Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt Nam Chi nhánh Hoàng Mai (Luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
---------------

TRẦN THỊ HUYỀN TRANG

HỒN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SỐT NỘI BỘ
TẠI NGÂN HÀNG TMCP CƠNG THƯƠNG VIỆT NAM
CHI NHÁNH HỒNG MAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN

Hà Nội - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
---------------

TRẦN THỊ HUYỀN TRANG

HỒN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SỐT NỘI BỘ
TẠI NGÂN HÀNG TMCP CƠNG THƯƠNG VIỆT NAM
CHI NHÁNH HỒNG MAI
Chuyên ngành: Kế toán

Mã ngành: 60340301

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN MẠNH DŨNG

Hà Nội - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này là cơng trình nghiên cứu thực sự của cá
nhân tơi, chưa được cơng bố trong bất cứ một cơng trình nghiên cứu nào. Các số
liệu, nội dung được trình bày trong luận văn này là hoàn toàn hợp lệ và đảm bảo
tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Tơi xin chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình.
Tác giả

Trần Thị Huyền Trang


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn tận tình của PGS.TS. Trần
Mạnh Dũng trong quá trình tác giả viết và hồn thành luận văn.
Tác giả xin bày tỏ lịng biết ơn tới các thầy cơ giáo trong Hội đồng Khoa sau
đại học Trường Đại học Lao động Xã hội tạo điều kiện và giúp đỡ Tác giả trong
q trình nghiên cứu hồn thiện, bảo vệ luận văn này.
Tác giả cũng xin cảm ơn Ban lãnh đạo, các cán bộ của NH Vietinbank
Hoàng Mai đã nhiệt tình giúp đỡ Tác giả trong quá trình tìm hiểu điều tra, phỏng
vấn và thu thập số liệu phục vụ cho quá trình thực hiện nghiên cứu này.

Tác giả

Trần Thị Huyền Trang


I

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................ III
DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ ..................................................... IV
CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .................................. 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1
1.2. Tổng quan nghiên cứu ........................................................................... 3
1.3. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................. 5
1.4. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................ 6
1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 6
1.6. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 6
1.7. Đóng góp của đề tài ............................................................................... 7
1.8. Kết cấu của đề tài .................................................................................. 7
CHƯƠNG 2 LÝ LUẬN CHUNG VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ9
TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................................. 9
2.1. Lý luận chung về hệ thống kiểm soát nội bộ ........................................ 9
2.1.1. Bản chất hệ thống kiểm soát nội bộ ...................................................... 9
2.1.2. Các yếu tố cấu thành........................................................................... 12
2.2. Đặc điểm chung của ngành ngân hàng ảnh hưởng đến KSNB ......... 21
2.2.1. Bộ máy của các ngân hàng thương mại............................................... 22
2.2.2. Hoạt động của ngân hàng thương mại ................................................. 24
Kết luận Chương 2 ..................................................................................... 28
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ
TẠI VIETINBANK HOÀNG MAI ........................................................... 29

3.1. Khái quát về Vietinbank Hồng Mai.................................................. 29
3.1.1. Q trình hình thành và phát triển....................................................... 29
3.1.2. Tổ chức bộ máy quản lý ..................................................................... 34
3.2. Thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ tại Vietinbank Hồng Mai ... 40
3.2.1. Mơi trường kiểm sốt ......................................................................... 40


II

3.2.2. Đánh giá rủi ro.................................................................................... 49
3.2.3. Các hoạt động kiểm sốt ..................................................................... 51
3.2.4. Hệ thống thơng tin và truyền thơng..................................................... 72
3.2.5. Các hoạt động giám sát ....................................................................... 79
Kết luận Chương 3 ..................................................................................... 82
CHƯƠNG 4 THẢO LUẬN KẾT QUẢ VÀ GIẢI PHÁP HỒN THIỆN .. 83
HỆ THỐNG KIỂM SỐT NỘI BỘ TẠI VIETINBANK HOÀNG MAI .. 83
4.1. Đánh giá thực trạng kiểm sốt nội bộ tại Vietinbank Hồng Mai .... 83
4.1.1. Ưu điểm.............................................................................................. 83
4.1.2. Hạn chế và nguyên nhân ..................................................................... 87
4.2. Phương hướng hồn thiện kiểm sốt nội bộ tại Vietinbank Hồng
Mai .............................................................................................................. 94
4.3. Giải pháp hồn thiện kiểm sốt nội bộ tại Vietinbank Hồng Mai .. 95
4.3.1. Hồn thiện mơi trường kiểm sốt ........................................................ 95
4.3.2. Hồn thiện đánh giá rủi ro .................................................................. 99
4.3.3. Hồn thiện hoạt động kiểm sốt ........................................................ 100
4.3.4. Hồn thiện hệ thống thơng tin và truyền thơng ................................. 102
4.3.5. Hoàn thiện hoạt động giám sát .......................................................... 106
4.4. Điều kiện thực hiện giải pháp ........................................................... 107
4.4.1. Đối với các cơ quan Nhà nước .......................................................... 107
4.4.2. Đối với Ngân hàng nhà nước ............................................................ 107

4.4.3. Đối với Vietinbank Hoàng Mai......................................................... 108
Kết luận Chương 4 ................................................................................... 109
KẾT LUẬN ............................................................................................... 110
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 111
PHỤ LỤC.................................................................................................. 113


III

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBTD

Cán bộ tín dụng

BKS

Ban kiểm sốt

DN

Doanh nghiệp

GDV

Giao dịch viên

GTCG

Giấy tờ có giá

HĐQT

Hội đồng quản trị

HĐTD

Hợp đồng tín dụng

HĐTV

Hội đồng thành viên

HTKSNB

Hệ thống kiểm sốt nội bộ

KDNH

Kinh doanh ngoại hối

KHKD

Kế hoạch kinh doanh

KSNB

Kiểm soát nội bộ

Vietinbank

Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam

NHNN

Ngân hàng nhà nước

NHTM

Ngân hàng thương mại

TCTD

Tổ chức tín dụng

TCKT

Tổ chức kinh tế

TGĐ

Tổng Giám đốc

TK

Tài khoản

TSBĐ

Tài sản bảo đảm

TSC

Trụ sở chính


IV

DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ
Bảng 3.1: Tình hình huy động vốn Vietinbank Hồng Mai ............................... 30
Bảng 3.2: Tình hình về dư nợ cho vay tại Vietinbank Hồng Mai ................ 32
Bảng 4.1: Báo cáo nguồn huy động Tháng.... năm...................................... 103
Bảng 4.2: Báo cáo cơng tác tín dụng .......................................................... 105
Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Vietinbank Hoàng Mai ........ 35


1

CHƯƠNG 1
GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, hệ thống ngân hàng có vai trò rất quan trọng đối với nền kinh
tế của các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Ngân hàng cung cấp vốn cho hoạt
động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp (DN) và các dự án. Trong điều
kiện hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, hệ thống ngân hàng thương mại
(NHTM) có những cơ hội lớn, bên cạnh những thách thức. Hội nhập kinh tế
quốc tế đã mở ra cơ hội giao lưu, họp tác kinh tế, học hỏi kinh nghiệm quản lý
cũng như khoa học công nghệ từ các NHTM của các quốc gia phát triển. Để
NHTM Việt Nam sẽ hoạt động an toàn hiệu quả, nâng cao tính cạnh tranh, tồn
tại bền vững trong mơi trường mới, các nhà quản lý phải xem trọng tính hiệu
quả, sự lành mạnh trong các quan hệ tài chính, chú trọng đến việc ngăn ngừa

rủi ro, tác hại đến quá trình kinh doanh tiền tệ. Bên cạnh đó, NHTM Việt
Nam không đổi mới sẽ không bắt kịp và cạnh tranh được với NHTM nước
ngoài với nhiều thế mạnh cả về trình độ chun mơn lẫn khả nẩng chăm sóc
khách hàng. Nếu việc quản lý và kiểm soát của các NHTM Việt Nam không
theo kịp được sự phát triển trong hoạt động thi nguy cơ rủi ro và tổn thất là rất
cao. Khi rủi ro phát sinh đối với một ngân hàng, ngoài việc gây tổn thất nặng
nề cho ngân hàng, ảnh hưởng đến đời sống của cán bộ, nó cịn có khả năng và
sức ảnh hưởng nghiêm trọng đến cả nền kinh tế quốc gia.
Để hoạt động của ngân hàng diễn ra được an toàn, hiệu quả và tránh
được các rủi ro thì các NHTM phải ln coi trọng việc kiểm soát nội bộ
(KSNB) trong quản trị điều hành. Việc hoạt động KSNB tốt sẽ đảm bảo cho
ngân hàng luôn tuân thủ đúng luật pháp, quy định, chính sách, kế hoạch, thủ
tục, chế độ trong và ngoài ngành. KSNB mạnh (hữu hiệu) giúp giảm thiểu


2

được rủi ro trong hoạt động; ngăn chặn, phát hiện và sửa chữa kịp thời các sai
phạm trọng yếu (gian lận hoặc sai sót) trong ngành ngân hàng. Qua đó giúp
ngân hàng đạt được mục tiêu đặt ra và phát triển theo kỳ vọng của ngành ngân
hàng.
Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam (Vietinbank) là
một trong những NHTM hàng đầu, giữ vai trò chủ đạo và chủ lực trong phát
triển kinh tế Việt Nam. Vietinbank là ngân hàng duy nhất chú trọng đầu tư
cho nông nghiệp, nông dân, nơng thơn. Tại Vietinbank nói chung và các chi
nhánh nói riêng của hệ thống đã có dịch vụ, sản phẩm ngày càng đa dạng,
phong phú và hiện đại. Ngân hàng luôn tạo điều kiện cho khách hàng thực
hiện giao dịch thuận tiện mọi lúc, mọi nơi. Với sự phát triển mạnh mẽ cả về
quy mô, ngành nghề và các sản phẩm dịch vụ đòi hỏi việc KSNB được như
vậy Vietinbank mới có thể phát triển bền vững và ln giữ được hình ảnh của

mình.
Tại Vietinbank, KSNB đã, đang và ngày càng khẳng định vai trò quan
trọng, phát huy được hiệu quả, cụ thể giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro do sai
sót, gian lận và bảo tồn được tài sản, số liệu, sổ sách, báo cáo cung cấp cho
các đơn vị liên quan luôn tin cậy, đầy đủ, kịp thời và thiết thực nhất về tình
hình kinh doanh của ngân hàng. Tuy nhiên, hệ thống kiểm soát nội bộ
(HTKSNB) vẫn bộc lộ những điểm chưa thực sự hoàn thiện. Trong một số
năm gần đây còn tồn tại những sai phạm trọng yếu trong hoạt động kinh
doanh ngân hàng. Điều này đã làm ảnh hưởng đến quá trình phát triển, đến uy
tín cũng như q trình xây dựng hình ảnh của Vietinbank.
Vietinbank Hoàng Mai là chi nhánh cấp I trực thuộc Vietinbank được
thành lập năm 2006. Trải qua quá trình hoạt động, chi nhánh đã dần khẳng
định được vị thế của mình trên thị trường. Tại chi nhánh, HTKSNB cũng


3

được chú trọng quan tâm, đã được triển khai thực hiện, nhưng trong quá trình
thực hiện thì hoạt động KSNB vẫn cịn hạn chế.
Dựa trên những lý do đó tác giả đã chọn đề tài “Hồn thiện hệ thống
kiểm sốt nội bộ tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Công thương Việt
Nam - Chi nhánh Hoàng Mai” làm đề tài nghiên cứu ở cấp độ thạc sĩ.
1.2. Tổng quan nghiên cứu
Trên thế giới, giai đoạn từ năm 1980 đến 1988, các cơ quan của Hoa Kỳ
ban hành một loạt hướng dẫn có liên quan đến KSNB. Năm 1985, Ủy ban
Quốc gia Phòng chống gian lận trong BCTC đã ban hành nhiều quy tắc đạo
đức và làm rõ chức năng của KSNB. Đến năm 1988, ủy ban Chuẩn mực Kiểm
toán Hoa kỳ (ASB) đã ban hành Bản điều chỉnh Chuẩn mực kiểm toán về
đánh giá HTKSNB. Tuy nhiên, các văn bản trên có nhiều điểm chưa thực sự
đồng nhất. Vì vậy đặt ra yêu cầu là phải thống nhất giữa các tổ chức kể trên

với nhau, để ban hành các văn bản pháp lý hướng dẫn có tính khoa học, tính
hiệu lực và mang tính chuẩn mực về KSNB.
Năm 1992, tại Hoa Kỳ, Uỷ ban thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kỳ về việc
chống gian lận về BCTC đã cho ra đời báo cáo COSO đầu tiên về HTKSNB, tạo
nên một khởi đầu và tiếng nói chung cho các doanh nghiệp và tổ chức. Năm
2002, Chính phủ Hoa Kỳ ban hành Luật SARBANES-OXLEY quy định triển
khai HTKSNB cho tất cả các cơng ty niêm yết trên sàn giao dịch chứng khốn,
làm mở màn cho giai đoạn phát triển HTKSNB tại quốc gia này và lan truyền
trên thế giới. Báo cáo COSO gồm 5 thành phần: Mơi trường kiểm sốt, đánh giá
rủi ro, các hoạt động kiểm sốt, hệ thống thơng tin và truyền thông, và các hoạt
động giám sát.
Từ nền tảng lý luận cơ bản, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về KSNB
được mở rộng và phát triển trên nhiều lĩnh vực. Năm 1996, Kiểm soát các vấn
đề đối với thông tin và kỹ thuật liên quan (COBIT) do Hiệp hội ISACA ban


4

hành nhấn mạnh đến KSNB trong môi trường tin học, xoay quanh lĩnh vực
hoạch định và tổ chức, mua và triển khai, phân phối và hỗ trợ, giám sát. Năm
1998, Uỷ ban Basel cho ra đời Báo cáo Basel 1998 về vận dụng KSNB của
Uỷ ban thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kỳ về chống gian lận về BCTC vào hệ
thống ngân hàng và các Tổ chức tín dụng (TCTD).
Tại Việt Nam, lý luận KSNB cũng đã dần được hoàn thiện. Tháng
1/1994, Chính phủ ban hành quy chế kiểm tốn độc lập. Năm 1998, Thống
đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành “Quy chế về kiểm tra, kiểm
toán nội bộ của các tổ chức tín dụng” theo Quyết định số 03/1998/QĐ-NHNN
ngày 03/01/1998. Theo nội dung văn bản này được hiểu là cơng cụ hỗ trợ cho
Kiểm tốn viên thực hiện kiểm toán. Ngày 01/08/2006, Thống đốc NHNN đã
đưa ra Quyết định số 36/2006/QĐ-NHNN về “Quy chế kiểm tra, kiểm sốt

nội bộ của tổ chức tín dụng”, thay thế Quyết định 03/1998/QĐ-NHNN. Quyết
định này một lần nữa đã khẳng định vai trò của KSNB, tuy nhiên chức năng
của KSNB chưa thực sự tách rời khỏi kiểm toán nội bộ.
Trên cơ sở nhận thức được vai trò cũng như tầm quan trọng của
HTKSNB đối với hoạt động của các NHTM, đến nay đã có nhiều đề tài về
vấn đề này. Các đề tài đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của
HTKSNB trong các NHTM. Một số đề tài tiêu biểu có thể kể đến là:
+ Nguyễn Thị Thu Hiền (2013) với đề tài “Hồn thiện hệ thống kiểm
sốt nội bộ tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - chi nhánh Hà
Tĩnh”. Trong nghiên cứu này, tác giả Hiền đã khái quát lý luận chung về
HTKSNB trong các NHTM và phân tích được thực trạng HTKSNB tại
Vietinbank Hà Tĩnh, đánh giá một số mặt ưu nhược điểm và từ đó xây dựng
các giải pháp hồn thiện HTKSNB tại Vietinbank- chi nhánh Hà Tĩnh.
+ Đỗ Thị Bích Phượng (2014) với cơng trình “Hồn thiện hệ thống kiểm
tra, kiểm sốt nội bộ tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam”. Tác giả


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full