Hoạch định ngân sách hàng năm cho công ty cổ phần thủy sản 584 nha trang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

BÙI THANH HẰNG

HOẠCH ĐỊNH NGÂN SÁCH HÀNG NĂM CHO
CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN 584 NHA TRANG
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 60.34.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THANH LIÊM


Đà Nẵng - Năm 2014


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Bùi Thanh Hằng


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
NCTT

:

Nhân công trực tiếp

CBCNV

:

Cán bộ công nhân viên

KPCĐ

:

Kinh phí công đoàn

BHXH

:

Bảo hiểm xã hội

BHYT

:

Bảo hiểm y tế

BHTN

:

Bảo hiểm thất nghiệP

NVL

:

Nguyên vật liệu

QLDN

:

Quản lý doanh nghiệp

SXC

:

Sản xuất chung

TSCĐ

:

Tài sản cố định

DG

:

Đơn giá

BQ1hh

:

Bình quân một đơn vị hàng hóa

TP.HCM

:

Thành phố Hồ Chí Minh

CPTS

:

Cổ phần thủy sản

KCS

:

Phòng kiểm tra chất lượng vệ sinh

HĐQT

:

Hội đồng quản trị

SXKD

:

Sản xuất kinh doanh

TNDN

:

Thuế thu nhập doanh nghiệp

VAT

:

Thuế giá trị gia tăng

NTD

:

Người tiêu dùng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài.........................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................2
5. Bố cục đề tài..........................................................................................3
6. Tổng quan tài liệu..................................................................................3
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠCH ĐỊNH NGÂN SÁCH
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP..................................................................7
1.1. NGÂN SÁCH TỔNG THỂ DOANH NGHIỆP VÀ HOẠCH ĐỊNH
NGÂN SÁCH TỔNG THỂ DOANH NGHIỆP............................................7
1.1.1. Tổng quan về ngân sách và hoạch định ngân sách..........................7
1.1.2 Ngân sách tổng thể doanh nghiệp và hoạch định ngân sách tổng thể
doanh nghiệp...........................................................................................10
1.1.3. Các phương pháp lập ngân sách....................................................13
1.2. NỘI DUNG LẬP NGÂN SÁCH TỔNG THỂ DOANH NGHIỆP.....15
1.2.1. Ngân sách tiêu thụ.........................................................................15
1.2.2. Ngân sách sản xuất........................................................................16
1.2.3. Ngân sách chi phí bán hàng...........................................................23
1.2.4. Ngân sách chi phí hoạt động khác.................................................24
1.3. QUY TRÌNH HOẠCH ĐỊNH NGÂN SÁCH.......................................27
1.3.1. Chuẩn bị cho hoạch định ngân sách..............................................27
1.3.2. Soạn thảo ngân sách......................................................................30
1.3.3. Giám sát ngân sách........................................................................32


CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN 584
NHA TRANG VÀ TÌNH HÌNH HOẠCH ĐỊNH NGÂN SÁCH TẠI
CÔNG TY.......................................................................................................36
2.1. KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY SẢN 584 NHA
TRANG...........................................................................................................36

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển.................................................36
2.1.2. Hệ thống tổ chức bộ máy quản lý và sản xuất - kinh doanh.........40
2.1.3. Công tác dự báo tiêu thụ sản phẩm và cung ứng nguyên vật liệu. 49
2.1.4. Mục tiêu và chiến lược sản xuất kinh doanh.................................52
2.1.5. Thực trạng sản xuất kinh doanh của công ty.................................53
2.2. TÌNH HÌNH HOẠCH ĐỊNH NGÂN SÁCH TẠI CÔNG TY............58
2.2.1. Bộ phận hoạch định ngân sách......................................................58
2.2.2. Phương pháp lập ngân sách...........................................................59
2.2.3. Quy trình hoạch định ngân sách....................................................60
2.2.4. Nội dung và tiến trình lập ngân sách.............................................61
2.3. ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH CÔNG TÁC HOẠCH ĐỊNH NGÂN SÁCH
CỦA CÔNG TY.............................................................................................70
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..............................................................................76
CHƯƠNG 3: THIẾT LẬP VÀ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC HOẠCH
ĐỊNH NGÂN SÁCH HÀNG NĂM CHO CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY
SẢN 584 NHA TRANG.................................................................................77
3.1. THIẾT LẬP CÔNG TÁC HOẠCH ĐỊNH NGÂN SÁCH TẠI CÔNG
TY....................................................................................................................77
3.1.1. Hoạch định ngân sách....................................................................77
3.1.2. Phương pháp lập ngân sách...........................................................78
3.1.3. Quy trình hoạch định ngân sách....................................................79


3.1.4 Hệ thống các ngân sách trong doanh nghiệp..................................84
3.2. HOÀN THIỆN NỘI DUNG VÀ LẬP NGÂN SÁCH CHO CÔNG TY
NĂM 2014.......................................................................................................85
3.2.1. Ngân sách tiêu thụ.........................................................................85
3.2.2. Ngân sách sản xuất........................................................................87
3.2.3. Ngân sách chi phí bán hàng...........................................................92
3.2.4. Ngân sách chi phí hoạt động khác.................................................93

3.2.5. Ngân sách tài chính.......................................................................95
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..............................................................................98
KẾT LUẬN....................................................................................................99
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (bản sao)
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu
bảng
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
3.2

Tên bảng
Thống kê số lượng lao động năm 2011-2013
Một số chỉ tiêu chính về khả năng thanh toán và
khả năng sinh lợi
Các chỉ tiêu chính về cấu trúc tài sản và nguồn vốn
Định mức tiêu hao nguyên vật liệu
Định mức nguyên vật liệu

Trang
56
56
57
63

88


DANH MỤC CÁC HÌNH
Số hiệu

Tên hình
Trang
hình
1.1. Sơ đồ trình tự xây dựng ngân sách tổng thể trong doanh
13
nghiệp sản xuất doanh nghiệp sản xuất
2.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của công ty
40
2.2. Sơ đồ tổ chức sản xuất của công ty
43
2.3. Quy trình sản xuất nước mắm
47
2.4. Quy trình sản xuất mắm chai
48
3.1. Sơ đồ mối quan hệ giữa các ngân sách
85


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kinh tế-xã hội nước ta diễn ra trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục
chịu ảnh hưởng của suy thoái kinh tế. Hoạt động sản xuất và thương mại toàn

cầu bị tác động mạnh, giá cả hàng hóa diễn biến phức tạp. Những bất lợi từ sự
sụt giảm của kinh tế thế giới ảnh hưởng xấu đến hoạt động sản xuất kinh
doanh và đời sống dân cư trong nước. Thị trường tiêu thụ hàng hóa bị thu hẹp,
hàng tồn kho ở mức cao, sức mua trong dân giảm. Các doanh nghiệp trong
ngành sản xuất nước mắm Việt Nam nói chung và công ty Cổ phần Thủy sản
584 Nha Trang nói riêng đang phải tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách
thức từ trong nước lẫn thế giới. Việc xây dựng kế hoạch hàng năm và vấn đề
kiểm tra, kiểm soát thực tế thực hiện so với kế hoạch chưa được quan tâm
đúng mức, chưa có một quy trình hoạch định ngân sách hoàn chỉnh cho doanh
nghiệp, do đó thường không phản ánh đúng tiềm năng thực tế của doanh
nghiệp và gây ra lãng phí. Trước tình hình đó việc hoạch định ngân sách được
xem là công cụ hữu dụng cho các nhà quản trị chuẩn bị các nguồn lực nhằm
giảm thiểu rủi ro để đối phó kịp thời với mọi tình huống xảy ra trong tương lai
và nắm bắt cơ hội kinh doanh. Việc hoạch định ngân sách là một việc làm cấp
thiết giúp doanh nghiệp đạt được mục tiêu đặt ra và cách thực hiện các ngân
sách đã hoạch định để có thể phân bổ các nguồn tài chính cho các mục tiêu cụ
thể, đảm bảo việc chi tiêu không vượt quá ngân sách dự báo và sử dụng tối ưu
nguồn tiền của doanh nghiệp, từ đó doanh nghiệp có thể quản lý các hoạt
động của mình hiệu quả hơn. Do đó tôi chọn đề tài“Hoạch định ngân sách
hàng năm cho Công ty Cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang” để nghiên cứu cho
luận văn tốt nghiệp cao học của mình.


2

2. Mục tiêu nghiên cứu
Dùng lý thuyết của hoạch định tài chính để phân tích tìm hiểu và đánh
giá tình hình hoạch định ngân sách của công ty Cổ phần Thủy sản 584 Nha
Trang. Trên cơ sở đánh giá tình hình hoạch định ngân sách hiện tại, loại bỏ
những điểm bất cập, lập ngân sách hàng năm cho công ty năm 2014

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu các vấn đề về lý luận và thực tiễn
các hoạt động liên quan đến việc hoạch định ngân sách hàng năm cho công ty
Cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang.
Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu các phương pháp
hoạch định ngân sách và quy trình hoạch định ngân sách, dựa trên những
nghiên cứu về ngân sách tổng thể doanh nghiệp, phương pháp lập các ngân
sách, quy trình hoạch định ngân sách, nội dung và tiến trình lập các ngân sách.
Tìm ra phương pháp và quy trình hoạch định phù hợp để hoạch định ngân
sách hàng năm cho công ty Cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang nhằm nâng cao
hiệu quả hoạch định ngân sách cho công ty.
4. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu các cơ sở lý thuyết sẵn có về phương pháp lập ngân sách.
Thu thập, phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh và đánh giá về tình hình
hoạch định ngân sách của công ty. Dựa trên mô hình hoạch định ngân sách lý
thuyết ứng dụng vào thực tế của công ty và lập ngân sách hàng năm cho công
ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang năm 2014, nhằm nâng cao hiêu quả hoạch
định ngân sách cho Công ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang để phát huy tốt
nhất các lợi ích của việc hoạch định ngân sách tận dụng tối đa các nguồn lực
của công ty.


3

5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung của luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạch định ngân sách doanh nghiệp
Chương 2: Thực trạng về công ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang và
tình hình hoạch định ngân sách tại công ty.

Chương 3: Thiết lập và hoàn thiện công tác hoạch định ngân sách hàng
năm cho công ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang.
6. Tổng quan tài liệu
Hoạch định ngân sách là việc cân bằng sự chênh lệch giữa trạng thái
hiện tại với kỳ vọng trong tương lai. Các doanh nghiệp Việt Nam đang đối
mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt và hoạt động trong môi trường kinh
doanh thay đổi không ngừng với nhiều yếu tố môi trường phức tạp. Hoạch
định trong môi trường rủi ro cao như vậy thì chức năng hoạch định trở nên
hữu dụng trong việc giảm thiểu rủi ro và nắm bắt cơ hội kinh doanh. Để định
hướng được quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm đạt được những
mục tiêu đã đề ra, hoạch định ngân sách đóng một vai trò rất quan trọng giúp
cho các nhà quản lý nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý doanh nghiệp.
Do đó nội dung nghiên cứu của đề tài có ý nghĩa rất thiết thực cả về lý luận và
thực tiễn đối với Công ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang trong công tác
hoạch định ngân sách hàng năm.
Hoạch định ngân sách là một công cụ khá phổ biến mà các doanh
nghiệp đều vận dụng, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp sản xuất, cho nên
vấn đề này cũng được nhiều người quan tâm nghiên cứu ở nhiều khía cạnh
khác nhau. Qua quá trình tìm hiểu và nghiên cứu những tài liệu có liên quan
về đề tài Hoạch định ngân sách tại Công ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang.
Đã có những đề tài nghiên cứu những vấn đề khác nhau về ngân sách doanh


4

nghiệp, như là đề tài đề tài luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Ý Nguyên
Hân với luận văn “Hoàn thiện dự toán ngân sách tại Công ty phân bón Miền
Nam”, người hướng dẫn khoa học TS. Huỳnh Đức Lộng, Trường Đại Học
Kinh Tế TP.HCM, thực hiện năm 2008. Phương pháp nghiên cứu được tác giả
sử dụng trong luận này là tiếp cận, quan sát, tổng hợp và phân tích. Nội dung

đề tài đã đề cập đến vấn đề ngân sách của doanh nghiệp ở những góc độ khác
nhau cả về lý luận và thực tiễn như cơ sở lý luận về dự toán ngân sách doanh
nghiệp, các mô hình lập dự toán ngân sách, nội dung lập các báo cáo dự toán
ngân sách. Tác giả cũng đã nghiên cứu thực trạng công tác lập dự toán ngân
sách tại Công ty phân bón Miền Nam, trên cở sở đó đánh giá những ưu điểm
và khuyết điểm để đưa ra các giải pháp hoàn thiện và đề xuất phương hướng
ứng dụng dự toán ngân sách trong doanh nghiệp, chủ yếu tập trung vào nội
dung lập các báo cáo dự toán ngân sách áp dụng cho doanh nghiệp sản xuất.
[2]
Đề tài thạc sỹ của tác giả Trần Văn Thoại với luận văn “Hoạch định
ngân sách tại Công ty cổ phần đường Kon Tum” Người hướng dẫn khoa học:
GS.TS. Trương Bá Thanh, Trường Đại Học Kinh Tế Đà Nẵng, thực hiện năm
2013. Phương pháp nghiên cứu được tác giả sử dụng trong luận này là sử
dụng phương pháp phân tích tổng hợp, thống kê, so sánh. Đề tài đề cập đến
việc nghiên cứu các vấn đề về lý luận và thực tiễn liên quan đến công tác
hoạch định ngân sách tại Công ty cổ phần đường Kon Tum. Những nội dung
như ngân sách tổng thể doanh nghiệp, phương pháp lập các ngân sách, quy
trình hoạch định ngân sách, nội dung và tiến trình lập các ngân sách. Đánh giá
thực trạng về công tác hoạch định ngân sách tại Công ty cổ phần đường Kon
Tum, đưa ra một số giải pháp hoàn thiện và đề xuất phương hướng ứng dụng
dự toán ngân sách trong doanh nghiệp, chủ yếu tập trung vào nội dung lập các


5

báo cáo dự toán ngân sách áp dụng cho doanh nghiệp sản xuất trong ngành
mía đường.[3]
Tuy nhiên các đề tài nghiên cứu đã công bố trên, chưa nghiên cứu
chuyên sâu về hoạch định ngân sách doanh nghiệp áp dụng cho các doanh
nghiệp sản xuất nước mắm và cũng chưa có đề tài nghiên cứu nào đề cập đến

hoạch định ngân sách tại Công ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang. Vì vậy,
đề tài mà tác giả lựa chọn để nghiên cứu không trùng với các đề tài nghiên
cứu trước đây.
Hoạch định ngân sách là một công cụ quản lý khoa học và hiệu quả
trong việc quản lý hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp, giúp chuẩn bị các
nguồn lực để đối phó kịp thời với mọi tình huống xảy ra trong tương lai nhằm
đạt được những mục tiêu nhất định. Cùng với định hướng phát triển chung
của ngành sản xuất nước mắm, các doanh nghiệp sản xuất nước mắm trong
nước trong đó có Công ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang đang từng bước
nâng cao khả năng cạnh tranh bằng nhiều giải pháp khác nhau để tồn tại và
phát triển. Đề tài nghiên cứu về hoạch định ngân sách tại Công ty cổ phần
Thủy sản 584 Nha Trang; Tác giả đi sâu nghiên cứu, phân tích và đánh giá
những vấn đề có liên quan đến hoạch định ngân sách doanh nghiệp dựa trên
cơ sở phân tích và đánh giá các nguồn lực hiện có của đơn vị, phân tích và
đánh giá công tác dự báo hiện tại trên cơ sở phân tích việc dự báo các yếu tố
tác động từ môi trường bên trong và môi trường bên ngoài.
Trên cơ sở phân tích tất cả các yếu tố liên quan đến hoạch định ngân
sách doanh nghiệp, kết hợp giữa cơ sở lý luận khoa học và thực tiễn, Phương
pháp lập ngân sách đi sâu nghiên cứu phương pháp lập ngân sách phù hợp đối
với các doanh nghiệp sản xuất nước mắm như Công ty cổ phần Thủy sản 584
Nha Trang với mục tiêu của đề tài là nâng cao hiêu quả hoạch định ngân sách
cho Công ty cổ phần Thủy sản 584 Nha Trang để phát huy tốt nhất các lợi ích


6

của việc hoạch định ngân sách tận dụng tối đa các nguồn lực của công ty. Dựa
trên mô hình hoạch định ngân sách lý thuyết ứng dụng vào thực tế của công ty
và lập ngân sách hàng năm cho công ty năm 2014.
Thêm vào đó đề tài đã tham khảo và kế thừa từ các tài liệu liên quan

như:
- Trần Thị Lệ Thi (2013), Xây dựng chiến lược Marketing cho nước
mắm 584 Nha Trang (Công ty cổ phần thủy sản 584 Nha Trang) tại thị trường
Đà Nẵng, luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh, Trường Đại Học Kinh Tế Đà
Nẵng.vv...


7

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠCH ĐỊNH NGÂN SÁCH
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP
1.1. NGÂN SÁCH TỔNG THỂ DOANH NGHIỆP VÀ HOẠCH ĐỊNH
NGÂN SÁCH TỔNG THỂ DOANH NGHIỆP
1.1.1. Tổng quan về ngân sách và hoạch định ngân sách
a. Khái niệm ngân sách
Theo Stephen Brookson [6, tr.6]: Ngân sách là kế hoạch cho những hoạt
động tương lai. Ngân sách có thể diễn đạt theo nhiều cách, nhưng thường thì
nó mô tả toàn bộ quá trình kinh doanh bằng ngôn ngữ tài chính và là thước đo
nhằm định lượng các hoạt động của một tổ chức.
Ngân sách là một thuyết minh kế hoạch tài chính được chuẩn bị trước
cho giai đoạn sắp tới, thường là một năm. Ngân sách thường chỉ bao gồm
những khoản doanh thu và chi tiêu có kế hoạch (tài khoản lãi lỗ). Ngân sách
sẽ thể hiện những khoản thu nhập mà các bộ phận trong tổ chức có khả năng
tạo được và tổng chi phí được phép sử dụng. Tuy nhiên, cũng nên đưa vào
ngân sách những kế hoạch tài sản và nguồn vốn của cả tổ chức (bảng cân đối
kế toán theo ngân sách) và những khoản thu chi tiền mặt (dòng tiền theo ngân
sách).
Theo Howard Senter [7, tr.3-4] “Một kế hoạch hành động được lượng

hóa và được chuẩn bị cho một khoảng thời gian cụ thể”, có thể xem xét kỹ
hơn khái niệm này về ngân sách như sau:
- Ngân sách phải được lượng hóa: Điều này có nghĩa là ngân sách phải
được biểu thị bằng các con số, thực tế thường là một số tiền. Một danh sách
liệt kê những gì dự tính thực hiện có thể hữu ích, nhưng đó không phải là một
bảng ngân sách nếu nó không được thể hiện bằng các con số.


8

- Ngân sách phải là một kế hoạch hành động: Đây có lẽ là điểm quan
trọng nhất, ngân sách không phải là một bảng bao gồm các số liệu thực tế vì
nó liên quan đến những sự việc chưa hề xảy ra. Tình hình có thể thay đổi
trong thời gian thực hiện ngân sách, có nghĩa là khi đó ngân sách không còn
chính xác. Giống như các kế hoạch khác, ngân sách rất ít khi được dự báo
hoàn toàn chính xác về tương lai. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp như
vậy, nó vẫn đóng vai trò định hướng cho những người thực hiện và vai trò này
rất quan trọng. Tuy nhiên phải biết được cần phải đạt được điều gì trước khi
lập kế hoạch, trong kinh doanh được gọi là mục tiêu. Các mục tiêu của doanh
nghiệp phụ thuộc một phần vào loại hình doanh nghiệp, có thể là mục tiêu
ngắn hạn, trung hoặc dài hạn.
b. Khái niệm hoạch định ngân sách
Hoạch định ngân sách chính là việc lập các ngân sách hoạt động và ngân
sách tài chính, ứng với các ngân sách mô tả các quan hệ tài chính sẽ xảy ra
nhằm đạt được những mục tiêu sản xuất kinh doanh đã định của tổ chức. Đây
là quá trình bao gồm chuẩn bị, lập các kế hoạch ngân sách và giám sát việc
thực hiện kế hoạch ngân sách nhằm hướng dẫn cho việc đạt được các mục tiêu
của tổ chức.
Tất cả doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh đều đặt ra những
mục tiêu nhất định liên quan đến tài chính, để đạt được những mục tiêu này

đòi hỏi phải có một nguồn tiền, nguồn tiền này được xác định thông qua
hoạch định ngân sách. Hoạch định ngân sách sẽ giúp phân bổ nguồn tài chính
cho các mục tiêu cụ thể, từ đó các doanh nghiệp có thể quản lý hoạt động của
mình hiệu quả hơn và đảm bảo việc chi tiêu không vượt mức dự báo.


9

c. Mục đích của hoạch định ngân sách
Ngân sách là một công cụ quản lý chủ yếu giúp việc lập kế hoạch, giám
sát và kiểm soát các nguồn tài chính cho một tổ chức. Nội dung của ngân sách
là dự tính các khoản thu và chi cho một thời kỳ nhất định của một tổ chức,
ngân sách được sử dụng với một số mục đích sau:
- Giám sát các khoản thu chi trong thời hạn 1 năm (hoặc khung thời hạn
cụ thể của tổ chức);
- Giúp xác định những điều chỉnh cần thiết đối với các chương trình và
mục tiêu;
- Dự báo thu chi đối với tổ chức, bao gồm thời gian và dự báo các
nguồn thu dự kiến (như các khoản tài trợ bổ sung);
- Tạo cơ sở cho việc giải trình trách nhiệm và tính minh bạch;
Đối với các nhà tài trợ, ngân sách còn là một công cụ thiết yếu vì nó
giúp họ hiểu được công việc của tổ chức.
d. Tầm quan trọng của hoạch định ngân sách
Ngân sách giúp cá nhân, bộ phận hay tổ chức đạt được những mục tiêu
theo kế hoạch. Ngân sách cũng giúp thể hiện trách nhiệm tài chính của tổ
chức đối với nhiều đối tượng như: chủ nợ, nhà cung cấp, nhân viên, khách
hàng và chủ sở hữu. Ngân sách giúp điều phối các hoạt động của những nhà
quản lý và những bộ phận khác nhau, đồng thời đảm bảo cho tổ chức đạt được
mục tiêu mong muốn. Ngân sách có thể trở thành thước đo để giám sát những
hoạt động thực tế, nhờ đó ngân sách là cách thức tin cậy để phân tích hiệu quả

kinh doanh thực tế. [6, tr.7-8].
Ngân sách có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc quản trị doanh nghiệp,
không những buộc các nhà quản lý phải chuẩn bị cho những thay đổi của môi
trường kinh doanh mà còn giúp họ truyền đạt và điều tiết các hoạt động, thiết


10

lập các định mức hoạt động và lưu tâm đến những khu vực có vấn đề cần phải
rà soát, hoàn thiện hơn.
e. Hoạch định ngân sách với chiến lược và chiến thuật kinh doanh
Chiến lược kinh doanh là tầm nhìn mà tổ chức muốn thực hiện trong
khoảng thời gian ba đến năm năm. Chiến lược kinh doanh bao gồm việc thiết
lập các mục tiêu tổng thể để tổ chức có thể xác định những điều muốn đạt
được. Chiến lược kinh doanh cũng xác định lộ trình hành động. Điều này đòi
hỏi phải phân tích môi trường hoạt động của tổ chức và những nguồn lực mà
nó sở hữu bằng phương pháp phân tích SWOT – đánh giá về điểm mạnh
(strengths), điểm yếu (weaknesses), cơ hội (opportunities), đe dọa (threats).
Quá trình dự thảo ngân sách là một biện pháp ngắn hạn, là một phần của
chiến lược kinh doanh tổng thể. Nó là một chiến thuật được sử dụng trong
việc triển khai các hoạt động và chương trình mà các nhà quản trị cấp cao sẽ
hoạch định.
Song song với việc hoạch định chiến lược dài hạn, tổ chức cũng cần
hoạch định ngắn hạn bằng kế hoạch kinh doanh – những việc cần phải thực
hiện ngay để đạt được kế hoạch chiến lược. Để thực hiện kế hoạch kinh
doanh, tổ chức phải xem xét các thủ tục hoạch định phù hợp nhằm xác định
những việc cần làm, thời gian thực hiện và những công cụ kiểm soát cần thiết
nhằm đảm bảo có thể thực hiện được những kết quả theo ngân sách. [6, tr.10].
1.1.2 Ngân sách tổng thể doanh nghiệp và hoạch định ngân sách tổng
thể doanh nghiệp

Ngân sách tổng thể là ngân sách thể hiện mục tiêu của tất cả bộ phận
trong doanh nghiệp như bán hàng, sản xuất, nghiên cứu, marketing, dịch vụ
khách hàng, tài chính v.v.. Ngân sách tổng thể định lượng kỳ vọng của nhà
quản lý về thu nhập, các luồng tiền và vị trí tài chính trong tương lai.[4].


11

Ngân sách tổng thể là một chức năng không thể thiếu đối với các nhà
quản lý, giúp việc hoạch định và kiểm soát được hoạt động của doanh nghiệp.
Ngân sách tổng thể là một nội dung trung tâm và quan trọng, nó thể hiện toàn
bộ mục tiêu và nhiệm vụ của toàn doanh nghiệp, đồng thời cũng là cơ sở để
kiểm tra và điều chỉnh cũng như ra các quyết định trong doanh nghiệp.
Ngân sách tổng thể là trái tim và linh hồn của quy trình hoạch định
ngân sách. Ngân sách tổng thể gồm tất cả các phần lại với nhau kết hợp ngân
sách hoạt động và ngân sách tài chính của tổ chức vào một bức tranh toàn
cảnh. Nói cách khác, ngân sách tổng thể tóm tắt tất cả các dự báo tài chính
của một tổ chức trong một thời kỳ đã định.
Ngân sách tổng thể là tổ hợp nhiều ngân sách của mọi hoạt động của
doanh nghiệp, có liên hệ với nhau trong một thời kỳ nào đó, có thể lập cho
nhiều thời kỳ như tháng, quý hay năm. Hình thức và số lượng các ngân sách
tùy thuộc vào từng loại hình doanh nghiệp. Ngân sách tổng thể doanh nghiệp
bao gồm hai phần chính đó là ngân sách hoạt động và ngân sách tài chính.
Mỗi loại ngân sách trên lại bao gồm nhiều ngân sách bộ phận có liên quan
chặt chẽ với nhau. Trong một doanh nghiệp sản xuất, ngân sách tổng thể
thường bao gồm những nội dung sau: [4].
a. Ngân sách hoạt động
Ngân sách hoạt động là ngân sách phản ánh mức thu nhập và chi phí đòi
hỏi để đạt được mục tiêu lợi nhuận, ngân sách hoạt động bao gồm:
- Ngân sách tiêu thụ (doanh thu)

- Ngân sách sản xuất
+ Ngân sách chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
+ Ngân sách chi phí lao động trực tiếp
+ Ngân sách chi phí sản xuất chung
+ Ngân sách giá vốn hàng bán


12

- Ngân sách chi phí bán hàng
- Ngân sách chi phí quản lý doanh nghiệp
- Ngân sách chi phí tài chính
b. Ngân sách tài chính
Ngân sách tài chính là ngân sách phản ánh tình hình tài chính theo dự
kiến và cách thức tài trợ cần thiết cho các hoạt động đã lập ngân sách, thông
thường được thực hiện trong một năm tài chính, ngân sách tài chính bao gồm:
- Ngân sách vốn (ngân sách đầu tư)
- Ngân sách vốn bằng tiền
- Báo cáo kết quả kinh doanh
- Bảng cân đối kế toán
- Báo cáo lưu chuyển tiền tệ


13

Ngân sách
tiêu thụ

Ngân sách dự trữ

Ngân sách

thành phẩm

sản xuất

Ngân sách NVL

Ngân sách nhân

Ngân sách chi

trực tiếp

công trực tiếp

phí SXC

Ngân
sách
hoạt
động

Ngân sách giá
thành sản xuất
Ngân sách chi
phí bán hàng

Ngân sách giá
vốn hàng bán

Ngân sách chi

Báo cáo kết quả

Ngân sách chi phí

kinh doanh

tài chính

phí QLDN

Ngân
sách
tài

Ngân sách

Ngân sách vốn

Bảng cân đối kế

Báo cáo lưu

vốn đầu

bằng tiền

toán

chuyển tiền tệ

chính

Nguồn: GS.TS. Trương Bá Thanh, TS. Trần Đình Khôi Nguyên, ThS. Lê Văn Nam 2008

Hình 1.1. Sơ đồ trình tự xây dựng ngân sách tổng thể trong doanh
nghiệp sản xuất
1.1.3. Các phương pháp lập ngân sách
a. Phương pháp lập ngân sách từ trên xuống
Phương pháp lập ngân sách từ trên xuống mô tả quy trình mà theo đó cấp
lãnh đạo sẽ lập các mục tiêu ngân sách, doanh thu, lợi nhuận v.v..và áp đặt
mục tiêu này cho các bộ phận chức năng và tổ chức.
Phương pháp này mang tính áp đặt do đó thường các bộ phận phòng ban
chức năng không hài lòng, các chỉ tiêu ấn định đôi khi quá cao hoặc quá thấp
so với năng lực thực tế của từng bộ phận chức năng và đôi khi khó có thể thực


14

hiện được. Thông thường thiếu sự phối hợp giữa các bộ phận phòng ban chức
năng với nhau, không khuyến khích được họ hợp tác vì mục tiêu chung của
doanh nghiệp.
Phương pháp này đòi hỏi các nhà lãnh đạo cấp cao không những có tầm
nhìn tổng quan và toàn diện doanh nghiệp mà đòi hỏi phải nắm được chi tiết
hoạt động của từng bộ phận. Vì vậy lập ngân sách theo phương pháp này chỉ
thích hợp đối với các doanh nghiệp quy mô nhỏ và ít có sự phân cấp trong
quản lý.
b. Phương pháp lập ngân sách từ dưới lên

Lập ngân sách theo phương pháp này, những người trực tiếp liên quan
đến hoạt động nào thì lập ngân sách cho hoạt động đó, như vậy ngân sách
được lập sẽ chính xác, đáng tin cậy và mang tính khả thi cao. Các bộ phận sẽ
phấn đấu để đạt được kế hoạch ngân sách đã đề ra và đều hướng tới mục tiêu
chung của công ty. Phương pháp này phù hợp đối với những công ty lớn, phát
huy tính tích cực và tự giác của các thành viên trong từng bộ phận. Phương
pháp này tạo ra một hệ thống các ngân sách rõ ràng và cụ thể, kiểm soát tốt tài
chính và giúp xác định nguyên nhân của các mục tiêu bị thất bại.
Tuy nhiên việc lập ngân sách theo phương pháp này, các bộ phận chức
năng có thể lập ngân sách liên quan đến bộ phận mình thấp hơn khả năng hiện
có mà họ có thể thực hiện được, dẫn đến không phát huy tính tích cực làm trì
trệ hoạt động sản xuất, lãng phí tài nguyên và năng lực của doanh nghiệp,
không khai thác hết khả năng hiện có của doanh nghiệp. Vì vậy lãnh đạo công
ty phải kiểm tra, cân nhắc kỹ trước khi quyết định chấp nhận ngân sách của
các bộ phận. Lập ngân sách theo phương pháp này khối lượng công việc
nhiều và tốn nhiều thời gian.
Nhận xét chung về các phương pháp lập ngân sách:


15

Trong hai phương pháp lập ngân sách như đã nêu trên, mỗi phương pháp
đều có những ưu điểm và nhược điểm nhất định.
Tùy theo đặc điểm của từng loại hình doanh nghiệp mà lựa chọn phương
pháp lập ngân sách cho thích hợp. Tuy nhiên hiện nay theo xu hướng chung,
quản lý hiện đại đang phát triển mạnh và được sử dụng ở nhiều công ty và tập
đoàn lớn. Lập ngân sách theo phương pháp từ dưới lên được nhiều doanh
nghiệp ưa chuộng và vận dụng, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp sản xuất.
Việc lập ngân sách theo phương pháp này tạo mối liên kế hợp tác và thống
nhất giữa các bộ phận trong toàn tổ chức. Những người gần gũi nhất với hoạt

động sản xuất được quyền quyết định về ngân sách. Phát huy hết tác dụng và
vai trò của ngân sách trong tổ chức. Tạo ra được một hệ thống các ngân sách
rõ ràng cụ thể. Tạo ra các chỉ dẫn đi đến các mục tiêu của tổ chức. Tạo mối
lên kết giữa ngân sách và chiến luợc kinh doanh của công ty.
1.2. NỘI DUNG LẬP NGÂN SÁCH TỔNG THỂ DOANH NGHIỆP
1.2.1. Ngân sách tiêu thụ
Ngân sách tiêu thụ là ngân sách quan trọng nhất trong ngân sách tổng thể
doanh nghiệp, nó chi phối toàn bộ các ngân sách khác, là nền tảng của ngân
sách tổng thể doanh nghiệp, vì ngân sách này sẽ xác lập mục tiêu của doanh
nghiệp so với thị trường, với môi trường tiêu thụ được đánh giá là khâu thể
hiện chất lượng hoạt động của doanh nghiệp, về mặt lý thuyết tất cả các ngân
sách khác của doanh nghiệp suy cho cùng đều dựa vào ngân sách tiêu thụ.
Ngân sách tiêu thụ nếu xây dựng không chính xác sẽ ảnh hưởng đến chất
lượng của ngân sách tổng thể. Ngân sách tiêu thụ được lập dựa trên dự báo
tiêu thụ bao gồm những thông tin về chủng loại, số lượng hàng bán, giá bán
và cơ cấu sản phẩm tiêu thụ. Những yếu tố thường được xem xét khi dự báo
tiêu thụ đó là khối lượng tiêu thụ của kỳ trước, các đơn đặt hàng chưa thực
hiện, chính sách giá trong tương lai cùng với chiến lược tiếp thị để mở rộng


16

thị trường, các điều kiện chung về kinh tế và kỹ thuật, yếu tố cạnh tranh trong
thị trường, mức tăng trưởng của nền kinh tế, vấn đề công ăn việc làm, thu
nhập bình quân đầu người, sức mua của người dân v.v..[4].
Ngân sách

=

Số lượng sản phẩm

X

Đơn giá bán

tiêu thụ
tiêu thụ
theo dự báo
Ngoài ra, ngân sách tiêu thụ còn dự báo cả mức bán hàng thu bằng tiền
và bán hàng tín dụng, cũng như các phương thức tiêu thụ. Việc xem xét khối
lượng tiêu thụ theo thời kỳ còn dựa vào chu kỳ sống của sản phẩm, nếu sản
phẩm của doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi tính thời vụ thì khi xây dựng ngân
sách phải tính đầy đủ mức ảnh hưởng này, và có phương pháp tính đến tính
thời vụ trong các phương pháp dự báo. Một trong những phương tiện giúp đỡ
cho các dự báo này là việc phân tích dữ liệu quá khứ theo luồng được thành
lập dựa trên nhiều thời kỳ khác nhau.
Trên cơ sở mục tiêu theo từng thời kỳ của doanh nghiệp, ngân sách tiêu
thụ phải được lập cụ thể theo từng khu vực thị trường và từng sản phẩm. Như
vậy, nó không những giúp cho nhà quản trị trong việc tổ chức thực hiện mà
còn cho phép đánh giá kết quả thực hiện và mục tiêu đạt được. Khi lập ngân
sách tiêu thụ cũng cần quan tâm đến chính sách bán hàng của doanh nghiệp để
ước tính các dòng tiền thu vào liên quan đến bán hàng trong các thời kỳ khác
nhau.[4]
1.2.2. Ngân sách sản xuất
Sau khi xác định được khối lượng tiêu thụ, các yêu cầu sản xuất cho kỳ
kế hoạch tới có thể được quyết định và tập hợp thành ngân sách khối lượng
sản xuất. Việc xây dựng ngân sách khối lượng sản xuất nhằm xác định số
lượng, chủng loại sản phẩm sản xuất trong kỳ, khối lượng sản phẩm sản xuất
ra ngoài việc thoả mãn yêu cầu của tiêu thụ còn phải đáp ứng được cho việc
tồn kho cuối kỳ, tuy nhiên một phần số sản phẩm này đã có sẵn trong kho từ