Đánh giá thực trạng thu gom, xử lý rác thải và nước thải y tế tại Trung tâm Y tế huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

PH

NG QU C HUY

Tên tài:
“ ÁNH GIÁ TH C TR NG THU GOM, X
N

LÝ RÁC TH I VÀ

C TH I Y T T I TRUNG TÂM Y T HUY N V N LÃNG,
T NH L NG S N”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

: Chính quy
: Khoa h c Môi tr
: Môi tr ng
: 2010 - 2014

Thái Nguyên, n m 2014

IH C

ng


TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

PH

NG QU C HUY

Tên tài:
“ ÁNH GIÁ TH C TR NG THU GOM, X
N

LÝ RÁC TH I VÀ

C TH I Y T T I TRUNG TÂM Y T HUY N V N LÃNG,
T NH L NG S N”

KHÓA LU N T T NGHI P

IH C

H ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành
: Khoa h c Môi tr ng
Khoa
: Môi tr ng
Khóa h c
: 2010 - 2014
Gi ng viên h ng d n : TS. Phan Th Thu H ng

Thái Nguyên, n m 2014


L IC M
hoàn thành khoá lu n này tr
giám hi u nhà tr
giáo ã truy n

c tiên tôi xin trân tr ng c m n Ban

ng, Ban ch nhi m khoa Môi tr

tr ng c m n s h

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên. Tôi xin trân

ng d n t n tình c a Ts. Phan Th Thu H ng ã giúp

tôi trong su t th i gian th c t p

tôi hoàn thành khoá lu n t t nghi p này.

Xu t phát t nguy n v ng b n thân và
ng, Ban ch nhi m khoa Môi tr

t huy n V n Lãng
rác th i và n

ng, c m n các th y cô

t cho tôi nh ng ki n th c quý báu trong su t quá trình h c

t p và rèn luy n t i tr

nhà tr

N

hoàn thành

c s giúp

c a Ban giám hi u

ng tôi v th c t p t i Trung tâm Y

tài: “ ánh giá th c tr ng thu gom, x lý

c th i y t t i Trung tâm Y t huy n V n Lãng, t nh L ng

S n”. Tôi xin c m n các bác trong Ban giám

c, các cô, các chú, các anh

ch trong Trung tâm Y t huy n V n Lãng ã t o i u ki n giúp

tôi trong

su t quá trình th c t p t i Trung tâm Y t .
Cu i cùng tôi bày t s bi t n t i gia ình, b n bè và ng
giúp

i thân ã

tôi trong su t quá trình th c t p.
Trong quá trình nghiên c u vì lí do ch quan và khách quan nên khoá

lu n không tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi r t mong nh n

cs

óng góp ý

ki n c a các th y, cô giáo và các b n sinh viên.

Thái Nguyên, tháng 12 n m 2014
Sinh viên

Ph

ng Qu c Huy


1

M CL C

PH N 1.M

U ........................................................................................... 1

1.1. Tính c p thi t c a
1.2. M c tiêu

tài ............................................................................. 1

tài ............................................................................................ 2

1.2.1. M c tiêu t ng quát .................................................................................. 2
1.2.2. M c tiêu c th ........................................................................................ 3
1.3. Yêu c u....................................................................................................... 3
1.4. Ý ngh a

tài ............................................................................................. 3

PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U ............................................................... 4
2.1. C s pháp lý ............................................................................................. 4
2.2. C s lý lu n .............................................................................................. 5

2.2.1. Các khái ni m liên quan .......................................................................... 5
2.2.2. Ngu n phát sinh, thành ph n và tính ch t c a ch t th i y t ................... 7
2.2.3. nh h

ng c a ch t th i y t

n môi tr

ng và s c kh e c ng

ng. 11

2.2.4. Th c tr ng thu gom x lý ch t th i y t trên th gi i ........................... 13
2.2.5. Th c tr ng thu gom, x lý ch t th i y t t i Vi t Nam ......................... 15
2.2.6. Th c tr ng thu gom, x lý rác th i y t t i t nh L ng S n .................... 18
2.2.7. Th c tr ng thu gom rác t i huy n V n Lãng ........................................ 22
2.3. T ng quan v Trung tâm Y t huy n V n Lãng ...................................... 23
2.3.1.

a i m xây d ng, quy mô Trung tâm Y t huy n V n Lãng ............ 34

2.3.2. C c u t ch c ho t
PH N 3.

IT

ng c a Trung tâm Y t huy n V n Lãng.......... 34

NG, N I DUNG, PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ............................................................................................... 36
3.1.
3.1.1.

it
it

ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 36
ng nghiên c u............................................................................ 36

3.1.2. Ph m vi nghiên c u ............................................................................... 36


2

3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................... 36

3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 36
3.3.1. i u ki n t nhiên, kinh t xã h i, v trí

a lý c a huy n V n Lãng ... 36

3.3.2. ánh giá th c tr ng thu gom, x lý ch t th i y t t i Trung tâm
Y t huy n V n Lãng, t nh L ng S n ............................................................. 36
3.3.3.

xu t các gi i pháp k thu t trong vi c qu n lý ch t th i

y

t c a Trung tâm Y t huy n V n Lãng, t nh L ng S n ................................. 36
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 37

3.4.1. Ph

ng pháp thu th p s li u th c p ................................................... 37

3.4.2. Ph

ng pháp thu th p s li u s c p..................................................... 37

3.4.3. Ph

ng pháp x lý và phân tích s li u ................................................ 37

PH N 4. K T QU NGHIÊN C U ........................................................... 38
4.1. i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i huy n V n Lãng .............................. 38
4.1.1. V trí

a lý,

a hình,

t ai ................................................................ 38

4.1.2. V xã h i ............................................................................................... 40
4.1.3. Kinh t ................................................................................................... 41
4.2. ánh giá th c tr ng thu gom, x lý ch t th i y t t i Trung tâm
Y t huy n V n Lãng ...................................................................................... 43
4.2.1. L

ng ch t th i và n

c th i phát sinh t i Trung tâm

Y t huy n V n Lãng ...................................................................................... 43
4.2.2. ánh giá th c tr ng thu gom rác th i và n

c th i

y t t i Trung tâm Y t huy n V n Lãng......................................................... 47
4.2.3. Th c tr ng x lý rác th i và n

c th i t i Trung tâm

Y t huy n V n Lãng ..................................................................................... 50
4.3.

xu t gi i pháp trong ho t

ng thu gom, x lý rác th i y t t i TTYT..... 54

4.3.1. Gi i pháp

i v i h th ng thu gom, x lý rác th i y t ....................... 54

4.3.2. Gi i pháp

i v i h th ng thu gom và x lý n

c th i y t ................ 55


3

PH N 5. K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................... 56
5.1. K t lu n .................................................................................................... 56
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 56
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 58


4

DANH M C VI T T T

BTNMT

B tài nguyên môi tr

BV

B nh vi n

CTL

Ch t th i l ng

CTNH

Ch t th i nguy h i

CTR

Ch t th i r n

CTYT

Ch t th i y t

N -CP

Ngh

nh chính ph

Q - TTG

Quy

nh trên th gi i

Q - UBND

Quy t

Q - BYT

Quy

TTYT

Trung tâm Y t

ng

nh u ban nhân dân
nh b y t


5

DANH M C CÁC B NG

B ng 2.1:

c tính c a ch t th i y t nguy h i ................................................. 8

B ng 2.2: Thành ph n n

c th i b nh vi n .................................................... 10

B ng 2.3: Ch t th i y t theo gi

ng b nh trên th gi i ................................. 14

B ng 2.4: Ch t th i y t phát sinh theo gi
B ng 4.1 L

ng b nh t i Vi t Nam ................ 15

ng ch t th i r n y t phát sinh c a Trung tâm

Y t huy n V n Lãng ...................................................................................... 43
B ng 4.2: Danh sách nguyên li u thô, hóa ch t s d ng hàng tháng ............. 44
B ng 4.3: Th ng kê ngu n phát sinh ch t th i y t t i Trung tâm
Y t huy n V n Lãng ...................................................................................... 45
B ng 4.4: L

ng rác th i phát sinh trung bình theo tháng c a

Trung tâm Y t huy n V n Lãng .................................................................... 46
B ng 4.5: Th ng kê l

ng rác th i phát sinh hàng tháng theo thành ph n..... 46

B ng 4.6: T l khoa phân lo i riêng ch t th i r n y t nguy h i (n = 9) ........ 48
B ng 4.7: K t qu kh o sát bi n pháp x lý ch t th i r n y t nguy h i
t i Trung tâm Y t huy n V n Lãng ............................................................... 52
B ng 4.8: K t qu phân tích m u n

c th i c a Trung tâm

Y t huy n V n Lãng ...................................................................................... 53

1

PH N 1
M
1.1. Tính c p thi t c a
Ngày nay, v n

U

tài
môi tr

ng ang

c các qu c gia và c ng

trên th gi i quan tâm. B i l ô nhi m môi tr
c môi tr

ng có nh h

ng, s suy thoái và nh ng s

ng tr c ti p không ch tr

v lâu dài cho th h sau. Vi c b o v môi tr
quy t ô nhi m do ngu n n

ng

c m t mà còn nh h

ng

ng c ng bao g m: Vi c gi i

c th i, ô nhi m do các ch t th i sinh ho t, công

nghi p, sinh h c công nghi p, các ch t th i trong y t …

x lý các lo i ch t

th i trên c n có nh ng bi n pháp thích h p m i lo i ch t th i, nhóm ch t th i
l i có m t cách x lý riêng theo nh ng cách khác nhau
t i am c

nh h

ch t th i là m t v n

ng c a ch t th i

n con ng

gi m thi u

i và môi tr

nm c

ng vi c x

th t s khó kh n và nan gi i. V i m i lo i ch t th i,

chúng ta c n có nh ng bi n pháp x lý khác nhau t nh ng khâu thu gom
khâu tiêu h y cu i cùng. M t trong s các ch t th i c n ph i

n

c bi t quan

tâm ó là các ch t th i trong y t nh t vì tính a d ng và ph c t p c a chúng.
Dân s Vi t Nam hi n nay ngày càng gia t ng, kinh t c ng phát tri n,
d n

n nhu c u khám ch a b nh gia t ng theo, s b nh vi n theo ó gia t ng.

T n m 1997 các v n b n v qu n lý ch t th i b nh vi n
843 b nh vi n tuy n huy n tr lên nh ng h u h t ch a
quy ch ch t ch ho c có x lý nh ng theo cách
nhi m môi tr

ng do các ho t

c ban hành có
c qu n lý theo m t

i phó ho c ch a úng. Ô

ng y t mà th c t là tình tr ng x lý kém

hi u qu các ch t th i Trung tâm Y t .
T nh L ng S n có 11 c s y t c p huy n n m kh p n i trên

a bàn

t nh. Vi c phát tri n và nâng c p các c s y t là m t nhu c u thi t y u và
c n thi t c a xã h i song s phát tri n

t d n t i vi c không

ho t

ng luôn là v n

ng b máy,

c bi t b o v môi tr

ng b c a
c

t ra sau


2

cùng trong quá trình phát tri n này.
Vi c ti p xúc v i ch t th i y t là tr ng thái y t có th gây nên b nh t t

ho c t n th
là ch t

ng. Các ch t th i y t có th ch a

ng các y u t truy n nhi m,

c h i phóng x các v t s c nh n… t t c các nhân viên ti p xúc v i

ch t th i y t nguy h i là nh ng ng
g m nh ng ng

i có nguy c nhi m b nh ti m tàng, bao

i làm vi c trong các c s y t , nh ng ng

vi c thu gom ch t th i y t và nh ng ng

i trong c ng

i bên ngoài làm
ng b ph i nhi m

v i ch t th i do s sai sót trong khâu qu n lý ch t th i.
Trung tâm Y t huy n V n Lãng, t nh L ng S n

c xây d ng nh m

ph c v yêu c u v khám ch a b nh và i u tr b nh cho nhân dân trong

a

bàn huy n. Tr i qua m t th i gian dài, xây d ng và phát tri n ngày nay TTYT
huy n V n Lãng ã

c xây d ng khang trang,

thi t b nhi u trang thi t b hi n

i, quy mô gi

n m, là tuy n c s ti p nh n b nh nhân

c trang b nhi u trang
ng b nh c ng t ng hàng

n t các tr m y t xã

n

ch m

sóc và i u tr .
L

ng b nh nhân

n khám ch a b nh và i u tr t i TTYT ngày càng

t ng và h qu t t y u là s làm t ng l

th i b ch t th i y t n u không
n môi tr

ng ch t th i y t t i ây. Phát sinh và

c ki m soát ch t ch s gây nh h

ng xung quanh và nh h

ng tr c ti p

n s c kh e ng

ng l n
i dân.

Xu t phát t tình hình th c t và yêu c u c a công tác thu gom x lý ch t th i y
t t i các c s y t .
hi n

cs

ng ý c a khoa Môi tr ng em ti n hành th c

tài:” ánh giá th c tr ng thu gom, x lý rác th i và n

c th i y t t i

Trung tâm Y t huy n V n Lãng, t nh L ng S n”.
1.2. M c tiêu

tài

1.2.1. M c tiêu t ng quát
-

ánh giá th c tr ng thu gom, x lý rác th i và n

TTYT huy n V n Lãng.

c th i y t t i


3

- Góp ph n nâng cao hi u qu trong công tác thu gom, x lý ch t th i y
t , nâng cao ch t l

ng môi tr

ng.

1.2.2. M c tiêu c th
- Nghiên c u ánh giá th c tr ng thu gom, x lý ch t th i y t . Xác nh
t ng kh i l
-

ng rác th i, ch t th i y t

c thu gom và x lý.

xu t m t s bi n pháp t ng hi u qu qu n lý ch t th i, gi m thi u

ô nhi m thích h p.
1.3. Yêu c u
TTYT,

ánh giá

c th c tr ng thu gom và x lý rác th i, n

a ra các gi i pháp c th

1.4. Ý ngh a

c i thi n môi tr

c th i t i

ng.

tài

- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c:
+ Nâng cao ki n th c, k n ng và rút ra nh ng bài h c kinh nghi m
th c t ph c v cho công tác sau này.
+ V n d ng và phát huy

c các ki n th c ã h c t p và nghiên c u.

- Ý ngh a th c ti n:
+

ánh giá

cl

ng rác th i và n

c th i phát sinh, tình hình thu

gom, và x lý rác th i y t c a TTYT huy n V n Lãng.
+

xu t nh ng bi n pháp kh thi giúp cho công tác thu gom, x lý rác

th i y t m t cách khoa h c và phù h p h n v i i u ki n c a TTYT.


4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s pháp lý
- Lu t b o v môi tr
- Ngh

ng ngày 29 tháng 11 n m 2005.

nh s 59/2007 N

- CP ngày 09 tháng 04 n m 2007 v qu n

lý ch t th i r n.
- Quy t

nh 153/2006/Q

- TTG ngày 30/06/2006 c a Th t

ng

chính ph phê duy t quy ho ch t ng th phát tri n h th ng y t Vi t Nam
giai o n

n n m 2010 và t m nhìn

- Quy t

n n m 2020.

nh 155/1999/Q - TTG c a Th t

ng chính ph v quy ch

qu n lý ch t th i nguy h i.
- Quy t
Th t

nh 21495/2009/Q

- TTG ngày 17 tháng 12 n m 2009 c a

ng chính ph phê duy t chi n l

th i r n

n n m 2025 t m nhìn

- Quy t

c qu c gia v qu n lý t ng h p ch t

n n m 2050.

nh s 23/2006/Q

- BTNMT 26 tháng 12 n m 2006 v vi c

ban hành danh m c ch t th i nguy h i.
- Quy t

nh s 2575/1999/Q

- BTNMT ngày 27 tháng 08 n m 1999

v vi c ban hành quy ch qu n lý ch t th i y t .
- Quy t

nh s 43/2007/Q - BYT ngày 30 tháng 11 n m 2007 v vi c

ban hành quy ch qu n lý ch t th i y t .
- TCVN 7382/2004 v ch t l

ng n

c th i b nh vi n tiêu chu n th i.

- Thông t s 12/2006/TT-B TNMT ngày 26 tháng 12 n m 2006: h ng
d n i u ki n hành ngh và th t c l p h s ,
qu n lý ch t th i nguy h i.

ng ký, c p phép hành ngh , mã s


5

2.2. C s lý lu n
2.2.1. Các khái ni m liên quan
*

nh ngh a ch t th i y t

Theo quy ch qu n lý CTYT c a B Y t ban hành t i quy t
43/Q -BYT ngày 30/11/2007, quy
+ Ch t th i y t là v t ch t

nh s

nh:
th r n, l ng và khí

c th i ra t các c

s y t bao g m ch t th i y t nguy h i và ch t th i thông th

ng.

+ Ch t th i y t nguy h i là CTYT ch a y u t nguy h i cho s c kh e
con ng

i và môi tr

d n ,d
không

ng nh d lây nhi m, gây ng

n mòn ho c có

c, phóng x , d cháy,

c tính nguy h i khác n u nh ng ch t th i này

c tiêu h y an toàn.[1]
* Phân lo i ch t th i y t
C n c vào

c i m lý h c, hóa h c, sinh h c, và tính ch t nguy h i,

ch t th i trong các c s y t

c chia thành 5 nhóm:

* Ch t th i lây nhi m: Nhóm này g m các ch t th i:
- Ch t th i s c nh n (lo i A): Là ch t th i có th gây ra các v t th
c t ho c ch c th ng có th nhi m khu n, bao g m: b m kim tiêm,
nh n c a dây truy n, l

ng

us c

i dao m , inh m , c a, các ng tiêm, m nh th y tinh

v và các v t s c nh n khác dùng trong ho t

ng y t .

- Ch t th i lây nhi m không s c nh n (lo i B): Là ch t th i b th m máu,
th m d ch sinh h c c a c th và các ch t th i phát sinh t bu ng b nh cách ly.
- Ch t th i có nguy c lây nhi m cao (lo i C): Là ch t th i phát sinh trong
các phòng xét nghi m nh : B nh ph m và d ng c

ng dính b nh ph m.

- Ch t th i gi i ph u (lo i D): Bao g m các mô, c quan, b ph n c th
ng

i: Rau thai, bào thai, xác

ng v t thí nghi m.

* Ch t th i hóa h c nguy h i: Nhóm này g m các ch t th i sau:
-D

c ph m quá h n, kém ph m ch t không còn kh n ng s d ng.


6

- Ch t hóa h c nguy h i s d ng trong y t .
- Ch t gây
dính thu c gây

c t bào, g m: V các chai thu c, l thu c, các d ng c
c t bào và các ch t ti t t ng

i b nh

c i u tr b ng

hóa tr li u.
- Ch t th i ch a kim lo i n ng: Th y ngân (t nhi t k , huy t áp k ,
th y ngân b v , ch t th i t ho t

ng nha khoa), cadimi (Cd) (t pin, ác

quy), chì (Pb) (t t m g b c chì ho c v t li u tráng chì s d ng trong ng n

tia x t các khoa ch n oán hình nh ho c x tr ).[1]
* Ch t th i phóng x : G m các ch t th i phóng x r n, l ng và khí phát
sinh t các ho t

ng ch n oán, i u tr , nghiên c u và s n xu t.

Danh m c thu c phóng x và h p ch t ánh d u dùng trong ch n oán
và

i u tr ban hành kèm theo Quy t

24/10/2006 c a B tr

nh s

33/2006/Q -BYT ngày

ng B Y t .

* Bình ch a áp su t: bao g m bình
dung. Các bình này d gây cháy, n khi thiêu
* Ch t th i thông th

ng oxi, CO2, bình ga, bình khí
t.

ng: là ch t th i không ch a các y u t lây nhi m,

hóa h c nguy h i, phóng x , d cháy , n , bao g m:
- Ch t th i sinh ho t t các bu ng b nh (tr các bu ng b nh cách ly).

- Ch t th i phát sinh t các ho t

ng chuyên môn y t nh các chai l

th y tinh, chai huy t thanh, các v t li u nh a, các lo i b t bó trong g y x

ng

kín. Nh ng ch t th i này không dính máu, d ch sinh h c và các ch t hóa h c
nguy h i.
- Ch t th i phát sinh t các công vi c hành chính: Gi y, báo, v t li u
óng gói, thùng các tông, túi nilon, túi

ng phim.

- Ch t th i ngo i c nh: Lá cây và rác t các khu v c ngo i c nh.[2]


7

2.2.2. Ngu n phát sinh, thành ph n và tính ch t c a ch t th i y t
2.2.2.1. Ngu n g c phát sinh
Ch t th i y t nguy h i là ch t th i y t ch a nhi u y u t nguy h i cho
s c kh e con ng

i và môi tr

d cháy, d n , d

n mòn ho c có

này không

ng nh d lây nhi m, gây ng

c, phóng x ,

c tính nguy h i khác n u nh ng ch t th i

c tiêu h y hoàn toàn.

Các ch t th i r n y t nguy h i bao g m: ch t th i lây nhi m s c nh n
(b m kim tiêm,

u s c nh n c a dây chuy n d ch, l

i dao m , inh m ,

c a, các ng tiêm, m nh th y tinh v và các v t s c nh n khác), ch t th i lây
nhi m không s c nh n (bông, b ng, g c) ; Ch t th i có nguy c lây nhi m
(b nh ph m và d ng c
c quan, b ph n c th ng
(d

ng dính b nh ph m); Ch t th i gi i ph u (các mô,
i, rau thai, bào thai); Ch t th i hóa h c nguy h i

c ph m quá h n, kém ph m ch t không còn kh n ng s d ng, ch t hóa

h c nguy h i s d ng trong y t ), ch t th i ch a kim lo i n ng (th y ngân t

nhi t k , huy t áp k b v )…ch t th i l ng y t nguy h i
các ho t

ng chuyên môn (t

c phát sinh t

các phòng ph u thu t, xét nghi m, thí

nghi m…) và sinh ho t c a nhân viên b nh vi n, b nh nhân và ng
nuôi t các nhà v sinh, t các vi c làm v sinh phòng b nh.
th i b nh vi n ngoài nh ng y u t ô nhi m thông th

i ch m

iv in

c

ng nh ch t h u c ,

d um

ng, th c v t, vi khu n thông th

h uc

c thù nh các vi khu n gây b nh, ch ph m thu c, ch t kh trùng,

các dung môi hóa h c, d l

ng có nh ng ch t b n khoáng và

ng thu c kháng sinh, các

ng v phóng x

c

s d ng trong quá trình chu n oán và i u tr .
Ch t th i thông th

ng (hay ch t th i không nguy h i) là ch t th i

không ch a các y u t lây nhi m, hóa h c nguy h i, phóng x , d cháy n bao
g m: Ch t th i sinh ho t phát sinh t các bu ng b nh (tr các bu ng b nh
cách ly); Ch t th i phát sinh t các ho t

ng chuyên môn y t (chai, l th y


8

tinh, chai l huy t thanh, các v t li u nh a các lo i b t bó trong gãy x

ng

kín. Nh ng ch t th i này không dính máu d ch sinh h c và các ch t th i nguy
h i); Ch t th i phát sinh t các công vi c hành chính (gi y, báo, tài li u, túi
nilon …); Ch t th i ngo i c nh.

2.2.2.2. Thành ph n ch t th i r n y t :
Quy ch Qu n lý ch t th i y t do B Y t ban hành nêu chi ti t các
nhóm và lo i ch t th i y t phát sinh. C n c vào

c i m lý h c, hóa h c,

sinh h c và tính ch t nguy h i, ch t th i trong các c s y t

c phân thành

5 nhóm: Ch t th i lây nhi m, ch t th i hóa h c nguy h i, ch t th i phóng x ,
bình ch a áp su t và ch t th i thông th

ng.[4].

T ng h p ch t th i phát sinh t i các c s y t tuy n huy n là 1052,15
kg/ngày, trong ó rác th i sinh ho t là 756 kg. chi m 80,16% th i y t là 95
kg, chi m 10,07%; Rác th i y t nguy h i chi m 2,97%, rác có th tái ch
chi m 5,02% và các lo i rác th i khác chi m 1,78%.

, chi m trên 25% t

t ,

ch a k 52% CTR y

g 10%
hí
B ng 2.1:

c h i.[4]

c tính c a ch t th i y t nguy h i

c tính

Giá tr trung bình

T tr ng (t n /m3)

0,13

m (%)

50

T l tro(%)

10,3

Nhi t tr (kcal/kg)

2153

(Ngu n: Ngô Kim Chi - report on building up the plan for healthcare waste
management and treatment, 2007)[12]


9

c i m c a ch t th i r n y t nguy h i
i l n, không

ng nh t,

Vi t Nam là thành ph n thay

m cao, ch t th i ch a l

ng v i dính máu m ,

g ng tay nh a khá nhi u và ch t th i có nhi t tr khá th p. Thành ph n ch t
th i nguy h i có xu h

ng có giá tr nhi t tr cao h n.

Vi c tìm hi u

c tính ch t th i y t nguy h i óng vai trò quan tr ng

trong vi c l a ch n lò
thông s liên quan
gi a tr ng l

t ch t th i y t phù h p

n giá tr nhi t l

m c a ch t th i r n là

ng. T tr ng

c xác

nh b ng t s

ng c a m u rác v i th tích chi m ch . T tr ng thay

thành ph n

m,

nén ch t c a rác. Kh i l

gi ph thu c vào giá tr nhi t l

i theo

ng ch t th i có th

tm i

ng c a m i kg ch t th i.

2.2.2.3 Thành ph n n c th i b nh vi n:
N c th i b nh vi n ngoài ô nhi m thông th

ng nh n

c th i sinh

ho t (ô nhi m h u c ) còn có th nhi m nh ng hóa ch t phát sinh trong quá
trình chu n oán và i u tr b nh nh các ch ph m thu c, các ch t kh trùng,
các

ng v phóng x . Bên c nh ó, n

ph

ng di n v sinh d ch t b i trong n

trùng,

c th i b nh vi n nguy hi m v
c th i b nh vi n ch a các lo i vi

ng v t nguyên sinh gây b nh, tr ng giun, virut… t máu, d ch,

phân c a ng

i b nh.

Các ch tiêu ô nhi m h u c và các ch t dinh d
các c s y t có m t s thành ph n gi ng nh n
l

ng l n ch t r n l l ng, ch t h u c

ch t dinh d
dao

c a BV. Trong n

ng: N

c th i sinh ho t, ch a

c th i hàm l

ng BOD5 th

n 250 mg/1, ph thu c vào lo i hình, quy mô và
c th i các c s y t , hàm l

n 50 mg/l. Tuy nhiên,

ng nit amoni th

và n

c en có th lên t i 80-120 mg/1, l n h n trong n

c th i ô th nhi u l n.

ng

c i m
ng dao

i v i các BV a khoa và các phòng

khám, do quá t i trong vi c s d ng khu v sinh nên hàm l
trong n

c th i BV và

c tr ng b ng ch tiêu BOD5, các

ng nit và ph t pho. Trong n

ng t 80

ng t 30

m,

ng nit amoni
c th i sinh ho t


10

B ng 2.2: Thành ph n n
Nhóm

c th i b nh vi n

Thành ph n

Ngu n phát sinh

Cacbonhydrat, protein, ch t béo N
Các

ch t

ô ngu n g c t

c th i sinh ho t c a

ng v t và th c b nh nhân, ng

i nhà b nh

nhi m h u c , v t, các h p ch t nito, photpho.. nhân, khách vãng lai và c a
các ch t vô c .

cán b công nhân viên ch c
trong b nh vi n.

Ch t t y r a

Mu i c a các axit béo b c cao

Các bu ng gi t c a b nh
nhân.

Formaldehyde các ch t quang
hóa h c, các dung môi g m các S
h p

ch t

halogen

d ng trong khoa gi i

nh ph u b nh, ti t khu n,

p

clorofrom, các thu c mê s c h i xác và dùng b o qu n các
Các

lo i

hóa

ch t

nh halothan, các h p ch t khác m u xét nghi m

m t s

nh xylen, axeton; các ch t hóa khoa. Có trong dung d ch
h c h n h p: g m các d ch làm dùng c

nh và tráng

s ch và kh khu n nh phenol, phim. S

d ng trong quá

d u m

và dung môi làm v trình

i u tr , chu n

oán

Có trong máu, d ch

m,

sinh; các lo i thu c s d ng cho b nh.
b nh nhân.
Vi khu n: salmonalla, shigella,
vibrio, coliorm t c u, liên c u,
Các vi khu n, pseudomonas,
virut, ký sinh virut
trùng gây b nh

strreptococus,

ng ti t li u,

ng tiêu

hóa, virut b i li t, nhi m cá lo i

phân c a ng

i mang b nh.

ký sinh trùng, amip và các lo i
n m.
(Ngu n: Quy ch qu n lý ch t th i y t 2013 - B Y t )[1]


11

Vi c s d ng r ng rãi các ch t t y r a (ch t ho t
gi t là c a BV c ng có nh ng tác
(XLNT). Các ch t ho t

ng x u

ng b m t)

x

n công trình x lý n

ng

c th i

ng b m t có kh n ng t o huy n phù trong b l ng

và a s vi khu n t t p trong b t.
Hi n nay, t i nhi u TTYT và c s y t , n
nên ch y ra c ng thoát n

c th i không

c hay tràn ra các ao, h , kênh m

V n

này e d a

n ch t l

ng môi tr

tr ng

n s c kh e c a b nh nhân

ng,

c thu gom

ng xung quanh.

c bi t là nh h

ng nghiêm

n khám ch a b nh c ng nh c ng

ng

dân c trong khu v c.
2.2.3. nh h

ng c a ch t th i y t

n môi tr

* Tác h i, nguy c c a ch t th i y t
c ng

ng và s c kh e c ng
i v i môi tr

ng

ng và s c kh e

ng.
Ch t th i y t là môi tr

gây b nh, các hóa ch t

ng có kh n ng ch a

c h i, ch t gây

ng các lo i vi sinh v t

c t bào, ch t phóng x …

Các nghiên c u d ch t h c trên th gi i ã ch ng minh, các ch t th i
b nh vi n có nh h

ng l n

n s c kh e cán b , nhân viên y t , c ng

dân c n u công tác y t không

c qu n lý úng cách. Các tác nhân gây

b nh có th xâm nh p vào c th con ng
ch y x
hóa, tác

c ho c b th

ng, qua

i qua các

ng: qua các v t da b

ng hô h p (do hít ph i), qua

ng gián, ru i, mu i, chu t… t t c nh ng ng

công tác y t nguy h i

u là

it

ng có nguy c b tác

i b nh ng

i nhà b nh nhân và ng

ng tiêu

i ti p xúc và làm
ng b i ch t th i y t

bao g m: Cán b y t và nhân viên v sinh b nh vi n, nh ng ng
li u, ng

ng

i thu gom ph

i dân s ng g n b nh vi n.

Các nguy c gây b nh c a công tác y t là: Các b nh viêm
do các vi khu n t , l , th ng hàn, tr ng giun; Nhi m khu n

ng tiêu hóa

ng hô h p do lao,

do ph c u khu n; T n th ng ngh nghi p nhi m khu n da; B nh than; AIDS;
Nhi m khu n huy t; Viêm gan A, B; Th n kinh; Gây

c, n mòn, cháy, n .


12

Nh t B n: các nghiên c u v ch t th i y t

-

+ Vi c kh o sát c a các nhà y t c ng
nh ng ng

ã

a ra các s li u nh sau:

ng n m 1986 cho th y 67,3%

i thu gom rác trong b nh vi n b t n th

44,4% nh ng ng

ng do các v t s c nh n,

i thu gom rác bên ngoài b nh vi n b t n th

ng khi thu

gom các ch t th i b nh vi n.
Qua các nghiên c u v tác h i c a CTYT

i v i ng

i ti p xúc trong

tài này, chúng tôi ã l a ch n các nhân viên y t , h lý và các nhân viên
thu gom, v n chuy n rác (sau này g i t t là v sinh viên); B nh nhân và ng
nhà b nh nhân
v n

nghiên c u v ki n th c, thái

, hành vi c a h

i

i v i các

v CTYT.
* T i Vi t Nam:
a)

nh h

ng c a ch t th i y t

ã cho th y ô nhi m môi tr

i v i môi tr

ng ch y u là môi tr

ng: m t s nghiên c u

ng n

c và không khí.

Theo tài li u thu th p c a Tr n Th Minh Tâm (2006): K t qu

i u tra

qu n lý CTYT t i m t s b nh vi n ngo i thành Hà N i cho th y: Các ch tiêu
trong n

c th i nh COD, BOD5, NH4, coliform và FeCAl coliform

m c

ô nhi m n ng so v i tiêu chu n cho phép.
b)
c u

nh h

ng c a ch t th i y t

Vi t Nam m t s nghiên c u ã

CTYT

i v i c ng

c p

ng: Các nghiên

n nh ng nh h

ng c a

ng xung quanh b nh vi n nh ng ch a có nghiên c u

nào i sâu ánh giá th c tr ng tác
ng

n s c kh e c ng

ng c a CTYT

i v i s c kh e

nh ng

i ti p xúc v i ch t th i y t .
ào Ng c Phong và c ng s (1996) nghiên c u v ô nhi m môi tr

và kh n ng lây truy n b nh do n
hi n t

ng t ng tr i nhi u b nh

nh t là các b nh

c th i y t gây ra

ng

Hà N i, cho th y có

các khu dân c ti p xúc v i n

c th i y t

ng tiêu hóa.[6]

i v i s c kh e: Vi c ti p xúc v i các CTYT có th gây nên b nh t t


13

ho c t n th

ng cho c th do các v t s c nh n (nh kim tiêm). Các v t s c

nh n này không ch gây nên nh ng v t c t, âm mà còn gây nhi m trùng các
v t th

ng n u v t s c nh n ó b nhi m tác nhân gây b nh. Nh v y nh ng

v t s c nh n
th

ây

c coi là lo i ch t th i r t nguy hi m b i nó gây nên t n

ng kép (v a gây t n th

CTYT l i ch a

ng, v a gây b nh truy n nhi m). H n n a, trong

ng các tác nhân gây b nh truy n nhi m nh t c u, HIV,

viêm gan B. các tác nhân này có th thâm nh p vào c th qua các v t ch y
x

c, v t âm xuyên, qua viêm m c, qua

ng hô h p (do hít ph i), qua

ng tiêu hóa (do nu t ho c n ph i). N

vi khu n gây b nh nh t là n

c th i y t còn là n i cung c p các

c th i t các TTYT chuyên v các b nh truy n

nhi m c ng nh trong các khoa lây nhi m c a các TTYT. Nh ng ngu n n

c

th i này là m t trong nh ng nhân t c b n có kh n ng làm lây lan các b nh
truy n nhi m thông qua

ng tiêu hóa.

nhi m các vi khu n gây b nh có th d n
ng v t qua ngu n n

c bi t nguy hi m khi n

c th i b

n các d ch b nh cho con ng

c khi s d ng ngu n n

c này cho m c ích t

i và
i tiêu

và n u ng…
Nh v y, n u vi c thu gom, phân lo i và s lý các ch t th i y t không
m b o nó s gây nh h
ng

ng t i s c kh e c ng

ng và nh t là c a nh ng

i tr c ti p ti p xúc v i ch t th i.
-

i v i môi tr

cách (chôn l p, thiêu
nhi m môi tr

ng

ng: khi ch t th i môi tr
t không úng quy

t, n

tr c ti p ho c gián ti p

ng không

c x lý úng

nh, tiêu chu n) thì s d n

c và không khí và s ô nhi m này s
n s c kh e con ng

nh h

nô
ng

i, h sinh thái.

2.2.4. Th c tr ng thu gom x lý ch t th i y t trên th gi i
* Th c tr ng công tác thu gom x lý ch t th i y t trên th gi i
Kh i l

ng CTYT phát sinh thay

i theo khu v c

a lý, theo mùa và

ph thu c vào các y u t khách quan nh : c c u b nh t t, d ch b nh, lo i b nh,


14

quy mô b nh vi n ph

ng pháp và thói quen c a nhân viên y t trong khám ch a

b nh và ch m sóc b nh nhân, rác th i b nh nhân các khoa phòng.
B ng 2.3: Ch t th i y t theo gi

ng b nh trên th gi i

T ng l

Tuy n b nh nhân

ng CTYT

CTYT nguy h i

(Kg/GB)

(Kg/GB)

4,1 - 8,7

0,4 - 1,6

B nh vi n t nh

2,1 - 4,2

0,2 - 1,1

B nh vi n huy n

0,5 - 1,8

0,1 - 0,4

B nh vi n trung

ng

(Ngu n: Hoàng Th Liên, Nghiên c u th c tr ng và m t s y u t liên quan
n qu n lý ch t th i y t t i b nh vi n a khoa trung
Theo khuy n cáo c a t ch c y t th gi i 1992,

ng Thái Nguyên)[5]
các n

tri n có th phân lo i CTYT thành các lo i: Ch t th i không

c ang phát

c h i (ch t th i

sinh ho t g m ch t th i không b nhi m các y u t nguy h i); Ch t th i s c
nh n (truy n nhi m hay không truy n nhi m); Ch t th i nhi m khu n (khác
v i các ch t th i s c nh n nhi m khu n); Ch t th i hóa h c và d
(không k các lo i thu c
th i phóng x , các ch t

c

c ph m

i v i t bào); Ch t th i nguy h i khác (ch t

c t bào, các bình ch a khí có áp su t cao).

* Qu n lý ch t th i y t
Theo t ch c Y t Th gi i, có 18 - 64 % c s y t ch a có bi n pháp
x lý ch t th i y t

úng cách và úng quy

công nhân x lý ch t th i b t th
lý ch t th i y t . T n th

nh. T i các c s y t , 12,5 %

ng do kim âm x y ra trong quá trình x

ng này c ng là ngu n ph i nhi m ngh nghi p, v i

máu ph bi n nh t, ch y u là dùng tay tháo n p kim và thu gom và tiêu h y
v t s c nh n. Có kho ng 50% s b nh vi n trong di n i u tra v n chuy n
CTYT i qua khu v c b nh nhân và không
các n

ng trong xe thùng có n p

y.

c phát tri n ã có công ngh x lý CTYT áng tin c y nh

t rác b ng lò vi sóng tuy nhiên ây không ph i bi n pháp h u hi u

c áp


15

d ng

các n

m t s ph

c ang phát tri n, vì v y các nhà khoa h c

châu Á ã tìm ra

ng pháp x lý ch t th i khác d thay th nh Philipin ã áp d ng

bi n pháp ã x lý rác b ng thùng rác có n p
khí th i

c h i thoát ra t các thùng

y; Nh t B n ã kh c ph c v n

ng rác có n p

y kín b ng cách

g n vào các thùng b ph n bico r a. Sau 2 n m nghiên c u, công ty Cerocon
SA c a Argentina v a

a ra m t ph

cho là có hi u qu nh t t tr

ng pháp x lý ch t th i nguy h i

c

c t i nay trên th gi i: bi n chúng thành th y

tinh không nguy h i s d ng cho các m c ích khác nhau. Indonexia ch
tr

ng nâng cao nh n th c tr

CTYT gây ra

c h t cho các b nh vi n v m i nguy h i c a

b nh vi n có th l a ch n công ngh m t cách phù h p.[1]

2.2.5. Th c tr ng thu gom, x lý ch t th i y t t i Vi t Nam
Theo k t qu kh o sát c a v

i u tr _B Y t t i 24 b nh vi n n m 1998, cho

th y t l phát sinh ch t th i y t theo t ng tuy n, lo i b nh vi n, c s y t r t khác
nhau. Trong cùng m t b nh vi n các khoa khác nhau s có l ng ch t th i y t phát
sinh khác nhau, trong m t b nh vi n a khoa, khoa h i s c c p c u, khoa s n, khoa
ngo i có l ng ch t th i y t phát sinh l n nh t.
B ng 2.4: Ch t th i y t phát sinh theo gi
Tuy n b nh vi n
B nh vi n trung

ng

nv

ng b nh t i Vi t Nam

T ng l
CTYT

ng

CTYT nguy h i

kg/ GB

0,97

0,16

B nh vi n t nh

Kg/ GB

0,88

0,14

B nh vi n huy n

Kg/GB

0,73

0,11

Trung bình

Kg/GB

0,86

0,14

(Ngu n: K t qu kh o sát c a v

i u tr - b y t )[3]

Nghiên c u c a Nguy n Huy Nga - B Y t là 16,5 t n/ ngày; K t qu
nghiên c u c a Lê Doãn Diên là 37,5 t n/ngày; Theo báo cáo di n bi n môi
tr

ng n m 2012 là 57,5 t n/ ngày; C a B Xây d ng là 34 t n/ ngày. S d


16

có s chênh l ch nh v y vì m t s

tài nghiên c u v l

ng CTYT còn xét

c ch t th i khác nh bùn b ph t, ch t th i xây d ng... m t s
c u khác xét

nl

ng CTYT phát sinh khi c n thiêu

sát c a B Y t n m 2011 t i 280 b nh vi n, l
m i ngày kho ng 429 kg/ngày trong ó l
kg/ngày,

c tính t ng l

tài nghiên

t. Theo k t qu kh o

ng ch t th i y t phát sinh

ng ch t th i nguy h i kho ng 35

ng CTYT nguy h i kho ng 15 t n/n m.[3]

* Qu n lý ch t th i y t :
n

c ta CTYT ã

c qu n lý b ng h th ng v n b n pháp lu t,

nh ng vi c th c hi n ch a nghiêm túc theo quy
b nh vi n ch a

c x lý

t tiêu chu n tr

nh, h u h t CTYT

c khi th i ra môi tr

các

ng nhi u

b nh vi n ch a có h th ng thu gom và x lý ch t th i y t mà v n x d ng
nh ng ph

ng pháp th công

x lý do v y vi c ô nhi m b i ch t th i y t

v n ang di n ra ph bi n.
* Các bi n pháp x lý ch t th i y t
+ V x lý ch t th i r n y t :
Hình th c x lý ch t th i r n trong b nh vi n

n

c ta r t a d ng, ph

thu c vào quy mô, i u ki n c a t ng b nh vi n.
Theo báo cáo di n bi n môi tr
xây d ng

c 83 lò

t CTYT hi n

kg/ngày. Công su t thi t k c a lò
a s các lò
lò
ng

i, nâng công su t x lý lên 48,840

t kho ng 40kg - 50kg/h. Tuy nhiên

i

t ch a dùng h t công su t, khi so sánh t ng công su t c a các

tv il

ng CTYT phát sinh, ã cho th y, các lò

kh i l

m t kh i l

ng Vi t Nam n m 2001, Vi t Nam ã

t

cl p

t ã áp

ng phát sinh t i th i i m. Qua ó ã ch ng t r ng v n còn

ng l n CTYT phát sinh ch a

c thu gom và x lý úng cách.

Các bi n pháp, th c tr ng nh sau:
+ Thiêu

t CTYT b ng lò

t th công ho c

t ngoài tr i: Hi n nay

v n còn r t nhi u b nh vi n nh t là b nh vi n t nh, huy n thiêu

t CTYT


17

b ng các lò

t th công không có h th ng x lý khí th i ho c

+ Gi i pháp h p: H p

t ngoài tr i.

c s d ng r ng rãi nh t trong ngành y t

ti t trùng các thi t b y t và x lý rác th i y t lây nhi m tr thành rác th i
thông th

ng. Gi i pháp này s d ng s k t h p gi a x lý

h p h i và t o áp l c l n
h c

bi n rác th i y t

nhi t

cao,

kh vi trùng, vi rút gây b nh và các m m sinh
c h i tr thành rác th i thông th

x lý theo quy trình bình th

ng nh chôn xu ng

ng có th

c

t. Gi i pháp h p có m c

tiêu di t Virus và tác nhân gây b nh cao nh t so v i các lo i hình công
ngh khác. Vì nh ng u i m trên, ây là gi i pháp
s d ng trong các b nh vi n

thay th d n cho ph

c l a ch n ph bi n
ng án

t.

+ Gi i pháp s d ng hóa ch t: X lý rác th i y t b ng hóa ch t t c là

s d ng hóa ch t
th i thông th

lo i b s

ng. Hóa ch t

c h i c a rác th i y t , bi n chúng thành rác
ck th pv in

c nóng

kh trùng. Các

lo i hóa ch t hay s d ng là Chlorine, khí Ozone, Formaldehyde, Ethylene,
khí oxit, khí propylene oxide và axít periacetic. Công ngh này cho phép x
lý tri t

m t s lo i rác th i, tuy nhiên nó v n t o ra nh ng hi u ng ph

i

v i ph n rác th i sau x lý. Vì v y vi c s d ng cách th c ti t trùng b ng hóa
ch t ít

c s d ng trong các TTYT do các lo i rác th i y t r t a d ng d n

t i khó

m b o rác th i sau x lý hoàn toàn ã ti t trùng.

+ Gi i pháp s d ng vi sóng: Gi i pháp s d ng vi sóng
khá ph bi n t i các c s y t . Quy trình x lý ó là rác th i tr
nghi n và tr n v i n

ch t

c

c, sau ó dùng vi sóng x lý. K t h p vi c nghi n rác

th i khi x lý khi n cho t ng kh i l
tiêu di t các ch t

c s d ng

ng rác th i gi m t i 80% trong quá trình

c h i và ti t trùng. Tuy nhiên x lý vi sóng

c ánh giá

không phù h p v i m t s lo i rác th i ch a hóa ch t do t o ra nh ng tác
ng ph có th

nh h

ng t i s c kh e c a ng

i tham gia vào quy trình x

lý rác th i. M t khác gi i pháp này ch thích h p cho nh ng TTYT có quy mô