Vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TƢ PHÁP

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

LÊ THANH THỦY

VAI TRÒ CỦA CƠ QUAN THANH TRA
TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HÀNH CHÍNH

MÃ SỐ: 60 38 20
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN:
TS. NGUYỄN THỊ THỦY.

Hà Nội - 2011


MỤC LỤC
NỘI DUNG

SỐ
TRANG

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

1

2. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn

3

3. Tình hình nghiên cứu

3

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

5

5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu

6

6. Những nội dung mới của luận văn

6

7. Kết cấu của luận văn

7

CHƢƠNG I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA

8

CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG GIẢI QUYẾT

KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
1.1. Khiếu nại hành chính

8

1.2. Giải quyết khiếu nại hành chính

11

1.3. Cơ sở lý luận về vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết

13

khiếu nại hành chính
1.3.1. Khái quát về cơ quan thanh tra

14

1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra

16

CHƢƠNG II: THỰC TRANG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CƠ

30

QUAN THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG GIẢI QUYẾT
KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
2.1. Vai trò tham mƣu của cơ quan thanh tra theo quy định của
pháp luật hiện hành và thực tiễn thực hiện

30


2.2. Vai trò thanh tra, kiểm tra của cơ quan thanh tra trong giải

44

quyết khiếu nại hành chính theo quy định của pháp luật hiện hành
và thực tiễn thực hiện.
2.3. Vai trò quản lý hành chính nhà nƣớc của cơ quan thanh tra

47

đối với công tác giải quyết khiếu nại hành chính theo quy định
của pháp
2.4. Vai trò giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan thanh tra

50

2.5. Đánh giá chung về việc thực hiện vai trò của các cơ quan

55

thanh tra nhà nƣớc trong giải quyết khiếu nại hành chính
CHƢƠNG III: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO

57

VAI TRÒ CỦA CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƢỚC TRONG

GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
3.1. Sự cần thiết nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra nhà

57

nƣớc trong giải quyết khiếu nại hành chính
3.1.1. Yêu cầu bảo đảm thực hiện quyền cơ bản của công dân, xây

57

dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nhà nƣớc
của dân, do dân và vì dân.
3.1.2. Yêu cầu của việc nâng cao tinh thần trách nhiệm của các

58

công chức Nhà nƣớc trƣớc nhân dân chống các biểu hiện tham
nhũng, tiêu cực, độc đoán, chuyên quyền, mất dân chủ
3.1.3. Yêu cầu cải cách nền hành chính nhà nƣớc, cải cách thủ tục

59

hành chính trong việc giải quyết khiếu nại hành chính của nhân
dân
3.2. Phƣơng hƣớng nhằm nâng cao vai trò của các cơ quan thanh

59

tra nhà nƣớc trong việc giải quyết khiếu nại hành chính
3.2.1. Tăng cƣờng sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền đối

59


với các cơ quan thanh tra nhà nƣớc trong việc giải quyết khiếu nại
hành chính.
3.2.2. Tăng cƣờng năng lực trong công tác giải quyết khiếu nại

61

hành chính cho các cơ quan thanh tra nhà nƣớc
3.3. Giải pháp nâng cao vai trò của cơ quan thanh tra

62

3.3.1. Giải pháp về xây dựng pháp luật

62

3.3.2. Giải pháp về thực hiện vai trò

66

KẾT LUẬN

70

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

73

1

ĐỀ TÀI
VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA
TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân đã đƣợc ghi
nhận trong các bản Hiến pháp và đƣợc thể chế hóa trong những văn bản pháp
luật hiện hành. Thực hiện quyền khiếu nại, khiếu nại hành chính nói riêng là
một hình thức dân chủ trực tiếp để nhân dân tham gia hoạt động quản lý nhà
nƣớc, giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nƣớc, công chức nhà nƣớc.
Giải quyết khiếu nại hành chính là vấn đề đƣợc Đảng và Nhà nƣớc ta
đặc biệt coi trọng. Giải quyết tốt khiếu nại hành chính của công dân, nhằm
bảo đảm thực hiện quyền cơ bản của công dân, thực hiện quyền dân chủ xã
hội chủ nghĩa; góp phần đấu tranh chống biểu hiện quan liêu, cửa quyền, thiếu
dân chủ, tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan nhà nƣớc, công chức nhà nƣớc;
góp phần ổn định tình hình chính trị - xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế.
Trong hoạt động quản lý Nhà nƣớc bằng pháp luật đối với mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội, đặc biệt là việc quản lý nền kinh tế nhiều thành phần,
phát triển theo cơ chế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa thì khó tránh
khỏi những mâu thuẫn giữa quyền, lợi ích của công dân, tổ chức với nhà
nƣớc. Đây chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến bất đồng giữa cá
nhân, tổ chức với Nhà nƣớc dẫn đến khiếu nại. Tình trạng độc đoán, chuyên
quyền, tham nhũng, tiêu cực trong cơ quan nhà nƣớc cũng là một trong những
nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại. Mặt khác khi chuyển đổi cơ chế mà
trọng tâm là đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, nhiều quy định pháp luật không
còn phù hợp, nhiều quan hệ phát sinh chƣa đƣợc điều chỉnh kịp thời do đó

2

nảy sinh mâu thuẫn giữa yêu cầu quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật với thực
tiễn pháp luật chƣa đầy đủ cũng nảy sinh khiếu nại.
Giải quyết khiếu nại hành chính là trách nhiệm của các cơ quan quản lý
Nhà nƣớc và các cơ quan thanh tra nhà nƣớc. Trách nhiệm này đã đƣợc ghi
nhận trong nhiều văn kiện của Đảng, văn bản pháp luật nhƣ Luật Khiếu nại,
tố cáo ban hành năm 1998 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
Khiếu nại, tố cáo năm 2004, 2005, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho các cơ
quan nhà nƣớc có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính.
Cơ quan thanh tra nhà nƣớc trong những năm qua luôn cố gắng hoàn
thành tốt vai trò, nhiệm vụ của Đảng và Nhà nƣớc đã tin cậy giao cho. Mỗi
năm, thanh tra các cấp, các ngành đã giải quyết và tham mƣu cho Thủ trƣởng
cơ quan cùng cấp giải quyết hàng chục nghìn vụ việc khiếu nại, tố cáo, tiến
hành đƣợc hàng trăm cuộc thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của các ngành, các
cấp trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Qua đó giúp Đảng và Nhà nƣớc
phát hiện và xử lý nhiều hành vi vi phạm pháp luật, thu hồi cho ngân sách nhà
nƣớc, khôi phục lại quyền và lợi ích hợp pháp cho công dân với một số lƣợng
lớn tài sản có giá trị cũng nhƣ pháp luật của Nhà nƣớc. Kết quả thực hiện
công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của ngành thanh tra đã góp phần quan
trọng vào việc tăng cƣờng pháp chế XHCN, nâng cao hiệu lực quản lý nhà
nƣớc, phát huy quyền dân chủ nhân dân, củng cố niềm tin của nhân dân vào
Đảng và Nhà nƣớc.
Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay việc thực hiện vai trò, trách nhiệm của
các cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính có những hạn chế
nhất định, không ít vụ việc khiếu nại không đƣợc giải quyết dứt điểm, việc
thực hiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại chƣa nghiêm, dẫn tới
hiệu quả giải quyết các vụ việc khiếu nại thấp, khiếu nại vƣợt cấp tăng lên.

Thực trạng trên do nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân quan trọng là các


3

quy định về khiếu nại, giải quyết khiếu nại còn có những hạn chế và đã bộc lộ
nhiều bất cập nhƣ quy định chƣa rõ ràng về thẩm quyền, thủ tục trong giải
quyết khiếu nại dẫn đến tình trạng đùn đẩy, né tránh không giải quyết dẫn đến
không đáp ứng yêu cầu thực tiễn vì vậy để khắc phục nguyên nhân trên, Luật
Khiếu nại đã đang đƣợc xây dựng nhằm phù hợp với yêu cầu phát triển kinh
tế - xã hội, khắc phục cơ bản những bất cập, hạn chế của các quy định pháp
luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại đang đƣợc đặt ra hiện nay. Một số
vấn đề lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra cũng cần tiếp tục đƣợc làm
rõ. Do đó việc nghiên cứu để khẳng định vai trò của các cơ quan thanh tra nhà
nƣớc trong việc giải quyết các khiếu nại hành chính là cần thiết.
2. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích của luận văn
Luận văn luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn để xác định vai trò
của các cơ quan thanh tra nhà nƣớc trong việc giải quyết khiếu nại hành chính.
Đề xuất những giải pháp nâng cao hơn nữa vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nƣớc trong giải quyết khiếu nại hành chính thông qua việc đổi
mới hoạt động thanh tra, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về giải
quyết khiếu nại hành chính.
- Nhiệm vụ của luận văn
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn xác định vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nƣớc trong giải quyết khiếu nại hành chính.
Đánh giá thực trạng việc thực hiện vai trò (thông qua nhiệm vụ) của các
cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính.
Đề xuất các giải pháp nâng cao hơn nữa vai trò của các cơ quan thanh
tra trong giải quyết khiếu nại hành chính.

3. Tình hình nghiên cứu
- Tình hình nghiên cứu trong nước


4

Từ trƣớc tới nay đã có một số đề tài khoa học và luận văn tốt nghiệp
cử nhân, thạc sỹ nghiên cứu ở mức độ nhất định về vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nƣớc trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo; nghiên cứu
những quy định pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Ví dụ: Nghiên cứu việc giải
quyết khiếu nại của công dân trong hệ thống các cơ quan hành chính nhà
nƣớc, trong đó có các cơ quan thanh tra nhà nƣớc khi thiết lập Tòa án hành
chính ở Việt Nam; nghiên cứu về việc cải cách thủ tục hành chính trong tổ
chức tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan thanh tra
nhà nƣớc, các cơ quan hành chính nhà nƣớc; nghiên cứu các quy định của
pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, phát hiện những quy định
bất hợp lý, chƣa phù hợp để từ đó đề xuất phƣơng hƣớng hoàn thiện các quy
định pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong điều kiện xây
dựng nhà nƣớc pháp quyền ở Việt Nam…, đặc biệt đã có đề tài nghiên cứu về
vai trò của các cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính, tuy
nhiên những đề tài này nghiên cứu khi chƣa sửa đổi Luật Khiếu nại, tố cáo
năm 2004, 2005 và tiến tới là dự thảo Luật Khiếu nại đang đƣợc triển khai. Vì
vậy có những quy định mới theo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật
Khiếu nại, tố cáo và dự thảo Luật Khiếu nại mới chƣa đƣợc đề cập và nghiên
cứu.
- Các đề tài luận văn đã được nghiên cứu
+ Việc giải quyết khiếu nại của công dân trong hệ thống các cơ quan
hành chính nhà nƣớc khi tòa án hành chính đƣợc thành lập. (Đề tài cấp Bộ,
chủ nhiệm đồng chí Lê Đình Đấu Vụ trƣởng Vụ xét khiếu tố Thanh tra Nhà
nƣớc, nghiệm thu năm 1996)

+ Cải cách thủ tục hành chính trong tổ chức tiếp công dân và giải quyết
khiếu nại, tố cáo. (Đề tài cấp Bộ, chủ nhiệm đồng chí Lê Đình Đấu Vụ trƣởng
Vụ xét khiếu tố Thanh tra Nhà nƣớc, nghiệm thu năm 1999).


5

+ Đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra theo hƣớng đáp ứng yêu cầu
cải cách hành chính nhà nƣớc. (Đề tài cấp Bộ, chủ nhiệm đồng chí Trần Đức
Lƣợng, Vụ trƣởng Vụ thanh tra kinh tế II Thanh tra Nhà nƣớc, nghiệm thu
năm 1996).
+ Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu
quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và chống tham nhũng. (Đề tài nhánh
của đề tài độc lập cấp Nhà nƣớc: Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám
sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc. (chủ nhiệm đề tài: Phạm Văn
Khanh, Tổng Biên tập Tạp chí thanh tra, nghiệm thu năm 2002).
+ Hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong
điều kiện xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền ở nƣớc ta hiện nay. (Luận văn tốt
nghiệp thạc sỹ luật học; Mã số: 5.05.01 – Thạc sỹ Mai Thị Chung).
+ Một số giải pháp nhằm tăng cƣờng hiệu quả công tác giải quyết khiếu
nại, tố cáo của công dân. (Luận văn tốt nghiệp thạc sỹ luật học – Thạc sỹ
Phạm Văn Long).
+ Hoàn thiện sự điều chỉnh pháp luật về thẩm quyền và thủ tục giải
quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam (Luận văn Thạc sỹ luật học, Mã số 601.01
– Ngô Mạnh Toan)
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nƣớc trong giải
quyết khiếu nại hành chính, là nghiên cứu vai trò của Thanh tra Chính phủ,
thanh tra cấp tỉnh, cấp huyện, cấp Bộ, cấp sở trong giải quyết các khiếu nại
đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính

nhà nƣớc, công chức trong cơ quan hành chính nhà nƣớc.
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra
nhà nƣớc trong giải quyết khiếu nại hành chính thể hiện trong các văn kiện
của Đảng, quy định của các văn bản pháp luật của Nhà nƣớc; qua thực tiễn


6

công tác giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan thanh tra trên phạm
vi cả nƣớc, trong thời gian từ năm 1998 đến nay (kể từ khi có Luật Khiếu nại,
tố cáo)
- Giới hạn nghiên cứu vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nƣớc trong
việc giải quyết các khiếu nại hành chính trong giai đoạn giải quyết ở các cơ
quan hành chính nhà nƣớc, còn việc giải quyết trong giai đoạn xét xử tại tòa
án không đề cập đến.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
- Việc nghiên cứu đề tài dựa trên phƣơng pháp duy vật biện chứng, duy
vật lịch sử chủ nghĩa Mác – Lênin, đồng thời dựa trên trên quan điểm của
Đảng và Nhà nƣớc ta về Nhà nƣớc và pháp luật; xây dựng Nhà nƣớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nhà nƣớc của dân, do dân và vì dân.
- Vận dụng phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, điều tra xã hội
học, tổng kết thực tiễn để xem xét, giải quyết các vấn đề cụ thể về lý luận và
thực tiễn.
6. Những nội dung mới của luận văn
Trong thời gian vừa qua đã có một số đề tài, luận văn nghiên cứu về vị
trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra trong
công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, về công tác thanh tra. Nhƣng thông qua
việc nghiên cứu đề tài này, tác giả mong muốn đƣa ra những kết luận khoa
học về vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính dựa
trên những văn bản ra đời sau Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 đó là Luật sửa

đổi bổ sung một số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2004, 2005, dự thảo
gần đây đang đƣợc Quốc hội thảo luận là Luật Khiếu nại tách ra từ Luật
Khiếu nại, tố cáo và thực tiễn về vai trò của các cơ quan thanh tra trong giải
quyết khiếu nại hành chính những năm qua. Từ đó, đề xuất những kiến nghị
nhằm khẳng định và nâng cao hơn nữa vai trò của các cơ quan này trong giải


7

quyết khiếu nại hành chính (đổi mới về tổ chức, phƣơng pháp chỉ đạo điều
hành trong giải quyết khiếu nại hành chính; sửa đổi, bổ sung, các quy định
pháp luật cho phù hợp).
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
đƣợc chia làm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về giải quyết khiếu nại hành chính và vai trò
của các cơ quan thanh tra nhà nƣớc trong giải quyết khiếu nại hành chính
Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nƣớc
trong việc giải quyết khiếu nại hành chính
Chƣơng 3: Phƣơng hƣớng, giải pháp nâng cao vai trò của cơ quan thanh
tra nhà nƣớc trong việc giải quyết khiếu nại hành chính


8

CHƢƠNG I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƢỚC
TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
1.1. Khiếu nại hành chính

Để hiểu về khái niệm khiếu nại hành chính một cách toàn diện, trƣớc
tiên cần tìm hiểu về khái niệm khiếu nại.
Khiếu nại (tiếng La tinh – “Complain”) nghĩa là than, phàn nàn, oán
trách, kêu nài, thƣa kiện. Trong ngôn ngữ tiếng Việt, khiếu nại có nghĩa là
thắc mắc về những việc làm hay quyết định của một ngƣời có quyền hạn đối
với một ngƣời khác. Theo nghĩa này thì phạm vi, đối tƣợng của khiếu nại là
rất rộng và khó xác định cụ thể về nội dung.
Theo thuật ngữ pháp lý phổ thông, khiếu nại là việc yêu cầu cơ quan nhà
nƣớc, tổ chức xã hội hoặc ngƣời có chức vụ giải quyết việc vi phạm các
quyền hoặc lợi ích hợp pháp của bản thân ngƣời khiếu nại hay ngƣời khác.
Theo một số từ điển tiếng việt, khiếu nại thƣờng đƣợc hiểu là đề nghị cơ
quan có thẩm quyền xét một việc làm mà mình không đồng ý, cho là trái phép
hay không hợp lý [18, tr. 151]
Nhƣ vậy, những khái niệm nêu trên đƣợc tiếp cận trên cơ sở những quy
định của pháp luật và vì vậy nó thƣờng hẹp hơn so với nghĩa của từ này, việc
khiếu nại chỉ đề nghị chủ thể là cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền giải quyết.
Theo kết quả nghiên cứu đƣợc công bố trong phạm vi nội bộ một vài năm
trƣớc đây của Thanh tra nhà nƣớc thì khái niệm “khiếu nại” đƣợc hiểu một
cách rộng hơn và đầy đủ hơn nhƣ sau: “Khiếu nại theo nghĩa chung nhất là
việc cá nhân hay tổ chức đề nghị cá nhân, tổ chức hay cơ quan nào đó xem
xét, sửa chữa lại một việc làm mà họ cho là không đúng đắn, gây thiệt hại


9

hoặc sẽ gây thiệt hại đến quyền, lợi ích chính đáng của họ và đòi bồi thường
thiệt hại do việc làm không đúng gây ra” [18, tr. 505]
Nhƣ vậy, khiếu nại là phạm trù rất rộng, có nội dung khá phức tạp, song
căn cứ vào các khái niệm nêu trên thì ta có thể đƣa ra các dấu hiệu của nội
hàm các khái niệm đó, trƣớc hết chủ thể khiếu nại bao gồm: cá nhân (hoặc

công dân), cơ quan, tổ chức; thứ hai, ngƣời bị khiếu nại có thể là cá nhân, cơ
quan, tổ chức; thứ ba, nội dung khiếu nại là việc làm mà ngƣời khiếu nại cho
là không đúng hoặc cho là trái pháp luật, việc làm đó đƣợc biểu hiện bằng
quyết định hoặc hành vi; thứ tƣ, mục đích của việc khiếu nại: là hủy bỏ, đình
chỉ việc làm, bồi thƣờng thiệt hại (về vật chất hoặc tinh thần) do quyết định
hoặc việc làm không đúng đã gây ra. Việc cá nhân, tổ chức đề nghị ngƣời có
thẩm quyền xem xét lại các quyết định pháp luật, hành vi pháp luật trong quản
lý hành chính nhà nƣớc khi họ cho rằng quyết định, hành vi đó xâm hại đến
quyền và lợi ích hợp pháp của họ là khiếu nại hành chính. Có nhiều quan
niệm khác nhau về khiếu nại hành chính. Tuy nhiên quan niệm về khiếu nại
hành chính của Thanh tra Chính phủ đƣa ra có thể đƣợc coi là chính thống
nhất. Quan niệm này đã chính thức đƣợc đƣa vào Từ điển Bách khoa Việt
Nam nhƣ sau: “Khiếu nại hành chính là việc cá nhân hay tổ chức đề nghị cơ
quan hành chính nhà nước xem xét, sửa chữa một hành vi hay một quyết định
hành chính mà họ cho là hành vi và quyết định đó không đúng pháp luật, gây
thiệt hại hoặc sẽ gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của họ” [18, tr
506]. Từ quan niệm này có thể nhận diện khiếu nại hành chính ở những đặc
điểm sau đây:
Thứ nhất, khiếu nại hành chính là quyền của công dân khi tham gia vào
quản lý hành chính nhà nƣớc.
Nhằm chống lại sự xâm phạm của các cơ quan nhà nƣớc và cán bộ,
công chức nhà nƣớc, mặt khác đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả hiệu lực


10

hoạt động của bộ máy quản lý nhà nƣớc. Nhà nƣớc luôn bảo đảm quyền công
dân, việc tiếp nhận và giải quyết các thắc mắc, kiến nghị, các khiếu nại của
ngƣời dân từ rất lâu đã đƣợc Nhà nƣớc Việt Nam quan tâm và luôn coi đó là
một trong những nhiệm vụ quan trọng của bộ máy nhà nƣớc.

Thứ hai, khiếu nại hành chính là việc cá nhân, tổ chức yêu cầu cơ quan
có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc
quyết định kỷ luật cán bộ công chức mà quyết định, hành vi đó có ảnh hƣởng
trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ;
Nhƣ vậy, khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác động
trực tiếp bởi quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc đề nghị của
cán bộ, công chức chịu tác động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ
quan, tổ chức hoặc ngƣời có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Đề nghị này
xuất phát từ nhận thức chủ quan của ngƣời khiếu nại cho rằng quyền và lợi
ích chính đáng của mình bị xâm phạm. Do đó, “ một mặt, khiếu nại là hình
thức phản ứng tích cực của công dân, cơ quan, tổ chức với những hiện tượng
vi phạm các quyền và lợi ích được pháp luật bảo vệ; mặt khác, khiếu nại là
biện pháp ngăn chặn và loại trừ vi phạm” [21. tr. 67-68]
Thứ ba, chủ thể khiếu nại hành chính là cá nhân, cơ quan, tổ chức có
quyền và lợi ích hợp pháp liên quan trực tiếp tới quyết định hành chính, hành
vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức;
Nhƣ vậy chủ thể khiếu nại có thể là công dân, có thể là cơ quan, tổ
chức, có thể là cán bộ, công chức chứ không chỉ là công dân nhƣ trƣớc đây.
Ngoài ra, cá nhân, tổ chức nƣớc ngoài cũng đƣợc hƣởng quyền khiếu nại.
Có nhiều quyết định hành chính, hành vi hành chính có thể xâm hại đến
quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân tổ chức một cách trực tiếp hoặc gián
tiếp, tuy nhiên cá nhân, tổ chức thƣờng phản ứng trƣớc nhà nƣớc đối với


11

những quyết định hành chính, hành vi hành chính ảnh hƣởng hoặc xâm hại
trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Thứ tư, đối tƣợng của khiếu nại hành chính là quyết định hành chính,
hành vi hành chính, hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức.

Trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc, cơ quan quản lý hành
chính nhà nƣớc thực hiện hoạt động quản lý thông qua nhiều hình thức khác
nhau mà pháp luật quy định, trong đó, việc ra quyết định hành chính, hành vi
hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức là hình thức quản lý
hành chính Nhà nƣớc. Quyết định hành chính đƣợc hiểu là quyết định bằng
văn bản của cơ quan hành chính nhà nƣớc hoặc của ngƣời có thẩm quyền
trong cơ quan hành chính nhà nƣớc đƣợc áp dụng một lần đối với một hoặc
một số đối tƣợng cụ thể về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành
chính; Hành vi hành chính đƣợc hiểu là hành vi của cơ quan hành chính nhà
nƣớc, của ngƣời có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nƣớc khi thực
hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật; Quyết định kỷ luật đƣợc
hiểu là quyết định bằng văn bản của ngƣời đứng đầu cơ quan, tổ chức để áp
dụng một trong các hình thức kỷ luật là khiển trách, cảnh cáo, hạ bậc lƣơng,
hạ ngạch, cách chức, buộc thôi việc đối với cán bộ, công chức thuộc quyền
quản lý của mình theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức.
1.2. Giải quyết khiếu nại hành chính
Giải quyết khiếu nại hành chính đƣợc hiểu là quá trình cơ quan nhà nƣớc
có thẩm quyền xem xét, đánh giá đối với quyết định hành chính, hành vi
hành chính, quyết định kỷ luật về tính hợp pháp và tính hợp lý, từ đó đƣa ra
các giải pháp xử lý.
Với cách hiểu trên, có thể hiểu giải quyết khiếu nại hành chính ở những
đặc điểm nhƣ sau:


12

Thứ nhất, cơ sở của giải quyết khiếu nại là khiếu nại hành chính theo
quy định của pháp luật.
Khiếu nại hành chính là biểu hiện của tranh chấp hành chính giữa cá
nhân, tổ chức với cơ quan công quyền khi cá nhân, tổ chức cho rằng quyền

và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi quyết định, hành vi hành chính.
Giải quyết khiếu nại hành chính chỉ đƣợc triển khai khi có khiếu nại hành
chính. Và giải quyết khiếu nại hành chính cũng là nhiệm vụ, trách nhiệm của
cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền nhằm bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp
pháp của cá nhân, tổ chức. Mặt khác việc giải quyết khiếu nại hành chính còn
bảo đảm cho công dân đƣợc tham gia vào giám sát hoạt động quản lý nhà
nƣớc, đồng thời cũng giúp cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền kịp thời sửa
chữa những bất hợp lý, sai sót trong quá trình quản lý; từ đó ý thức trách
nhiệm của chủ thể quản lý cũng đƣợc nâng cao khi có sự giám sát của nhân
dân.
Thứ hai, đối tƣợng xem xét khi giải quyết khiếu nại là quyết định hành
chính, hành vi hành chính bị khiếu nại.
Trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc, các chủ thể quản lý thực
hiện quản lý hành chính nhà nƣớc dựa trên trách nhiệm, quyền hạn mà pháp
luật quy định nhằm duy trì, bảo vệ và củng cố trật tự quản lý hành chính nhà
nƣớc. Việc ban hành quyết định hành chính, hành vi hành chính hợp pháp là
một trong những hoạt động quản lý của chủ thể quản lý vừa là biểu hiện của
việc thiết lập trật tự quản lý vừa là biểu hiện duy trì trật tự quản lý hành chính
nhà nƣớc. Quyết định hành chính, hành vi hành chính bất hợp pháp không
những không thiết lập, duy trì trật tự quản lý, phá vỡ trật tự quản lý mà còn
xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Vì thế khi giải
quyết khiếu nại hành chính, đối tƣợng xem xét chính là các quyết định hành
chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. Kết quả giải quyết khiếu nại chính là


13

việc khẳng định tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính
bị khiếu nại.
Thứ ba, giải quyết khiếu nại đƣợc thực hiện theo thủ tục hành chính –

thủ tục giải quyết khiếu nại
Giải quyết khiếu nại là việc xác minh, kết luận và ra quyết định giải
quyết về tính hợp pháp hay không hợp pháp của quyết định hành chính, hành
vi hành chính do cơ quan nhà nƣớc ban hành khi thực hiện hoạt động quản lý
nhà nƣớc. Đây là một quá trình phức tạp và đòi hỏi khách quan trong quá
trình giải quyết, vì vậy, cần phải đƣợc tiến hành theo thủ tục pháp luật quy
định – thủ tục giải quyết khiếu nại.
Thứ tư, kết quả giải quyết khiếu nại là một quyết định hành chính của
chủ thể giải quyết khiếu nại về việc xem xét lại tính hợp pháp của quyết định
hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức.
Quyết định hành chính của chủ thể giải quyết khiếu nại chính là kết quả
của việc đối chiếu, xem xét một cách toàn diện giữa yêu cầu của ngƣời khiếu
nại và kết quả thẩm tra, xác minh, thu thập chứng cứ của cơ quan giải quyết
khiếu nại. Vì vậy, việc ra quyết định giải quyết khiếu nại là một hoạt động
đặc biệt quan trọng vì chính thông qua hoạt động này mà các yêu cầu của
ngƣời khiếu nại đƣợc thỏa mãn toàn bộ hay từng phần hoặc bị bác bỏ, ngoài
ra, thông qua việc giải quyết khiếu nại cơ quan nhà nƣớc đảm bảo quyền
khiếu nại cho công dân, phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý để kịp
thời bổ sung, sửa đổi, tạo niềm tin trong nhân dân.
1.3. Cơ sở lý luận về vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết
khiếu nại hành chính.
Có nhiều quan niệm khác nhau về “vai trò”. Tuy nhiên, hiểu theo nghĩa
cơ bản nhất thì: “vai trò là chức năng, tác dụng của cái gì đó hoặc của ai đó
trong sự vận động, phát triển của nhóm, tập thể nói chung”[14, tr. 1788].


14

Nhƣ vậy, tùy thuộc vào việc xác định vai trò của một chủ thể hay của
một sự vật mà cách thức tiếp cận vai trò có sự khác nhau. Xem xét vai trò

của một sự vật đƣợc hiểu là ý nghĩa, tầm quan trọng của sự vật đó. Xem xét
vai trò của một chủ thể đƣợc xem xét từ vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền
hạn của cá nhân hoặc một tổ chức. Do đó, vai trò của cơ quan thanh tra trong
giải quyết khiếu nại hành chính đƣợc thể hiện thông qua việc cơ quan thanh
tra thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình trong lĩnh vực giải
quyết khiếu nại hành chính. Điều này cũng có ý nghĩa là cơ sở để xác định
vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính là chức
năng, nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại
hành chính.
1.3.1. Khái quát về cơ quan thanh tra
Cơ quan nhà nƣớc là một bộ phận cấu thành bộ máy nhà nƣớc. Đó là tổ
chức nhà nƣớc có tính độc lập tƣơng đối, có thẩm quyền và thành lập theo
quy định của pháp luật, nhân danh nhà nƣớc thực hiện nhiệm vụ và chức năng
nhà nƣớc bằng những hình thức và phƣơng pháp đặc thù. Nhìn tổng quát bộ
máy nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa Việt Nam đƣợc tổ chức thành bốn phân hệ:
các cơ quan quyền lực nhà nƣớc(các cơ quan đại diện), cơ quan hành pháp, cơ
quan xét xử và các cơ quan kiểm sát. Cơ quan hành chính nhà nƣớc thực hiện
hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc ở mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Cơ quan hành chính nhà nƣớc còn đƣợc gọi là cơ quan chấp hành của cơ quan
quyền lực nhà nƣớc và là cơ quan hành chính nhà nƣớc. Cơ quan hành chính
nhà nƣớc cao nhất ở nƣớc ta theo Hiến pháp 1992 là Chính phủ, đứng đầu là
Thủ tƣớng Chính phủ. Các cơ quan hành chính nhà nƣớc khác ở trung ƣơng
chịu trách nhiệm quản lý thống nhất các ngành, các lĩnh vực khác nhau trong
phạm vi cả nƣớc là các Bộ, Cơ quan ngang bộ, Cơ quan thuộc Chính phủ; cơ


15

quan hành chính ở địa phƣơng có vai trò quản lý hành chính ở địa phƣơng và
trực thuộc Chính phủ là Ủy ban nhân dân các cấp.

Thanh tra là một khâu trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc.
Hoạt động thanh tra nhằm kiểm soát hữu hiệu việc thực thi quyền lực nhà
nƣớc trong lĩnh vực hành pháp. Từ yêu cầu phải có hoạt động thanh tra dẫn
đến hình thành các tổ chức thanh tra là một nhu cầu tất yếu của quá trình quản
lý nhà nƣớc. Ngay sau khi thành lập nƣớc Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh
ban hành Sắc lệnh 64/SL ngày 23/11/1945 thiết lập Ban thanh tra đặc biệt,
đây là cơ sở đầu tiên đặt nền móng cho việc hình thành hệ thống tổ chức
thanh tra. Trải qua các thời kỳ lịch sử cùng với sự chuyển đổi cơ chế quản lý,
hoạt động thanh tra cũng đƣợc thay đổi theo, năm 1990 Pháp lệnh thanh tra
đƣợc Hội đồng nhà nƣớc thông qua ngày 29/3/1990; sự ra đời của Tòa hành
chính năm 1996 và Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998 (sửa đổi, bổ sung năm
2004 và 2005); Luật Thanh tra năm 2004; tiếp theo là Luật Tố tụng hành
chính năm 2010 và đặc biệt là Luật Thanh tra năm 2010 ra đời thay thế Luật
Thanh tra năm 2004. Qua các thời kỳ lịch sử thì tổ chức thanh tra nhà nƣớc
vẫn luôn đƣợc khẳng định là một bộ phận của bộ máy hành chính Nhà nƣớc,
có nhiệm vụ giúp cơ quan quản lý nhà nƣớc quản lý công tác thanh tra và thực
hiện quyền thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, xem xét giải quyết
các khiếu nại, tố cáo trong phạm vi thẩm quyền quản lý nhà nƣớc của thủ
trƣởng cùng cấp.
Xuất phát từ vị trí của cơ quan thanh tra trong tổng thể bộ máy nhà
nƣớc, cơ cấu tổ chức của cơ quan Thanh tra Nhà nƣớc gồm:
Ở Trung ƣơng có: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra Bộ và cơ quan ngang
Bộ; ở địa phƣơng có: Thanh tra Tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng, thanh
tra Sở, Thanh tra huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc Tỉnh.


16

Ngoài ra, theo quy định của Luật Thanh tra năm 2010 còn có các cơ
quan đƣợc giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.

1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra.
Với vị trí là cơ quan ngang bộ, cơ quan thanh tra có chức năng cơ bản là:
“cơ quan thanh tra nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình
thực hiện và giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện quản lý nhà
nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống
tham nhũng; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng,
chống tham nhũng theo quy định của pháp luật” [7]
Nhƣ vậy, để thực hiện đƣợc chức năng của mình, thì cơ quan thanh tra có
quyền hạn và nghĩa vụ tƣơng xứng với chức năng quản lý hành chính nhà
nƣớc về công tác thanh tra và tiến hành hoạt động thanh tra hoặc giúp cơ quan
quản lý nhà nƣớc thực hiện chức năng quản lý hành chính nhà nƣớc về công
tác thanh tra. Một trong những nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra là
giải quyết khiếu nại hành chính trong phạm vi quản lý của cơ quan thanh tra.
Theo đó:
Thanh tra Chính phủ có thẩm quyền: Quản lý nhà nƣớc về công tác giải
quyết khiếu nại, tố cáo; thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo theo
quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo.
Đứng đầu Thanh tra chính phủ là Tổng thanh tra, để thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn của cơ quan Thanh tra Chính phủ, Tổng thanh tra có thẩm quyền:
Một là, giải quyết khiếu nại mà Thủ trƣởng cơ quan thuộc Chính phủ đã
giải quyết lần đầu nhƣng còn có khiếu nại;
Hai là, giúp Thủ tƣớng Chính phủ theo dõi, kiểm tra, đôn đốc các bộ, cơ
quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp trong
việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, thi hành quyết định giải quyết khiếu
nại đã có hiệu lực pháp luật.


17

Ba là, trƣờng hợp phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại

đến lợi ích của Nhà nƣớc, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ
chức thì kiến nghị Thủ tƣớng Chính phủ hoặc kiến nghị ngƣời có thẩm quyền
áp dụng biện pháp cần thiết để chấm dứt vi phạm, xem xét trách nhiệm, xử lý
đối với ngƣời vi phạm.
Đối với các cơ quan thanh tra của Bộ, Cơ quan ngang bộ có thẩm
quyền: giúp Bộ trƣởng quản lý nhà nƣớc về công tác giải quyết khiếu nại,
thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, theo quy định của pháp luật về khiếu nại.
Đối với thanh tra các cấp có thẩm quyền: giúp Ủy ban nhân dân cùng
cấp quản lý nhà nƣớc về công tác giải quyết khiếu nại; thực hiện nhiệm vụ
giải quyết khiếu nại, theo quy định của pháp luật về khiếu nại.
Thanh tra sở có thẩm quyền: thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại,
tố cáo theo quy định của pháp luật về khiếu nại.
Như vậy, thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan
thanh tra các ngành các cấp là: chánh thanh tra các cấp, các ngành có trách
nhiệm xác minh, kết luận, kiến nghị việc giải quyết khiếu nại thuộc thẩm
quyền giải quyết của Thủ trƣởng cơ quan quản lý cùng cấp.
Do đó, từ chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra trong
hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc nói trên có thể khẳng định vai trò của
các cơ quan thanh tra với những khía cạnh sau:
Thứ nhất, cơ quan thanh tra được xem là một yếu tố trong cơ chế giải
quyết khiếu nại hành chính
Trƣớc khi tìm hiểu về cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính, ta cần
nhận thức về yếu tố và cơ chế:
Theo từ điển Tiếng Việt, yếu tố là: “thành phần, bộ phận tạo thành sự
vật, sự việc, hiện tượng ”[14, tr. 1889]; Cơ chế là: “cách thức sắp xếp tổ chức
để làm đường hướng, cơ sở theo đó mà thực hiện”[14, tr. 464].


18

Từ các khái niệm trên ta có thể hiểu các yếu tố cơ bản trong cơ chế giải
quyết khiếu nại hành chính bao gồm: Thẩm quyền, trình tự, đối tƣợng,..
Nhƣ vậy, có thể hiểu vị trí của cơ quan thanh tra trong cơ chế giải quyết
khiếu nại hành chính là “phương thức hoạt động của cơ quan thanh tra và các
cơ quan hành chính nhà nước trong việc thẩm tra, xác minh, kết luận, ra
quyết định giải quyết khiếu nại”
Với quan niệm cơ quan thanh tra là một yếu tố trong cơ chế giải quyết
khiếu nại hành chính, vai trò của cơ quan thanh tra đƣợc xem xét ở các góc độ
sau:
Một là, cơ quan thanh tra có thể là một cấp trong cơ chế giải quyết
khiếu nại hành chính.Với ý nghĩa cơ quan thanh tra là một cấp trong cơ chế
giải quyết khiếu nại hành chính, đồng nghĩa với việc cơ quan thanh tra có
thẩm quyền xem xét, kiểm tra lại hoạt động của cơ quan quản lý hành chính
nhà nƣớc; ra quyết định giải quyết khiếu nại với chủ thể bị khiếu nại là các cơ
quan quản lý hành chính nhà nƣớc.
Tuy nhiên nếu căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan
thanh tra có thể thấy rằng quy định nhƣ vậy là chƣa phù hợp, Bởi lẽ:
Các cơ quan Thanh tra nhà nƣớc là cơ quan thuộc hệ thống hành pháp,
có chức năng quản lý nhà nƣớc về công tác thanh tra, thực hiện hoạt động
thanh tra, hoặc giúp cơ quan quản lý nhà nƣớc về thanh tra vì vậy việc xác
định cơ quan thanh tra là một cấp giải quyết khiếu nại hành chính sẽ đồng
nghĩa với việc quy định thêm chức năng giải quyết khiếu nại hành chính, điều
này không phù hợp với tính chất pháp lý của cơ quan thanh tra. Pháp luật Việt
Nam về giải quyết khiếu nại hành chính đã từng quy định cơ quan thanh tra là
một cấp giải quyết khiếu nại hành chính và thực tế cơ quan thanh tra đã không
phát huy đƣợc năng lực của mình trong giải quyết khiếu nại hành chính. Hơn
nữa trên phƣơng diện lý luận việc quy định quyền giải quyết khiếu nại hành


19

chính của cơ quan thanh tra là một cấp hành chính là không hợp lý, không bảo
đảm tính khoa học. Bởi về thực chất, các cơ quan Thanh tra nhà nƣớc là cơ
quan chuyên môn của các cơ quan quản lý nhà nƣớc vì thế về tổ chức, cơ
quan thanh tra phụ thuộc vào thủ trƣởng các cơ quan này cho nên không thể
có quyền hạn phán xét hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nƣớc nhƣ một
cơ quan độc lập bên ngoài hệ thống hành chính nhà nƣớc. Pháp lệnh Khiếu
nại, tố cáo năm 1991 của công dân quy định: cấp giải quyết lần đầu là thủ
trƣởng cơ quan nhà nƣớc bị khiếu nại; cấp giải quyết lần tiếp theo là thủ
trƣởng tổ chức Thanh tra nhà nƣớc cấp trên; cấp giải quyết lần thứ ba (đồng
thời cũng là cấp giải quyết cuối cùng) là thủ trƣởng cơ quan hành chính nhà
nƣớc cùng cấp của cơ quan thanh tra cấp trên; Tổng Thanh tra Nhà nƣớc là
cấp có thẩm quyền giải quyết đối với mọi khiếu nại hành chính.
Với cơ chế giải quyết khiếu nại này, đã thể hiện rõ việc giao cho cơ
quan thanh tra là một cấp giải quyết đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, đó là
thẩm quyền và trách nhiệm của các cơ quan Thanh tra nhà nƣớc, những qui
định đó hầu nhƣ đã không đƣợc thực hiện qua thực tiễn công tác giải quyết
khiếu nại hành chính trong những năm sau đó.
Chính vì vậy, không thể xác định vai trò của cơ quan thanh tra trên cơ
sở coi cơ quan thanh tra là một cấp trong giải quyết khiếu nại hành chính
trong toàn bộ quy trình giải quyết khiếu nại hành chính.
Hai là, là một yếu tố trong cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính cơ
quan thanh tra giữ vai trò tham mƣu giải quyết khiếu nại hành chính cho các
cơ quan quản lý hành chính nhà nƣớc.
Theo từ điển Tiếng việt, tham mƣu đƣợc hiểu là: “góp ý kiến về chủ
trương, kế hoạch và biện pháp cho một người hay một tổ chức”[14, tr. 1523].
Nhƣ vậy, có thể hiểu cơ quan thanh tra giữ vai trò là góp ý kiến về biện
pháp giải quyết khiếu nại hành chính cho cơ quan quản lý hành chính nhà

20

nƣớc, đƣợc thể hiện dƣới hình thức bằng kiến nghị của cơ quan thanh tra với
thủ trƣởng cơ quan quản lý hành chính nhà nƣớc.
Với quan điểm trên có thể hiểu, thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành
chính thuộc về cơ quan quản lý hành chính nhà nƣớc, cơ quan thanh tra sẽ
giúp cơ quan quản lý hành chính trong việc tham mƣu biện pháp giải quyết,
xác minh thu thập chứng cứ cũng nhƣ các hoạt động khác trong quá trình giải
quyết khiếu nại hành chính. Trên phƣơng diện lý luận cơ quan hành chính nhà
nƣớc, cơ quan quản lý nhà nƣớc có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành
chính là hoàn toàn phù hợp bởi hai lý do sau:
Một mặt, vụ việc mà ngƣời dân khiếu nại liên quan đến trách nhiệm
quản lý của các cơ quan hành chính nhà nƣớc. Bởi, “Công dân, cơ quan, tổ
chức có quyền khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ
quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan
hành chính nhà nước...”
Mặt khác, cơ quan hành chính nhà nƣớc có đủ quyền hạn để giải quyết
đƣợc những yêu cầu của ngƣời dân khi họ có thắc mắc khiếu nại, có thể là
huỷ bỏ hay sửa đổi quyết định đã bị khiếu nại nếu thấy trái pháp luật, quyết
định bồi thƣờng vật chất cho ngƣời khiếu nại hay áp dụng những biện pháp
mà cơ quan hành chính cho là cần thiết để bảo đảm cho ngƣời dân thực hiện
đƣợc quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Đối với cơ quan thanh tra, việc tham mƣu giải quyết khiếu nại hành
chính hoàn toàn phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan
thanh tra là cơ quan thuộc hệ thống hành pháp có chức năng thanh tra, kiểm
tra hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc. Khi giao việc cho cơ quan thanh
tra tham mƣu, vẫn đảm bảo đƣợc chức năng quản lý của cơ quan quản lý nhà
nƣớc mà lại giảm bớt đƣợc gánh nặng công việc đối với cơ quan hành chính
nhà nƣớc, cơ quan quản lý nhà nƣớc.

21

Trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính, cơ quan thanh tra giữ
vai trò tham mƣu cho chủ thể quản lý hành chính nhà nƣớc cùng cấp là: xem
xét, kết luận và kiến nghị việc giải quyết. Với việc tham mƣu cho lãnh đạo
các cấp trong việc xem xét, giải quyết khiếu nại bằng việc thẩm tra, xác minh,
kết luận về nội dung vụ việc và hƣớng xử lý, thủ trƣởng cơ quan quản lý nhà
nƣớc có cơ sở trong việc ra quyết định giải quyết. Cụ thể:
Tổng Thanh tra tham mƣu Giúp Thủ tƣớng Chính phủ theo dõi, kiểm tra,
đôn đốc các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, uỷ ban nhân dân
các cấp trong việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, thi hành quyết định giải
quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật.
Trƣờng hợp phát hiện vi phạm pháp luật gây thiệt hại đến lợi ích của nhà
nƣớc, quyền lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức thì kiến nghị
Thủ tƣớng Chính phủ hoặc kiến nghị ngƣời có thẩm quyền áp dụng biện pháp
cần thiết để chấm dứt vi phạm, xem xét trách nhiệm, xử lý đối với ngƣời vi
phạm.
Chánh thanh tra các cấp, các ngành có trách nhiệm xác minh kết luận,
kiến nghị việc giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết của thủ
trƣởng cơ quan quản lý cùng cấp.
Tóm lại, cơ quan thanh tra có vai trò tham mƣu là hoàn toàn phù hợp,
giúp cho hoạt động quản lý của các cơ quan hành chính nhà nƣớc đƣợc hiệu
quả và chuyên nghiệp hơn.
Ba là, cơ quan thanh tra là một yếu tố trong cơ chế giải quyết khiếu nại
hành chính còn đƣợc khẳng định ở nhiệm vụ thực hiện hoạt động quản lý
hành chính nhà nƣớc trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại hành chính của cơ
quan thanh tra.
Hiệu quả của việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc chỉ
có ý nghĩa khi có các thiết chế nhằm phát hiện và loại bỏ các lệch lạc có thể