Quản lý thu BHXH trên địa bàn quận ngũ hành sơn, thành phố đà nẵng

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

NGUYỄN THỊ THỤC TRINH

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN
ĐỊA BÀN QUẬN NGŨ HÀNH SƠN,
THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

Đà Nẵng - Năm 2018


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

NGUYỄN THỊ THỤC TRINH

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN
ĐỊA BÀN QUẬN NGŨ HÀNH SƠN,
THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS VÕ XUÂN TIẾN

Đà Nẵng - Năm 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được
ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả

NGUYỄN THỊ THỤC TRINH


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.............................................................1
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................2
5. Bố cục đề tài..........................................................................................3
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu..............................................................4
CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ
HỘI...................................................................................................................7
1.1. KHÁI QUÁT VỀ QUẢN LÝ THU BHXH...............................................7
1.1.1. Khái niệm về BHXH, quản lý thu BHXH.......................................7
1.1.2. Đặc điểm của quản lý thu BHXH....................................................8
1.1.3. Ý nghĩa của quản lý thu BHXH......................................................9
1.1.4. Mục tiêu của quản lý thu BHXH...................................................10
1.2. NỘI DUNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI..............................11
1.2.1. Tuyên truyền về chế độ, chính sách pháp luật BHXH..................11
1.2.2. Lập dự toán thu BHXH.................................................................13
1.2.3. Tổ chức thu BHXH.......................................................................15
1.2.4. Quyết toán thu...............................................................................18

1.2.5. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về BHXH; giải quyết
khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về BHXH.........................19
1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ THU BHXH...........25
1.3.1. Hệ thống chính sách pháp luật về BHXH.....................................25
1.3.2. Sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền; Phối hợp giữa cơ
quan BHXH và các cơ quan ban ngành liên quan tại địa phương trong
công tác thu BHXH.................................................................................26
1.3.3. Cơ quan BHXH.............................................................................26


1.3.4. Nhận thức của người lao động và chủ sử dụng lao động về việc
đóng BHXH............................................................................................27
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................29
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUẢN LÝ
THU BHXH TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN NGŨ HÀNH SƠN.........................30
2.1. ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA QUẬN NGŨ HÀNH SƠN ẢNH HƯỞNG
ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUẢN LÝ THU BHXH.. 30
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên.........................................................................30
2.1.2. Đặc điểm xã hội.............................................................................31
2.1.3. Đặc điểm kinh tế...........................................................................32
2.1.4. Đặc điểm cơ bản của BHXH quận Ngũ Hành Sơn.......................34
2.2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ THU BHXH QUẬN NGŨ HÀNH SƠN. .36
2.2.1. Tuyên truyền về chế độ, chính sách pháp luật BHXH..................36
2.2.2. Thực trạng lập dự toán thu BHXH trên địa bàn quận Ngũ Hành
Sơn .......................................................................................................42
2.2.3. Công tác tổ chức thu BHXH trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn....47
2.2.4. Quyết toán thu...............................................................................51
2.2.5. Công tác Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về BHXH;
giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về BHXH trên địa
bàn quận Ngũ Hành Sơn.........................................................................56

2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH TRÊN ĐỊA
BÀN QUẬN NGŨ HÀNH SƠN.......................................................................59
2.3.1. Thành công và hạn chế về công tác quản lý thu BHXH trên địa
bàn quận Ngũ hành Sơn..........................................................................59
2.3.2. Nguyên nhân hạn chế....................................................................64
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................65
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ ĐẨY MẠNH CÔNG TÁC
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUẢN LÝ THU BHXH TRÊN ĐỊA BÀN
QUẬN NGŨ HÀNH SƠN.............................................................................67


3.1. CĂN CỨ CỦA CÁC GIẢI PHÁP...........................................................67
3.1.1. Những quan điểm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH..........67
3.1.2. Chiến lược phát triển phục vụ cho công tác quản lý thu BHXH trên
địa bàn quận Ngũ Hành Sơn...................................................................69
3.1.3. Một số yêu cầu khi xây dựng giải pháp........................................74
3.2. CÁC GIẢI PHÁP CỤ THỂ......................................................................74
3.2.1. Hoàn thiện công tác tuyên truyền về chế độ, chính sách pháp luật
BHXH trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn................................................74
3.2.2. Hoàn thiện lập dự toán thu tại BHXH quận Ngũ Hành Sơn.........77
3.2.3. Hoàn thiện công tác tổ chức quản lý thu BHXH trên địa bàn quận
Ngũ Hành Sơn.........................................................................................78
3.2.4. Đẩy mạnh công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT,
BHTN và công tác thu hồi nợ đọng........................................................81
3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật
về BHXH; giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về
BHXH.....................................................................................................82
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................83
KẾT LUẬN....................................................................................................84
PHỤ LỤC

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (bản sao)


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Ý nghĩa các từ viết tắt

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

CNTT

Công nghệ thông tin

CSDL

Cơ sở dữ liệu

DN

Doanh nghiệp

DNNQD

Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

HĐLĐ

Hợp đồng lao động

KHTC

Kế hoạch – Tài chính

NLĐ

Người lao động

QLT

Quản lý thu

SDLĐ

Sử dụng lao động

TNHS

Tiếp nhận hồ sơ

TN&TKQTTHC

Tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính

TTHC

Thủ tục hành chính

UBND

Ủy ban nhân dân

TQL

Tổng quỹ lương


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu

Tên bảng

bảng
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.

2.7.
2.8.
2.9.
2.10.
2.11.
2.12.
2.13.
2.14.
2.15.

Dân số và lực lượng lao động của quận Ngũ Hành Sơn
các năm 2014 – 2016
Bảng giá trị sản xuất kinh tế ngoài quốc doanh tại BHXH
quận Ngũ Hành Sơn năm 2014-2016
Bảng số liệu đơn vị trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn
Tình hình tuyên truyền giai đoạn năm 2014-2016
Thống kê đánh giá mức độ nhận thức của người tham gia
về các quy định BHXH
Thống kê đánh giá công tác hỗ trợ hướng dẫn đơn vị thực
hiện chính sách BHXH
Tổng quỹ lương trích đóng BHXH (2014-2016)
Mức lương tối thiểu vùng năm 2016 và năm 2017
Mức lương cơ sở năm 2014-2016
Tình hình lập dự toán và thực hiện dự toán về số đối
tượng tham gia năm 2014 - 2016
Tình hình lập dự toán và thực hiện dự toán về số thu
BHXH năm 2014 - 2016
Số đơn vị và số đối tượng tham gia BHXH năm 20142016 tại BHXH quận Ngũ Hành Sơn
Tình hình thực hiện thu tiền BHXH năm 2014-2016 tại
BHXH quận Ngũ Hành Sơn

Tình hình nợ BHXH năm 2014-2016 tại BHXH quận
Ngũ Hành Sơn
Tình hình quyết toán BHXH năm 2014-2016 tại BHXH
quận Ngũ Hành Sơn

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Trang
28
29
32
34
36
38
40
41
49
43
43
45
46
47
49


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với sự phát triển về kinh tế không ngừng lớn mạnh thì chính sách

an sinh xã hội của các nước trên thế giới cũng phát triển không ngừng. Ở
nước ta, hệ thống an sinh xã hội gồm 4 trụ cột chính: việc làm, đảm bảo thu
nhập tối thiểu và giảm nghèo; bảo hiểm xã hội; trợ giúp xã hội cho các nhóm
đặc thù; dịch vụ xã hội cơ bản. Như vậy, Bảo hiểm xã hội là một trụ cột chính
của hệ thống an sinh xã hội. Bảo hiểm xã hội gồm bảo hiểm xã hội, bảo hiểm
y tế và bảo hiểm thất nghiệp. Thời gian qua, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo
hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp đã góp phần tích cực vào việc ổn định đời
sống nhân dân, tạo cơ hội để mọi người ngày càng được bình đẳng.
Luật BHXH Việt Nam ra đời là bước ngoặt to lớn tạo chuyển biến tích
cực tới việc thực hiện các chế độ BHXH. Qua đó, các chế độ bảo hiểm đã
được mở rộng và linh hoạt hơn với nhiều loại hình đa dạng từ BHXH bắt
buộc, BHXH tự nguyện, Bảo hiểm thất nghiệp, BHYT…phạm vi đối tượng
cũng đã gia tăng đáng kể, cơ chế quản lý quỹ bảo hiểm cũng có những đổi
mới từng bước được hoàn thiện hơn, BHXH ngày càng thể hiện vai trò to lớn
trong cộng đồng. Bởi vậy, việc đảm bảo một quỹ BHXH bền vững là một việc
làm hết sức cần thiết. Một trong những yếu tố quan trọng giúp bình ổn quỹ
BHXH chính là thực hiện tốt khâu quản lý thu.
Nhằm đánh giá được thực trạng và đề xuất các giải pháp để công tác
quản lý thu có kết quả tốt hơn, tôi đã chọn đề tài luận văn “Quản lý thu
BHXH trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng”
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Trên cơ sở lý luận cơ bản về bảo hiểm xã hội, về quản lý thu BHXH,
luận văn sẽ thực hiện:
- Phân tích thực trạng công tác quản lý thu BHXH tại BHXH quận Ngũ


2

Hành Sơn từ năm 2014 - 2016.
- Đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý thu BHXH

mà cụ thể là đề xuất giải pháp tăng cường công tác thu hồi nợ của các đơn vị
nợ đọng và khai thác các đơn vị mới, đơn vị đã tham gia nhưng chưa đóng đủ
số lao động làm việc tại đơn vị.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực
tiễn liên quan đến hoạt động quản lý thu BHXH tại quận Ngũ hành Sơn.
- Phạm vi nghiên cứu
+ Về nội dung nghiên cứu là về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc của
BHXH quận Ngũ Hành Sơn.
+ Về thời gian nghiên cứu: các giải pháp được đề xuất trong luận văn có
ý nghĩa trong hiện tại và 5 năm đến.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, trên đề tài sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
- Phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp.
- Phương pháp khảo sát/ điều tra thông qua bảng câu hỏi
Để đánh giá đúng hơn về thực trạng quản lý BHXH trên địa bàn quận
Ngũ Hành Sơn, đề tài dùng phương pháp điều tra khảo sát.
Nghiên cứu tiến hành thu thập thông qua phiếu khảo sát ý kiến người
tham gia bảo hiểm xã hội và chuyên viên thực hiện chính sách BHXH của
đơn vị trên địa bàn Quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng. Phiếu khảo sát
gồm 14 câu, nội dung liên quan đến công tác thực hiện chính sách BHXH, sự
am hiểu của đối tượng tham gia về các chính sách bảo hiểm xã hội.


3

Sau khi thu hồi phiếu khảo sát sẽ tiến hành xử lý dữ liệu bằng Excel,
SPSS kết quả sẽ sử dụng cho việc đánh giá thực trạng trong chương này của
luận văn, đồng thời làm căn cứ để đề xuất giải pháp cho chương 3

Xác định cỡ mẫu (trong trường hợp biết được tổng thể) như sau:
- Với n là cỡ mẫu, N là số lượng tổng thể, e là sai số tiêu chuẩn.
N
(1)
1+N*(e)2
- (Nguồn: Trung Tâm Thông tin và phân tích dữ liệu Việt Nam
n =

(VIDAC))
- Với tổng thể là N= 11.526 người tham gia (tính đến cuối năm 2016), độ
tin cậy là 95%, cỡ mẫu với sai số cho phép ±8%. Cỡ mẫu sẽ là:
11.526
1+11.526 * (0,08)2
+ Ta có kết quả n= 154, vậy cần tiến hành điều tra khoảng 160 phiếu.
n =

- Mục đích tiến hành khảo sát để có thể đánh giá thực trạng một cách
khách quan, chính xác hơn. Nghiên cứu sơ bộ sử dụng phương pháp thảo luận
chuyên gia để chỉnh sửa, xây dựng phiếu khảo sát. Sau đó, khi nghiên cứu
chính thức, sử dụng phiếu khảo sát đã được hoàn thiện để thực hiện lấy ý kiến
người tham gia. Nội dung phiếu khảo sát gồm 3 phần: phần 1 là thông tin của
đáp viên, phần 2 khảo sát nhận thức của đáp viên về BHXH, phần 3 dành cho
đáp viên là chuyên viên thực hiện chính sách BHXH của đơn vị. Phiếu khảo
sát được chuyển cho người tham gia thông qua thư điện tử, ứng dụng công cụ
Google Docs khảo sát trực tuyến. Tổng số địa chỉ thư điện tử người tham gia
được chọn gửi là 378, số hồi đáp là 170, số hợp lệ là 160.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu thành 03 chương,
bao gồm:
Chương 1: Lý luận chung về quản lý thu Bảo hiểm xã hội

4

Chương 2: Thực trạng công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm
xã hội quận Ngũ Hành Sơn.
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện và đẩy mạnh công tác quản lý nhà nước
về quản lý thu BHXH trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn.
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
BHXH là trụ cột chính trong hệ thống chính sách an sinh xã hội góp
phần tích cực vào việc thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.
Hiện nay đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến hoạt động
BHXH với nhiều khía cạnh khác nhau. Tác giả đã nghiên cứu một số đề tài
nghiên cứu sau đây
Đề tài “Hoàn thiện quản lý thu Bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh
Bắc Ninh” của tác giả Trương Quốc Thịnh (Năm 2015): Tác giả đã nghiên
cứu chỉ ra những mặt tích cực, những hạn chế cần phải hoàn thiện trong quản
lý thu BHXH tại địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Và đề tài cũng đưa ra một số giải
pháp nhằm hoàn thiện công tác thu BHXH tại địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
Đề tài “Nghiên cứu các giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác thu bảo
hiểm xã hội tỉnh Quảng Ninh” của tác giả Thái Văn Nam (năm 2012): Đề tài
đã nêu được vấn đề thực trạng của công tác tổ chức quản lý thu BHXH tỉnh
Quảng Ninh. Và từ đó đưa ra được những nguyên nhân ảnh hưởng đến tổ
chức công tác thu Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Ninh. Đề xuất một số giải
pháp hữu hiệu nhằm hoàn thiện tổ chức công tác thu bảo hiểm xã hội tỉnh
Quảng Ninh.
Đề tài“Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã
hội tỉnh Quảng Nam”, Nguyễn Thị Thanh Thanh (2017) hệ thống hóa những
vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý thu BHXH, các nhân tố quan trọng
ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH, đề tài nghiên cứu đánh giá thực

trạng công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội tại BHXH tỉnh Quảng Nam giai


5

đoạn 2014 – 2016; những thành công đạt được và hạn chế trong công tác quản
lý thu bảo hiểm xã hội tại BHXH tỉnh Quảng Nam. Tác giả đề xuất các giải
pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH tại BHXH tỉnh Quảng
Nam.
Đề tài “Tăng cường công tác kiểm soát thu BHXH tại BHXH tỉnh Quảng
Nam”, Nguyễn Thị Minh Trang (2017) đã dựa trên cơ sở lý luận về kiểm soát
nội bộ, kiểm soát quy trình quản lý thu BHXH để làm rõ thực trạng và đánh
giá công tác kiểm soát thu BHXH tại BHXH tỉnh Quảng Nam, bên cạnh đó
tác giả đã tổng hợp các sai phạm, các hạn chế và nguyên nhân của thực trạng
kiểm soát thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Nam;trên cơ sở
đó tác giả đã đề xuất các giải pháp tăng cường kiểm soát thu bảo hiểm xã hội
tại BHXH tỉnh Quảng Nam. Luận văn này trình bày về kiểm soát thu BHXH
nên phạm vi nghiên cứu của luận văn này chủ yếu về vấn đề quy định kiểm
soát thu.
Đề tài “Hoàn thiện quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn tỉnh Bến Tre”, Lê Hoàng Diễm
(2014) đã hệ thống các vẫn đề lý luận về quản lý thu bảo hiểm xã hội và quản
lý thu BHXH đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; các nhân tố quan
trọng ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài. Đề tài đã nêu thực trạng và đánh giá chung về quản lý thu BHXH
đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn tỉnh Bến Tre. Tác
giả cũng đã đưa ra một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH đối
với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn tỉnh Bến Tre.
Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các tài liệu hội thảo của ngành, tạp chí
BHXH để có thể tham khảo thêm về những giải pháp có thể phù hợp với tình

hình thực tiễn ở BHXH quận Ngũ Hành Sơn.
Các công trình nghiên cứu trên có mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu,


6

cách tiếp cận khác nhau nhưng chủ yếu nghiên cứu về công tác thu BHXH tại
các thời điểm và địa phương khác nhau. Tuy nhiên, tác giả lại chưa chú trọng
nhiều đến yếu tố nguyên nhân các đơn vị sử dụng lao động nợ và trốn đóng
BHXH .
Trong khi đó, đối tượng tham gia và số thu BHXH ngày càng tăng, tình
trạng nợ đọng càng lớn và thời gian kéo dài, nhưng chưa có những chế tài phù
hợp để buộc các đơn vị phải nộp đúng, nộp đủ, nộp kịp thời; cũng như còn
nhiều đơn vị trốn đóng BHXH và cho đến nay cũng chưa có đề tài nào nghiên
cứu về tình hình quản lý thu tại địa bàn quận Ngũ Hành Sơn.
Đề tài “Quản lý thu bảo hiểm xã hội trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn,
thành phố Đà Nẵng”của tác giả sẽ đi sâu vào việc nghiên cứu và phân tích các
vấn đề liên quan đến việc tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt buộc,
công tác khai thác đơn vị mới và thu hồi nợ đọng dựa trên các quy định về
quản lý thu BHXH và các quy định khác có liên quan đến công tác quản lý thu
BHXH trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn. Trên cơ sở lý luận khoa học và thực
tiễn đề tài sẽ đề xuất các giải pháp để tăng cường công tác quản lý thu BHXH
bắt buộc, công tác thu hồi nợ đọng và khai thác đơn vị mới trên địa bàn quận
Ngũ Hành Sơn. Đây là việc làm cấp thiết hiện nay để góp phần đảm bảo an
sinh xã hội cho đất nước ta nói chung và quận Ngũ Hành Sơn nói riêng.


7

CHƯƠNG 1

LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. KHÁI QUÁT VỀ QUẢN LÝ THU BHXH
1.1.1. Khái niệm về BHXH, quản lý thu BHXH
Theo Bộ luật lao động: BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một
phần thu nhập cho NLĐ khi họ bị mất hoặc giảm khoản thu nhập từ nghề
nghiệp do bị mất hoặc giảm khả năng lao động hoặc mất việc làm do những
rủi ro xã hội thông qua việc hình thành, sử dụng một quỹ tài chính do sự đóng
góp của các bên tham gia BHXH, nhằm góp phần đảm bảo an toàn đời sống
của NLĐ và gia đình họ, đồng thời góp phần bảo đảm an toàn xã hội.[11]
Theo Luật BHXH: BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần
thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau,
thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động
hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH. [25]
BHXH bắt buộc là loại hình BHXH mà người lao động và người sử dụng
lao động phải tham gia.
Quản lý nói chung là sự tác động của chủ thể quản lý vào đối tượng quản
lý là tập thể quản lý là tập thể con người để khơi nguồn các động lực sáng tạo,
phối hợp và hướng hoạt động của họ nhằm thực hiện mục tiêu đã xác định.
Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý thu BHXH. Tuy nhiên có thể
coi quản lý thu BHXH là hoạt động tổ chức, điều hành và giám sát của cơ
quan BHXH nhằm đảm bảo đơn vị SDLĐ và NLĐ chấp hành nghĩa vụ nộp
BHXH vào quỹ BHXH theo quy định của pháp luật.
Quản lý thu BHXH đảm bảo cho chính sách BHXH được thực thi
nghiêm chỉnh trong thực tiễn. Quản lý tốt việc thu BHXH chính là điều hành,
giám sát để đơn vị SDLĐ và NLĐ phải nộp đúng, nộp đủ và nộp đúng hạn số
phải nộp BHXH vào quỹ BHXH. Vì vậy, có thể khẳng định quản lý thu


8

BHXH có vai trò quyết định đối với sự ổn định và phát triển quỹ BHXH.
1.1.2. Đặc điểm của quản lý thu BHXH
a. Đặc điểm của BHXH
- Đối với bất kỳ quốc gia nào, bảo hiểm xã hội luôn là trụ cột quan trọng
của hệ thống an sinh xã hội.
- Mục đích hoạt động của BHXH không vì lợi nhuận mà vì quyền lợi của
người lao động, của cả cộng đồng.
- BHXH được hình thành trên cơ sở quan hệ lao động, giữa các bên cùng
tham gia và được hưởng BHXH. Nhà nước ban hành các chế độ, chính sách
BHXH, tổ chức ra cơ quan chuyên trách, thực hiện nhiệm vụ quản lý hoạt
động BHXH. Chủ sử dụng và người lao động có trách nhiệm đóng góp để
hình thành quỹ BHXH. Người lao động và gia đình của họ được cung cấp tài
chính từ quỹ BHXH khi họ có đủ điều kiện theo chế độ BHXH quy định. Đó
chính là mối quan hệ của bên tham gia BHXH.
- Từ mối quan hệ về BHXH, nếu xem xét một cách toàn diện thì BHXH
hàm chứa và phản ánh những đặc điểm cơ bản sau:
- BHXH là hoạt động dịch vụ công, mang tính xã hội cao lấy hiệu quả xã
hội làm mục tiêu hoạt động. Hoạt động BHXH là quá trình tổ chức, triển khai
thực hiện các chế độ, chính sách BHXH của tổ chức quản lý BHXH đối với
người lao động tham gia và hưởng các chế độ BHXH.
- BHXH là một loại hàng hóa tư nhân mang tính bắt buộc do nhà nước
cung cấp, nên việc tham gia BHXH về nguyên tắc là bắt buộc đối với mọi
người lao động do Nhà nước quản lý và cung cấp dịch vụ.
- Người lao động được hưởng trợ cấp BHXH trên cơ sở mức đóng và
thời gian đóng BHXH, có chia sẻ rủi ro và thừa kế. Thông thường, mức đóng
góp và hưởng trợ cấp đều có mối liên hệ đến thu nhập (tiền lương, tiền công)


9

của người lao động. Điều này thể hiện tính công bằng xã hội gắn liền giữa
quyền và nghĩa vụ của NLĐ.
- Việc phân phối sử dụng quỹ BHXH được chia hai phần:
+ Phần thực hiện chế độ hưu trí mang tính chất bồi hoàn. Mức bồi hoàn
phụ thuộc vào mức đóng góp vào quỹ BHXH.
+ Các chế độ còn lại mang tính chất bồi hoàn, vừa mang tính chất không
bồi hoàn. Nghĩa là người lao động trong quá trình lao động không bị ốm đau,
tai nạn thì không được bồi hoàn; khi bị ốm đau, tai nạn và theo quy định trong
điều lệ BHXH hiện hành.
Sự tồn tại và phát triển quỹ BHXH phụ thuộc vào điều kiện phát triển
kinh tế, xã hội của xã hội loài ngời nói chung và từng nước nói riêng; Việc
vận dụng và thực hiện các chế độ BHXH do tổ chức quốc tế về lao động quy
định hoàn toàn phụ thuộc vào điều kiện kinh tế xã hội từng nước, để vừa ổn
định đời sống của người lao động, vừa ổn định phát triển kinh tế xã hội của
đất nước.
b. Đặc điểm của quản lý thu BHXH
- Số đối tượng phải thu là rất lớn và gia tăng theo thời gian nên công tác
quản lý thu BHXH là rất khó khăn và phức tạp.
- Công tác thu mang tính chất định kỳ, lặp đi lặp lại do đó khối lượng
công việc là rất lớn đòi hỏi nguồn nhân lực và cơ sở vật chất phục vụ cho
công tác thu cũng phải tương ứng.
- Đối tượng thu là tiền nên dễ xảy ra sai phạm, vi phạm đạo đức và lạm
dụng quỹ vốn tiền thu BHXH.
Các đặc điểm trên có ảnh hưởng lớn đến công tác quản lý thu BHXH của
cơ quan BHXH các cấp.
1.1.3. Ý nghĩa của quản lý thu BHXH
Quản lý thu BHXH được thực hiện tốt thì góp phần góp phần ổn định thu

10

nhập cho NLĐ và gia đình NLĐ, đảm bảo thực hiện công bằng xã hội, thúc
đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế của đất nước.
-

Đối với người lao động

+

BHXH có góp phần ổn định thu nhập cho NLĐ và gia đình NLĐ.

BHXH đảm bảo, thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động
tham gia BHXH khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do mất khả năng lao động
hoặc mất việc làm. Sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp này chắc chắn sẽ xảy ra vì
suy cho cùng, mất khả năng lao động sẽ đến với tất cả mọi người lao động khi
hết tuổi lao động theo các điều kiện quy định của BHXH. Còn mất việc làm và
mất khả năng lao động tạm thời làm giảm hoặc mất thu nhập, người lao động
cũng sẽ được hưởng trợ cấp BHXH với mức hưởng phụ thuộc vào các điều
kiện cần thiết, thời điểm và thời hạn được hưởng phải đúng quy định.
+ Ngoài việc đảm bảo đời sống kinh tế, BHXH tạo được tâm lý an tâm,
tin tưởng.
-

Đối với nền kinh tế - xã hội

BHXH góp phần đảm bảo thực hiện công bằng xã hội, thúc đẩy tăng
trưởng và phát triển kinh tế của đất nước, phân phối trong bảo hiểm là sự
phân phối lại giữa những người có thu nhập cao, với những người có thu nhập
thấp; giữa những người khỏe mạnh, có việc làm với những người ốm yếu, thất

nghiệp; giữa những người đang hưởng trợ cấp với những người chưa được
hưởng trợ cấp.
1.1.4. Mục tiêu của quản lý thu BHXH
Thu là việc nhà nước bắt buộc hoặc các đối tượng tham gia đóng góp
để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành nên quỹ BHXH,
nhằm đảm bảo chi trả cho hoạt động BHXH.
Nghị quyết 21-NQ/TW đã nêu rõ: để “thực hiện có hiệu quả các chính
sách, chế độ BHXH, BHYT; tăng nhanh diện bao phủ đối tượng tham gia


11

BHXH, nhất là BHXH tự nguyện; thực hiện mục tiêu BHYT toàn dân. Phấn
đấu đến năm 2020, có khoảng 50% lực lượng lao động tham gia BHXH, 35%
lực lượng lao động tham gia BHTN; trên 80% dân số tham gia BHYT”. [1]

1.2. NỘI DUNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.2.1. Tuyên truyền về chế độ, chính sách pháp luật BHXH
“Tuyên truyền” theo nghĩa rộng là hoạt động có mục đích của chủ thể
nhằm truyền bá những tri thức, giá trị tinh thần, tư tưởng đến đối tượng, biến
những kiến thức, giá trị tinh thần đó thành nhận thức, niềm tin, tình cảm của
đối tượng, thôi thúc đối tượng hành động theo những định hướng, những mục
tiêu do chủ thể tuyên truyền đặt ra.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Tuyên truyền là đem một việc gì đó nói cho
dân hiểu, dân nhớ, dân theo, dân làm. Nếu không đạt mục đích đó, là tuyên
truyền thất bại”
Truyên truyền về chế độ, chính sách pháp luật về BHXH là hoạt động cho
người lao động và nhân dân cả nước hiểu rõ chính sách BHXH là một chính
sách quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống ASXH, góp phần thực hiện tiến bộ
và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội và phát triển kinh tế xã

hội. Do đó, công tác tuyên truyền, phổ biến chế độ, chính sách, pháp luật về
BHXH có tầm quan trọng và phải tổ chức thực hiện thường xuyên.
Tầm quan trọng của công tác tuyên truyền, phổ biến chế độ, chính sách,
pháp luật về BHXH được thể hiện ở các khía cạnh chủ yếu sau:
- Thông qua hoạt động này nhằm giúp các đơn vị SDLĐ, NLĐ và nhân dân
hiểu đúng, đầy đủ về chế độ, chính sách BHXH. Đồng thời nâng cao nhận thức,
trách nhiện của toàn xã hội trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH.
- Thúc đẩy quá trình thực thi pháp luật, đưa chính sách, pháp luật đi vào
cuộc sống, đảm bảo tính tuân thủ pháp luật.


12

- Nâng cao nhận thức, tăng cường vai trò, trách nhiệm của các cơ quan
quản lý nhà nước, chính quyền các cấp trong việc tổ chức thực hiện pháp luật.
- Phát hiện những bất cập cả trong cơ chế, chính sách và quá trình tổ chức
thực thi pháp luật để đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Nội dung tuyên truyền gồm
- Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền những nội dung cơ bản của Luật
BHXH; những định hướng chỉ đạo của BHXH Việt Nam trong các lĩnh vực
của ngành; kết quả thực hiện chính sách BHXH đạt được trong thời gian qua
để động viên các tầng lớp nhân dân tích cực và chủ động tham gia BHXH,
phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ trọng tâm của Ngành.
- Tập trung tuyên truyền những kết quả ngành BHXH đạt được trong
việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy mạnh giao dịch điện tử, hỗ trợ các
đơn vị SDLĐ trong thực hiện thủ tục hành chính và những chỉ tiêu đạt được
trong việc giảm thời gian thực hiện BHXH.
- Tuyên truyền đầy đủ và kịp thời các hoạt động của BHXH Việt Nam
nhằm tiếp tục khẳng định vị trí, chức năng, vai trò của Ngành trong việc tổ
chức thực hiện chính sách BHXH; nêu bật kết quả đạt được và những kinh

nghiệm thực tiễn đạt được.
- Tổ chức hội nghị, hội thảo, tập huấn, tọa đàm, đối thoại trực tiếp, tổ chức
các đội tuyên truyền lưu động, hội thi tuyên truyền viên, phát hành ấn phẩm...
- Phối hợp với các cơ quan thông tấn, báo chí ở Trung ương và địa
phương triển khai thực hiện các hoạt động tuyên truyền thông qua việc thực
hiện các chuyên trang, chuyên mục, chuyên đề và các bài viết, phóng sự, tin
tức, tổ chức các buổi tọa đàm, game show truyền hình...
- Tổ chức tuyên truyền trực quan thông qua các ấn phẩm tuyên truyền:
pano, khẩu hiệu, áp phích, tranh cổ động, tờ rơi, tờ gấp, sách cẩm nang... với nội
dung phong phú theo đặc thù kinh tế - xã hội, văn hóa của từng vùng miền.


13

- Tổ chức các đợt tuyên truyền lưu động, tuyên truyền trực quan vào các
dịp lễ lớn: Kỷ niệm ngày thành lập BHXH Việt Nam (16/12) và ngày BHYT
Việt Nam (01/7).
Khi thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến chế độ, chính sách, pháp
luật về BHXH cần lưu ý:
- Công tác tuyên truyền phải được tiến hành thường xuyên, đồng bộ ở
các cấp; phong phú về nội dung, đa dạng về hình thức thể hiện, tổ chức triển
khai các hoạt động tuyên truyền thiết thực, hiệu quả, đảm bảo đưa thông tin
đến với mọi người lao động và nhân dân trên cả nước.
- Đổi mới, nâng cao hiệu quả tuyên truyền huy động được sức mạnh của
toàn xã hội, sự vào cuộc của hệ thống chính trị, trách nhiệm của các cấp, các
ngành trong việc tuyên truyền thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH.
- Tăng cường công tác kiểm tra, hướng dẫn và tạo điều kiện để các địa
phương, đơn vị thuộc hệ thống BHXH Việt Nam thường xuyên làm tốt công
tác tuyên truyền.
1.2.2. Lập dự toán thu BHXH

Dự toán thu BHXH là bảng tổng hợp số thu dự kiến về BHXH trong một
thời kỳ nhất định. Dự toán thu BHXH là cơ sở để phân bổ nguồn lực tài chính
cho hoạt động của các cơ quan BHXH các cấp trong kỳ kế hoạch. Dự toán thu
đối với BHXH các cấp là nhiệm vụ được Nhà nước giao mang tính pháp lệnh;
cơ quan BHXH các cấp phải lấy việc hoàn thành dự toán thu BHXH là nhiệm
vụ chính trị hàng đầu của BHXH các cấp. Vì vậy, việc xây dựng và tổ chức
thực hiện dự toán thu được tiến hành trên cơ sở dự báo điều kiện kinh tế - xã
hội của đất nước nói chung và của từng địa phương nói riêng, gắn bó với đó là
việc đảm bảo tính bền vững của nguồn thu, tính khả thi và hiệu quả.
- Lập dự toán thu BHXH là việc có ý nghĩa quyết định đối với quá trình
quản lý thu BHXH. Lập dự toán thu là việc xác định các chỉ tiêu dự toán thu


14

BHXH và xây dựng các biện pháp thực hiện các chỉ tiêu đề ra. Lập dự toán
thu là quá trình dự báo, tính toán mức độ và các biện pháp tổ chức động viên
nguồn thu vào quỹ BHXH. Căn cứ theo tiêu thức độ dài thời gian có thể phân
loại dự toán thu BHXH thành dự toán dài hạn, dự toán trung hạn và dự toán
ngắn hạn. Dự toán thu BHXH dài hạn, trung hạn thường mang tính chất dự
báo gắn với một kỳ ổn định NSNN. Dự toán thu BHXH ngắn hạn là dự toán
có hiệu lực từ một năm trở xuống bao gồm:
+ Dự toán năm: gắn với dự toán ngân sách và kế hoạch phát triển kinh tế
- xã hội hằng năm. Cơ quan BHXH các cấp đều phải lập dự toán thu BHXH
năm. Dự toán thu BHXH năm mang tính pháp lệnh. Để thực hiện dự toán
pháp lệnh, cơ quan BHXH còn phải lập và giao dự toán quý, tháng, dự toán
phấn đấu để điều hành thu.
Dự toán quý: căn cứ xây dựng dự toán thu BHXH quý là dự toán pháp
lệnh đã được phê chuẩn và dự toán phấn đấu. Trên cơ sở số dự toán thu cả
năm mà phân bổ cho từng quý cho phù hợp với quy luật vận động của nguồn

thu trong từng quý.
Dự toán tháng: là dự toán thu mang tính chất tác nghiệp nhằm triển khai
thực hiện dự toán quý và dự toán năm. Dự toán tháng được lập ở BHXH tỉnh
và BHXH các huyện, thị xã, thành phố. Dự toán tháng có ý nghĩa rất quan
trọng trong việc thúc đẩy cơ quan BHXH tăng cường các biện pháp quản lý
các khoản thu theo các khoản phát sinh hàng tháng để nộp kịp thời vào quỹ
BHXH, tránh tình trạng dồn thu vào những tháng cuối năm.
Việc lập dự toán thu BHXH phải đảm bảo tính khách quan, trung thực.
Dự toán thu BHXH phải đảm bảo tính tiên tiến, tích cực, chủ động, phù hợp
với tăng trưởng kinh tế và quy luật tăng trưởng thu trên địa bàn.


15

1.2.3. Tổ chức thu BHXH
a. Các cơ quan quản lý nhà nước về BHXH
Theo quy định tại điều 8 Luật BHXH, các cơ quan quản lý nhà nước về
BHXH gồm:
- Chính phủ, Bộ LĐTBXH, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
thực hiện quản lý trong phạm vi địa phương.
- Sở LĐTBXH có trách Nhiệm giúp UBND tỉnh, thành phố thực hiện
chức năng quản lý nhà nước về BHXH.
b. Tổ chức bộ máy thực hiện thu BHXH
BHXH Việt Nam được tổ chức và quản lý theo ngành dọc, tập trung,
thống nhất từ trung ương đến địa phương theo sơ đồ hình 1.1, gồm có:
- Trung ương là BHXH Việt Nam.
- Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương là BHXH tỉnh, thành phố trực
thuộc trung ương.
- Quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh ( gọi chung là BHXH huyện)
trực thuộc BHXH tỉnh.

BHXH Việt Nam

BHXH
Tỉnh 1

BHXH
Huyện 1.1

BHXH
Tỉnh 2

BHXH
Huyện 1.n

BHXH
Tỉnh n

BHXH
tỉnh 61

BHXH
Huyện 61.1

BHXH Bộ
Công an, Bộ
Quốc phòng,
Ban cơ yếu
Chínhphủ
BHXH
Huyện 61.n

Hình 1.1. Sơ đồ mô hình tổng quan về phân cấp quản lý thu BHXH


16

Theo mô hình trên, việc phân cấp quản lý như sau
- Bảo hiểm xã hội Việt Nam: Chỉ đạo, hướng dẫn và kiểm tra tình hình

thực hiện công tác quản lý thu, cấp sổ BHXH trong toàn ngành bao gồm cả
BHXH thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Ban Cơ yếu Chính phủ. Xác
định mức lãi suất bình quân trong năm của hoạt động đầu tư quỹ BHXH và
thông báo cho BHXH tỉnh.
- Bảo hiểm xã hội tỉnh:

+ Căn cứ tình hình thực tế của địa phương để phân cấp quản lý thu
BHXH cho phù hợp với chức năng, nhiệmvụ;
+ Xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu liên quan đến người lao động tham gia
BHXH trên địa bàn tỉnh;
+ Xây dựng kế hoạch và hướng dẫn, kiểm tra tình hình thực hiện công
tác thu, cấp sổ BHXH theo phân cấp quản lý và quyết toán số tiền thu BHXH
đối với BHXH huyện theo định kỳ quý, 6 tháng, năm và lập "Biên bản thẩm
định số liệu thu BHXH bắt buộc".
- Bảo hiểm xã hội huyện: Tổ chức, hướng dẫn thực hiện thu BHXH; cấp

sổ BHXH đối với người sử dụng lao động và người lao động theo phân cấp
quản lý;
- BHXH thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Ban Cơ yếu Chính phủ:

Trực tiếp thu BHXH, cấp sổ BHXH đối với người lao động do Bộ Quốc

phòng, Bộ Công an và Ban Cơ yếu Chính phủ quản lý; xây dựng kế hoạch thu
và báo cáo quyết toán thu BHXH, cấp sổ BHXH hàng năm với cơ quan
BHXH Việt Nam.[4]
- Quy trình quản lý thu BHXH được thực hiện theo các bước
Lập kế hoạch

Tổ chức thực hiện

Thanh tra, kiểm tra

Hình 1.2. Quy trình quản lý thu


17

- Để thực hiện tốt nội dung quản lý thu về BHXH thì cần thực hiện tốt

công tác:
+ Tuyên truyền, phổ biến chế độ chính sách, pháp luật về BHXH
+ Dự toán thu
+ Tổ chức công tác thu BHXH
c. Hoạt động thu BHXH
Nhằm cụ thể hóa Luật BHXH về thu BHXH, BHXH Việt Nam đã ban hành
Quy trình thu BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ-BNN thể hiện qua sơ đồ quy
trình quản lý thu BHXH tại BHXH được thể hiện bằng Hình 1.2. (Hình 1.2. Sơ đồ
quy trình quản lý thu BHXH, BHYT, BHTN) nhằm mục đích:
- Thu đúng quy định, thu đầy đủ và đảm bảo công chức viên chức thực
hiện đúng nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định.
- Quản lý đối tượng, quản lý tiền thu, quản lý nợ và thực hiện theo quy
trình thu BHXH.