đợc tiếp tục đi sâu
nghiên cứu. Đặc biệt là vấn đề giáo dục lý luận Mác - Lênin cho sinh viên tr-
3
ờng cao đẳng s phạm ở các tỉnh biên giới phía Bắc cũng cha có công trình nào
đề cập một cách có hệ thống dới góc độ triết học. Vì vậy, chúng tôi chọn:
"Vấn đề giáo dục lý luận Mác - Lênin cho sinh viên các trờng cao đẳng s
phạm ở các tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam hiện nay" làm đề tài nghiên
cứu luận văn tốt nghiệp của mình.
3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn

a. Mục đích
Trên cơ sở phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra của giáo dục lý
luận Mác-Lênin trong một số trờng cao đẳng s phạm biên giới phía Bắc nớc ta
hiện nay, luận văn đa ra phơng hớng và một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng
cao hiệu quả giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh viên các trờng cao đẳng s
phạm ở các tỉnh biên giới phía Bắc.
b. Nhiệm vụ
- Phân tích để làm rõ thực chất và biểu hiện đặc thù của giáo dục lý luận
Mác-Lênin và tầm quan trọng của nó trong mục tiêu giáo dục toàn diện sinh
viên các trờng cao đẳng s phạm nớc ta hiện nay.
- Làm rõ thực trạng và những vấn đề đặt ra của giáo dục lý luận Mác-
Lênin cho sinh viên ở một số trờng cao đẳng s phạm biên giới phía Bắc.
- Đề xuất phơng hớng và một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu
quả giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh viên cao đẳng s phạm ở các tỉnh
biên giới phía Bắc nớc ta trong giai đoạn hiện nay.
c. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tợng: Đề tài tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục lý luận Mác-
Lênin cho sinh viên các trờng cao đẳng s phạm ở các tỉnh biên giới phía Bắc
nớc ta hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu vấn đề giáo dục lý luận Mác-Lênin chủ
yếu thông qua con đờng dạy và học các môn khoa học Mác-Lênin (Triết học
Mác-Lênin, Kinh tế chính trị Mác - Lênin, chủ nghĩa xã hội khoa học) ở một số
4
trờng cao đẳng s phạm tỉnh biên giới phía Bắc nớc ta hiện nay (Lạng Sơn, Cao
Bằng, Lào Cai).
4. Cơ sở lý luận và phơng pháp nghiên cứu của luận văn
- Cơ sở lý luận
Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, t tởng Hồ
Chí Minh về giáo dục và giáo dục lý luận Mác-Lênin. Các quan điểm của
Đảng ta về giáo dục-đào tạo và giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh viên các

trờng đại học, cao đẳng trong giai đoạn hiện nay. Ngoài ra, luận văn có tham
khảo, kế thừa kết quả của các công trình nghiên cứu, bài viết có liên quan đã
đợc công bố.
- Phơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, một số phơng pháp nghiên cứu khoa học: phân tích-
tổng hợp, lịch sử-lôgíc, thống kê, điều tra xã hội học cũng đợc sử dụng trong
quá trình thực hiện đề tài.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận văn
- Đề tài góp phần vào việc khảo sát, phân tích thực trạng giáo dục lý
luận Mác-Lênin trong một số trờng cao đẳng s phạm biên giới phía Bắc.
- Góp phần đề xuất phơng hớng và một số giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh viên cao đẳng s phạm ở các tỉnh
biên giới phía Bắc nớc ta trong giai đoạn hiện nay.
6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể đợc làm tài liệu tham khảo cho
các trờng cao đẳng s phạm ở các tỉnh biên giới phía Bắc nghiên cứu trong
việc:
- Xây dựng tiêu chuẩn, kế hoạch đào tạo, bồi dỡng đội ngũ giáo viên
giảng dạy các môn khoa học Mác-Lênin ở các trờng cao đẳng s phạm các tỉnh
biên giới phía Bắc
5
- Xây dựng kế hoạch thực hiện những hoạt động giáo dục chính trị, t t-
ởng, đạo đức cho sinh viên ở nhà trờng, xác định tiêu chuẩn đánh giá học
sinh-sinh viên.
- Xây dựng chơng trình, nội dung, phơng pháp giáo dục lý luận Mác-
Lênin phù hợp đối tợng sinh viên trờng cao đẳng s phạm ở các tỉnh biên giới
phía Bắc.
- Luận văn có thể là tài liệu tham khảo cho đội ngũ giáo viên giảng dạy
các môn khoa học Mác-Lênin ở các trờng cao đẳng s phạm biên giới phía Bắc

nghiên cứu trong quá trình thực hiện đổi mới phơng pháp dạy và học các môn
khoa học Mác-Lênin.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn gồm 3 chơng, 7 tiết.
6
Chơng 1
Giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh viên
các trờng cao đẳng s phạm ở nớc ta hiện
nay
1.1. Một vài nét về giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh
viên ở nớc ta hiện nay
1.1.1. Lý luận Mác-Lênin và những đặc trng của nó
Để duy trì sự tồn tại và phát triển của mình, con ngời không ngừng tác
động vào thế giới khách quan để cải tạo và chinh phục nó. Muốn làm đợc điều
đó, con ngời phải hiểu biết, phải có tri thức về thế giới nhng những tri thức đó
không có sẵn trong con ngời, không đợc đem lại cho con ngời dới dạng bẩm
sinh. Muốn có tri thức con ngời phải tiến hành một hoạt động đặc biệt - hoạt
động nhận thức - một hoạt động đặc trng của loài ngời. Nhận thức đợc diễn ra
không đơn giản thụ động, máy móc mà là quá trình phản ánh hiện thực khách
quan vào bộ óc ngời một cách năng động, sáng tạo và biện chứng. Sở dĩ nh
vậy bởi vì sự xuất hiện và bản chất của nhận thức luôn gắn liền với hoạt động
thực tiễn của con ngời. Chính thông qua quá trình hoạt động thực tiễn, cải tạo
thế giới mà nhận thức của con ngời mới đợc hình thành và không ngừng phát
triển từ thấp đến cao, từ tri thức kinh nghiệm đến tri thức lý luận.
Tri thức kinh nghiệm và tri thức lý luận là hai trình độ khác nhau của
quá trình nhận thức, chúng thống nhất với nhau, tác động, thâm nhập và
chuyển hoá lẫn nhau. Trong cuộc sống, tri thức kinh nghiệm có vai trò rất to
lớn, giúp con ngời điều chỉnh hành vi và có những quyết sách đúng đắn, phù
hợp với từng điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Tuy nhiên, tri thức kinh

nghiệm mới đem lại sự hiểu biết về các mặt riêng rẽ, về các mối liên hệ bên
ngoài của sự vật, cha nắm đợc cái tất yếu sâu sắc, mối quan hệ bản chất giữa
7
các sự vật hiện tợng. Chính vì vậy, không đợc xem nhẹ tri thức kinh nghiệm,
nhng càng không đợc tuyệt đối hoá vai trò của nó. Nhận thức của con ngời cần
phải phát triển lên một trình độ cao hơn, sâu sắc, đầy đủ hơn, đó là trình độ lý
luận.
Lý luận là phạm trù rộng lớn, tồn tại và phát triển cùng với sự phát triển
của tri thức loài ngời. Theo sự phát triển của lịch sử, có rất nhiều cách định nghĩa
và khái niệm này ngày càng đợc hiểu một cách đầy đủ và phong phú hơn.
Từ điển tiếng Việt định nghĩa: Lý luận là hệ thống những t tởng đợc
khái quát từ kinh nghiệm thực tiễn, có tác dụng chỉ đạo thực tiễn. Lý luận là
những kiến thức đợc khái quát và hệ thống hoá trong một lĩnh vực nào đó
[74, tr.544-545].
Từ điển triết học định nghĩa Lý luận là sự tổng hợp các tri thức về tự
nhiên và xã hội tích luỹ đợc trong quá trình, là hệ thống t tởng chủ đạo
trong một lĩnh vực tri thức [76, tr.526].
Từ điển triết học của nhà xuất bản Tiến bộ Matxcơva định nghĩa: Lý
luận là kinh nghiệm đã đợc khái quát trong ý thức của con ngời, là toàn bộ
những tri thức về thế giới khách quan, là hệ thống tơng đối độc lập của các tri
thức có tác dụng tái hiện trong lôgic của các khái niệm cái lôgíc khách quan
của các sự vật [85, tr.342-343].
Lý luận -theo Hồ Chí Minh - là sự tổng kết những kinh nghiệm của
loài ngời, là tổng hợp những tri thức về tự nhiên và xã hội tích trữ lại trong quá
trình lịch sử [55, tr.497]. Quan niệm này của Hồ Chí Minh đã góp phần làm
sáng tỏ quan niệm triết học về lý luận, nêu ra nguồn gốc, cách thức, con đờng
hình thành lý luận.
Mặc dù có nhiều định nghĩa khác nhau về lý luận, nhng đều thống nhất
ở chỗ: Lý luận là sản phẩm của quá trình t duy của con ngời, đợc hình thành
trên cơ sở khái quát kinh nghiệm hoạt động thực tiễn phong phú đa dạng của

con ngời; là tổng hợp các tri thức về tự nhiên, xã hội đợc tích luỹ trong quá
8
trình lịch sử của con ngời. Xét về bản chất, lý luận là một hệ thống những tri
thức đợc khái quát từ thực tiễn, phản ánh những mối liên hệ bản chất, những
tính quy luật của các sự vật hiện tợng trong một lĩnh vực nào đó của hiện thực
khách quan.
Lý luận Mác-Lênin là thuật ngữ chỉ học thuyết cách mạng do Mác-
Ăngghen sáng lập và đợc Lênin kế thừa, phát triển một cách sáng tạo. Sự ra
đời của chủ nghĩa Mác-Lênin là sự giải đáp về mặt lý luận những vấn đề thời
đại đặt ra trên lập trờng của giai cấp vô sản cách mạng. Sự ra đời của chủ
nghĩa Mác-Lênin là sản phẩm tất yếu của những điều kiện kinh tế-xã hội
TBCN giữa thế kỷ XIX, đồng thời là sự phát triển hợp quy luật của lịch sử t t-
ởng nhân loại.
Thuật ngữ Chủ nghĩa Mác không phải xuất hiện ngay từ đầu mà xuất
hiện vào đầu những năm 80 của thế kỷ XIX. Bản thân Ăngghen đã xác nhận
Nếu không có Mác thì lý luận thật khó mà đợc nh ngày nay. Vì vậy, lý luận
đó mang tên của Mác là điều chính đáng [67, tr.428]. Nhận định trên của
Ăngghen cho thấy thuật ngữ Chủ nghĩa Mác và thuật ngữ Lý luận Mác có
nội dung tơng đồng nên thuật ngữ này thờng đợc dùng nh nhau.
Vào giữa những năm 20 của thế kỷ XX, thuật ngữ Chủ nghĩa Mác-
Lênin xuất hiện ở Nga, I.V.Xtalin đã viết chủ nghĩa Mác-Lênin trong thời
đại chủ nghĩa đế quốc và cách mạng vô sản là sự phát triển chủ nghĩa Mác
trong những điều kiện mới [90, tr.6], là hình thức cao của chủ nghĩa Mác. Từ
đó, thuật ngữ Chủ nghĩa Mác-Lênin đã đợc các Đảng cộng sản và công
nhân quốc tế thừa nhận.
ở Việt Nam, vào năm 1924 Hồ Chí Minh đã dùng thuật ngữ Chủ nghĩa
Mác: Dù sao thì cũng không thể cấm bổ sung cơ sở lịch sử của chủ nghĩa
Mác bằng cách thêm vào đó những t liệu mà Mác ở thời mình không thể có đ-
ợc [53, tr.465]. Trong tác phẩm Đờng cách mệnh(1927), Hồ Chí Minh đã
dùng thuật ngữ Chủ nghĩa Mác-Lênin: Nói tóm lại là phải theo chủ nghĩa

9
Mã Khắc T và Lênin [54, tr.280]. Thuật ngữ Chủ nghĩa Mác và thuật ngữ
Chủ nghĩa Mác-Lênin đợc dùng ở nớc ta từ đó đến nay.
Để hoàn thành đợc sứ mệnh lịch sử của mình giai cấp vô sản với t cách
là một giai cấp đại diện cho phơng thức sản xuất tiến bộ nhất trong lịch sử,
tất yếu phải có hệ t tởng của mình, phải trang bị cho mình vũ khí lý luận
trong cuộc đấu tranh giải phóng giai cấp, giải phóng nhân loại. Nh Lênin
nói: Chỉ Đảng nào đợc một lý luận tiên phong hớng dẫn thì mới có khả
năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiên phong [59, tr.32]. Hệ t tởng đó của giai
cấp vô sản chính là lý luận Mác - Lênin.
Lý luận Mác-Lênin với ba bộ phận cấu thành là triết học, kinh tế chính
trị học và CNXH khoa học là một học thuyết có hệ thống lý luận và phơng
pháp luận rất chặt chẽ. Những phát kiến của các nhà sáng lập ra chủ nghĩa
Mác-Lênin về quan điểm duy vật về lịch sử, lý luận về giá trị thặng d, vai trò
sứ mệnh của giai cấp vô sản là những phát kiến có ý nghĩa vạch thời đại mở ra
con đờng đi lên của các quốc gia dân tộc và của cả nhân loại. Những vấn đề
chiến lợc và sách lợc của cách mạng vô sản, của con đờng xây dựng XHCN,
đợc các ông đa ra là những định hớng quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng
xây dựng CNXH ở các nớc khác nhau trên thế giới. Lý luận Mác-Lênin là cẩm
nang cho các Đảng cộng sản và những ngời cách mạng trong quá trình suy nghĩ
và tìm tòi giải pháp để giải quyết các vấn đề lịch sử cụ thể mà cuộc đấu tranh
cách mạng của mỗi nớc và của thời đại đặt ra.
Chủ nghĩa Mác-Lênin đã kế thừa tất cả những giá trị t tởng và văn hoá
của nhân loại đã có từ trớc, là sự khái quát, đúc kết những kinh nghiệm và tri
thức lý luận trên các lĩnh vực khác nhau. Lý luận Mác-Lênin luôn luôn gắn
liền với thực tiễn phong trào cách mạng, thực tiễn vận động của lịch sử, của sự
phát triển khoa học kỹ thuật với cuộc đấu tranh t tởng lý luận chống lại các
học thuyết t sản, chủ nghĩa cơ hội, xét lại, cải lơng. Sức mạnh của lý luận
Mác-Lênin chính là ở chỗ gắn bó hữu cơ với thực tiễn xã hội, đợc kiểm
nghiệm, bổ sung và phát triển trong thực tiễn. Nó hoàn toàn xa lạ với chủ

10
nghĩa giáo điều xơ cứng, vì bản chất là học thuyết về sự phát triển, của sự phát
triển, bao hàm cả sự phát triển.
Trong thời đại ngày nay, lý luận Mác-Lênin vẫn tiếp tục thể hiện sức
sống của nó trong tiến trình nhân loại xây dựng một thế giới hoà bình và tiến
bộ. Với nớc ta, trong văn kiện Đại hội Đảng IX, Đảng ta tiếp tục khẳng định:
Đảng và nhân dân ta quyết tâm xây dựng đất nớc Việt nam theo con đờng xã
hội chủ nghĩa trên nền tảng chủ nghĩa Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh [31,
tr.83]. Lý luận Mác-Lênin cùng với t tởng Hồ Chí Minh tiếp tục là kim chỉ
nam, là động lực tinh thần thúc đẩy công cuộc đổi mới vì mục tiêu dân giàu,
nớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, đa đất nớc ta tiến bớc vững
chắc lên CNXH.
Lý luận Mác - Lênin có những đặc trng sau:
Một là, tính trừu tợng hoá và tính khái quát hoá cao
Trừu tợng hoá, khái quát hoá là hai quá trình có mối liên hệ chặt chẽ
không thể tách rời nhau, chúng xâm nhập lẫn nhau, bổ sung cho nhau. Thông
qua các thao tác này của t duy mà con ngời có đợc tri thức về mối liên hệ bản
chất, tính quy luật của sự vận động và phát triển của sự vật hiện tợng.
Các hình thức thể hiện của lý luận nói chung, lý luận Mác-Lênin nói
riêng nh khái niệm, phạm trù, các nguyên lý đều là sản phẩm của quá trình
trừu tợng hoá, khái quát hoá cao của t duy con ngời trong quá trình nhận thức
thế giới.
Nếu t duy kinh nghiệm nhờ quan sát trực tiếp mà rút ra kết luận, thì t
duy lý luận dựa trên tri thức đã có để tạo nên tri thức mới bằng con đờng trừu
tợng hoá, khái quát hoá. Để hình thành lý luận, t duy khái quát hoá, trừu tợng
hoá những tri thức kinh nghiệm, lọc bỏ, cải tạo những hiện tợng phản ánh
xa rời bản chất để từ đó hình thành những khái niệm, phạm trù, các nguyên
lý Với sức mạnh của sự trừu tợng hoá, khái quát hoá, lý luận trên cơ sở nắm
bắt đợc những mối liên hệ khách quan bản chất mà phát hiện những quy luật
vận động, phát triển của các sự vật hiện tợng, đem lại cho con ngời hình ảnh

11
chân thật của đối tợng nhờ đó mà con ngời có thể cải tạo thế giới theo yêu
cầu và mục đích của mình.
Mang đặc trng này nên lý luận Mác-Lênin là hệ thống tri thức đem lại
cho con ngời sự hiểu biết sâu sắc về bản chất, tính quy luật của các mối liên
hệ tất nhiên trong sự vận động và phát triển của sự vật hiện tợng. Đây là một
hệ thống tri thức lý luận khoa học, đúng đắn cả trong lĩnh vực tự nhiên, xã hội
và t duy. Hệ thống lý luận này trở thành kim chỉ nam cho con ngời nhận thức
và cải tạo thế giới.
Hai là, tính hệ thống, lôgic, chính xác và chặt chẽ
Lý luận là một hệ thống có mối liên hệ bên trong chặt chẽ. Mỗi khái
niệm, phạm trù, nguyên lý phản ánh những khía cạnh khác nhau của sự vật
hiện tợng nhng lại có quan hệ chặt chẽ với nhau, mang lại cho con ngời tri
thức về sự vật hiện tợng trong tính chỉnh thể, toàn vẹn của nó, giúp con ngời
có cái nhìn toàn diện, chính xác về sự vật hiện tợng. Đem lại cho con ngời một
bức tranh chân thật về hiện thực khách quan, tránh mọi ảo tởng mù quáng
mê hoặc, xuyên tạc sự thật, gạt bỏ thần bí siêu tự nhiên. Do vậy, lý luận trở
thành lý luận khoa học khi là một hệ thống mang tính chỉnh thể, toàn vẹn,
thống nhất, với khả năng phản ánh chính xác sự vật hiện tợng nh nó đã tồn tại,
vận động và phát triển. Trên cơ sở đó có thể dự báo đợc xu hớng vận động và
phát triển của sự vật hiện tợng.
Lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin là hệ thống lý luận điển hình về tính
chính xác và lôgic chặt chẽ, có tác dụng tích cực đối với hoạt động thực tiễn
của con ngời, làm cho Trí tuệ con ngời tìm thấy nhiều điều kỳ diệu trong tự
nhiên và sẽ tìm thấy nhiều hơn nữa do đó làm tăng thêm quyền lực của mình
đối với tự nhiên. Với đặc trng này đòi hỏi việc nghiên cứu lý luận Mác-Lênin
không đợc tuỳ tiện, hời hợt, đơn giản, không thể là sự tuỳ tiện chắp vá, cắt
xén.
12
Ba là, tính gắn bó, liên hệ, thống nhất với thực tiễn

Thống nhất lý luận -thực tiễn là một trong những nguyên tắc cơ bản của
lý luận khoa học nói chung và của lý luận Mác-Lênin nói riêng. Thực tiễn -lý
luận và lý luận - thực tiễn là những vòng khâu nối tiếp, vô tận trong sự phát
triển không ngừng của cả lý luận và thực tiễn. Lý luận thuộc lĩnh vực hoạt
động tinh thần còn thực tiễn thuộc hoạt động vật chất. Trong mối quan hệ này,
theo tinh thần của chủ nghĩa Mác-Lênin, thực tiễn đóng vai trò quyết định.
Lênin còn khẳng định: thực tiễn cao hơn nhận thức (lý luận) vì nó có u điểm
không những của tính phổ biến mà cả tính hiện thực trực tiếp. Lý luận bắt
nguồn từ thực tiễn, lý luận có tồn tại, có sức sống hay không phụ thuộc vào
mức độ phù hợp, vai trò định hớng, gợi mở, chỉ dẫn, giải quyết những vấn đề
của đời sống thực tiễn.
Lý luận là sản phẩm của thực tiễn, nó gắn liền với thực tiễn nhng lý
luận một khi đã hình thành thì có tính độc lập tơng đối, tác động trở lại thực
tiễn, hớng dẫn, chỉ đạo hoạt động thực tiễn. Lý luận vạch ra phơng hớng cho
thực tiễn, chỉ ra phơng pháp hoạt động có hiệu quả nhất để đạt mục đích. Lý
luận đem lại sức mạnh cho con ngời trong quá trình nhận thức và cải tạo thế
giới. Nếu không có nhận thức đúng thì không thể có hành động đúng. Nhờ có
lý luận, hành động của con ngời trở nên tự giác, tích cực chủ động và tránh đ-
ợc tự phát, mò mẫm.
Nh vậy giữa lý luận và thực tiễn có mối quan hệ biện chứng. Chúng tác
động, bổ sung làm phong phú lẫn nhau, là điều kiện cho sự tồn tại và phát
triển của nhau. Hồ Chí Minh đã khẳng định Thống nhất giữa lý luận và thực
tiễn là một nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin [55, tr.496]. Theo
Hồ Chí Minh, lý luận sẽ là lý luận suông, lạc hậu, giản đơn, không có tính
khoa học nếu xa rời thực tiễn. Thực tiễn sẽ trở thành mù quáng, tự phát nếu
không có lý luận soi đờng. Lý luận Mác-Lênin là sự khái quát thực tiễn
cách mạng và lịch sử xã hội, là sự đúc kết những kinh nghiệm và tri thức lý
13
luận trên các lĩnh vực khác nhau. Sức mạnh của nó chính là ở chỗ gắn bó
hữu cơ với thực tiễn xã hội, đợc kiểm nghiệm, bổ sung và phát triển trong

thực tiễn.
Bốn là, thống nhất giữa tính khoa học và tính Đảng
Nói tới tính Đảng là nói tới tính giai cấp, còn tính khoa học là sự phản
ánh đúng thực tế khách quan, tôn trọng sự thật. Lý luận Mác-Lênin bao hàm
trong nó đặc trng thống nhất giữa tính Đảng và tính khoa học.
Lý luận Mác-Lênin là t tởng của giai cấp công nhân, phản ánh khách
quan nhu cầu và lợi ích của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, phù hợp
với nguyện vọng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động thế giới, cho
nên lý luận đó đảm bảo sự thống nhất giữa tính khoa học và tính Đảng.
Trong lý luận Mác-Lênin, tính Đảng và tính khoa học có mối quan hệ
biện chứng với nhau. Tính Đảng càng cao thì tính khoa học càng sâu sắc. Lý
luận Mác-Lênin có mục đích cao cả là thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách
mạng XHCN nên nhiệm vụ quan trọng của nó là định hớng cho con ngời nhận
thức đúng thế giới để có thể cải tạo đợc thế giới. Khi đó tính khoa học là tiền
đề, cơ sở và tính Đảng giữ vai trò định hớng để loại trừ cái cũ, cái đã lỗi thời,
lạc hậu, xây dựng cái mới tiến bộ, hợp quy luật. Lênin coi chủ nghĩa Mác-
Lênin là cơ sở lý luận vững nh đá hoa cơng, có sức hấp dẫn không gì cỡng
nổi đã lôi cuốn những ngời xã hội chủ nghĩa của tất cả các nớc theo lý luận
đó, chính là ở chỗ nó kết hợp tính chất khoa học chặt chẽ và cao độ (đó là đỉnh
cao nhất của khoa học xã hội), với tinh thần cách mạng [58, tr.421]. Do vậy,
Khoa học càng đợc tiến hành một cách dũng cảm và vô t thì nó cũng phù hợp
với lợi ích và nguyện vọng của giai cấp công nhân
Thực tiễn cho thấy việc xuyên tạc sự thật thờng gắn liền với sự xa rời
lập trờng, quan điểm, lợi ích của giai cấp công nhân. Mọi cách xem xét, đánh
giá hiện thực trái với quan điểm, lập trờng, lợi ích của giai cấp công nhân đều
không phản ánh đúng xu hớng phát triển của lịch sử. Xuất phát từ lợi ích của
14
các giai cấp phi vô sản hoặc chịu ảnh hởng của những t tởng ấy sẽ không bao
giờ phản ánh đúng sự thật lịch sử và nh thế sẽ không có tính Đảng và tính
khoa học. Cho nên, là một lý luận, lý luận Mác-Lênin sẽ là khoa học khi đảm

bảo thống nhất giữa tính Đảng và tính khoa học, đây cũng là đặc trng cơ bản
mang tính chất cách mạng, tính khoa học của lý luận Mác-Lênin.
Ngoài những đặc trng cơ bản trên lý luận Mác-Lênin còn một số dặc tr-
ng khác nh tính kế thừa, là hệ thống mở có thể bổ sung và phát triển
Với ý nghĩa là lý luận khoa học, lý luận Mác-Lênin giúp cho các Đảng
cộng sản - Đội tiền phong của giai cấp công nhân hoàn thành đợc nhiệm vụ
lãnh đạo cách mạng XHCN. Đảng ta khẳng định quyết tâm giữ vững định h-
ớng XHCN, cho nên rất quan tâm đến giáo dục lý luận Mác-Lênin với đầy đủ
các đặc trng trên.
1.1.2. Thực chất và biểu hiện đặc thù của giáo dục lý luận Mác-
Lênin cho sinh viên nớc ta hiện nay
Giáo dục là một hiện tợng xã hội đặc biệt mà bản chất của nó là truyền
đạt, lĩnh hội những kiến thức và kinh nghiệm của các thế hệ loài ngời. Nhờ đó,
các thế hệ nối tiếp nhau kế thừa, bổ sung và phát triển những kiến thức và kinh
nghiệm của thế hệ trớc, trên cơ sở đó mà nhân loại ngày càng phát triển.
Từ điển Tiếng Việt định nghĩa: Giáo dục, đó là hoạt động nhằm tác
động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của đối tợng
giáo dục để đối tợng dần dần có đợc những phẩm chất và năng lực cần thiết
đáp ứng đợc yêu cầu giáo dục đặt ra [74, tr.282].
Dới góc độ triết học, giáo dục đợc xem là một quá trình hai mặt, một
mặt đó là sự tác động từ bên ngoài vào đối tợng giáo dục (sự tác động của tri
thức, văn hoá nhân loại thông qua nhà s phạm đến đời sống của học sinh, sinh
viên); mặt khác (chủ yếu hơn) là thông qua sự tác động này mà làm cho đối tợng
tự biến đổi bản thân mình, tự hoàn thiện, tự nâng mình lên qua giáo dục.
15
Ngày nay, giáo dục đợc coi là một yếu tố giải phóng tiềm năng con ngời,
đợc coi nh một lực lợng sản xuất trực tiếp thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội,
đào tạo lớp ngời có đủ khả năng giải quyết các mâu thuẫn của thời đại. Phát triển
giáo dục trở thành đòn bẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.
Giáo dục lý luận Mác-Lênin có nghĩa là quá trình tác động vào đối tợng

giáo dục bằng cách giải thích, tuyên truyền những nguyên lý của chủ nghĩa
Mác-Lênin, phân tích một cách khoa học những khái niệm, những quy luật,
những quan điểm nhằm làm cho họ nắm đợc những kiến thức về lý luận
Mác-Lênin, trên cơ sở đó, xây dựng cơ sở khoa học cho nhận thức và niềm tin
vững chắc vào con đờng đi lên CNXH và CNCS. Giáo dục lý luận Mác-Lênin
giúp hình thành và nâng cao phẩm chất chính trị và đạo đức cách mạng, hớng
dẫn đối tợng giáo dục biết vận dụng những hiểu biết ấy vào thực tiễn cách
mạng.
Giáo dục lý luận Mác-Lênin, theo Lênin, chủ yếu là đem lại cho quần
chúng nhân dân lao động những hiểu biết về quy luật phát triển của xã hội, về
thế giới quan khoa học, biến nó thành niềm tin, lý tởng, những nguyên tắc đạo
đức, giúp gạt bỏ những tàn d của t tởng cũ, lạc hậu, tiếp thu t tởng mới, t tỏng
tiên tiến.
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Hồ Chí Minh luôn
quan tâm đến công tác giáo dục nói chung, giáo dục lý luận Mác-Lênin nói
riêng. Theo Ngời, giáo dục lý luận Mác-Lênin tác động trực tiếp đến con ngời,
đến t tỏng, đạo đức và khả năng thực hành công việc của mỗi ngời, giúp họ
khắc phục những t tởng lạc hậu, nâng cao t tởng chính trị, tinh thần tự giác và
tính tích cực trong quá trình cải tạo và xây dựng xã hội mới.
Thực chất của giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh viên ở nớc ta là đa
một lý luận khoa học tiên tiến nhất xâm nhập vào lực lợng xã hội u tú, hình
thành ở đội ngũ trí thức tơng lai của đất nớc có đủ phẩm chất chính trị, bản
lĩnh và trí tuệ để bảo vệ và xây dựng đất nớc trong thời kỳ công nghiệp hoá,
16
hiện đại hoá vì mục tiêu dân giàu, nớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh.
Giáo dục thông qua giảng dạy sẽ là con đờng ngắn nhất và có hiệu quả
nhất làm cho giáo dục đạt đến chiều sâu vững chắc. Vì thế, tính đặc thù của
giáo dục lý luận Mác-Lênin cho sinh viên chủ yếu đợc biểu hiện thông qua
tính đặc thù của môn học, của đội ngũ giáo viên giảng dạy các môn khoa học

Mác-Lênin đồng thời làm công tác giáo dục lý luận Mác-Lênin trong các nhà
trờng đại học, cao đẳng ở nớc ta. Cụ thể là:
Thứ nhất, đặc thù của môn học. Khoa học Mác-Lênin là một nhóm
ngành khoa học thuộc khoa học xã hội và nhân văn nghiên cứu những quy
luật, tính quy luật làm cơ sở khoa học để phản ánh và phục vụ sự nghiệp cách
mạng từ chủ nghĩa t bản lên CNXH và CNCS trên phạm vi toàn thế giới. Nội
dung cốt lõi của khoa học Mác-Lênin là các quan điểm, t tởng của chủ nghĩa
Mác-Lênin. Phơng pháp nghiên cứu của khoa học Mác-Lênin là phơng pháp
duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.
Hiện nay, khoa học Mác-Lênin đợc giảng dạy ở các trờng đại học, cao
đẳng ở nớc ta bao gồm các môn học chính: Triết học Mác-Lênin, Kinh tế
chính trị Mác-Lênin, CNXH khoa học, Lịch sử Đảng cộng sản Việt nam, T t-
ởng Hồ Chí Minh. Đây là các bộ môn cứng (bắt buộc ) với thời lợng chiếm
khoảng 8,5% tổng quỹ thời gian đào tạo của một khoá học.Trong khuôn khổ
luận văn này, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục lý luận Mác-
Lênin cho sinh viên chủ yếu thông qua việc dạy và học ba môn khoa học Mác-
Lênin cơ bản là: Triết học Mác-Lênin, Kinh tế chính trị Mác-Lênin và CNXH
khoa học.
Về nội dung, các môn khoa học Mác-Lênin là một hệ thống lý luận
thống nhất của ba môn khoa học: Triết học Mác-Lênin, Kinh tế chính trị Mác-
Lênin và chủ nghĩa xã hội khoa học. Trong đó: Triết học là khoa học về những
quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và t duy, nó đem lại cho con ngời thế
17
giới quan khoa học và phơng pháp luận nhận thức đúng đắn để nhận thức và
cải tạo thế giới. Kinh tế chính trị Mác-Lênin nghiên cứu phơng thức sản xuất
TBCN, vạch rõ sự bóc lột của nhà t bản với giai cấp công nhân lao động, chỉ
rõ những quy luật kinh tế chủ yếu đa CNTB tới chỗ diệt vong, nêu những tiền
đề kinh tế và xã hội của chế độ mới đợc hình thành trong lòng chế độ xã hội
cũ và quá trình xây dựng và phát triển kinh tế theo định hớng XHCN. CNXH
khoa học nghiên cứu những quy luật chuyển biến từ xã hội TBCN lên CNXH

và phơng hớng xây dựng xã hội mới. Quá trình xã hội hoá lao động dới CNTB
đã tạo ra cơ sở vật chất chủ yếu cho sự ra đời có tính tất yếu của CNXH. Động
lực trí tuệ và tinh thần của sự chuyển biến này là chủ nghĩa Mác-Lênin, lực l-
ợng xã hội thực hiện sự chuyển biến này là giai cấp công nhân và nhân dân lao
động.
Các môn lý luận Mác-Lênin tuy có đối tợng, phơng pháp và nội dung
nghiên cứu riêng, song đều nhằm mục đích chung là trang bị cho sinh viên
một hệ thống lý luận khoa học, tiên tiến, mang bản chất của giai cấp công
nhân, để sinh viên có một trình độ nhận thức nhất định về lý luận Mác-Lênin,
trên cơ sở đó hình thành niềm tin vào sự đúng đắn của lý luận Mác-Lênin,
nhất là tin tởng vào con đờng đi lên CNXH của đất nớc ta.
Thứ hai, đặc thù của đội ngũ giáo viên lý luận Mác-Lênin. Trong hệ
thống giáo dục ở nớc ta, bất cứ ngời giáo viên giảng dạy một môn khoa học
nào cũng đều phải có phẩm chất chính trị của giai cấp công nhân, đặc biệt là ở
ngời giáo viên lý luận Mác-Lê nin. Yêu cầu này xuất phát từ bản chất của lý
luận Mác-Lênin là thống nhất giữa tính khoa học và tính cách mạng. Đối với
ngời giáo viên lý luận Mác-Lênin thì phẩm chất chính trị đòi hỏi phải là một
chiến sĩ cộng sản rất mực trung thành với lý luận Mác-Lênin, t tởng HCM và
sự nghiệp cách mạng XHCN của dân tộc. Thực hiện và quán triệt nguyên tắc
tính Đảng là yêu cầu cơ bản, thờng xuyên đối với đội ngũ này. Ngời giáo viên
lý luận Mác-Lênin không những phải nắm vững lý luận đó mà còn phải tin t-
18
ởng tuyệt đối vào nó. Họ phải là ngời làm gơng trớc mọi ngời về phẩm chất
chính trị, lập trờng của giai cấp công nhân, nếu không sẽ rất khó thuyết phục
đợc ngời học.
Khác với giáo viên các môn khoa học khác, các giáoviên lý luận Mác-
Lênin dù đã là Đảng viên hay đang phấn đấu trở thành Đảng viên thì đều đợc
coi là những chiến sĩ của Đảng trên lĩnh vực t tởng, nhất là trong tình hình
hiện nay. Ngời giáo viên lý luận Mác-Lênin phải luôn quan tâm, bám sát,
nhạy cảm với tình hình chính trị xã hội, gắn lý luận Mác-Lênin và đờng lối

của Đảng với thực tiễn cách mạng và đời sống.
Ngời giáo viên lý luận Mác-Lênin vừa phải có phẩm chất chính trị, đạo
đức cách mạng trong sáng - đó là cái gốc cơ bản, vừa phải có kiến thức khoa
học - đó là điều kiện cơ bản nhất để ngời giáo viên thực hiện thành công chức
năng giáo dục của mình. Kiến thức này đòi hỏi hai mặt: Một mặt, phải đạt
trình độ nhuần nhuyễn về lý luận Mác-Lênin; mặt khác, phải có kiến thức nhất
định về các khoa học cơ bản, về khoa học bổ trợ.
Lý luận Mác-Lênin là môn khoa học lý luận chính trị - xã hội có tính
trừu tợng, khái quát hoá cao. Tính trừu tợng, khái quát hoá cao của các môn
khoa học Mác-Lênin đợc biểu hiện ở nhiều khía cạnh. Nhìn từ tổng thể từ đối
tợng, phạm vi, phơng pháp nghiên cứu cho đến hệ thống khái niệm, phạm trù
với t cách là kết quả vận dụng phơng pháp để khảo sát đối tợng đều mang tính
đặc thù đó. Chính vì vậy, để việc giáo dục lý luận Mác-Lênin đạt hiệu quả,
ngời giáo viên không những cần có phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng,
nắm vững kiến thức chuyên ngành, đa ngành, kiến thức về thực tiễn chính trị
xã hội, am hiểu và trải nghiệm thực tiễn chính trị xã hội mà còn phải có kỹ
năng phơng pháp giảng dạy, kỹ năng tuyên truyền, tổ chức vận động, hớng
dẫn sinh viên.
19
Giảng dạy lý luận Mác-Lênin không chỉ phải đảm bảo tính khoa học
còn phải đảm bảo tính Đảng, tính giai cấp sâu sắc.Tính Đảng, tính giai cấp và
tính khoa học là tiền đề tồn tại, là điều kiện thúc đẩy nhau phát triển.
Ngoài ra, tính đặc thù của giáo dục lý luận Mác-Lênin còn đợc biểu
hiện trong mục tiêu giáo dục toàn diện: đức, trí, thể, mỹ cho sinh viên, giáo
dục lý luận Mác-Lênin có tầm quan trọng bao trùm để hình thành một con ng-
ời phát triển toàn diện.
Điểm chú ý của giáo dục lý luận Mác-Lênin là rất nhạy cảm với mọi sự
đổi thay của môi trờng xã hội, chịu ảnh hởng trực tiếp của môi trờng xã hội.
Mọi sự biến đổi của đất nớc cũng nh quốc tế đều có ảnh hởng mạnh mẽ đến
giáo dục lý luận Mác-Lênin. Hiện nay, trớc sự phát triển mạnh mẽ của khoa

học công nghệ và xu hớng toàn cầu hoá đang đặt ra những cơ hội cũng nh
thách thức cho nền kinh tế còn kém phát triển của nớc ta. Bên cạnh đó nền
kinh tế nớc ta đang từng bớc chuyển sang nền kinh tế thị trờng định hớng
XHCN cùng với những mặt tích cực thì cũng kéo theo những hiện tợng tiêu
cực nh: tình trạng suy thoái đạo đức, nạn tham nhũng, quan liêu, phân hoá
giàu nghèo Tất cả những cái đó đều tác động rất lớn đến việc giáo dục lý
luận Mác-Lênin cho sinh viên các trờng đại học và cao đẳng.
1.2. Tầm quan trọng của giáo dục lý luận Mác-Lênin cho
sinh viên các trờng cao đẳng s phạm ở nớc ta hiện nay
Trớc hết phải khẳng định vai trò của công tác giáo dục lý luận Mác-
Lênin bắt nguồn từ vai trò của lý luận Mác-Lênin đối với sự nghiệp cách
mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Các nhà kinh điển của
chủ nghĩa Mác-Lênin đã khẳng định rằng, nếu tiến hành cách mạng một cách
tự phát thì giai cấp công nhân và nhân dân lao động không thể lật đổ đợc chế
độ xã hội cũ, xây dựng chế độ xã hội mới. CNXH là kết quả hoạt động tự giác
của hàng triệu ngời lao động. Trình độ hoạt động tự giác của quần chúng cao
20
hay thấp tuỳ thuộc ở trình độ giác ngộ của họ về mục tiêu cần đạt tới, về con
đờng và phơng pháp để thực hiện mục tiêu ấy. Chính công tác giáo dục lý luận
Mác-Lênin góp phần quan trọng vào việc nâng cao trình độ giác ngộ đó, thúc
đẩy nhân dân hoàn thành tốt những nhiệm vụ cách mạng đặt ra.
Chủ nghĩa Mác-Lênin khi đợc truyền bá vào Việt nam đã tạo nên bớc
ngoặt vĩ đại cho cách mạng Việt nam. Đi theo con đờng của chủ nghĩa Mác-
Lênin, nhân dân ta, dới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt nam đã làm nên
những trang sử oanh liệt. Nh vậy rõ ràng là:
Chủ nghĩa Lênin đối với chúng ta, những ngời cách mạng và
nhân dân Việt nam, không những là cái cẩm nang thần kỳ, không
những là cái kim chỉ nam, mà còn là mặt trời soi sáng con đờng
chúng ta đi tới thắng lợi cuối cùng, đi tới chủ nghĩa xã hội và chủ
nghĩa cộng sản [52, tr.128]

Giáo dục là tơng lai của dân tộc. Nh Hồ Chí Minh nói Một dân tộc dốt
là một dân tộc yếu. Trong sự nghiệp đổi mới, Đảng ta nhận thức rõ tầm quan
trọng của chiến lợc giáo dục đào tạo trong chiến lợc phát triển kinh tế-xã hội.
Hội nghị Trung ơng 4 khoá VII đã đánh dấu một mốc quan trọng trong quá
trình phát triển giáo dục của nớc ta. Đại hội đạibiểu toàn quốc lần thứ VIII,
Đảng ta đã đa ra một chủ trơng đúng đắn là coi Giáo dục và đào tạo là quốc
sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dỡng nhân tài
[28, tr.107]. Đến Đại hội Đảng lần thứ IX, Đảng ta tiếp tục khẳng định: Phát
triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con
ngời - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trởng kinh tế nhanh và bền
vững [31, tr.108-109].
Muốn xây dựng một xã hội mới về chất, cao hơn xã hội cũ - xã hội
XHCN và CSCN cần phải có những con ngời XHCN. Chính vì vậy, Đảng ta
xác định, nhiệm vụ của giáo dục Việt nam trong giai đạon hiện nay là phải
21
xây dựng những con ngời và thế hệ thiết tha gắn bó với lý tởng ĐLDT và
CNXH, có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cờng xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc; CNH-HĐH đất nớc là những ngời kế thừa xây dựng chủ nghĩa xã hội
vừa hồng vừa chuyên nh lời căn dặn của Bác Hồ [29, tr.28-29].
Mục tiêu đào tạo của các trờng CĐSP là đào tạo ra đội ngũ các nhà giáo
tơng lai ở các cấp học mầm non, tiểu học và trung học cơ sở. Họ là những ng-
ời làm nghề dạy học, đây là một nghề đặc biệt, đối tợng là con ngời và sản
phẩm cũng chính là con ngời. Vì vậy, nghề dạy học đợc coi là một nghề cao
quý nhng cũng có trách nhiệm rất nặng nề, luôn đợc cả xã hội quan tâm. Theo
mục tiêu giáo dục hiện nay, sinh viên các trờng CĐSP phải đáp ứng đợc những
yêu cầu: Có đủ năng lực chuyên môn và nghiệp vụ (dạy hệ tiểu học với sinh
viên cao đẳng tiểu học, dạy hai môn thuộc chuyên ngành đào tạo đối với sinh
viên hệ cao đẳng trung học cơ sở, làm giáo viên chủ nhiệm ); Ngoài ra, còn
phải có những phẩm chất cơ bản của giáo viên nhà trờng XHCN là phải thấm

nhuần thế giới quan Mác-Lênin và t tởng Hồ Chí Minh, yêu nớc, yêu CNXH,
yêu học sinh, yêu nghề, có ý thức trách nhiệm xã hội, đạo đức, tác phong ngời
thầy giáo.
Giáo dục lý luận Mác-Lênin có tầm quan trọng đặc biệt đến việc học
tập và rèn luyện của sinh viên các trờng CĐSP, đến việc giáo dục của nhà tr-
ờng và đến sự nghiệp giáo dục đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá
của đất nớc. Khẳng định điều đó là do:
Thứ nhất, giáo dục lý luận Mác-Lênin góp phần hình thành thế giới
quan, nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa và phơng pháp luận khoa học
cho sinh viên
Sự hình thành và phát triển thế giới quan đợc coi là một trong những
tiêu chí quan trọng của quá trình hình thành và phát triển nhân cách con ngời.
Trong thế giới quan có sự thống nhất của tri thức, niềm tin, lý trí và tình cảm.
Nhng tri thức chỉ gia nhập thế giới quan khi chuyển thành niềm tin và trên cơ
22
sở có niềm tin, tri thức mới trở thành cơ sở cho hành động. Nh vậy niềm tin có
vai trò rất quan trọng trong đời sống con ngời, nhờ có nó, giúp con ngời có
nghị lực, vợt mọi khó khăn trong cuộc sống để phấn đấu cho một lý tởng cao
đẹp.
Nhân sinh quan cách mạng là hệ thống quan niệm về cuộc đời, về ý
nghĩa mục đích cuộc sống của ngời cộng sản. Nhân sinh quan cách mạng đợc
hình thành trên cơ sở thế giới quan khoa học Mác-Lênin. Theo Hồ Chí Minh:
Không có lý luận về chủ nghĩa xã hội khoa học thì không thể có lập trờng
giai cấp vững vàng [57, tr.92]. Sinh viên là một loại đối tợng rất nhạy cảm,
khát khao khám phá cái mới để tự khẳng định vị thế xã hội của mình. Chính
thông qua việc giáo dục lý luận Mác-Lênin sẽ là tiền đề cho sinh viên xây
dựng thế giới quan, nhân sinh quan khoa học và cách mạng; xây dựng niềm
tin khoa học, củng cố định hớng chính trị, tăng cờng lập trờng giai cấp vững
vàng, giúp họ sống, lao động và học tập vì mục tiêu dân giàu, nớc mạnh, xã
hội công bằng dân chủ văn minh, kiên trì độc lập dân tộc gắn liền với CNXH.

Trong tình hình chính trị xã hội trong nớc và quốc tế sau sự kiện sụp đổ
CNXH ở Liên xô và các nớc Đông Âu đang diễn ra những diễn biến rất phức
tạp. Lợi dụng sự khủng hoảng tạm thời của các nớc XHCN, các thế lực thù
địch đã tấn công vào sự nghiệp xây dựng CNXH của nớc ta bằng con đờng
diễn biến hoà bình, đợc gọi là cuộc chiến không tiếng súng để nói lên tính
chất thâm độc và quyết liệt của nó. Chúng âm mu thủ tiêu sự lãnh đạo của
Đảng cộng sản Việt nam, nhằm làm tan rã ta từ bên trong để xoá bỏ chế độ
XHCN ở nớc ta: Chúng rêu rao rằng con đờng đi lên CNXH mà chúng ta lựa
chọn là không thể thực hiện đợc, chúng vu cáo Đảng ta chuyên quyền độc
đoán, nhằm chia rẽ nhân dân với Đảng và Nhà nớc; lợi dụng cuộc đấu tranh
chống tham nhũng, quan liêu để nói xấu, bôi nhọ Đảng và nhà nớc nhằm tách
dân với Đảng. Đặc biệt chúng còn tấn công vào lực lợng u tú của xã hội,
những ngời chủ tơng lai của đất nớc- thanh niên sinh viên. Nguy hiểm nhất là
23
chúng đánh vào chính t tởng, lối sống, đạo đức của sinh viên nhằm lung lạc
tinh thần kiên định CNXH của thanh niên, sinh viên. Chính vì vậy, hơn lúc
nào hết, công tác giảng dạy và giáo dục lý luận Mác-Lênin phải làm nhiệm vụ
giúp sinh viên hiểu rõ bản chất và cảnh giác trớc những âm mu diễn biến hoà
bình, giúp sinh viên có sức đề kháng tốt, chiến thắng đợc âm mu của các thế
lực thù địch.
Giáo dục lý luận Mác-Lênin không chỉ cung cấp cho sinh viên thế giới
quan, nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa mà còn cung cấp cho họ phơng pháp
nhận thức và hành động một cách khoa học đó là phơng pháp biện chứng.
Ăngghen đã nói: Toàn bộ quan điểm của C.Mác không phải là một học
thuyết, mà là một phơng pháp, nó không đa ra những giáo điều định sẵn, mà là
những điểm xuất phát cho việc nghiên cứu thêm và phơng pháp cho việc
nghiên cứu này [65, tr.545]. ở đây, Ăngghen đã nhấn mạnh điểm giá trị đích
thực của chủ nghĩa Mác là phơng pháp cùng với những giá trị khác. Đến Lênin
cũng cho rằng: "Những ngời mác xít chắc chắn là chỉ vay mợn của học thuyết
Mác những phơng pháp quý báu mà nếu không có thì không thể hiểu đợc

những quan hệ xã hội [58, tr. 239]. Hồ Chí Minh sau khi nghiên cứu chủ
nghĩa Mác cũng nhận thấy điểm mạnh nhất của chủ nghĩa Mác là phép biện
chứng duy vật. Ngời nói:
Học thuyết Khổng Tử có u điểm của nó là sự tu dỡng đạo đức
cá nhân. Tôn giáo Giêsu có u điểm của nó là lòng nhân ái cao cả.
Chủ nghĩa Mác có u điểm của nó là phơng pháp làm việc biện
chứng. Chủ nghĩa Tôn Dật Tiên có u điểm của nó là chính sách
thích hợp với điều kiện nớc ta Tôi cố gắng làm học trò nhỏ của các
vị ấy [79, tr.134].
Có thể nói, mỗi môn khoa học trong chơng trình đào tạo ở các trờng
CĐSP đều góp phần hình thành thế giới quan và phơng pháp luận khoa học
cho sinh viên ở những mức độ khác nhau. Nhng thông qua giáo dục lý luận
24
Mác-Lênin sẽ cung cấp cho sinh viên s phạm phơng pháp luận chung nhất và
khoa học để giải thích tự nhiên và lịch sử một cách đúng đắn, cũng nh trang bị
cho họ phơng pháp luận đúng đắn trong nghiên cứu khoa học và giảng dạy.
Đối với sinh viên, nắm đợc tinh thần của chủ nghĩa Mác-Lênin cũng là để tiếp
thu các môn khoa học khác có hiệu quả và chất lợng cao hơn. Bởi vì chủ nghĩa
Mác-Lênin là thế giới quan khoa học và phơng pháp luận chung cần thiết cho
sự phát triển của các khoa học. V.I.Lênin viết: Triết học của Mác là một chủ
nghĩa duy vật triết học hoàn bị, nó cung cấp cho loài ngời và nhất là cho giai
cấp công nhân những công cụ nhận thức vĩ đại
[59, tr.54]. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã từng nói: nắm đợc tinh thần
của chủ nghĩa Mác-Lênin; học tập lập trờng, quan điểm và phơng pháp của
chủ nghĩa Mác-Lênin để áp dụng lập trờng, quan điểm và phơng pháp ấy mà
giải quyết cho tốt những vấn đề thực tế trong công tác cách mạng của chúng
ta [55, tr.497].
Nh vậy, thông qua học tập các môn khoa học Mác-Lênin, ở các góc độ,
khía cạnh khác nhau của mỗi môn học đã trang bị cho sinh viên một thế giới
quan duy vật biện chứng và phơng pháp luận khoa học, truyền thụ cho họ một

học thuyết cách mạng triệt để nhất, có tính khoa học và nhân văn sâu sắc nhất,
giúp họ có những công cụ nhận thức và hoạt động trong thực tiễn luôn vận
động và phát triển không ngừng. Trên cơ sở đó giúp sinh viên có thái độ đúng
đắn đối với hiện thực, có phơng hớng chính trị vững vàng trong cuộc sống.
Thứ hai, Giáo dục lý luận Mác-Lênin góp phần định hớng các giá
trị, chuẩn mực t tởng, đạo đức lối sống mới cho sinh viên
Chủ nghĩa Mác-Lênin không chỉ là vũ khí lý luận để cải tạo thế giới mà
còn là vũ khí lý luận để cải tạo con ngời. Xét về chiều sâu bản chất nhân văn,
chủ nghĩa Mác-Lênin là khoa học làm ngời, là khoa học góp phần hình thành
phẩm chất chính trị, t tởng, đạo đức, lối sống mới cho con ngời. Điều này đã
đợc Hồ Chí Minh khẳng định:
25