Vai trò cơ quan thanh tra giải quyết khiếu nại hành chính.doc

ĐỀ TÀI
VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA
TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân đã được ghi
nhận trong các bản Hiến pháp và được thể chế hóa trong những văn bản pháp
luật hiện hành. Thực hiện quyền khiếu nại, khiếu nại hành chính nói riêng là
một hình thức dân chủ trực tiếp để nhân dân tham gia hoạt động quản lý nhà
nước, giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, công chức nhà nước.
Giải quyết khiếu nại hành chính là vấn đề được Đảng và Nhà nước ta
đặc biệt coi trọng. Giải quyết tốt khiếu nại hành chính của công dân, nhằm
bảo đảm thực hiện quyền cơ bản của công dân, thực hiện quyền dân chủ xã
hội chủ nghĩa; góp phần đấu tranh chống biểu hiện quan liêu, cửa quyền, thiếu
dân chủ, tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan nhà nước, công chức nhà nước;
góp phần ổn định tình hình chính trị - xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế.
Trong hoạt động quản lý Nhà nước bằng pháp luật đối với mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội, đặc biệt là việc quản lý nền kinh tế nhiều thành phần,
phát triển theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì khó tránh
khỏi những mâu thuẫn giữa quyền, lợi ích của công dân, tổ chức với nhà
nước. Đây chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến bất đồng giữa cá
nhân, tổ chức với Nhà nước dẫn đến khiếu nại. Tình trạng độc đoán, chuyên
quyền, tham nhũng, tiêu cực trong cơ quan nhà nước cũng là một trong những
nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại. Mặt khác khi chuyển đổi cơ chế mà
trọng tâm là đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, nhiều quy định pháp luật không
còn phù hợp, nhiều quan hệ phát sinh chưa được điều chỉnh kịp thời do đó
1
nảy sinh mâu thuẫn giữa yêu cầu quản lý nhà nước bằng pháp luật với thực
tiễn pháp luật chưa đầy đủ cũng nảy sinh khiếu nại.
Giải quyết khiếu nại hành chính là trách nhiệm của các cơ quan quản lý
Nhà nước và các cơ quan thanh tra nhà nước. Trách nhiệm này đã được ghi

nhận trong nhiều văn kiện của Đảng, văn bản pháp luật như Luật Khiếu nại,
tố cáo ban hành năm 1998 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
Khiếu nại, tố cáo năm 2004, 2005, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính.
Cơ quan thanh tra nhà nước trong những năm qua luôn cố gắng hoàn
thành tốt vai trò, nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước đã tin cậy giao cho. Mỗi
năm, thanh tra các cấp, các ngành đã giải quyết và tham mưu cho Thủ trưởng
cơ quan cùng cấp giải quyết hàng chục nghìn vụ việc khiếu nại, tố cáo, tiến
hành được hàng trăm cuộc thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của các ngành, các
cấp trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Qua đó giúp Đảng và Nhà nước
phát hiện và xử lý nhiều hành vi vi phạm pháp luật, thu hồi cho ngân sách nhà
nước, khôi phục lại quyền và lợi ích hợp pháp cho công dân với một số lượng
lớn tài sản có giá trị cũng như pháp luật của Nhà nước. Kết quả thực hiện
công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của ngành thanh tra đã góp phần quan
trọng vào việc tăng cường pháp chế XHCN, nâng cao hiệu lực quản lý nhà
nước, phát huy quyền dân chủ nhân dân, củng cố niềm tin của nhân dân vào
Đảng và Nhà nước.
Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay việc thực hiện vai trò, trách nhiệm của
các cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính có những hạn chế
nhất định, không ít vụ việc khiếu nại không được giải quyết dứt điểm, việc
thực hiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại chưa nghiêm, dẫn tới
hiệu quả giải quyết các vụ việc khiếu nại thấp, khiếu nại vượt cấp tăng lên.
Thực trạng trên do nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân quan trọng là các
2
quy định về khiếu nại, giải quyết khiếu nại còn có những hạn chế và đã bộc lộ
nhiều bất cập như quy định chưa rõ ràng về thẩm quyền, thủ tục trong giải
quyết khiếu nại dẫn đến tình trạng đùn đẩy, né tránh không giải quyết dẫn đến
không đáp ứng yêu cầu thực tiễn vì vậy để khắc phục nguyên nhân trên, Luật
Khiếu nại đã đang được xây dựng nhằm phù hợp với yêu cầu phát triển kinh
tế - xã hội, khắc phục cơ bản những bất cập, hạn chế của các quy định pháp

luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại đang được đặt ra hiện nay. Một số
vấn đề lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra cũng cần tiếp tục được làm
rõ. Do đó việc nghiên cứu để khẳng định vai trò của các cơ quan thanh tra nhà
nước trong việc giải quyết các khiếu nại hành chính là cần thiết.
2. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích của luận văn
Luận văn luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn để xác định vai trò
của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại hành chính.
Đề xuất những giải pháp nâng cao hơn nữa vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nước trong giải quyết khiếu nại hành chính thông qua việc đổi
mới hoạt động thanh tra, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về giải
quyết khiếu nại hành chính.
- Nhiệm vụ của luận văn
Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn xác định vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nước trong giải quyết khiếu nại hành chính.
Đánh giá thực trạng việc thực hiện vai trò (thông qua nhiệm vụ) của các
cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính.
Đề xuất các giải pháp nâng cao hơn nữa vai trò của các cơ quan thanh
tra trong giải quyết khiếu nại hành chính.
3. Tình hình nghiên cứu
- Tình hình nghiên cứu trong nước
3
Từ trước tới nay đã có một số đề tài khoa học và luận văn tốt nghiệp
cử nhân, thạc sỹ nghiên cứu ở mức độ nhất định về vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nước trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo; nghiên cứu
những quy định pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Ví dụ: Nghiên cứu việc giải
quyết khiếu nại của công dân trong hệ thống các cơ quan hành chính nhà
nước, trong đó có các cơ quan thanh tra nhà nước khi thiết lập Tòa án hành
chính ở Việt Nam; nghiên cứu về việc cải cách thủ tục hành chính trong tổ
chức tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan thanh tra

nhà nước, các cơ quan hành chính nhà nước; nghiên cứu các quy định của
pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, phát hiện những quy định
bất hợp lý, chưa phù hợp để từ đó đề xuất phương hướng hoàn thiện các quy
định pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong điều kiện xây
dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam…, đặc biệt đã có đề tài nghiên cứu về
vai trò của các cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính, tuy
nhiên những đề tài này nghiên cứu khi chưa sửa đổi Luật Khiếu nại, tố cáo
năm 2004, 2005 và tiến tới là dự thảo Luật Khiếu nại đang được triển khai. Vì
vậy có những quy định mới theo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật
Khiếu nại, tố cáo và dự thảo Luật Khiếu nại mới chưa được đề cập và nghiên
cứu.
- Các đề tài luận văn đã được nghiên cứu
+ Việc giải quyết khiếu nại của công dân trong hệ thống các cơ quan
hành chính nhà nước khi tòa án hành chính được thành lập. (Đề tài cấp Bộ,
chủ nhiệm đồng chí Lê Đình Đấu Vụ trưởng Vụ xét khiếu tố Thanh tra Nhà
nước, nghiệm thu năm 1996)
+ Cải cách thủ tục hành chính trong tổ chức tiếp công dân và giải quyết
khiếu nại, tố cáo. (Đề tài cấp Bộ, chủ nhiệm đồng chí Lê Đình Đấu Vụ trưởng
Vụ xét khiếu tố Thanh tra Nhà nước, nghiệm thu năm 1999).
4
+ Đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra theo hướng đáp ứng yêu cầu
cải cách hành chính nhà nước. (Đề tài cấp Bộ, chủ nhiệm đồng chí Trần Đức
Lượng, Vụ trưởng Vụ thanh tra kinh tế II Thanh tra Nhà nước, nghiệm thu
năm 1996).
+ Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu
quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và chống tham nhũng. (Đề tài nhánh
của đề tài độc lập cấp Nhà nước: Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám
sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. (chủ nhiệm đề tài: Phạm Văn
Khanh, Tổng Biên tập Tạp chí thanh tra, nghiệm thu năm 2002).
+ Hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong

điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay. (Luận văn tốt
nghiệp thạc sỹ luật học; Mã số: 5.05.01 – Thạc sỹ Mai Thị Chung).
+ Một số giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả công tác giải quyết khiếu
nại, tố cáo của công dân. (Luận văn tốt nghiệp thạc sỹ luật học – Thạc sỹ
Phạm Văn Long).
+ Hoàn thiện sự điều chỉnh pháp luật về thẩm quyền và thủ tục giải
quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam (Luận văn Thạc sỹ luật học, Mã số 601.01
– Ngô Mạnh Toan)
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong giải
quyết khiếu nại hành chính, là nghiên cứu vai trò của Thanh tra Chính phủ,
thanh tra cấp tỉnh, cấp huyện, cấp Bộ, cấp sở trong giải quyết các khiếu nại
đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính
nhà nước, công chức trong cơ quan hành chính nhà nước.
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về vai trò của các cơ quan thanh tra
nhà nước trong giải quyết khiếu nại hành chính thể hiện trong các văn kiện
của Đảng, quy định của các văn bản pháp luật của Nhà nước; qua thực tiễn
5
công tác giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan thanh tra trên phạm
vi cả nước, trong thời gian từ năm 1998 đến nay (kể từ khi có Luật Khiếu nại,
tố cáo)
- Giới hạn nghiên cứu vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong
việc giải quyết các khiếu nại hành chính trong giai đoạn giải quyết ở các cơ
quan hành chính nhà nước, còn việc giải quyết trong giai đoạn xét xử tại tòa
án không đề cập đến.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
- Việc nghiên cứu đề tài dựa trên phương pháp duy vật biện chứng, duy
vật lịch sử chủ nghĩa Mác – Lênin, đồng thời dựa trên trên quan điểm của
Đảng và Nhà nước ta về Nhà nước và pháp luật; xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nhà nước của dân, do dân và vì dân.

- Vận dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, điều tra xã hội
học, tổng kết thực tiễn để xem xét, giải quyết các vấn đề cụ thể về lý luận và
thực tiễn.
6. Những nội dung mới của luận văn
Trong thời gian vừa qua đã có một số đề tài, luận văn nghiên cứu về vị
trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra trong
công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, về công tác thanh tra. Nhưng thông qua
việc nghiên cứu đề tài này, tác giả mong muốn đưa ra những kết luận khoa
học về vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính dựa
trên những văn bản ra đời sau Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 đó là Luật sửa
đổi bổ sung một số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo năm 2004, 2005, dự thảo
gần đây đang được Quốc hội thảo luận là Luật Khiếu nại tách ra từ Luật
Khiếu nại, tố cáo và thực tiễn về vai trò của các cơ quan thanh tra trong giải
quyết khiếu nại hành chính những năm qua. Từ đó, đề xuất những kiến nghị
nhằm khẳng định và nâng cao hơn nữa vai trò của các cơ quan này trong giải
6
quyết khiếu nại hành chính (đổi mới về tổ chức, phương pháp chỉ đạo điều
hành trong giải quyết khiếu nại hành chính; sửa đổi, bổ sung, các quy định
pháp luật cho phù hợp).
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được chia làm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về giải quyết khiếu nại hành chính và vai trò
của các cơ quan thanh tra nhà nước trong giải quyết khiếu nại hành chính
Chương 2: Thực trạng hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong việc giải quyết khiếu nại hành chính
Chương 3: Phương hướng, giải pháp nâng cao vai trò của cơ quan thanh
tra nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại hành chính
7
CHƯƠNG I

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC
TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH
1.1. Khiếu nại hành chính
Để hiểu về khái niệm khiếu nại hành chính một cách toàn diện, trước
tiên cần tìm hiểu về khái niệm khiếu nại.
Khiếu nại (tiếng La tinh – “Complain”) nghĩa là than, phàn nàn, oán
trách, kêu nài, thưa kiện. Trong ngôn ngữ tiếng Việt, khiếu nại có nghĩa là
thắc mắc về những việc làm hay quyết định của một người có quyền hạn đối
với một người khác. Theo nghĩa này thì phạm vi, đối tượng của khiếu nại là
rất rộng và khó xác định cụ thể về nội dung.
Theo thuật ngữ pháp lý phổ thông, khiếu nại là việc yêu cầu cơ quan nhà
nước, tổ chức xã hội hoặc người có chức vụ giải quyết việc vi phạm các
quyền hoặc lợi ích hợp pháp của bản thân người khiếu nại hay người khác.
Theo một số từ điển tiếng việt, khiếu nại thường được hiểu là đề nghị cơ
quan có thẩm quyền xét một việc làm mà mình không đồng ý, cho là trái phép
hay không hợp lý [18, tr. 151]
Như vậy, những khái niệm nêu trên được tiếp cận trên cơ sở những quy
định của pháp luật và vì vậy nó thường hẹp hơn so với nghĩa của từ này, việc
khiếu nại chỉ đề nghị chủ thể là cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết.
Theo kết quả nghiên cứu được công bố trong phạm vi nội bộ một vài năm
trước đây của Thanh tra nhà nước thì khái niệm “khiếu nại” được hiểu một
cách rộng hơn và đầy đủ hơn như sau: “Khiếu nại theo nghĩa chung nhất là
việc cá nhân hay tổ chức đề nghị cá nhân, tổ chức hay cơ quan nào đó xem xét,
sửa chữa lại một việc làm mà họ cho là không đúng đắn, gây thiệt hại hoặc sẽ
8
gây thiệt hại đến quyền, lợi ích chính đáng của họ và đòi bồi thường thiệt hại
do việc làm không đúng gây ra” [18, tr. 505]
Như vậy, khiếu nại là phạm trù rất rộng, có nội dung khá phức tạp, song
căn cứ vào các khái niệm nêu trên thì ta có thể đưa ra các dấu hiệu của nội

hàm các khái niệm đó, trước hết chủ thể khiếu nại bao gồm: cá nhân (hoặc
công dân), cơ quan, tổ chức; thứ hai, người bị khiếu nại có thể là cá nhân, cơ
quan, tổ chức; thứ ba, nội dung khiếu nại là việc làm mà người khiếu nại cho
là không đúng hoặc cho là trái pháp luật, việc làm đó được biểu hiện bằng
quyết định hoặc hành vi; thứ tư, mục đích của việc khiếu nại: là hủy bỏ, đình
chỉ việc làm, bồi thường thiệt hại (về vật chất hoặc tinh thần) do quyết định
hoặc việc làm không đúng đã gây ra. Việc cá nhân, tổ chức đề nghị người có
thẩm quyền xem xét lại các quyết định pháp luật, hành vi pháp luật trong
quản lý hành chính nhà nước khi họ cho rằng quyết định, hành vi đó xâm hại
đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ là khiếu nại hành chính. Có nhiều quan
niệm khác nhau về khiếu nại hành chính. Tuy nhiên quan niệm về khiếu nại
hành chính của Thanh tra Chính phủ đưa ra có thể được coi là chính thống
nhất. Quan niệm này đã chính thức được đưa vào Từ điển Bách khoa Việt
Nam như sau: “Khiếu nại hành chính là việc cá nhân hay tổ chức đề nghị cơ
quan hành chính nhà nước xem xét, sửa chữa một hành vi hay một quyết định
hành chính mà họ cho là hành vi và quyết định đó không đúng pháp luật, gây
thiệt hại hoặc sẽ gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của họ” [18, tr 506].
Từ quan niệm này có thể nhận diện khiếu nại hành chính ở những đặc điểm
sau đây:
Thứ nhất, khiếu nại hành chính là quyền của công dân khi tham gia vào
quản lý hành chính nhà nước.
Nhằm chống lại sự xâm phạm của các cơ quan nhà nước và cán bộ,
công chức nhà nước, mặt khác đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả hiệu lực
9
hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước. Nhà nước luôn bảo đảm quyền công
dân, việc tiếp nhận và giải quyết các thắc mắc, kiến nghị, các khiếu nại của
người dân từ rất lâu đã được Nhà nước Việt Nam quan tâm và luôn coi đó là
một trong những nhiệm vụ quan trọng của bộ máy nhà nước.
Thứ hai, khiếu nại hành chính là việc cá nhân, tổ chức yêu cầu cơ quan
có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc

quyết định kỷ luật cán bộ công chức mà quyết định, hành vi đó có ảnh hưởng
trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ;
Như vậy, khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác động
trực tiếp bởi quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc đề nghị của
cán bộ, công chức chịu tác động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ
quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Đề nghị này
xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại cho rằng quyền và lợi
ích chính đáng của mình bị xâm phạm. Do đó, “ một mặt, khiếu nại là hình
thức phản ứng tích cực của công dân, cơ quan, tổ chức với những hiện tượng
vi phạm các quyền và lợi ích được pháp luật bảo vệ; mặt khác, khiếu nại là
biện pháp ngăn chặn và loại trừ vi phạm” [21. tr. 67-68]
Thứ ba, chủ thể khiếu nại hành chính là cá nhân, cơ quan, tổ chức có
quyền và lợi ích hợp pháp liên quan trực tiếp tới quyết định hành chính, hành
vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức;
Như vậy chủ thể khiếu nại có thể là công dân, có thể là cơ quan, tổ
chức, có thể là cán bộ, công chức chứ không chỉ là công dân như trước đây.
Ngoài ra, cá nhân, tổ chức nước ngoài cũng được hưởng quyền khiếu nại.
Có nhiều quyết định hành chính, hành vi hành chính có thể xâm hại đến
quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân tổ chức một cách trực tiếp hoặc gián
tiếp, tuy nhiên cá nhân, tổ chức thường phản ứng trước nhà nước đối với
10
những quyết định hành chính, hành vi hành chính ảnh hưởng hoặc xâm hại
trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Thứ tư, đối tượng của khiếu nại hành chính là quyết định hành chính,
hành vi hành chính, hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức.
Trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, cơ quan quản lý hành
chính nhà nước thực hiện hoạt động quản lý thông qua nhiều hình thức khác
nhau mà pháp luật quy định, trong đó, việc ra quyết định hành chính, hành vi
hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức là hình thức quản lý
hành chính Nhà nước. Quyết định hành chính được hiểu là quyết định bằng

văn bản của cơ quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền
trong cơ quan hành chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc
một số đối tượng cụ thể về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành
chính; Hành vi hành chính được hiểu là hành vi của cơ quan hành chính nhà
nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước khi thực
hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật; Quyết định kỷ luật được
hiểu là quyết định bằng văn bản của người đứng đầu cơ quan, tổ chức để áp
dụng một trong các hình thức kỷ luật là khiển trách, cảnh cáo, hạ bậc lương,
hạ ngạch, cách chức, buộc thôi việc đối với cán bộ, công chức thuộc quyền
quản lý của mình theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức.
1.2. Giải quyết khiếu nại hành chính
Giải quyết khiếu nại hành chính được hiểu là quá trình cơ quan nhà nước
có thẩm quyền xem xét, đánh giá đối với quyết định hành chính, hành vi
hành chính, quyết định kỷ luật về tính hợp pháp và tính hợp lý, từ đó đưa ra
các giải pháp xử lý.
Với cách hiểu trên, có thể hiểu giải quyết khiếu nại hành chính ở những
đặc điểm như sau:
11
Thứ nhất, cơ sở của giải quyết khiếu nại là khiếu nại hành chính theo quy
định của pháp luật.
Khiếu nại hành chính là biểu hiện của tranh chấp hành chính giữa cá
nhân, tổ chức với cơ quan công quyền khi cá nhân, tổ chức cho rằng quyền
và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi quyết định, hành vi hành chính.
Giải quyết khiếu nại hành chính chỉ được triển khai khi có khiếu nại hành
chính. Và giải quyết khiếu nại hành chính cũng là nhiệm vụ, trách nhiệm của
cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp
pháp của cá nhân, tổ chức. Mặt khác việc giải quyết khiếu nại hành chính
còn bảo đảm cho công dân được tham gia vào giám sát hoạt động quản lý
nhà nước, đồng thời cũng giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền kịp thời sửa
chữa những bất hợp lý, sai sót trong quá trình quản lý; từ đó ý thức trách

nhiệm của chủ thể quản lý cũng được nâng cao khi có sự giám sát của nhân
dân.
Thứ hai, đối tượng xem xét khi giải quyết khiếu nại là quyết định hành
chính, hành vi hành chính bị khiếu nại.
Trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, các chủ thể quản lý thực
hiện quản lý hành chính nhà nước dựa trên trách nhiệm, quyền hạn mà pháp
luật quy định nhằm duy trì, bảo vệ và củng cố trật tự quản lý hành chính nhà
nước. Việc ban hành quyết định hành chính, hành vi hành chính hợp pháp là
một trong những hoạt động quản lý của chủ thể quản lý vừa là biểu hiện của
việc thiết lập trật tự quản lý vừa là biểu hiện duy trì trật tự quản lý hành chính
nhà nước. Quyết định hành chính, hành vi hành chính bất hợp pháp không
những không thiết lập, duy trì trật tự quản lý, phá vỡ trật tự quản lý mà còn
xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Vì thế khi giải
quyết khiếu nại hành chính, đối tượng xem xét chính là các quyết định hành
chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. Kết quả giải quyết khiếu nại chính là
12
việc khẳng định tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính
bị khiếu nại.
Thứ ba, giải quyết khiếu nại được thực hiện theo thủ tục hành chính –
thủ tục giải quyết khiếu nại
Giải quyết khiếu nại là việc xác minh, kết luận và ra quyết định giải
quyết về tính hợp pháp hay không hợp pháp của quyết định hành chính, hành
vi hành chính do cơ quan nhà nước ban hành khi thực hiện hoạt động quản lý
nhà nước. Đây là một quá trình phức tạp và đòi hỏi khách quan trong quá
trình giải quyết, vì vậy, cần phải được tiến hành theo thủ tục pháp luật quy
định – thủ tục giải quyết khiếu nại.
Thứ tư, kết quả giải quyết khiếu nại là một quyết định hành chính của
chủ thể giải quyết khiếu nại về việc xem xét lại tính hợp pháp của quyết định
hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức.
Quyết định hành chính của chủ thể giải quyết khiếu nại chính là kết quả

của việc đối chiếu, xem xét một cách toàn diện giữa yêu cầu của người khiếu
nại và kết quả thẩm tra, xác minh, thu thập chứng cứ của cơ quan giải quyết
khiếu nại. Vì vậy, việc ra quyết định giải quyết khiếu nại là một hoạt động
đặc biệt quan trọng vì chính thông qua hoạt động này mà các yêu cầu của
người khiếu nại được thỏa mãn toàn bộ hay từng phần hoặc bị bác bỏ, ngoài
ra, thông qua việc giải quyết khiếu nại cơ quan nhà nước đảm bảo quyền
khiếu nại cho công dân, phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý để kịp
thời bổ sung, sửa đổi, tạo niềm tin trong nhân dân.
1.3. Cơ sở lý luận về vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết
khiếu nại hành chính.
Có nhiều quan niệm khác nhau về “vai trò”. Tuy nhiên, hiểu theo nghĩa
cơ bản nhất thì: “vai trò là chức năng, tác dụng của cái gì đó hoặc của ai đó
trong sự vận động, phát triển của nhóm, tập thể nói chung”[14, tr. 1788].
13
Như vậy, tùy thuộc vào việc xác định vai trò của một chủ thể hay của
một sự vật mà cách thức tiếp cận vai trò có sự khác nhau. Xem xét vai trò
của một sự vật được hiểu là ý nghĩa, tầm quan trọng của sự vật đó. Xem xét
vai trò của một chủ thể được xem xét từ vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền
hạn của cá nhân hoặc một tổ chức. Do đó, vai trò của cơ quan thanh tra trong
giải quyết khiếu nại hành chính được thể hiện thông qua việc cơ quan thanh
tra thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình trong lĩnh vực giải
quyết khiếu nại hành chính. Điều này cũng có ý nghĩa là cơ sở để xác định
vai trò của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại hành chính là chức
năng, nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại
hành chính.
1.3.1. Khái quát về cơ quan thanh tra
Cơ quan nhà nước là một bộ phận cấu thành bộ máy nhà nước. Đó là tổ
chức nhà nước có tính độc lập tương đối, có thẩm quyền và thành lập theo
quy định của pháp luật, nhân danh nhà nước thực hiện nhiệm vụ và chức năng
nhà nước bằng những hình thức và phương pháp đặc thù. Nhìn tổng quát bộ

máy nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành bốn phân hệ:
các cơ quan quyền lực nhà nước(các cơ quan đại diện), cơ quan hành pháp, cơ
quan xét xử và các cơ quan kiểm sát. Cơ quan hành chính nhà nước thực hiện
hoạt động quản lý hành chính nhà nước ở mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Cơ quan hành chính nhà nước còn được gọi là cơ quan chấp hành của cơ quan
quyền lực nhà nước và là cơ quan hành chính nhà nước. Cơ quan hành chính
nhà nước cao nhất ở nước ta theo Hiến pháp 1992 là Chính phủ, đứng đầu là
Thủ tướng Chính phủ. Các cơ quan hành chính nhà nước khác ở trung ương
chịu trách nhiệm quản lý thống nhất các ngành, các lĩnh vực khác nhau trong
phạm vi cả nước là các Bộ, Cơ quan ngang bộ, Cơ quan thuộc Chính phủ; cơ
14
quan hành chính ở địa phương có vai trò quản lý hành chính ở địa phương và
trực thuộc Chính phủ là Ủy ban nhân dân các cấp.
Thanh tra là một khâu trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước.
Hoạt động thanh tra nhằm kiểm soát hữu hiệu việc thực thi quyền lực nhà
nước trong lĩnh vực hành pháp. Từ yêu cầu phải có hoạt động thanh tra dẫn
đến hình thành các tổ chức thanh tra là một nhu cầu tất yếu của quá trình quản
lý nhà nước. Ngay sau khi thành lập nước Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh
ban hành Sắc lệnh 64/SL ngày 23/11/1945 thiết lập Ban thanh tra đặc biệt,
đây là cơ sở đầu tiên đặt nền móng cho việc hình thành hệ thống tổ chức
thanh tra. Trải qua các thời kỳ lịch sử cùng với sự chuyển đổi cơ chế quản lý,
hoạt động thanh tra cũng được thay đổi theo, năm 1990 Pháp lệnh thanh tra
được Hội đồng nhà nước thông qua ngày 29/3/1990; sự ra đời của Tòa hành
chính năm 1996 và Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998 (sửa đổi, bổ sung năm
2004 và 2005); Luật Thanh tra năm 2004; tiếp theo là Luật Tố tụng hành
chính năm 2010 và đặc biệt là Luật Thanh tra năm 2010 ra đời thay thế Luật
Thanh tra năm 2004. Qua các thời kỳ lịch sử thì tổ chức thanh tra nhà nước
vẫn luôn được khẳng định là một bộ phận của bộ máy hành chính Nhà nước,
có nhiệm vụ giúp cơ quan quản lý nhà nước quản lý công tác thanh tra và
thực hiện quyền thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, xem xét giải

quyết các khiếu nại, tố cáo trong phạm vi thẩm quyền quản lý nhà nước của
thủ trưởng cùng cấp.
Xuất phát từ vị trí của cơ quan thanh tra trong tổng thể bộ máy nhà
nước, cơ cấu tổ chức của cơ quan Thanh tra Nhà nước gồm:
Ở Trung ương có: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra Bộ và cơ quan ngang
Bộ; ở địa phương có: Thanh tra Tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, thanh
tra Sở, Thanh tra huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc Tỉnh.
15
Ngoài ra, theo quy định của Luật Thanh tra năm 2010 còn có các cơ
quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.
1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra.
Với vị trí là cơ quan ngang bộ, cơ quan thanh tra có chức năng cơ bản là:
“cơ quan thanh tra nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình
thực hiện và giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện quản lý nhà
nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham
nhũng; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham
nhũng theo quy định của pháp luật” [7]
Như vậy, để thực hiện được chức năng của mình, thì cơ quan thanh tra có
quyền hạn và nghĩa vụ tương xứng với chức năng quản lý hành chính nhà
nước về công tác thanh tra và tiến hành hoạt động thanh tra hoặc giúp cơ quan
quản lý nhà nước thực hiện chức năng quản lý hành chính nhà nước về công
tác thanh tra. Một trong những nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra là
giải quyết khiếu nại hành chính trong phạm vi quản lý của cơ quan thanh tra.
Theo đó:
Thanh tra Chính phủ có thẩm quyền: Quản lý nhà nước về công tác giải
quyết khiếu nại, tố cáo; thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo theo
quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo.
Đứng đầu Thanh tra chính phủ là Tổng thanh tra, để thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn của cơ quan Thanh tra Chính phủ, Tổng thanh tra có thẩm quyền:
Một là, giải quyết khiếu nại mà Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ đã

giải quyết lần đầu nhưng còn có khiếu nại;
Hai là, giúp Thủ tướng Chính phủ theo dõi, kiểm tra, đôn đốc các bộ, cơ
quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp trong
việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, thi hành quyết định giải quyết khiếu
nại đã có hiệu lực pháp luật.
16
Ba là, trường hợp phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại
đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ
chức thì kiến nghị Thủ tướng Chính phủ hoặc kiến nghị người có thẩm quyền
áp dụng biện pháp cần thiết để chấm dứt vi phạm, xem xét trách nhiệm, xử lý
đối với người vi phạm.
Đối với các cơ quan thanh tra của Bộ, Cơ quan ngang bộ có thẩm
quyền: giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại,
thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, theo quy định của pháp luật về khiếu nại.
Đối với thanh tra các cấp có thẩm quyền: giúp Ủy ban nhân dân cùng
cấp quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại; thực hiện nhiệm vụ
giải quyết khiếu nại, theo quy định của pháp luật về khiếu nại.
Thanh tra sở có thẩm quyền: thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại,
tố cáo theo quy định của pháp luật về khiếu nại.
Như vậy, thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan
thanh tra các ngành các cấp là: chánh thanh tra các cấp, các ngành có trách
nhiệm xác minh, kết luận, kiến nghị việc giải quyết khiếu nại thuộc thẩm
quyền giải quyết của Thủ trưởng cơ quan quản lý cùng cấp.
Do đó, từ chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan thanh tra trong
hoạt động quản lý hành chính nhà nước nói trên có thể khẳng định vai trò của
các cơ quan thanh tra với những khía cạnh sau:
Thứ nhất, cơ quan thanh tra được xem là một yếu tố trong cơ chế giải
quyết khiếu nại hành chính
Trước khi tìm hiểu về cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính, ta cần
nhận thức về yếu tố và cơ chế:

Theo từ điển Tiếng Việt, yếu tố là: “thành phần, bộ phận tạo thành sự
vật, sự việc, hiện tượng ”[14, tr. 1889]; Cơ chế là: “cách thức sắp xếp tổ chức
để làm đường hướng, cơ sở theo đó mà thực hiện”[14, tr. 464].
17
Từ các khái niệm trên ta có thể hiểu các yếu tố cơ bản trong cơ chế giải
quyết khiếu nại hành chính bao gồm: Thẩm quyền, trình tự, đối tượng,..
Như vậy, có thể hiểu vị trí của cơ quan thanh tra trong cơ chế giải quyết
khiếu nại hành chính là “phương thức hoạt động của cơ quan thanh tra và các
cơ quan hành chính nhà nước trong việc thẩm tra, xác minh, kết luận, ra quyết
định giải quyết khiếu nại”
Với quan niệm cơ quan thanh tra là một yếu tố trong cơ chế giải quyết
khiếu nại hành chính, vai trò của cơ quan thanh tra được xem xét ở các góc độ
sau:
Một là, cơ quan thanh tra có thể là một cấp trong cơ chế giải quyết
khiếu nại hành chính.Với ý nghĩa cơ quan thanh tra là một cấp trong cơ chế
giải quyết khiếu nại hành chính, đồng nghĩa với việc cơ quan thanh tra có
thẩm quyền xem xét, kiểm tra lại hoạt động của cơ quan quản lý hành chính
nhà nước; ra quyết định giải quyết khiếu nại với chủ thể bị khiếu nại là các cơ
quan quản lý hành chính nhà nước.
Tuy nhiên nếu căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan
thanh tra có thể thấy rằng quy định như vậy là chưa phù hợp, Bởi lẽ:
Các cơ quan Thanh tra nhà nước là cơ quan thuộc hệ thống hành pháp,
có chức năng quản lý nhà nước về công tác thanh tra, thực hiện hoạt động
thanh tra, hoặc giúp cơ quan quản lý nhà nước về thanh tra vì vậy việc xác
định cơ quan thanh tra là một cấp giải quyết khiếu nại hành chính sẽ đồng
nghĩa với việc quy định thêm chức năng giải quyết khiếu nại hành chính, điều
này không phù hợp với tính chất pháp lý của cơ quan thanh tra. Pháp luật Việt
Nam về giải quyết khiếu nại hành chính đã từng quy định cơ quan thanh tra là
một cấp giải quyết khiếu nại hành chính và thực tế cơ quan thanh tra đã không
phát huy được năng lực của mình trong giải quyết khiếu nại hành chính. Hơn

nữa trên phương diện lý luận việc quy định quyền giải quyết khiếu nại hành
18
chính của cơ quan thanh tra là một cấp hành chính là không hợp lý, không bảo
đảm tính khoa học. Bởi về thực chất, các cơ quan Thanh tra nhà nước là cơ
quan chuyên môn của các cơ quan quản lý nhà nước vì thế về tổ chức, cơ
quan thanh tra phụ thuộc vào thủ trưởng các cơ quan này cho nên không thể
có quyền hạn phán xét hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước như một
cơ quan độc lập bên ngoài hệ thống hành chính nhà nước. Pháp lệnh Khiếu
nại, tố cáo năm 1991 của công dân quy định: cấp giải quyết lần đầu là thủ
trưởng cơ quan nhà nước bị khiếu nại; cấp giải quyết lần tiếp theo là thủ
trưởng tổ chức Thanh tra nhà nước cấp trên; cấp giải quyết lần thứ ba (đồng
thời cũng là cấp giải quyết cuối cùng) là thủ trưởng cơ quan hành chính nhà
nước cùng cấp của cơ quan thanh tra cấp trên; Tổng Thanh tra Nhà nước là
cấp có thẩm quyền giải quyết đối với mọi khiếu nại hành chính.
Với cơ chế giải quyết khiếu nại này, đã thể hiện rõ việc giao cho cơ
quan thanh tra là một cấp giải quyết đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, đó là
thẩm quyền và trách nhiệm của các cơ quan Thanh tra nhà nước, những qui
định đó hầu như đã không được thực hiện qua thực tiễn công tác giải quyết
khiếu nại hành chính trong những năm sau đó.
Chính vì vậy, không thể xác định vai trò của cơ quan thanh tra trên cơ
sở coi cơ quan thanh tra là một cấp trong giải quyết khiếu nại hành chính
trong toàn bộ quy trình giải quyết khiếu nại hành chính.
Hai là, là một yếu tố trong cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính cơ
quan thanh tra giữ vai trò tham mưu giải quyết khiếu nại hành chính cho các
cơ quan quản lý hành chính nhà nước.
Theo từ điển Tiếng việt, tham mưu được hiểu là: “góp ý kiến về chủ
trương, kế hoạch và biện pháp cho một người hay một tổ chức”[14, tr. 1523].
Như vậy, có thể hiểu cơ quan thanh tra giữ vai trò là góp ý kiến về biện
pháp giải quyết khiếu nại hành chính cho cơ quan quản lý hành chính nhà
19

nước, được thể hiện dưới hình thức bằng kiến nghị của cơ quan thanh tra với
thủ trưởng cơ quan quản lý hành chính nhà nước.
Với quan điểm trên có thể hiểu, thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành
chính thuộc về cơ quan quản lý hành chính nhà nước, cơ quan thanh tra sẽ
giúp cơ quan quản lý hành chính trong việc tham mưu biện pháp giải quyết,
xác minh thu thập chứng cứ cũng như các hoạt động khác trong quá trình giải
quyết khiếu nại hành chính. Trên phương diện lý luận cơ quan hành chính nhà
nước, cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành
chính là hoàn toàn phù hợp bởi hai lý do sau:
Một mặt, vụ việc mà người dân khiếu nại liên quan đến trách nhiệm
quản lý của các cơ quan hành chính nhà nước. Bởi, “Công dân, cơ quan, tổ
chức có quyền khiếu nại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ
quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan
hành chính nhà nước...”
Mặt khác, cơ quan hành chính nhà nước có đủ quyền hạn để giải quyết
được những yêu cầu của người dân khi họ có thắc mắc khiếu nại, có thể là
huỷ bỏ hay sửa đổi quyết định đã bị khiếu nại nếu thấy trái pháp luật, quyết
định bồi thường vật chất cho người khiếu nại hay áp dụng những biện pháp
mà cơ quan hành chính cho là cần thiết để bảo đảm cho người dân thực hiện
được quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Đối với cơ quan thanh tra, việc tham mưu giải quyết khiếu nại hành
chính hoàn toàn phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan
thanh tra là cơ quan thuộc hệ thống hành pháp có chức năng thanh tra, kiểm
tra hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Khi giao việc cho cơ quan thanh
tra tham mưu, vẫn đảm bảo được chức năng quản lý của cơ quan quản lý nhà
nước mà lại giảm bớt được gánh nặng công việc đối với cơ quan hành chính
nhà nước, cơ quan quản lý nhà nước.
20
Trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính, cơ quan thanh tra giữ
vai trò tham mưu cho chủ thể quản lý hành chính nhà nước cùng cấp là: xem

xét, kết luận và kiến nghị việc giải quyết. Với việc tham mưu cho lãnh đạo
các cấp trong việc xem xét, giải quyết khiếu nại bằng việc thẩm tra, xác minh,
kết luận về nội dung vụ việc và hướng xử lý, thủ trưởng cơ quan quản lý nhà
nước có cơ sở trong việc ra quyết định giải quyết. Cụ thể:
Tổng Thanh tra tham mưu Giúp Thủ tướng Chính phủ theo dõi, kiểm tra,
đôn đốc các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, uỷ ban nhân dân
các cấp trong việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, thi hành quyết định giải
quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật.
Trường hợp phát hiện vi phạm pháp luật gây thiệt hại đến lợi ích của nhà
nước, quyền lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức thì kiến nghị
Thủ tướng Chính phủ hoặc kiến nghị người có thẩm quyền áp dụng biện pháp
cần thiết để chấm dứt vi phạm, xem xét trách nhiệm, xử lý đối với người vi
phạm.
Chánh thanh tra các cấp, các ngành có trách nhiệm xác minh kết luận,
kiến nghị việc giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết của thủ
trưởng cơ quan quản lý cùng cấp.
Tóm lại, cơ quan thanh tra có vai trò tham mưu là hoàn toàn phù hợp,
giúp cho hoạt động quản lý của các cơ quan hành chính nhà nước được hiệu
quả và chuyên nghiệp hơn.
Ba là, cơ quan thanh tra là một yếu tố trong cơ chế giải quyết khiếu nại
hành chính còn được khẳng định ở nhiệm vụ thực hiện hoạt động quản lý
hành chính nhà nước trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại hành chính của cơ
quan thanh tra.
Hiệu quả của việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước chỉ
có ý nghĩa khi có các thiết chế nhằm phát hiện và loại bỏ các lệch lạc có thể
21
có của đối tượng quản lý; chấn chỉnh lại các quyết định đã ban hành trước đây
cho phù hợp thực tế và yêu cầu từ phía nhà nước. Trong các thiết chế đó,
thanh tra là thiết chế không thể thiếu. Trong mối quan hệ giữa quản lý nhà
nước và thanh tra thì quản lý nhà nước giữ vai trò chủ đạo, chi phối hoạt động

của thanh tra. Tuy nhiên, thanh tra lại có tác động tích cực đối với quản lý và
góp phần nâng cao hiệu lực hiệu quả của quản lý nhà nước. Vai trò của thanh
tra không chỉ là hoạt động kiểm tra, giám sát việc tuân theo pháp luật, nhiệm
vụ, kế hoạch của Nhà nước, kịp thời phát hiện, kiến nghị xử lý nghiêm khắc
đối với những hành vi vi phạm và đề ra các biện pháp giúp các đối tượng
thanh tra khắc phục, sửa chữa sai lầm, khuyết điểm, phát huy ưu điểm… mà
còn là phương tiện để chủ thể quản lý phát hiện những biểu hiện trì trệ, không
phù hợp với thực tế khách quan của cơ chế và phương pháp quản lý đã và
đang cản trở các hoạt động quản lý, từ đó đề xuất các biện pháp cải cách,
hoàn thiện các hoạt động quản lý nhà nước.
Như vậy, cơ quan thanh tra có chức năng kiểm tra, giám sát trong việc
thực thi quyền lực nhà nước nói chung.
Trong hệ thống kiểm tra, giám sát nói trên, hệ thống Thanh tra Nhà nước
có chức năng giúp cơ quan quản lý Nhà nước thanh tra, kiểm tra trách nhiệm
đối với cấp dưới trong việc thực hiện các quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo;
ngoài các nhiệm vụ nói trên, cơ quan thanh tra còn thực hiện quản lý nhà
nước về giải quyết khiếu nại hành chính bằng cách: Ban hành các văn bản
pháp luật, các quy chế, quy định, các văn bản chỉ đạo về giải quyết khiếu nại;
hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc các cơ quan, tổ chức thuộc quyền quản lý trong
việc thực hiện pháp luật về khiếu nại.
Thứ hai, vai trò của cơ quan thanh tra trong việc “thanh tra, kiểm
tra” hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính
22
Theo từ điển tiếng Việt, thanh tra là: “người thuộc cơ quan có thẩm
quyền kiểm tra, xem xét tại chỗ việc làm của địa phương, cơ quan, xí
nghiệp”[14, tr. 838].
Thanh tra theo ngôn ngữ tiếng anh “Inspect” xuất phát từ gốc latinh(In-
spectare) có nghĩa là “nhìn vào bên trong” chỉ “một sự xem xét từ bên ngoài
vào một đối tượng nhất định” [16, tr. 8].
Theo từ điển tiếng Việt, kiểm tra là “xem xét thực chất, thực tế” [14, tr.

937]
Với cách hiểu trên thì thanh tra, kiểm tra bao hàm nghĩa kiểm soát nhằm
“xem xét và phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định”
Như vậy, “Thanh tra nhà nước các cấp trong phạm vi chức năng, nhiệm
vụ quyền hạn của mình thanh tra việc chấp hành pháp luật về khiếu nại, tố cáo
của các cơ quan hành chính nhà nước”[7]
Thẩm quyền của cơ quan thanh tra trong phạm vi thanh tra việc chấp
hành pháp luật về khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước như sau:
Thanh tra chính phủ có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra các cấp, các
ngành trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo.
Thanh tra nhà nước các cấp, các ngành có trách nhiệm kiểm tra, thanh tra
trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan, tổ chức; đơn vị cấp dưới của Thủ trưởng
cùng cấp trong việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.[10].
Với thẩm quyền của cơ quan thanh tra nhà nước, cơ quan thanh tra tiến
hành thanh tra những nội dung như sau:
Một là, về việc giải quyết đúng thẩm quyền, nội dung
Thanh tra cấp huyện có trách nhiệm thanh tra, kiểm tra việc giải quyết
khiếu nại của Chủ tịch UBND cấp xã về việc tiếp công dân và giải quyết
khiếu nại đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch
UBND cấp xã, của người có trách nhiệm do UBND cấp xã quản lý trực tiếp.
23
Thanh tra cấp tỉnh có trách nhiệm thanh tra, kiểm tra việc giải quyết
khiếu nại của chủ tịch UBND cấp huyện, thủ trưởng cơ quan thuộc sở và cấp
tương đương trong việc tiếp công dân và giải quyết khiếu nại.
Thanh tra Chính phủ có trách nhiệm thanh tra, kiểm tra việc giải quyết
khiếu nại của thủ trưởng cơ quan thuộc UBND cấp tỉnh; của Bộ trưởng, thủ
trưởng cơ quan ngang bộ, thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ về việc tiếp
công dân và giải quyết khiếu nại.
Qua việc thanh tra, kiểm tra việc thực hiện đúng thẩm quyền, nội dung
trong quá trình giải quyết khiếu nại nhằm phát hiện kịp thời những sơ hở, yếu

kém trong công tác quản lý đồng thời đề xuất những kiến nghị nhằm khắc
phục và nâng cao hơn nữa hiệu quả trong quản lý và sử dụng các nguồn lực,
phục vụ phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Thông qua hoạt động thanh tra, những sai sót, gian lận trong việc thực
hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật được phát hiện và khắc phục kịp
thời; những lỗ hổng, sự bất hợp lý trong các chủ trương, chính sách, pháp luật
được điều chỉnh hợp lý. Bên cạnh đó, thông qua hoạt động thanh tra, các chủ
thể quản lý có được những thông tin góp phần phát hiện những thay đổi và dự
báo những vấn đề sẽ phát sinh để có những biện pháp phòng ngừa.
Thanh tra là phương tiện hoàn thiện bản thân chủ thể quản lý nhà nước.
Thông qua hoạt động thanh tra giúp cho các chủ thể quản lý nhà nước hoàn
thiện các phương tiện quản lý nhà nước như pháp luật, cơ chế, chính sách,…
Bên cạnh đó, hoạt động thanh tra giúp cho các chủ thể quản lý ra các quyết
định áp dụng chính xác, đúng đắn, khách quan và phù hợp hơn.
Thứ hai, thanh tra, kiểm tra, giám sát trình tự, thủ tục giải quyết khiếu
nại hành chính
24
Trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính là thứ tự công việc mà
cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính có nghĩa vụ thực hiện
để giải quyết vụ việc trên cơ sở tuân theo pháp luật.
Qua việc thanh tra, kiểm tra về thủ tục, trình tự giải quyết khiếu nại giúp
cho hoạt động giải quyết khiếu nại đúng thời hạn, thời hiệu, tránh tình trạng
khiếu nại vượt cấp; đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.
Nhà nước Việt Nam là nhà nước của nhân dân, nhân dân là cội nguồn
của quyền lực nhà nước. Nhà nước có nghĩa vụ bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của nhân dân, tạo mọi điều kiện để nhân dân thực hiện quyền làm chủ
của mình, tham gia quản lý nhà nước và quản lý xã hội. Thông qua hoạt động
giải quyết khiếu nại và thanh tra thủ tục giải quyết khiếu nại, các quyền và lợi
ích hợp pháp của người dân được bảo vệ, góp phần vào việc bảo đảm các
quyền dân chủ cho người dân.

Thứ ba, về việc thực hiện các biện pháp tăng cường pháp chế.
Thanh tra là phương thức đảm bảo trật tự, kỷ cương trong quản lý, góp
phần tăng cường pháp chế XHCN. Việc phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm
minh các hành vi sai phạm của cá nhân, cơ quan giải quyết khiếu nại, góp
phần bảo đảm trật tự, kỷ cương pháp luật trong hoạt động quản lý. Mặt khác,
việc tìm ra những sơ hở, yếu kém trong công tác quản lý, phát hiện những nội
dung trong chủ trương, chính sách chưa phù hợp với yêu cầu thực tế khách
quan để từ đó kiến nghị với cấp có thẩm quyền các biện pháp sửa đổi, bổ
sung, khắc phục kịp thời cũng có ý nghĩa tích cực trong việc củng cố trật tự,
kỷ cương, hoàn thiện cơ chế quản lý. Tuy nhiên, thanh tra không chỉ là việc
phát hiện, tìm kiếm sai phạm, sơ hở, yếu kém trong quản lý mà còn phải phát
hiện và khẳng định tạo điều kiện cho những nhân tố mới, cơ chế mới tích cực
phát triển. Có như vậy thì hiệu quả công tác thanh tra mới đáp ứng được yêu
cầu phát triển của thực tiễn, hiệu quả công tác quản lý mới được nâng cao.
25