Nghiên cứu đặc điểm bệnh lý, lâm sàng bệnh giun đũa chó ở thành phố Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên và dùng thuốc điều trị (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
-----------

I H C NÔNG LÂM
-----------

PH M TH MINH TH

Tên

tài:

NGHIÊN C U

C I M B NH LÝ, LÂM SÀNG B NH GIUN

A CHÓ

THÀNH PH THÁI NGUYÊN, T NH THÁI NGUYÊN
VÀ DÙNG THU C I U TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành : Thú y
Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2010 - 2014

Thái Nguyên – 2014


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
-----------

I H C NÔNG LÂM
-----------

PH M TH MINH TH

Tên

tài:

NGHIÊN C U

C I M B NH LÝ, LÂM SÀNG B NH GIUN

A CHÓ

THÀNH PH THÁI NGUYÊN, T NH THÁI NGUYÊN
VÀ DÙNG THU C I U TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Thú y

Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2010 - 2014

Gi ng viên h

ng d n : TS. Lê Minh

Thái Nguyên – 2014


L IC M
cs
y, cô giáo h

N

ng ý c a Ban giám hi u, Ban ch nhi m khoa Ch n nuôi thú
ng d n và s nh t trí c a Tr m Thú y Thành ph Thái Nguyên,

t nh Thái Nguyên, em th c hi n nghiên c u
b nh lý, lâm sàng b nh giun

a chó

tài: “Nghiên c u

c i m

thành ph Thái Nguyên - t nh Thái

Nguyên và dùng thu c i u tr ”.
Trong quá trình th c hi n

tr

tài em ã nh n

c s quan tâm c a nhà

ng, Khoa Ch n nuôi Thú y, cán b Tr m Thú y thành ph Thái Nguyên,

b n bè và gia ình.
Nhân d p này em xin g i l i c m n
khoa Ch n nuôi Thú y - Tr

ng

n Ban giám hi u Nhà tr

ng,

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Tr m Thú

y thành ph Thái Nguyên ã t o i u ki n thu n l i giúp em hoàn thành khóa
lu n t t nghi p này.
h

c bi t, em xin bày t lòng c m n sâu s c t i cô giáo

ng d n TS. Lê Minh ã t n tình h

trình th c hi n

ng d n ch b o giúp

em trong quá

tài.

Em xin g i l i c m n t i t p th l p 42-TY ã quan tâm, giúp
ng viên em trong su t quá trình th c t p, rèn luy n t i tr

,

ng.

M t l n n a em xin kính chúc toàn th th y, cô giáo trong khoa Ch n
nuôi Thú y s c kh e, h nh phúc và thành

t. Chúc cán b công nhân viên

Tr m Thú y thành ph Thái Nguyên, t nh Thái Nguyên công tác t t, chúc các
b n sinh viên m nh kh e và thành công trong cu c s ng.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày

tháng

Sinh viên

Ph m Th Minh Th

n m 2014

L I NÓI

U

Th c ti n có ý ngh a h t s c quan tr ng, là s v n d ng linh ho t gi a
lý thuy t và th c t s n xu t. Trên gi ng

ng

i h c, sinh viên

c p t t c các ki n th c v lý thuy t trong khuôn kh ch

c cung

ng trình gi ng d y.

Trong quá trình h c t p luôn có nh ng bu i th c hành, nh ng

t i th c t p

giáo trình nh m giúp sinh viên hoàn thi n h n v ki n th c th c t . Song, v n
còn nh ng h n ch .
Trong quá trình ào t o

nhà tr

chi m m t v trí r t quan tr ng

ng, giai o n th c t p t t nghi p luôn

i v i sinh viên tr

c khi ra tr

ng. Giai o n

th c t p t t nghi p giúp sinh viên làm quen v i ki n th c chuyên môn. Bên c nh
ó, qua quá trình làm vi c t i c s , sinh viên có th n m b t
qu n lý c ng nh vi c phân công lao

ng trong c s mình,

các cán b k thu t, các h nông dân - nh ng ng
viên tác phong làm vi c sáng t o

c cách th c

có th

c ti p xúc v i

i th y th c ti n giúp cho sinh

áp ng

c nh ng yêu c u c a th c

ti n sau này, góp ph n vào s phát tri n c a n n kinh t

tn

c.

Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân, yêu c u c a c s ,
ng ý c a Ban Ch nhi m khoa Ch n nuôi Thú y, Tr
Thái Nguyên,

c s giúp

tôi ti n hành nghiên c u
b nh giun

a chó

ng

cs

i h c Nông lâm

c a gi ng viên h

ng d n TS. Lê Minh, chúng

tài: “Nghiên c u

c i m b nh lý, lâm sàng

thành ph thái Nguyên - t nh Thái Nguyên và dùng

thu c i u tr ”.
Do th i gian và trình

còn h n ch , b

c

u còn b ng v i công tác

nghiên c u khoa h c nên b n khóa lu n không tránh kh i nh ng thi u sót, r t
mong nh n
khóa lu n

c s góp ý c a Quý th y cô và các b n

ng nghi p

b n

c hoàn thi n h n.
Thái Nguyên, ngày

tháng

Sinh viên

Ph m Th Minh Th

n m 2014


DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1.

T l và c

ng

nhi m giun

a

chó t i 3 xã, ph

ng c a

thành ph Thái Nguyên ............................................................. 27
B ng 4.2.

Th i gian tr ng giun
nhi m b nh trong phân

a phát tri n thành tr ng có s c gây
ngo i c nh ......................................... 31

B ng 4.3.

K t qu gây nhi m cho chó ....................................................... 34

B ng 4.4.

Bi u hi n lâm sàng c a chó b b nh giun

B ng 4.5.

Bi u hi n lâm sàng c a chó b b nh giun

B ng 4.6.

B nh tích b nh giun

B ng 4.7.

T l tiêu b n có b nh tích vi th do gây nhi m giun

B ng 4.8.

So sánh s l

B ng 4.9.

a chó t nhiên ........ 38

a chó do gây nhi m ............................... 40

ng h ng c u, s l

huy t s c t c a chó tr

a chó do gây nhi m..... 36

a cho chó. 41

ng b ch c u và hàm l

c và sau khi gây b nh giun

So sánh công th c b ch c u c a chó tr

ng

a ........... 43

c và sau khi gây b nh ..... 45

B ng 4.10. Hi u l c c a m t s lo i thu c i u tr giun
B ng 4.11. Các ch tiêu sinh lý c a chó nhi m giun

a cho chó........... 46

a .............................. 48

B ng 4.12. T l chó có ph n ng sau khi dùng thu c................................. 49


DANH M C HÌNH
Hình 1.1: Tr ng giun Toxocara canis.................................................................. 4

Hình 1.2: Giun

a Toxocara canis ................................................................. 4

Hình 1.3. Tr ng giun Toxascaris leonina ............................................................ 5
Hình 1.4. Toxascaris leonina .............................................................................. 5
Hình 1.5. S

vòng phát tri n Toxocara canis .............................................. 6

Hình 1.6. S

vòng phát tri n c a Toxascaris leonina .................................. 7

Hình 4.1. Bi u

v t l nhi m c a chó

các xã, ph

ng .......................... 28

thu c thành ph Thái Nguyên ....................................................................... 28
Hình 4.2. Bi u

v c

ng

nhi m t i các xã, ph

ng .............................. 29

thu c thành ph Thái Nguyên ....................................................................... 29


DANH M C CÁC T

VI T T T

-

:

%

: T l ph n tr m

<

:l nh n

>

: nh h n

=

: b ng

A0

:

cs

: c ng s

mm3

: milimet kh i.

mm

: milimet

mg

: miligram

n

:s m u

N

: Ngày th

Nxb

: nhà xu t b n

g

: gram

to

: nhi t

TT

: th tr ng

T.canis
T. leonina

n

m

: Toxocara canis
: Toxascaris leonina


M CL C
U ........................................................................................ 1

PH N 1: M

1.1. Tính c p thi t c a

tài ............................................................................ 1

1.2. M c ích nghiên c u ................................................................................ 2
1.3. M c tiêu nghiên c u ................................................................................. 2
1.4. Ý ngh a c a

tài ..................................................................................... 2

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................. 3
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài ......................................................................... 3

c i m sinh h c c a giun

2.1.2. B nh giun

a chó ...................................................... 3

a chó (Toxocariosis) ......................................................... 7

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c ............................................. 15

2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c ......................................................... 15

2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n

c ........................................................ 16

PH N 3: Ð I T

NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ............................................................................................ 18
3.1. Ð i t

ng,

a i m, th i gian nghiên c u.............................................. 18

3.2. V t li u nghiên c u ................................................................................ 18
3.3. N i dung nghiên c u .............................................................................. 19
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u ........................................................................ 19

3.5. Ph

ng pháp x lý s li u ...................................................................... 25

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................... 27

4.1. T l và c

ng

nhi m giun

a chó

m t s xã, ph

ng c a thành ph

Thái Nguyên, t nh Thái Nguyên ..................................................................... 27
4.2. Nghiên c u kh n ng phát tri n c a tr ng giun
4.3. Nghiên c u

a chó ngo i c nh .......... 30

c i m b nh lý và lâm sàng b nh giun

a chó ................ 33

4.3.1. K t qu gây nhi m cho chó................................................................. 33
4.3.2. Bi u hi n lâm sàng c a chó b b nh giun

a do gây nhi m ............... 35


4.3.3. Bi u hi n lâm sàng c a chó b b nh giun
4.3.4. B nh tích b nh giun

a chó t nhiên ................. 38

a chó do gây nhi m ........................................ 40

4.3.5. Nghiên c u m t s ch tiêu huy t h c c a chó b b nh và chó kh e.... 42
4.4. ánh giá hi u qu c a m t s thu c i u tr b nh giun
4.4.1. Hi u l c c a thu c i u tr b nh giun
4.4.2.

a chó.............. 46

a chó ..................................... 46

an toàn c a m t s thu c i u tr b nh giun

a chó ...................... 48

PH N 5: K T LU N, T N T I VÀ Ê NGH ....................................... 50
5.1. K t lu n .................................................................................................. 50
5.2. T n t i .................................................................................................... 51
5.3.

ngh ................................................................................................... 51

TÀI LI U THAM KH O ........................................................................... 54
I. Tài li u ti ng vi t ....................................................................................... 54
II. Tài li u n

c Ngoài .................................................................................. 56

III. Tài li u Internet ....................................................................................... 56


1

PH N 1: M
1.1. Tính c p thi t c a

U

tài

Nh ng n m g n ây, n n kinh t ngày càng phát tri n,
ng

i nâng cao thì nhu c u v tinh th n

c nhi u ng

i s ng con

i quan tâm. Ng

nuôi chó ph c v nhi u m c ích khác nhau. Nuôi chó không ch
c nh, trông nhà mà

i v i nhi u ng

i chó là ng

thân thi n. Chính vì v y nhi u gi ng chó
phú thêm ch ng lo i và lo i chó

n

i ta
làm

i b n trung thành g n g i,

c nh p v Vi t Nam làm phong

c ta.

Song, chó l i là loài v t m n c m v i các tác nhân gây b nh. Chó
nuôi ngày m t nhi u thì v n

d ch b nh x y ra trên chó càng khó ki m soát,

không nh ng gây thi t h i kinh t chó nhi u h ch n nuôi mà còn nh h
n s c kh e con ng

c
ng

i. B nh truy n nhi m do vi khu n, virus và ký sinh

trùng ã, ang làm ch t nhi u chó

t nh Thái Nguyên, gây thi t h i kinh t

cho nhi u h ch n nuôi. B nh giun, sán là m t trong nh ng b nh ký sinh
trùng ph bi n nh t
giun, sán ký sinh

chó. Các nhà khoa h c n
chó, trong ó b nh giun

c ta ã xác

nh

c 26 loài

a chó là m t b nh khá ph bi n.

M t khác, ranh gi i sinh h c gi a các loài hi n nay ang b phá v , i n hình
nh s truy n lây giun
nhi m u trùng giun

a chó sang ng

i. Trong m y n m tr l i ây ng

i

a chó khá ph bi n v i nh ng bi u hi n b nh lý nh :

au b ng, ho, r i lo n gi c ng , kém phát tri n tinh th n và th l c, n u ng

kém, s t, viêm h ch c .... ây c ng là m t v n
sinh trùng truy n lây sang ng

áng quan tâm c a b nh ký

i nói chung và b nh giun

a chó nói riêng

trong giai o n hi n nay.
Xu t phát t yêu c u c p thi t c a vi c kh ng ch d ch b nh,
s c kh e cho àn chó và s c kho c a con ng
t nh Thái Nguyên, chúng tôi th c hi n
lý, lâm sàng b nh giun

a chó

Nguyên và dùng thu c i u tr ”.

i,

c bi t là ng

tài: "Nghiên c u

mb o

i ch n nuôi
c i m b nh

thành ph Thái Nguyên - t nh Thái


2

1.2. M c ích nghiên c u
- Nghiên c u tình hình nhi m giun

a chó nuôi t i các

a ph

ng

thu c thành ph Thái Nguyên.
- Nghiên c u kh n ng phát tri n c a tr ng giun
- Nghiên c u

a chó

c i m b nh lý và lâm sàng b nh giun

ngo i c nh.
a chó.

- ánh giá hi u qu c a m t s thu c i u tr b nh giun

a chó.

1.3. M c tiêu nghiên c u

Làm sáng t và b sung thêm nh ng thông tin khoa h c v b nh giun
a

chó, t

ó có c s khoa h c xây d ng quy trình phòng tr b nh giun

a cho chó có hi u qu cao.
1.4. Ý ngh a c a

tài

* Ý ngh a khoa h c: K t qu nghiên c u c a
khoa h c v tình hình nhi m giun

a

giun

a chó

giun

a chó nuôi t i m t s xã, ph

tài là nh ng thông tin

chó, kh n ng phát tri n c a tr ng

ngo i c nh, bi u hi n tri u ch ng lâm sàng và b nh tích b nh

ng c a thành ph Thái Nguyên – t nh

Thái Nguyên.
* Ý ngh a th c ti n:
K t qu nghiên c u c a
a ký sinh

chó,

ch n nuôi chó trên

ng th i là nh ng khuy n cáo có ý ngh a cho nh ng h
a bàn thành ph Thái Nguyên và các

K t qu nghiên c u có th
giun

tài là nh ng minh ch ng v tác h i c a giun

ng d ng

a ph

ng khác.

ch n oán và phòng tr b nh

a cho chó, góp ph n kh ng ch b nh, b o v s c kh e c a ng

v t nuôi.

i và


3

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài

c i m sinh h c c a giun

2.1.1.1. V trí c a giun

a chó

a chó trong h th ng phân lo i

ng v t

Theo Nguy n Th Lê và cs (1996) [14], h th ng phân lo i giun
sinh

a ký

chó nh sau:
L p: Nematoda Rudolphi, 1808

B : Ascaridida Skrjabin và Schulz, 1940
Phân b : Ascaridina Skrjabin, 1915
H : Anisakidae Skrjabin et Karokhin, 1945
Gi ng: Toxocara Stiles, 1905
Loài Toxocara canis Werner, 1782
Loài Toxascaris leonina Linstow, 1902
Ký ch cu i cùng: chó
N i ký sinh: d dày, ru t non

2.1.1.2.

c i m hình thái, kích th

* Giun

c, c u t o giun

a chó

a Toxocara canis (Werner 1782)

Theo mô t c a Nguy n Th Kim Lan (2012) [9], giun
canis có

c i m nh sau:

T.canis có kích th

c l n, màu vàng nh t,

mi ng có 3 môi bao quanh, trên m i môi
tr ,

a Toxocara

u h i cong v phía b ng,

u có các r ng nh . Th c qu n hình

c bi t gi a th c qu n và ru t có o n phình to nh d dày.
Giun

c dài 50 – 100 mm,

u có cánh dài, h p, h i gi ng m i giáo,

có hai gai giao c u b ng nhau, dài 0,75 – 0,95 mm.
Giun cái dài 90 – 180 mm, uôi th ng. L sinh d c cái
phía tr

c thân. Giun cái

kho ng 1/4

tr ng, tr ng hình tròn ho c hình ovan,

ng

kính 0,068 – 0,075 mm, có 4 l p v dày, trên v tr ng có nh ng n p nh n nh
m n, t bào phôi x p thành kh i bên trong.

4

Lê Th H i (2011) [5] cho bi t:
Tr ng giun

a chó T. canis có hình c u, v xù xì thô nhám, có màu

vàng xám; có 3 màng, trong ó: màng ngoài cùng d y, xù xì, có màu vàng
xám, màng trong nh n và m ng, màng trong cùng bao b c phôi bào khi ch a
phân chia là kh i màu xám.
Sau kho ng 2 – 3 ngày phôi bào trong tr ng b t

u phân bào thành

2; 3; 4… phôi bào.
Trong quá trình phôi bào bi n

i, nhân lên liên t c trong tr ng thì hình

thái c a tr ng g n nh không thay

i. Sau ó tr ng giun

a chó ti p t c

phát tri n thành tr ng có u trùng bên trong.
Tr ng có u trùng A1: tr ng v n có hình tròn, v có màu xám nh t, v
m ng h n v tr ng

tr ng thái ban

u, có th nhìn th y u trùng bên trong

nh ng u trùng giai o n này còn ng n và m p, u trùng h u nh không v n
Tr ng có u trùng A2: tr ng v n không có s thay
xám nh t và m ng h n r t nhi u so v i v tr ng ban

u.

ng.

i hình thái, v màu
u trùng bên trong

phát tri n dài h n và thon h n, có th nhìn th y các t bào ti n c quan tiêu
hoá, u trùng ho t

ng m nh v i c

ng

khá cao.

Tr ng có u trùng A3: v r t m ng, m t màu và không còn xù xì nh
tr

c n a. Quan sát d

i kính hi n vi th y u trùng có d ng hình giun, nhìn

th y ti n c quan tiêu hoá, lúc
chuy n

ng ch m d n và ng

u chuy n

ng r t m nh nh ng sau ó

c l i.

Hình 1.1: Tr ng giun Toxocara canis
(Ngu n: />okosokaraza [30])

Hình 1.2: Giun

a Toxocara canis

(Ngu n: />2013_09_01_archive.html [31])


5

* Giun

a Toxascaris leonina (Linstow, 1902).
a T.leonina có

Theo Lê Th H i, 2011 [5], giun
T.leonina có màu vàng nh t,

c i m:

u có 3 môi, th c qu n hình tr , không

có o n phình to nh loài T.canis.
Giun

c dài 20 – 60 mm. L sinh d c

cu i c th , hai gai giao h p

b ng nhau.
Giun cái dài 65 – 100 mm, l sinh d c cái

phía tr

c thân, tr ng hình

ovan, có 4 l p v dày, v ngoài cùng nh n, t bào phôi x p thành kh i kín
trong tr ng,

ng kính 0,075 – 0,085mm.

Hình 1.3. Tr ng giun Toxascaris leonina

Hình 1.4. Toxascaris leonina
(Ngu n: [32])

2.1.1.3. Vòng
* Giun

i c a giun

a Toxocara canis (Werner, 1782)

Giun cái tr
theo phân

a chó

ng thành ký sinh

c th i ra môi tr

d dày, ru t non,

tr ng. Tr ng giun

ng bên ngoài, g p i u ki n ngo i c nh (nhi t

,

m, ánh sáng) thích h p, tr ng phát tri n thành u trùng c m nhi m, u trùng
v n n m trong v tr ng. Khi xâm nh p vào trong
th c n n
b t

ng tiêu hóa c a chó qua

c u ng, u trùng c m nhi m phá v v tr ng và chui ra kh i tr ng,

u quá trình di hành trong c th ký ch .

ru t, vào máu, theo h th ng tu n hoàn
qu n lên h u, theo

u trùng xuyên qua niêm m c

n gan, v tim, lên ph i

m tr l i ru t non phát tri n t i d ng giun tr

n nhánh khí
ng thành.


6

M ts

u trùng sau khi vào ph i ti p t c theo h th ng tu n hoàn v các

t ch c c trú làm thành kén nh ng v n có kh n ng gây nhi m n u các

ng

v t c m nhi m khác n ph i. u trùng còn qua h tu n hoàn c a chó m khi có

ch a và nhi m vào bào thai.
Do v y chó con sau khi

bào thai, u trùng c trú ch y u
c sinh ra ã mang m m b nh,

gây b nh cho chó con và khi 30 ngày tu i ã thành giun tr
hoàn thành vòng
S

gan và ph i.

n 14 ngày tu i ã
ng thành. Th i gian

i t 26 - 28 ngày (Skrjabin và cs, 1963)[16].
i giun T.canis

vòng

c mô t nh sau:

Ký ch cu i cùng
Giun tr

ng thành
Th c

Tr ng

n
n

c

u ng
T o kén
Trong t ch c

Tr ng gây nhi m

Bào thai

Hình 1.5. S

vòng phát tri n Toxocara canis

Sprent quan sát th y u trùng Toxacara canis

giai o n hai dài 0,335 -

0,444 mm và ký sinh trong các mô khác nhau c a chó. Các u trùng này l t
xác l n hai

gan, ph i, tim ho c trong thành d dày.

ba và tr thành u trùng giai o n b n và chuy n

ây, chúng l t xác l n
n ru t chó.

u trùng giai

o n b n l t xác l n th t trong ru t chó dài 5,3 - 7,4 mm. Spent cho bi t,
chó s sinh, u trùng giai o n ba ch
vào ru t chó,
(Phan

ph i. Sau 3 ngày, u trùng này chuy n

ó, 23 ngày sau, chúng phát tri n thành giun tr

ch Lân và cs, 1989) [12].

ng thành.


7

* Giun a Toxascaris leonina (Linstow, 1902)
Giun cái tr ng thành ký sinh ru t non c a ký ch cu i cùng. Giun
tr ng, tr ng theo phân ra ngoài, g p i u ki n thu n l i, phát tri n thành
tr ng có u trùng gây nhi m, u trùng v n n m trong tr ng. Tr ng l n vào
th c n, n c u ng, vào
ng tiêu hóa c a ký ch , u trùng
c gi i phóng
ru t, chúng chui qua niêm m c ru t t i t nh m ch c a r i vào gan, theo h
tu n hoàn n ph i, ph nang, lên y t h u, u trùng c m nhi m theo m lên
mi ng r i
c nu t tr l i ru t non. T i ây u trùng l t xác 3 l n r i phát

tri n thành d ng tr ng thành. Th i gian hoàn thành vòng i t 55 – 72 ngày
(Skrjabin và cs, 1963 [16]).
Vòng i phát tri n c a Toxascaris leonina
T.leonnina

Tr ng

( ru t non chó)

c mô t nh sau:
Tr ng có u
trùng có s c gây
b nh

Chó
nu t
H u
u trùng

Ph i

Gan
Hình 1.6. S

Máu

Niêm m c ru t

vòng phát tri n c a Toxascaris leonina

2.1.2. B nh giun a chó (Toxocariosis)
2.1.2.1. D ch t h c b nh giun a chó
Nghiên c u d ch t h c cho ta c s phòng tr b nh ký sinh trùng
có hi u qu . S phát tri n c a ký sinh trùng ph thu c vào nhi u y u t
khác nhau.


8

*

ng v t c m nhi m

Chó và h u h t các loài thú n th t h chó (Canidae)
a Toxocara canis. Các tác gi trong và ngoài n
c ng nh thú n th t khác b nhi m giun n ng
giai o n tr

c

u có nh n xét: chó

giai o n còn non và nh h n

ng thành (Tr nh V n Th nh, 1963;

V n Khuê, 1993) (D n theo Hoàng Minh

u nhi m giun

oàn V n Phúc và Ph m

c, 2008) [2].

* Tu i c m nhi m
Qua nghiên c u c a nhi u tác gi , h u h t các tài li u cho th y: chó
nhi m giun
h n chó tr

a ch y u

giai o n tu i còn non (chi m 60%) và nhi m n ng

ng thành. Skrjabin K.I và Petrov A.M (1963) [16] cho bi t: chó

80 - 90 ngày tu i m i th y nhi m giun
tu i nhi m n ng giun

a Toxascaris leonina, chó 2 tháng

a Toxocara canis. Th m chí chó 15 - 21 ngày tu i ã

th y nhi m Toxocara canis do vòng

i phát tri n c a lo i này qua bào thai.

William Heinemann (1978) [28] i u tra s nhi m Toxocara canis
các l a tu i khác nhau c a chó, tác gi cho bi t: chó d

i 1 n m tu i t l

nhi m là 45%, trên 1 n m tu i là 20%.
Chó con nhi m giun

a n ng vì c th có s c

b nh, d m n c m v i các loài giun. M t khác, giun

kháng y u v i m m
a truy n cho chó non

ngay t khi còn trong b ng m (qua bào thai).
Theo Skrjabin và Petrov (1963) [16]:

chó l n, b nh do Toxocara

canis th y ít h n so v i chó con, i u ó nói lên r ng: chó tr
s c

kháng (mi n d ch)

ng thành có

i v i b nh Toxocara canis.

Tác gi c ng cho bi t chó m c b nh s m nh t vào tu n tu i th n m,
chó tr
d

ng thành m c b nh nh h n chó non. Chó tr

ng t t, có s c

kháng cao v i giun

th c nghi m gây nhi m 15.000 tr ng giun
n m tu i, c 3 chó

ng thành

c nuôi

a Toxocara canis. Ng

i ta làm

a có s c gây b nh cho 3 chó hai

u không b b nh khi nuôi d

ng t t. Nh ng chó b m c


9

b nh ngay sau khi gi m tiêu chu n vitamin A trong th c n. Chó và các loài
ng thành khác ít b nhi m Toxocara canis, i u này ch ng t

thú n th t tr
r ng: chó tr

nuôi d

ng thành có s c

kháng v i b nh và

c duy trì khi

c

ng và ch m sóc t t.
Qua k t qu nghiên c u th c t c a nhi u tác gi , t l nhi m giun

a

qua các l a tu i chó khác nhau.
* Mùa v
Phan

ch Lân và cs (1989) [12] cho bi t: chó con t 1 - 3 tháng tu i b

nhi m b nh h u h t các tháng trong n m. Chó con, ngoài con

ng lây nhi m

tr c ti p (do n ph i tr ng giun c m nhi m), còn b lây nhi m u trùng t lúc
còn trong bào thai thông qua máu c a con m .
B nh lây nhi m và phát sinh nhi u vào mùa hè và mùa thu, nhi t
nóng, m

t và i u ki n thích h p

tr ng phát tri n. Mùa ông th i ti t

l nh s h n ch s phát tri n c a u trùng và u trùng có th b ch t. Vì v y,
mùa ông chó ít m c b nh giun
n

a h n.

c ta, do i u ki n nóng, m g n nh quanh n m nên tr ng giun

có th phát tri n thành u trùng trong tr ng,

b t c tháng nào và lây nhi m

cho chó c ng nh loài n th t khác. Nhi t

thích h p

thành u trùng là 20 - 300C. Tuy nhiên, chó con th

tr ng phát tri n

ng b nhi m n ng trong

nh ng tháng nóng m t mùa hè sang thu.
1.1.2.2. B nh lý lâm sàng c a chó b nh
Khi nghiên c u v b nh lý lâm sàng, các tác gi
ra

th c p và mãn tính. Tu theo s l

u cho th y: b nh x y

ng giun và s c

kháng c a chó mà

bi u hi n lâm sàng n ng hay nh khác nhau.
- Th c p tính: th

ng x y ra

chó non, s c

m a là do giun tròn kích thích vào niêm m c ru t,
giun

kháng y u, chó hay nôn
c bi t chó nhi m nhi u

a, cu n thành t ng búi trong ru t, chó nôn ra c giun.


10

Skrjabin K.I. (1963) [16] cho bi t: giun

a ti t

c t , phá ho i h ng

c u và m ch máu ngo i biên, gây r i lo n tiêu hoá, nh h
trao

i ch t c a chó d n

c th . Ngoài ra,

n viêm

ng

n quá trình

ng tiêu hoá, gây a ch y, suy nh

c

c t c a giun còn gây các tri u ch ng th n kinh: co gi t,

sùi b t mép.
Kolevatova (1959), Brumpt (1949) cho bi t: chó nôn d d i là do tác
ng c gi i c a giun bám vào tá tràng, t o các v t t n th
nhu

ng làm ru t t ng

ng gây nôn (d n theo Skrjabin K.I., 1963) [16].

Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [7] cho bi t: u trùng giun còn mang

vi khu n

n các c quan t ch c gây viêm.

Theo Ngô Huy n Thuý (1996) [24], chó b b nh giun

a có bi u hi n

g y còm, thi u máu, niêm m c nh t nh t, lông xù, r i lo n tiêu hóa, a ra máu.
Chó ch t v i t l cao 62 - 85% do r i lo n ch t i n gi i, h huy t áp, tr y
tim m ch. Chó 2 – 6 tháng tu i nôn m a liên t c, m m có nhi u n
nhi u con nôn ra c giun

c dãi,

a Toxocara canis, có nh ng c n au b ng v t vã,

kêu rên giãy d a (do nhi m nhi u giun

a).

- Th mãn tính:
Th này th

ng th y

tính, nh ng th hi n v i m c

chó l n, tri u ch ng lâm sàng gi ng nh th c p
nh h n và th i gian kéo dài. M t tháng sau

khi nhi m u trùng, chó th hi n h i ch ng viêm ru t, xu t huy t ru t. Sau vài

tháng, tri u ch ng này gi m d n, chó ch còn hi n t

ng g y còm, th

hi n thi u máu và th nh tho ng nôn khan, ôi khi a ch y, lông xù, không
bóng, có bi u hi n r i lo n th n kinh. Skrjabin K.I. và Petrov A.M.(1963)
[16] cho bi t: chó r i lo n c tính thèm n, n c phân c a chính nó ho c c a
gia súc khác.
D
giun

ng Thái, Tr nh V n Th nh (1978) [22] nh n xét: khi m c b nh

a, chó th

ng g y còm, lông xù, b ng to, n u ng th t th

ng, i t


11

ho c i táo, có khi có tri u ch ng nh
có mùi h c nh mùi b

ng kinh, nôn m a, ch t ch a nôn ra

lâu. Khi b i nhi m giun

tho ng lên c n co gi t, gi y d a, ch y n

a, chó run r y, th nh

c dãi. Chó 3 tháng tu i nhi m giun

a có bi u hi n viêm phúc m c, xoang b ng tích n

c. Th i k

u trùng di

hành qua ph i gây viêm ph i, t c ng d n m t.
Theo Kolevatova A. L. (1959): trong i u ki n

c nuôi d

ng t t thì

sau m t th i gian nh t

nh, chó có th t kh i b nh và ph c h i s c kho

(d n theo Hoàng Minh

c, 2008 [2]).

Khi m c b nh do giun
giun chi m o t ch t dinh d

a Toxocara canis, chó g y còm, suy nh

ng, chó n kém, hay nôn m a, ch m l n và h u

nh không t ng tr ng, b ng to làm cho ng
chó con và h i ch ng còi x

c do

ng.

i ta nh m v i v i b nh viêm gan

c t c a giun tác

ng lên h th n kinh

làm cho súc v t non bi u hi n run r y, co gi t.
Ph m S L ng và cs (1993) [10] quan sát th y 6 chó con 45 ngày tu i
có bi u hi n tri u ch ng trên, khi
giun

a tr

c t y giun, bình quân m i chó th i ra 48

ng thành.

Ph m S L ng và cs, (1989) [11] cho bi t: h i ch ng viêm ru t c p và
mãn tính c ng th y rõ

chó v i các tri u ch ng nh : nôn m a, a ch y, phân

tanh kh m. Chó con 1 - 2 tháng tu i a phân tr ng xám, l ng, au b ng, rên r ,
l n l n, có con nôn ra giun và a ra giun, chó có h i ch ng th n kinh nh

i

l i run r y, lo ng cho ng gi ng nh tr ng thái th n kinh c a b nh care, ch
khác là không t ng nhi t

. Chó tr

ng thành b nhi m giun ch th hi n g y

còm, th nh tho ng nôn khan và ít bi u hi n tri u ch ng lâm sàng nh chó con.
Tr

ng h p chó nhi m nh (s l

ng Toxascaris leonina ít), th

không có bi u hi n b nh lý. N u chó nhi m n ng, s l
vài tr m con trong ru t non chó thì b nh lý th hi n rõ.

ng giun có th

ng
n


12

1.1.2.3. B nh tích
a Toxocara canis khi di hành

Theo Sprent (1955), u trùng giun

trong máu có th làm t c mao m ch, t c ng d n m t và gây viêm nhi m
a Toxascaris leonina tr

Giun

ng thành v i s l

ru t và th ng ru t non c a chó (d n theo Hoàng Minh

ng nhi u có th gây t c
c, 2008 [2]).

Tr nh V n Th nh (1963) [19] nh n xét: u trùng giun
t n th

ng

ó.

a gây nh ng

ph i, ph nang khi nhanh chóng di hành.

Ph m V n Khuê và cs (1993) [6] cho bi t: viêm gan, viêm túi m t,
viêm ph i

chó non do quá trình di hành c a u trùng Toxocara canis,

ho c giun

a tr

ng thành chui vào túi m t phá ho i ch c n ng ho t

ng

c a các c quan.
2.1.2.4. Bi n pháp phòng, ch ng b nh giun
*
c

c s d ng

Trong s

chó

i u tr b nh:

Ngày nay, có r t nhi u lo i hóa d
n

a

c ã

c nghiên c u trong và ngoài

i u tr và phòng b nh giun sán cho gia súc và gia c m.

ó có nh ng lo i thu c d s d ng có hi u l c cao, an toàn và ang

c áp d ng i u tr cho

ng v t.

- Piperazin
Sloan (1954) dùng cho chó v i li u 200mg/kg TT và mèo li u 100mg/kg
u có hi u l c t y giun
adipate li u 200mg/kg t y

a. Sprent và English (1958) cho r ng: Piperazin
c giun

a tr

ng thành. Chó con 1 - 2 tu n tu i,

khi i u tr có th ng n ng a s sinh s n c a giun, t
tr ng ra kh i môi tr
nhi m tr

ó phòng s phát tán c a

ng. Tuy nhiên, thu c này không ng n

c khi sinh (d n theo Hoàng Minh

c chó con b

c, 2008 [2]).

Theo Hayes và Medaniel (1959), h p ch t Piperazin

c dung n p t t

(d n theo Soulsby E.J.L, 1965 [28]).
- Mebendazol
Bi t d
th t y

c c a Mebendazol là Vermox, là m t lo i hóa d

c nhi u lo i giun tròn

t 93% (Phan

c an toàn, có

chó mèo v i li u 60 - 100mg/kg TT, hi u l c

ch Lân và cs, 1989 [12]).


13

- Levamisol
V i li u 10mg/kg TT dùng 2 l n trong 14 ngày có hi u qu t y tr giun
tròn chó (Arundel H.J, 2000 [26]).
Ph m S L ng và cs (1993) [10] s d ng Levamisol
a, giun l
l c

n

t y các loài giun

ng v t n th t v i li u 7 - 10mg/kg TT cho k t qu t t, hi u

t 90 - 100%

i v i giun

a và giun tóc.

- Mebenvet
Là ch ph m ch a 10% ho t ch t Mebendazol, li u dùng 0,6 - 1 gam/kg
TT, chia thu c thành 2 li u t y vào 2 bu i sáng, có tác d ng t y giun móc, giun

a, giun l

n (Tr n Minh Châu và cs, 1988 [1]).

Nh ng lo i thu c trên dùng

i u tr giun tròn cho chó, t y nh k 3 - 6

tháng m t l n.
- Febendazol
Nghiên c u

M , Burke và cs (1982) nh n xét: thu c Fenbendazol có

kh n ng ch ng l i giun tròn, li u 50mg/kg TT, dùng liên t c trong 3 ngày (d n
theo Arundel H.J., 2000 [24]).
- Ivermectin
Là thu c tr ký sinh trùng do Công ty c ph n d

c và v t t Thú y

(Hanvet) s n xu t. Thu c có ngu n g c t n m, thu c nhóm các Imidazol –
thiazol, d n xu t c a Imidazole.
Tinh ch t: thu c có d ng b t k t tinh màu tr ng, không hòa tan trong
n

c. Là s n ph m lên men c a n m m c Streptomyces avermitilis. Thu c dung

n p khá t t,

c bào ch d

Thu c có tác

i d ng dung d ch tiêm.

ng b ng cách phong b s d n truy n xung

kinh c a ký sinh trùng do t ng hi u qu

ng th n

phóng kích thích axit gamma

aminobutyric. Ch t trung gian hóa h c này can thi t ch y u vào các lo i giun
tròn. Ph lo t l c r ng v i các lo i giun tròn.


14

- Bí
còn g i là bí ngô, bí r , tên khoa h c là Cucurbita pepo, h B u

Bí
bí. Dây bí

m c lan trên m t

t. Hi n nay có nhi u loài mà qu có hình

dáng và màu s c khác nhau: hình c u, hình c u d t, hình tr ; v nâu, v vân,
v s m màu; th t

, th t h ng, th t vàng; có lo i n ng trên 100kg. Trong s

ó

có khá nhi u loài lai gi ng.
Tác d ng: i u tr giun sán cho gia súc.
Cách dùng: H t bí ngô (bí

) 40 g, rang cho h i vàng, l t v cho n

lúc sáng s m, khi ói (Nguy n Quang Tính, 2014 [25]).
- H t cau
Cây cau còn g i là binh lang, tân lang, có tên khoa h c: Arecaceae. Cau
là cây nhi t

i có thân tr , th ng

n c a v t lá r ng. Hoa
d

c

ng, cao 15 – 20 m, có nhi u vòng s o

u

trên nh , màu tr ng, th m, hoa cái to h n

i. Qu h ch hình tr ng thuôn

u, v qu nh n bóng, còn non màu l c sau

vàng, v qu gi a nhi u x .
- Tác d ng: Theo y h c c truy n, h t cau v chát, tính ôn, có tác d ng
di t trùng, tr giun sán, tiêu tích, hành th y.
- Cách i u tr giun
cùng 2 bát tr

a chó b ng h t cau: H t cau khô thái nh 80g

c, s c l y 1 bát, chia u ng d n trong 1 gi cho h t. Ho c sáng

s m cho n 80g h t bí ngô ã rang chín, s c 80g h t cau v i n
U ng n

c, lây 600ml.

c s c h t cau sau khi n h t bí 2 gi , sau ó u ng thu c t y

t y giun ra ngoài (Nguy n Quang Tính, 2014 [25]).
* Phòng b nh
phòng ch ng các b nh giun
[16], Lapage (1968) [27] ã
l n

a cho chó, Skrjabin và Petrov (1963)

ra m t s bi n pháp phòng b nh:

- Ki m tra

nh k m t tháng m t l n

i v i chó tr

ng thành.

i v i chó con ho c 3 tháng m t


15

- H ng ngày quét d n phân trong chu ng nuôi và sân ch i, t y u 2 l n
m t tháng và d i n
- Không

c sôi.

chó nhà ti p xúc v i chó th rông.

- T y giun cho chó tr

ng thành theo k ho ch l n

u vào lúc 70 - 80

ngày tu i, sau ó 2 tu n ph i xét nghi m phân v i súc v t non và t y 2 l n

i

v i t t c các chó và thú v t khác.
M t s tác gi trong n

c nh

Hài (1972) [4], Phan

ch Lân và

Ph m S L ng (1989) [12], Ph m V n Khuê và oàn V n Phúc (1993) [6]
m t s bi n pháp phòng b nh giun
- S d ng thu c t y giun sán

ra

a cho chó nh sau:
nh k

i v i chó nhi m giun: 3 tháng t y

m t l n b ng các lo i thu c Piperazinadipate, Mebenvet, Mebendazol.
- Th c hi n v sinh thú y, t y u chu ng nuôi 1 l n/tháng b ng thu c sát
trùng Crezin 1%, un n
phân b ng vôi b t

c sôi d i chu ng, v sinh khu v c xung quanh chu ng,

di t tr ng giun và u trùng.

- Cho chó n u ng
cho con v t có s c
giun

m b o v sinh,

y

c v l

ng l n ch t

giúp

kháng ch ng l i b nh ký sinh trùng nói chung và b nh

a nói riêng.

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
n

c ta v i i u ki n nhi t

sinh trùng nói chung và b nh giun

c

c
i gió mùa m quanh n m nên các b nh ký

a nói riêng gây nhi u tác h i áng k

n

loài chó. Vì v y, ã có nhi u công trình nghiên c u v b nh do ký sinh trùng gây
nên v t nuôi, trong ó có các công trình nghiên c u v b nh giun sán chó.
Theo Phan L c (1997) [15] chó ta nhi m giun

a v i t lên 29%, trong

ó 17 - 20 ngày tu i b nhi m n ng v i tri u ch ng rõ ràng. Chó con t s sinh
n 4 tháng tu i nhi m 52%, tu i chó càng t ng t l nhi m giun
gi m và chó tr

a ngày càng

ng thành (trên 1 n m tu i) ch chi m 12%.

Ph m S L ng và cs (1993) [10] m khám 23 chó ch t và xét nghi m
phân c a 574 chó c nh

v

n thú Th L

ã phát hi n 5 loài giun tròn ký sinh

16

chó v i t l nhi m: A. caninum 72%; T. canis 20,4; T. leonine 29,4%; T.
vulpis 17,1%; Strongyloides canis 14,2%.
Ngô Huy n Thúy và cs (1994) [23] xét nghi m m u phân chó
Phòng và Hà N i th y nhi m 5 lo i giun tròn, t l l n l

H i

t là : T. canis 27,8%

và 27 %; T. leonina 17,8% và 21,9%; A. canium 67,7% và 62,3%; U.
stenocephala: 66,1% và 64,9%; T.vulpis: 3,4% và 12,4%.
Ngô Huy n Thúy (1996) [24] xét nghi m m u phân chó nuôi t i Hà N i
th y nhi m 12 loài thu c 12 gi ng giun sán, m khám 516 chó th y t l nhi m
giun tròn, sán dây, sán lá, l n l

t là 98,5%; 36,8% và 10,4%. Chó m c T. canis

bi u hi n g y còm, thi u máu, niêm m c nh t nh t, lông xù r i lo i tiêu hóa, a
ra máu. Chó ch t v i t l cao 62 - 85% do r i lo n ch t i n gi i, h huy t áp
tr y tim m ch. Chó 2 - 6 tháng tu i nôn m a liên t c, m m có nhi u n
nhi u con nôn ra c giun

c dãi,

a T. canis, có nh ng con au b ng v t vã, kêu rên

dãy d a (do nhi m nhi u giun

a).

Võ Th H i Lê (2007) [13] m khám 324 chó

thành ph Vinh cho bi t :

t l nhi m T. canis là 12,34%; T. leonina 17,28%; A. canium: 67,59%. Tr ng T.
leonina khi làm khô

phòng thí nghi m

45 ngày v n không ch t, kho ng 100

ngày tr ng m i ch t. Nh ng khi ph i khô d
v i nhi t

i ánh n ng tr c ti p c a mùa hè,

330 C thì sau 3 ngày tr ng m i ch t.

nhi t

l n h n 400C tr ng

T. leonina b tiêu di t.
2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n
Werner (1982) l n

c

u phát hi n ra giun tròn T. canis ký sinh

ru t non

chó và chó sói. Petrov A.M (1941) và Sprent (1959) nghiên c u phát hi n ra
ng th c nhi m vào v t ch c a loài T.canis (d n theo Hoàng

vòng

i, ph

Minh

c, 2008 [2]).
Watkins và Havey (1942) ã tìm th y

ru t non chó, cáo vùng tây nam

n c Anh và vùng Shorophier loài T. canis (d n theo Ngô Huy n Thúy, 1996 [24]).