So sánh kết quả điều trị sỏi niệu quản bằng phương pháp nội soi tán sỏi sử dụng năng lượng Laser Holmium với xung hơi tại Thái Nguyên (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC

PHẠM NGỌC MINH

SO SÁNH KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ SỎI NIỆU QUẢN
BẰNG PHƢƠNG PHÁP NỘI SOI TÁN SỎI SỬ DỤNG
NĂNG LƢỢNG LASER HOLMIUM VỚI XUNG HƠI TẠI
THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

THÁI NGUYÊN – 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC

PHẠM NGỌC MINH

SO SÁNH KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ SỎI NIỆU QUẢN
BẰNG PHƢƠNG PHÁP NỘI SOI TÁN SỎI SỬ DỤNG
NĂNG LƢỢNG LASER HOLMIUM VỚI XUNG HƠI
TẠI THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Ngoại khoa
Mã số: 60 72 01 23

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đức Quý

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

i

/>

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan:

(i)

Luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của riêng tôi

(ii) Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa
được ai cơng bố trong bất kì cơng trình nào khác.
(iii) Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Tác giả

Phạm Ngọc Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

ii

/>

LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn này, tơi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng
Đào tạo trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tơi
trong q trình học tập và nghiên cứu.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, tập thể khoa Ngoại tiết niệu Bệnh
viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên, nơi tôi đang công tác đã luôn động viên, hỗ
trợ về vật chất và tinh thần để tơi hồn thành nhiệm vụ học tập.
Với lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn PGS.TS
Trần Đức Quý, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn, tận tâm chỉ bảo và định hướng cho
tôi trong suốt q trình nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Trịnh Xuân Đàn, TS. Vũ Thị Hồng Anh,
TS. Lô Quang Nhật, TS. Nguyễn Trường Giang và tập thể thầy cô giáo bộ môn
Ngoại Trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên, các thày cô đã trang bị cho tôi
những kiến thức quý báu để hồn thành luận văn này.
Cuối cùng, tơi xin chia sẻ thành quả ngày hôm nay với bố mẹ, vợ con tơi và
gia đình, những người ln động viên và dành cho tôi những điều kiện thuận lợi
nhất để học tập và nghiên cứu. Xin cảm ơn bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ, động
viên tơi trong q trình học tập.
Thái Nguyên, ngày13 tháng 06 năm 2015
Tác giả

Phạm Ngọc Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

iii

/>

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BN

Bệnh nhân

ĐKTWTN

Đa khoa trung ương Thái Nguyên

NSTS

Nội soi tán sỏi

SBN

Số bệnh nhân

TSNCT

Tán sỏi ngoài cơ thể

TSNS

Tán sỏi nội soi

LDVV

Lí do vào viện

T/C

Triệu chứng

H/C

Hội chứng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

iv

/>

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ............................................................................................................................................................................ 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN ............................................................................................................................................. 3
1.1. Một số đặc điểm về giải phẫu học của niệu quản............................................................................. 3
1.1.1. Giải phẫu niệu quản ......................................................................................................................................... 3
1.1.2. Giải phẫu niệu quản và ứng dụng lâm sàng trong nội soi niệu quản ngược dịng... 7
1.2. Cơ chế bệnh sinh hình thành sỏi tiết niệu ............................................................................................... 8
1.2.1. Nguyên nhân ...................................................................................................................................................... 8
1.2.2. Thuyết hình thành sỏi tiết niệu và các dạng sỏi niệu .............................................................. 8
1.2.3. Một số yếu tố nguy cơ hình thành sỏi niệu ............................................................................. 9
1.3. Biến đổi giải phẫu và sinh lí đường tiết niệu trên do sỏi niệu quản.............................. 10
1.3.1. Giai đoạn còn bù ............................................................................................................................................. 10
1.3.2. Giai đoạn mất bù ............................................................................................................................................. 10
1.4. Chẩn đoán sỏi niệu quản ...................................................................................................................................... 11
1.4.1. Triệu chứng lâm sàng.............................................................................................................................................................. 11
1.4.2. Cận lâm sàng ...................................................................................................................................................................................... 12

1.5. Các phương pháp điều trị sỏi niệu quản ..................................................................................................................... 13
1.5.1. Điều trị nội khoa sỏi niệu quản.................................................................................................................................... 13
1.5.2. Phẫu thuật mở niệu quản lấy sỏi ................................................................................................................................ 13
1.5.3. Tán sỏi niệu quản ngoài cơ thể .................................................................................................................................... 13
1.5.4. Phẫu thuật nội soi ngược dịng tán sỏi niệu quản ................................................................................. 14
1.6. Tình hình nghiên cứu điều trị sỏi niệu quản bằng nội soi ngược dòng tán sỏi trên thế
giới và Việt Nam.......................................................................................................................................................................................................... 17
Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................... 20
2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................................................................................. 20
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân............................................................................................................................................. 20
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ...................................................................................................................................................................... 20
2.2. Thời gian, địa điểm nghiên cứu ..................................................................................................................... 20
2.3. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................................................................... 20
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................................................................................................... 20
2.3.2. Phương pháp chọn mẫu ........................................................................................................................................................ 20

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

v

/>

2.4. Các chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................................................................................................ 21
2.4.1. Các chỉ tiêu về đặc điểm của bệnh nhân tán sỏi ..................................................................................... 21
2.4.2. Các chỉ tiêu về lâm sàng ...................................................................................................................................................... 21
2.4.3. Các chỉ tiêu về xét nghiệm................................................................................................................................................ 22
2.4.4. Chỉ tiêu thăm dò chức năng, chuẩn đốn hình ảnh ............................................................................ 23
2.4.5. Chỉ tiêu trong phẫu thuật ..................................................................................................................................................... 24
2.4.6. Chỉ tiêu theo dõi thời gian hậu phẫu ..................................................................................................................... 25
2.4.7. Chỉ tiêu theo dõi khi khám lại....................................................................................................................................... 26

2.5. Quy trình kĩ thuật áp dụng trong nghiên cứu ........................................................................................ 26
2.5.1. Dụng cụ..................................................................................................................................................................................................... 27
2.5.2. Quy trình nội soi ngược dòng tán sỏi .................................................................................................................. 28
2.6. Phương pháp thu thập số liệu, thống kê xử lí số liệu ................................................................. 34
2.7. Đạo đức nghiên cứu ................................................................................................................................................. 34
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................................................................... 35
3.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu ...................................................................... 35
3.2. So sánh kết quả điều trị sỏi niệu quản bằng phương pháp nội soi ................................. 41
Chƣơng 4: BÀN LUẬN ................................................................................................................................................ 48
4.1. Đặc điểm chung của hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu ............................................................. 48
4.1.1. Tuổi bệnh nhân nghiên cứu ................................................................................................................ 48
4.1.2. Giới tính ............................................................................................................................................................... 48
4.1.3. Tiền sử can thiệp ngoại khoa ............................................................................................................ 49
4.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu ........... 49
4.2.1. Đặc điểm lâm sàng..................................................................................................................................... 49
4.2.2. Đặc điểm cận lâm sàng .......................................................................................................................... 50
4.2.3. Sự phân bố và hình thái sỏi niệu quản ..................................................................................... 52
4.3. So sánh kết quả phẫu thuật NSTS niệu quản bằng Laser Holmium và xung hơi
tại BVĐKTW Thái Nguyên ......................................................................................................................................... 54
KẾT LUẬN ............................................................................................................................................................................... 62
KHUYẾN NGHỊ ................................................................................................................................................................. 63
TÀI LIỆU THAM KHẢO
BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU BỆNH NHÂN NSTS NIỆU QUẢN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

vi

/>

DANH MỤC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng

Tên bảng và biểu đồ

Trang

Bảng 1.1

Sỏi niệu: Thành phần, tấn suất và đặc tính

9

Bảng 2.1

Đánh giá mức độ suy thận theo Nguyễn Văn Sáng (1981)

22

Bảng 3.1

Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi và giới

35

Bảng 3.2

Tiền sử can thiệp ngoại khoa về sỏi tiết niệu cùng bên NSTS

36

Bảng 3.3

Lí do vào viện và triệu chứng lâm sàng của BN nghiên cứu

36

Bảng 3.4

Mức độ suy thận dựa vào chỉ số Creatinine

37

Bảng 3.5

Kết quả xét nghiệm nước tiểu 10 thơng số

37

Bảng 3.6

Phân bố vị trí niệu quản có sỏi trên XQuang

38

Bảng 3.7

Kích thước sỏi niệu quản trên siêu âm

38

Bảng 3.8

Vị trí của sỏi niệu quản trên Xquang

39

Bảng 3.9

Mức độ giãn đài bể thận trên siêu âm của bệnh nhân nghiên cứu

39

Bảng 3.10

Mức độ ngấm thuốc của thận trên phim UIV của BN nghiên cứu

40

Bảng 3.11

Đặc điểm chung của hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu

40

Bảng 3.12

Thời gian phẫu thuật trung bình của hai nhóm bệnh nhân

41

Bảng 3.13

Tổn thương niêm mạc niệu quản vị trí có sỏi của hai nhóm

41

Bảng 3.14

Tỷ lệ đặt thông niệu quản sau nội soi tán sỏi niệu quản

42

Bảng 3.15

Nguyên nhân nội soi tán sỏi thất bại

43

Bảng 3.16

Triệu chứng lâm sàng sau nội soi tán sỏi niệu quản

44

Bảng 3.17

Kết quả kiểm tra XQuang hệ tiết niệu sau tán sỏi 1 tháng

44

Bảng 3.18

Mức độ giãn đài bể thận trước và sau tán sỏi 1 tháng trên siêu âm

45

Bảng 3.19

So sánh kết quả tán sỏi niệu quản của hai nhóm theo vị trí sỏi

45

Bảng 3.20

So sánh kết quả nội soi tán sỏi của hai nhóm theo kích thước.

46

Bảng 3.21

Mối liên quan của tuổi BN, kích thước, vị trí sỏi tới kết quả tán sỏi

47

Biểu đồ 3.1

Kết quả đặt máy soi lên niệu quản

42

Biểu độ 3.2

Đánh giá kết quả sau nội soi tán sỏi của hai nhóm bn nghiên cứu

43

Biểu đồ 3.3

Đánh giá kết quả sau tán sỏi 1 tháng của hai nhóm BN nghiên cứu

46

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

vii

/>

DANH MỤC HÌNH

Hình

Tên hình

Trang

Hình 1.1

Giải phẫu niệu quản mặt trước

3

Hình 1.2

Cấu tạo vi thể niệu quản

4

Hình 1.3

Ba vị trí hẹp của niệu quản

5

Hình 1.4

Sỏi thường gặp tại ba vị trí hẹp sinh lý của niệu quản

6

Hình 2.1

Hệ thống nguồn sáng, màn hình của máy Stryker

27

Hình 2.2

Dụng cụ tán sỏi nội soi tại bệnh viện ĐKTW Thái Nguyên

27

Hình 2.3

Nguồn tán Laser Holmium SPHINX hãng Lisa của Đức

28

Hình 2.4

Đặt ống soi vào lỗ niệu quản trên 1 hoặc 2 dây dẫn đường

29

Hình 2.5

Động tác xoay ống soi 180°

30

Hình 2.6

Hình ảnh đặt thơng JJ sau tán sỏi

33

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

viii

/>

ĐẶT VẤN ĐỀ
Sỏi tiết niệu đứng thứ 3 trong những bệnh lí hay gặp nhất của đường tiết
niệu, chỉ sau nhiễm trùng niệu và bệnh lí liên quan tiền liệt tuyến. Trong đó sỏi niệu
quản chiếm 20-40%, đứng thứ 2 sau sỏi thận. Sỏi niệu quản có thể kết hợp với sỏi ở
vị trí khác nhau của đường tiết niệu [53].
Sỏi niệu quản được hình thành thường do sỏi thận di chuyển xuống niệu quản,
niêm mạc niệu quản bị phù nề và sỏi không di chuyển được xuống bàng quang (đặc
biệt ở 2 vị trí niệu quản hẹp sinh lý). Sỏi niệu quản thường gây biến chứng tắc
nghẽn làm tổn thương nặng nề về hình thái và chức năng thận [5].
Trước đây, tán sỏi nội soi ngược dòng được chỉ định cho những trường hợp
sỏi niệu quản đoạn tiểu khung, không được khuyến cáo cho những sỏi niệu quản
đoạn 1/3 trên do khó tiếp cận được sỏi và sỏi dễ chạy lên thận, dẫn đến cuộc mổ
thất bại. Gần đây, nhờ những tiến bộ kỹ thuật với ống soi nhỏ và những phương tiện
phá sỏi hiệu quả nhưng ít gây tổn thương thành niệu quản như xung hơi và Laser,
nội soi niệu quản tán sỏi được chỉ định rộng rãi hơn. Theo Nguyễn Kim Tuấn
nghiên cứu trên 1276 bệnh nhân nội soi tán sỏi ngược dòng, tỷ lệ tán thành cơng
92,55%, thất bại 7,45%, trong đó sỏi niệu quản đoạn 1/3 giữa thất bại 4,66%, sỏi
1/3 dưới niệu quản thất bại 2,79%. Thất bại do đặt máy 2,11%, sỏi chạy lên thận khi
tán bằng Laser 1,83%, khi tán bằng xung hơi là 24,52% [34].
Có nhiều phương pháp tán sỏi nội soi sỏi niệu quản như tán sỏi nội soi bằng
xung hơi, bằng Laser hay bằng sóng siêu âm, mỗi phương pháp đều có ưu nhược
điểm riêng và đều khẳng định được hiệu quả trong điều trị sỏi niệu quản.
Tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên đã triển khai phẫu thuật nội
soi ngược dòng tán sỏi niệu quản với nguồn năng lượng xung hơi từ năm 2002.
Tháng 7/2014 áp dụng phẫu thuật nội soi ngược dòng tán sỏi niệu quản bằng năng
lượng Laser Holmium và đạt được kết quả tốt.
Vì vậy, để đánh giá kết quả điều trị và đưa ra được những ưu điểm, nhược

điểm của hai phương pháp điều trị trên.

1


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full