LUẬN văn LUẬT HÀNH CHÍNH QUẢN lý NHÀ nước đối với LUẬT sư và NGHỀ LUẬT sư ở VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN HÀNH CHÍNH

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 33 (2007 – 2011)
Đề tài:

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI LUẬT SƯ
VÀ NGHỀ LUẬT SƯ Ở VIỆT NAM

Giảng viên hướng dẫn:
Th.s Võ Duy Nam
Bộ môn hành chính

Sinh viên thực hiện:
Trần Vũ Nguyên
MSSV: 5075050
Lớp luật thương mại 1

Cần Thơ, tháng 04 /2011


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................


MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của ñề tài....................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu ñề tài .................................................................................... 1
3. Mục ñích nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ..................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 2

CHƯƠNG I ........................................................................................................ 4
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ LUẬT SƯ VÀ
NGHỀ LUẬT SƯ ............................................................................................. 4
1.1. Khái quát chung về luật sư và nghề luật sư ................................................. 4
1.1.1. Khái niệm về luật sư ................................................................................ 4
1.1.2. Khái niệm về nghề luật sư ........................................................................ 5
1.2. Vai trò, ñặc ñiểm và tính chất của nghề luật sư .......................................... 7
1.2.1. Vai trò của luật sư.................................................................................. 7
1.2.1.1. Vai trò của luật sư trong việc bảo vệ quyền của bị can, bị cáo và
các ñương sự trước Toà ................................................................................ 7
1.2.1.2. Vai trò của luật sư trong hoạt ñộng tư vấn pháp luật góp phần bảo
vệ quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức.......................................................... 8
1.2.1.3. Vai trò của luật sư trong việc tham gia tuyên truyền, phổ biến,
giáo dục pháp luật, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật .................. 9
1.2.2. Đặc ñiểm và tính chất của nghề luật sư ............................................. 10
1.2.2.1. Đặc ñiểm của nghề luật sư............................................................. 10
1.2.2.2. Tính chất của nghề luật sư ............................................................ 14
1.3. Quan ñiểm quản lý và nguyên tắc quản lý Nhà nước về nghề luật sư .... 15
1.3.1. Khái niệm về quản lý nhà nước ............................................................. 15
1.3.2. Quan ñiểm quản lý ................................................................................. 16
1.3.3. Nguyên tác quản lý ................................................................................ 17
1.4. Lịch sử hình thành và phát triển nghề luật sư........................................... 17
1.4.1. Lịch sử hình thành và phát triển nghề luật sư trên thế giới .............................. 17

1.4.2. Lịch sử hình thành và phát triển nghề luật sư ở Việt Nam .................... 19


CHƯƠNG II .................................................................................................... 22
NHỮNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI
VỚI LUẬT SƯ VÀ NGHỀ LUẬT SƯ – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
HOÀN THIỆN................................................................................................. 22
2.1.Thẩm quyền quản lý Nhà nước và ñiều kiện, tiêu chuẩn hành nghề ñối
với luật sư ở Việt Nam .............................................................................................. 22
2.1.1. Thẩm quyền quản lý và nội dung quản lý về nghề luật sư............... 22
2.1.2. Tiêu chuẩn, ñiều kiện hành nghề luật sư .......................................... 24
2.1.2.1. Tiêu chuẩn trở thành luật sư .......................................................... 24
2.1.2.2. Miễn ñào tạo nghề luật sư ............................................................. 26
2.1.2.3. Điều kiện hành nghề và phạm vi hành nghề luật sư...................... 27
2.2. Pháp luật về những nội dung cơ bản Nhà nước quản lý về nghề luật sư
ở Việt Nam ................................................................................................................. 28
2.2.1. Quản lý Nhà nước ñối với nghề luật sư ở Việt Nam thông qua việc
quyết ñịnh chiến lược, chính sách hỗ trợ phát triển nghề luật sư trong
thời kỳ hội nhập.............................................................................................. 28
2.2.1.1. Định hướng chiến lược, chính sách hỗ trợ phát triển nghề luật sư
ở Việt Nam ................................................................................................. 28
2.2.1.2. Cách thức thực hiện chiến lượt, hợp tác quốc tế, chính sách hỗ trợ
phát triển nghề luật sư ở Việt Nam............................................................. 31
2.2.2. Quản lý Nhà nước ñối với nghề luật sư ở Việt Nam thông qua việc
ban hành các văn bản quy phạm pháp luật................................................. 34
2.2.3. Quản lý Nhà nước ñối với nghề luật sư thông qua việc quản lý các
tổ chức xã hội – nghề nghiệp của luật sư ..................................................... 37
2.2.3.1. Khái quát về tổ chức xã hội nghề nghiệp của luật sư.................... 37
2.2.3.2. Thành lập, phê duyệt ñiều lệ và giải thể Đoàn luật sư .................. 38
2.2.3.3. Thành lập, phê duyệt ñiều lệ và giải thể Liên ñoàn luật sư........... 41

2.2.4. Quy ñịnh về tổ chức ñào tạo nghề luật sư......................................... 43
2.2.4.1. Khái quát về hoạt ñộng ñào tạo, quan ñiểm ñào tạo và mục tiêu
ñào tạo nghề luật sư .................................................................................... 43
2.2.4.2. Quy ñịnh về cơ sở ñào tạo, thời gian ñào tạo và nội dung chương
trình ñào tạo nghề luật sư ........................................................................... 46


2.2.5. Phối hợp ban hành Quy chế tập sự hành nghề luật sư và kiểm tra
kết quả tập sự hành........................................................................................ 50
2.2.5.1. Gia nhập Đoàn luật sư ................................................................... 51
2.2.5.2. Tập sự hành nghề luật sư.............................................................. 52
2.2.5.3 Kiểm tra kết quả tập sự hành nghề luật sư .................................... 54
2.2.6. Quy ñịnh về việc cấp, thu hồi Chứng chỉ hành nghề luật sư; cấp
giấy ñăng ký hoạt ñộng, giấy phép hành nghề luật sư................................ 55
2.2.6.1. Cấp và thu hồi Chứng chỉ hành nghề luật sư ................................. 55
2.2.6.2. Cấp, giấy ñăng ký hoạt ñộng, giấy ñăng ký hành nghề luật sư.... 58
2.2.7. Quy ñịnh về kiểm tra, thanh tra về tổ chức luật sư và hành nghề
luật sư; xử lý kỷ luật, xử lý vi phạm giải quyết khiếu nại về luật sư......... 60
2.2.7.1. Kiểm tra, thanh tra tổ chức luật sư và hành nghề luật sư .............. 60
2.2.7.2. Xử lý kỷ luật, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại về luật sư ....... 66
2.3. Thực trạng và một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước
ñối với nghề luật sư ở Việt Nam ......................................................................... 73
2.3.1. Tình hình tổ chức và hoạt ñộng hành nghề của luật sư ........................ 73
2.3.2. Những thành tựu ñạt ñược trong công tác quản lý ñối với nghề luật sư
ở Việt Nam ....................................................................................................... 75
2.3.3. Những hạn chế còn tồn tại trong công tác quản lý Nhà nước ñối với
nghề luật sư ở Việt Nam .................................................................................. 77
2.3.4. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước ñối với nghề
luật sư ở Việt Nam ........................................................................................... 79

KẾT LUẬN ...................................................................................................... 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của ñề tài
Từ thực tế khách quan của một quốc gia ñang không ngừng phát triển, của
một ñất nước luôn hướng ñến nền dân chủ vững mạnh và của một dân tộc ngày
ngày vươn mình ra với bè bạn năm châu, thì sứ mệnh bảo vệ công lý, ñảm bảo công
bằng xã hội ñược ñề cao là tất yếu và chính ñáng. Không có giai ñoạn nào trong lịch
sử phát triển của ñất nước trước ñây, vị thế và vai trò của nghề luật sư lại ñược coi
trọng như hiện nay. Có thể nói, ñây là thời ñiểm mà xã hội Việt Nam ñã dần nhìn
nhận sát gần hơn ñối với vai trò của nghề luật sư theo ñúng chỗ ñứng mà nghề này
xứng ñáng có ñược. Người dân ngày càng tìm ñến luật sư như một nhu cầu thiết
thân, số lượng luật sư, tổ chức hành nghề luật sư ngày một phát triển, nền tư pháp
nước nhà ñã tạo ñiều kiện nhiều hơn ñể luật sư thể hiện tầm quan trọng của mình.
Nghề luật sư với một vị thế và tầm quan trọng như thế thì quản lý Nhà nước
ñối với nghề luật sư là một ñiều rất cần thiết và không kém phần quan trọng trong
việc ñịnh hướng và phát triển bền vững nghề luật sư ở Việt Nam trong thời kỳ hội
nhập như hiện nay. Đây chính là lý do mà người viết chọn ñề tài “ Quản lý Nhà
nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam” làm luận văn tốt nghiệp cử nhân
luật.
2. Lịch sử nghiên cứu ñề tài
Chủ ñề về “ luật sư” và “ nghề luật sư” ñã ñược nghiên cứu rất nhiều bỡi các
nhà nghiên cứu luật học nói chung và cũng như của sinh viên nói riêng, như là tác

phẩm “Vấn ñề hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam” của Tiến sĩ Phan Trung
Hoài ñược nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, xuất bản năm 2009. Nội dung
của tác phẩm này xoay quanh vấn ñề vai trò của pháp luật ñối với nghề luật sư,
những hạn chế và tồn tại trong pháp luật thực ñịnh về nghề luật sư ñồng thời cũng
nêu lên phương hướng hoàn thiện pháp luật về nghề luật sư.... Bên cạnh ñó cũng có
một số tác phẩm nghiên cứu của sinh viên như là Luận văn cử nhân luật “Luật sư và
hành nghề luật sư ở Việt Nam” của sinh viên Nguyễn Ngọc Huệ lớp luật hành chính
khóa 32 của trường Đại học Cần Thơ. Nội dung của luận văn này bàn về ñiều kiện,
tiêu chuẩn ñể hành nghề luật sư và những vấn ñề pháp lý cơ bản về hành nghề luật
sư ở Việt Nam hiện nay…Tuy nhiên với ñề tài Luận văn tốt nghiệp “Quản lý Nhà
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

1

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

nước ñối với luật sư và nghề luật sư” tác giả sẽ nghiên cứu ở một góc ñộ, khía cạnh
khác góp phần bổ sung và hoàn thiện hơn mảng chủ ñề về “Luật sư” và “Nghề luật
sư”.
3. Mục ñích nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Mục ñích của tác giả trong việc nghiên cứu ñề tài “Quản lý Nhà nước ñối với
nghề luật sư ở Việt Nam” là tìm hiểu một cách có hệ thống những nội dung pháp lý
cơ bản, những thành tựu cũng như những vướng mắc khó khăn còn tồn tại trong
công tác quản lý Nhà nước ñối với nghề luật sư nhằm kiến nghị một số giải pháp
hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý của Nhà nước ñối với nghề luật sư.

Với ñề tài này tác giả tập trung ñi sâu tìm hiểu và nghiên cứu vấn ñề pháp lý
cơ bản trong công tác quản lý của Nhà nước ñối với nghề luật sư ở Việt Nam như là
quyết ñịnh chiến lược, chính sách phát triển nghề luật sư; ban hành các văn bản quy
phạm pháp luật về luật sư; ñào tạo nghề luật sư; cấp, thu hồi Chứng chỉ hành nghề
luật sư, Giấy ñăng ký hoạt ñộng, Giấy phép hành nghề; phê duyệt Điều lệ của Đoàn
luật sư, Tổ chức luật sư toàn quốc; kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm, giải quyết
khiếu nại, về tổ chức luật sư và hành nghề luật sư.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong ñề tài này người viết dựa trên quan ñiểm biện chứng Mác – Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh kết hợp với phương pháp phân tích, tổng hợp những tài liệu,
tư liệu từ sách vở, báo chí liên quan ñến vấn ñề quản lý Nhà nước ñối với nghề luật
sư. Mặt khác, tác giả cũng sử sụng phương pháp phân tích, so sánh ñối chiếu những
quy phạm pháp luật cũ và mới nhằm rút ra những ñiểm tiến bộ ,bên cạnh ñó tác giả
cũng liên hệ thực tế ñể ñối chiếu với những quy phạm pháp luật thực ñịnh ñể tìm
những bất cập còn tồn tại ñồng thời nêu lên quan ñiểm của bản thân.
Bố cục luận văn
Mục lục
Lời nói ñầu
Nội dung của Luận văn ñược chia thành hai chương chính như sau:
+ Chương I: Những vấn ñề lý luận chung về luật sư và nghề luật sư
+ Chương II Những quy ñịnh pháp luật về quản lý Nhà nước ñối với luật sư
và nghề luật sư – Thực trạng và giải pháp hoàn thiện
Kết luận
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

2

SVTH: Trần Vũ Nguyên

Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

Tài liệu tham khảo
Phục lục

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

3

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

CHƯƠNG I
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ LUẬT SƯ VÀ
NGHỀ LUẬT SƯ
1.1. Khái quát chung về luật sư và nghề luật sư
1.1.1. Khái niệm về luật sư
Pháp luật thực ñịnh ở nước ta hiện nay ñang tồn tại nhiều tên gọi khác nhau
cho những người hoạt ñộng trong lĩnh vực dịch vụ pháp lý và bào chữa trước Tòa
án. Đó là “luật gia”, “luật sư”, “người bào chữa”, “bào chữa viên nhân dân”, “người
ñại diện quyền và lợi ích hợp pháp cho bị cáo, các ñương sự, người có quyền và
nghĩa vụ liên quan”, “ñại diện theo ủy quyền”,…Trong Từ ñiển tiếng Việt, cách giải
nghĩa các từ “luật sư”, “luật gia” cũng rất khác nhau. Các tác giả của Trung tâm
Ngôn ngữ và Văn học Việt Nam thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo giải nghĩa từ “luật

sư” là “ người có chức trách dùng pháp luật bào chữa cho bị can, bị cáo trước Tòa
án”, còn “luật gia” là “nhà nghiên cứu pháp luật”1. Trong khi ñó, có một nhóm tác
giả khác lại giải nghĩa từ “luật sư” là “trạng sư, người bên vực cho một can phạm
trước Tòa án”, còn “luật gia” dùng ñể chỉ “người nghiên cứu giỏi pháp luật”2. Theo
ñiều lệ của Hội luật gia Việt Nam thông qua ngày 26/05/1993, “luật gia” ñược hiểu
là những người “ñã hoặc ñang làm công tác pháp luật trong các cơ quan nhà nước,
các ñoàn thể nhân dân, các tổ chức kinh tế xã hội, trong lực lượng vũ trang nhân
dân, tán thành ñiều lệ của Hội, tự nguyện và tích cực tham gia các hoạt ñộng cho
Hội”3
Mặc dù Hiến pháp năm 1980, 1992 và Pháp lệnh tổ chức luật sư năm 1987
ñã chính thức dùng từ “luật sư” ñể chỉ những hoạt ñộng tư vấn pháp luật và bào
chữa trước Tòa án, nhưng hoạt ñộng bào chữa trước Tòa án không chỉ có các luật
sư. Trong Bộ luật tố tụng hình sự, khái niệm “người bào chữa” dung ñể chỉ: Luật
sư; Người ñại diện hợp pháp của bị can, bị cáo, ñương sự; Bào chữa viên nhân dân.
Theo giải thích của tác giả trong cuồn sách Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình
sự, luật sư là người hoạt ñộng bào chữa chuyên nghiệp hoạt ñộng trong nghành luật
1

Nguyễn Như Ý (chủ biên): Đại từ ñiển tiếng Việt, Nxb. Văn hóa thông tin, Hà Nội, 1999, tr. 1059
Ngôn ngữ học Việt Nam: Từ ñiển tiếng Việt, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, 2000, tr. 601
3
Điều lệ Hội luật gia Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999, tr. 7
2

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

4

SVTH: Trần Vũ Nguyên

Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

sư; Người ñại diện hợp pháp của bị can, bị cáo là cha, mẹ, anh, chị em ruột, người
ñỡ ñầu của họ; còn bào chữa viên nhân dân là người tổ chức, ñoàn thể xã hội cử ra
ñể bào chữa cho bị cáo4.
Cho ñến Pháp lệnh luật sư năm 2001, vẫn chưa có một ñịnh nghĩa hoàn chỉnh
về luật sư. Trong cuốn Tập bài giảng ñào tạo luật sư, tác giả cho rằng luật sư “ là
thành viên của tổ chức luật sư, luật sư là người có kiến thức và hiểu biết trong lĩnh
vực luật pháp, bằng kiến thức này, luật sư trở thành người trợ giúp, tư vấn pháp luật
cho tất cả các công dân trong xã hội trong việc thực hiện và bảo vệ các quyền công
dân của mình”5.
Tuy nhiên, hiện nay chúng ta có thể hiểu với nhau rằng: luật sư là chỉ những
người có ñủ ñiều kiện hành nghề chuyên nghiệp theo quy ñịnh của pháp luật nhằm
thực hiện việc tranh tụng, tư vấn pháp luật, ñại diện theo ủy quyền, bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp cho cá nhân, tổ chức và nhà nước trước tòa án và thực hiện các
dịch vụ pháp lý khác. Điều 2 Luật luật sư 2006 quy ñịnh: Luật sư là người có ñủ
tiêu chuẩn, ñiều kiện hành nghề theo quy ñịnh của Luật luật sư, thực hiện dịch vụ
pháp lý theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Tiêu chuẩn luật sư ñược quy
ñịnh tại Điều 10 Luật Luật sư như sau: “Công dân Việt Nam trung thành với Tổ
quốc, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, có phẩm chất ñạo ñức tốt, có bằng Cử nhân
Luật, ñã ñược ñào tạo nghề luật sư, ñã qua thời gian tập sự hành nghề luật sư, có
sức khoẻ bảo ñảm hành nghề luật sư thì có thể trở thành Luật sư. Lưu ý rằng, người
có ñủ tiêu chuẩn quy ñịnh tại Điều 10 của Luật luật sư muốn ñược hành nghề luật
sư phải có Chứng chỉ hành nghề luật sư và gia nhập một Đoàn luật sư.
1.1.2. Khái niệm về nghề luật sư
Rất nhiều người tự hào giới thiệu mình làm nghề luật. Khi suy nghĩ về nghề
luật chúng ta cần phải xác ñịnh rõ nghề luật là gì? Hiện nay trên thực tế có nhiều

cách hiểu về nghề luật.
Ở nghĩa rộng nhất, nói ñến những người làm nghề luật là chúng ta nói ñến
thẩm phán, luật sư, kiểm sát viên, công chứng viên…
Thẩm phán ñược hiểu là những người làm việc tại Toà án, ñược quyền nhân
danh Nhà nước ñể xét xử các vụ án. Thẩm phán - ở nghĩa lý tưởng ñược hiểu là
4

Viện nghiên cứu khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp): Bình luật khoa học Bộ luật tố tụng hình sự, Nxb. TP Hồ
Chí Minh, 1999, tr. 79
5
Trường Đào tạo các chức danh tư pháp: Tập bài giảng ñào tạo luật sư, Hà Nội, 2001, tr. 40

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

5

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

người ñược quyền ra quyết ñịnh cuối cùng ñể mang lại sự công bằng cho mọi
người, cứu người vô tội và trừng phạt kẻ ác. Kiểm sát viên là người buộc tội tại
phiên toà (ở nước ngoài thường ñược gọi là công tố viên). Họ ñược quyền ñưa một
vụ phạm pháp ra xem xét ñể xử lý, ra lệnh bắt giữ, tham gia ñiều tra vụ án, truy tố
người phạm tội. Luật sư là người có ñủ tiêu chuẩn, ñiều kiện hành nghề theo quy
ñịnh của pháp luật của mỗi quốc gia, thực hiện dịch vụ pháp lý theo yêu cầu của cá
nhân, cơ quan, tổ chức. Luật sư là những người hành nghề trong Văn phòng hoặc

Công ty luật. Thu nhập của luật sư là từ các khoản thù lao do khách hàng trả. Công
chứng viên là người làm việc tại các Phòng công chứng, có quyền xác nhận tính
hợp pháp của các giao dịch, hợp ñồng...
Nếu hiểu nghề luật là bao gồm tất cả những nghề có liên quan ñến luật, có
thể kể ra nhiều công việc khác cũng ñược gọi là nghề luật như: chấp hành viên, ñiều
tra viên, giám ñịnh viên, chuyên viên pháp lý, cố vấn pháp lý, giáo viên dạy luật,
cán bộ nghiên cứu pháp luật, cán bộ trong các cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan
công an, cơ quan hành chính Nhà nước, các tổ chức ñoàn thể, doanh nghiệp, trường
học, viện nghiên cứu... . Ở nghĩa rộng, chúng ta thấy nghề luật thật phong phú và ña
dạng và trong xã hội pháp quyền, tất cả các nghề luậtt ñều cần ñược tôn vinh một
cách xứng ñáng.
Ở nghĩa hẹp hơn, nói ñến nghề luật là chúng ta nói ñến nghề luật sư. Nghề
luật sư là nghề luật tiêu biểu nhất, nghề luật sư thể hiện ñầy ñủ nhất những ñặc
trưng của nghề luật. Nghề luật sư không giống như những nghề bình thường khác vì
ngoài những yêu cầu về kiến thức và trình ñộ chuyên môn thì yêu cầu về việc hành
nghề luật sư còn phải tuân thủ theo quy chế ñạo ñức nghề nghiệp. Đây là một nét
ñặc thù riêng của nghề luật sư và nét ñặc thù này tác ñộng sâu sắc ñến kỹ năng hành
nghề, ñặc biệt là kỹ năng tranh tụng của luật sư.
Từ những phân tích, kiến giải nêu trên, ta có thể hiểu một cách khái quát khái
niệm nghề luật sư như sau: “Nghề luật sư là một nghề luật, trong ñó các luật sư
bằng kiến thức pháp luật của mình, ñộc lập thực hiện các hoạt ñộng tư vấn pháp lý
và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho cá nhân, tổ chức theo quy ñịnh của pháp luật và
quy chế trách nhiệm nghề nghiệp, nhằm mục ñích phụng sự công lý, góp phần tích
cực bảo vệ pháp chế và xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ
nghĩa”.
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

6

SVTH: Trần Vũ Nguyên

Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

1.2. Vai trò, ñặc ñiểm và tính chất của nghề luật sư
1.2.1. Vai trò của luật sư
1.2.1.1. Vai trò của luật sư trong việc bảo vệ quyền của bị can, bị cáo và
các ñương sự trước Toà
Trong lịch sử, vai trò của luật sư trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp
của bị can, bị cáo và các ñương sự trước Toà không phải ở mọi lúc, mọi nơi ñược
tôn trọng. Ở những nước mà mối quan hệ giữa con người với con người bị ảnh
hưởng của tâm linh, thần cảm thì nghề luật sư chậm phát triển. Ví dụ như ở các
nước Hồi giáo nghề luật sư ít phát triển thậm chí không có nghề luật sư. Nghề luật
sư ñược phát triển và giữ vai trò quan trọng trong các nước dân chủ, phát triển. Để
bảo ñảm công lý các bên khi tham gia tố tụng ñều có sự giúp ñỡ từ phía những nhà
chuyên nghiệp là luật sư. Theo quan ñiểm của luật sư phương Tây thì luật sư khi
tham gia bảo vệ quyền lợi cho khách hàng, cho cá nhân, phải ñặt quyền lợi của cá
nhân cao hơn hoặc bằng quyền lợi của cộng ñồng xã hội.
Vai trò của luật sư có sự khác nhau trong các nền văn minh khác nhau. Ở
Nhật Bản trước ñây các quan hệ trong xã hội ñược ñiều chỉnh bằng tập quán, ñề cao
sự hoà thuận, tránh cưỡng ép. Các quy phạm với chế tài là sự hổ thẹn và trách cứ ñủ
ñể duy trì trật tự xã hội ở Nhật Bản. Tuy nhiên ở Nhật Bản vào cuối thế kỷ 19 và
ñặc biệt là sau ñại chiến thế giới lần thứ II vai trò của pháp luật ñã ñược thừa nhận
trong xã hội Nhật Bản, nghề luật sư ñã ñược hình thành và ngày càng phát triển.
Tuỳ theo quốc gia khác nhau mà pháp luật có vai trò quan trọng khác nhau.
Ở Pháp trong một thời gian dài pháp luật chỉ ñóng vai trò thứ yếu. Pháp luật chỉ tồn
tại ở khía cạnh luật nội dung mà không có luật hình thức, luật nội dung không có
bảo ñảm của luật tố tụng, pháp luật tồn tại bên ngoài Toà án, bên ngoài các vụ kiện.

Cái mà ñược gọi là pháp luật lại ñối lập với tư pháp và không ñược mọi người quan
tâm. Các nhà doanh nghiệp chỉ quan tâm ñến khía cạnh thương mại của một hợp
ñồng mà không quan tâm ñến khía cạnh pháp lý của nó. Pháp luật chưa ñược xã hội
tôn trọng.
Trên thế giới, nghề luật sư ñược tổ chức theo nhiều hình thức và rất ña dạng.
Sự ña dạng này xuất phát từ ñặc thù lịch sử, văn hóa, cách suy nghĩ cũng như hệ
thống pháp luật của mỗi nước. Mặc dù có nhiều quan ñiểm khác nhau về nghề luật
sư nhưng ñều có chung một ñiểm cho rằng, luật sư là một nghề trong xã hội, là công
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

7

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

cụ hữu hiệu góp phần ñảm bảo công lý. Nghề luật sư rất chú ý ñến vai trò cá nhân,
uy tín nghề nghiệp của luật sư và tính chất của nghề tự do trong tổ chức hành nghề
luật sư.
Tại Việt Nam, luật sư có nhiệm vụ bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá
nhân, cơ quan, tổ chức và gốp phần bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa. Trong cuộc
sống hàng ngày công dân thường có nhiều mối quan hệ với nhau và với cơ quan, tổ
chức. Những mối quan hệ này nhiều khi phát sinh những mâu thuẫn, ñộng chạm
ñến quyền lợi của mỗi bên. Đặc biệt là những vấn ñề phải giải quyết bằng con
ñường Tòa án mà ở ñây những quyền cơ bản của công dân dễ bị ñụng chạm nhất.
Thường công dân bị hạn chế bởi trình ñộ văn hóa, sự hiểu biết pháp luật nên khó có
thể bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình một cách ñầy ñủ và toàn diện. Tổ

chức luật sư ñược thành lập ñể giúp cho công dân về mặt pháp lý. Luật sư là người
am hiểu pháp luật có kinh nghiệm trong hoạt ñộng pháp luật, là người giúp cho
công dân về mặt pháp lý có hiệu quả nhất khi có những vụ việc xảy ra liên quan ñến
pháp luật, nhất là những vụ việc ở Tòa án.
Trong thời gian qua, hoạt ñộng tham gia tố tụng của luật sư ñã bảo ñảm thực
hiện tốt nguyên tắc tranh tụng tại phiên toà, góp phần quan trọng trong việc thực
hiện nhiệm vụ trọng tâm của cải cách tư pháp. Thực tiễn thời gian qua cho thấy,
việc tham gia tố tụng của các luật sư không những bảo ñảm tốt hơn quyền bào chữa
của bị can, bị cáo, các ñương sự khác, mà còn giúp các cơ quan tiến hành tố tụng
phát hiện, sửa chữa những thiếu sót, làm rõ sự thật khách quan, xét xử ñúng người,
ñúng tội, ñúng pháp luật, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa. Thông qua hoạt ñộng
bào chữa, tranh tụng tại Tòa án, luật sư ñã góp phần làm giảm thiểu các vụ án oan,
sai, ñã xuất hiện nhiều tấm gương luật sư xuất sắc trên diễn ñàn “Pháp ñình”, vị thế
của luật sư trong xã hội cũng ngày càng ñược nâng cao.6
1.2.1.2. Vai trò của luật sư trong hoạt ñộng tư vấn pháp luật góp phần
bảo vệ quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức
Luật sư trước hết là một chuyên gia pháp luật, là một cố vấn pháp luật mà ở
họ có những kỹ năng nghề nghiệp thực thụ. Để công chúng, các nhà kinh doanh
tuân thủ pháp luật và tin tưởng vào sự công bằng, bình ñẳng của pháp luật thì những
người hành nghề luật sư phải tự mình tôn trọng pháp luật. Đó là lý do vì sao nghề
6

Đặc san tuyên truyền pháp luật số 04: Chủ ñề luật sư và pháp luật về luật sư, Hà Nội 2010, tr 9 - 10

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

8

SVTH: Trần Vũ Nguyên

Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

luật sư phải ñược pháp luật ñiều chỉnh chặt chẽ ñể duy trì lòng tin của xã hội và giới
kinh doanh. Ngoài những quy ñịnh trên còn có những quy tắc nghề nghiệp bổ sung
cho các quy ñịnh của pháp luật. Bên cạnh hoạt ñộng tranh tụng, luật sư còn nhận
làm tư vấn pháp luật cho cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước bằng hình thức ký
kết hợp ñồng dịch vụ pháp lý. Luật sư thực hiện tư vấn trong nhiều lĩnh vực pháp
luật, soạn thảo các văn bản pháp luật, soạn thảo di chúc, hợp ñồng mua bán tài sản,
hợp ñồng kinh tế, hợp ñồng mua bán bất ñộng sản, soạn thảo giấy tờ pháp lý của
công ty... Lĩnh vực hoạt ñộng soạn thảo văn bản có liên quan ñến pháp luật là một
lĩnh vực hoạt ñộng quan trọng trong hoạt ñộng tư vấn pháp luật của luật sư. Luật sư
còn hướng dẫn khách hàng về những vấn ñề có liên quan ñến pháp luật, quyền của
họ ñược pháp luật quy ñịnh và cách xử sự theo ñúng pháp luật. Việc tư vấn pháp
luật cho khách hàng của luật sư góp phần không nhỏ trong việc giải quyết những
tranh chấp xảy ra trong ñời sống xã hội, ngăn chặn ñược những hành vi vi phạm
pháp luật, giảm bớt phiền hà cho cơ quan nhà nước khi người dân thiếu hiểu biết
pháp luật ñi khiếu nại không ñúng cơ quan có thẩm quyền.
Hoạt ñộng tư vấn pháp luật và dịch vụ pháp lý khác của luật sư là một trong
những yếu tố quan trọng góp phần tạo lập môi trường ñầu tư, kinh doanh minh
bạch, lành mạnh theo ñúng pháp luật, ñồng thời hỗ trợ tích cực trong việc chuyển
dịch cơ cấu kinh tế, phát triển thị trường dịch vụ, tăng thu ngân sách, giải quyết việc
làm; góp phần bảo vệ quyền lợi cho doanh nghiệp cả ở nước ngoài. Sự tham gia tích
cực của các luật sư trong dự án ñầu tư, các giao dịch kinh doanh, thương mại không
chỉ góp phần phát huy nội lực mà còn thu hút ngoại lực, thúc ñẩy hoạt ñộng ñầu tư
nước ngoài tại Việt Nam.7
1.2.1.3. Vai trò của luật sư trong việc tham gia tuyên truyền, phổ biến,
giáo dục pháp luật, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật

Là người hiểu biết pháp luật, thông qua việc hành nghề, luật sư góp phần
tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho cộng ñồng xã hội. Thông qua tổ chức
xã hội nghề nghiệp của mình, luật sư có trách nhiệm tham gia tham gia xây dựng và
hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Luật sư ñóng một vai trò quan trọng trong việc góp phần bảo vệ quyền cơ
bản của công dân và phát triển xã hội. Cùng với thời gian, ñội ngũ luật sư Việt Nam
7

Đặc san tuyên truyền pháp luật số 04: Chủ ñề luật sư và pháp luật về luật sư, Hà Nội .2010, tr 11

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

9

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

dần dần khẳng ñịnh rõ vị trí, vai trò của mình trong xã hội. Luật sư với tư cách là
người có kiến thức sâu, rộng về pháp luật có chức năng bảo vệ quyền, lợi ích hợp
pháp của cá nhân, tổ chức, tham gia tích cực trong việc bảo vệ pháp chế xã hội chủ
nghĩa, cần phải khẳng ñịnh mình hơn nữa trong công cuộc xây dựng một xã hội
công bằng, dân chủ, văn minh ở Việt Nam.8
1.2.2. Đặc ñiểm và tính chất của nghề luật sư
1.2.2.1. Đặc ñiểm của nghề luật sư
Nghề luật sư rất chú ý ñến vai trò cá nhân, uy tín nghề nghiệp của luật sư và
phương thức tự do trong hành nghề luật sư . Nhiều ý kiến quan niệm nghề luật sư có

những ñiểm tương ñồng với nghề bác sỹ9. Nghề luật sư cần có kiến thức pháp luật,
thông thạo nghề nghiệp ñể chăm sóc những “con bệnh pháp luật” của mình10. Có
quan niệm cho rằng: “Nghề luật sư ñòi hỏi tiêu chuẩn ñạo ñức nghề nghiệp cao,
tương tự như nghề y. Luật sư mang trên vai gánh nặng niềm tin mà xã hội và khách
hàng ủy thác cho họ. Nếu như người bệnh tin tưởng, phó thác sức khỏe và cuộc
sống của mình vào người bác sỹ vì người bệnh hy vọng rằng chính bác sỹ mới là
người có ñủ khả năng cứu giúp họ thì cũng tương tự như vậy, khách hàng ñặt quyền
lợi vật chất hoặc cao hơn nữa là sinh mạng chính trị, tự do, danh dự, nhân
phẩm…của mình vào người luật sư”. Cách nhìn và so sánh như trên ñược nhiều
người tán ñồng. Đã có một số tác giả ñề cập ñến các ñặc trưng của nghề luật nói
chung, nhưng ñối với nghề luật sư, việc xác ñịnh các ñặc ñiểm riêng có cần phải
xuất phát từ bản chất, vị trí, vai trò của nghề luật sư trong toàn bộ các ñịnh chế
chính trị và tư pháp ở thượng tầng kiến trúc và các quan niệm mang tính phổ biến
ñược hình thành trong lịch sử thế giới và ở Việt Nam. Theo quan niệm ñó, ta có thể
hiểu ñặc ñiểm của nghề luật sư trên các bình diện sau ñây:
- Nghề luật sư trước hết là một nghề luật: Nói nghề luật sư là một nghề
luật trước hết nhằm ñể phân biệt với các nghề khác trong xã hội. Như vậy, nói tới
nghề luật là nói tới công việc chuyên môn của những người hoạt ñộng liên quan ñến
pháp luật, như nghề thẩm phán, công tố, công an, công chứng… Tuy nhiên, nghề
luật sư có những khác biệt với những nghề liên quan ñến pháp luật nói trên không
chỉ ở chức năng, theo sự phân công của xã hội, mà còn ở chỗ nó ñược thể hiện qua
8

Đặc san tuyên truyền pháp luật số 04: Chủ ñề luật sư và pháp luật về luật sư, Hà Nội. 2010, tr 12
Tạp chí Dân chủ và Pháp luật: Số chuyên ñề về Pháp lệnh luật sư năm 2001, Hà Nội, 2001, tr. 19
10
Phan Hữu Thư (chủ biên): Kỹ năng hành nghề luật sư, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, t.1 – tr13
9

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

10

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

các phương thức hành nghề một cách tự do. Luật sư không phải là một công chức,
không phải là một chức vụ ñược ñề cử hoặc ñề bạt, mà là một danh xưng ñược ñặt
ra theo sự phát triển của lịch sử và ñược pháp lý hóa. Nghề luật sư bao hàm ý nghĩa
chỉ những người hội ñủ ñiều kiện theo quy ñịnh của pháp luật mới ñược phép hành
nghề luật sư. Điều này cũng phân biệt một số trường hợp ñược coi là người bào
chữa hoặc là người ñại diện theo ủy quyền như quy ñịnh trong pháp luật tố tụng
(như bào chữa viên nhân dân, người thân thích của bị can, bị cáo…) nhưng không
phải là người hoạt ñộng trong nghề luật sư nhằm giúp cho quá trình hành nghề ñược
hợp pháp11.
- Nghề luật sư mang tính chất dịch vụ: Tính chất dịch vụ của nghề luật sư
không phải ñã ñược thừa nhận rộng rãi. Nhiều người quan niệm không nên ñề cập
ñến tính chất dịch vụ như một trong những ñặc ñiểm của nghề luật sư bởi sự cao
quý của nghề nghiệp này. Hơn nữa, hiểu dịch vụ như là “ñổi trao, mua bán” thứ
hàng hóa là “kiến thức - kỹ năng pháp luật” sẽ hạ thấp vai trò của luật sư trong việc
thúc ñẩy sự phát triển dân chủ trong hoạt ñộng tư pháp và xã hội nói chung.
Tính chất dịch vụ của nghề luật sư là một loại dịch vụ ñặc biệt, khác với
quan niệm về dịch vụ thông thường. Trong Bộ luật dân sự Việt Nam, hợp ñồng dịch
vụ ñược hiểu là sự thỏa thuận giữa các bên, theo ñó bên làm dịch vụ thực hiện một
công việc cho bên thuê dịch vụ, còn bên thuê dịch vụ phải trả tiền công cho bên làm
dịch vụ. Đối tượng của hợp ñồng dịch vụ phải là công việc có thể thực hiện ñược,

không bị pháp luật cấm, không trái ñạo ñức xã hội. Theo Điều 527 Bộ luật dân sự,
“bên thuê dịch vụ phải trả tiền công theo thỏa thuận, khi công việc ñã hoàn thành;
nếu không thỏa thuận về mức tiền công, thì mức tiền công là mức trung bình ñối với
công việc cùng loại tại thời ñiểm và ñịa ñiểm hoàn thành công việc”. Vì vậy, khi coi
nghề luật sư mang tính chất dịch vụ, có nghĩa là nói ñến khía cạnh dịch vụ pháp lý
hiểu theo nghĩa ở trên. Vì là dịch vụ nên Pháp lệnh luật sư cũng như Luật luật sư
quy ñịnh “khách hàng phải trả thù lao khi sử dụng dịch vụ pháp lý của Văn phòng
luật sư, Công ty luật hợp danh”, ñồng thời quy ñịnh rõ căn cứ và phương pháp tính
thù lao12.

11

Phan Trung Hoài (chủ biên): Vấn ñề hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội.2004, tr 85 - 86
12
Phan Trung Hoài (chủ biên): Vấn ñề hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội.2004, tr 86 - 87

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

11

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

- Nghề luật sư gắn liền với số phận con người: Có thể nói, nghề luật sư,

cũng như các nghề luật khác, từ bao ñời nay ñược coi là một nghề nghiệp gắn bó
với số phận của con người. Đồng chí Lê Duẩn từng căn dặn cán bộ ngành Kiểm sát,
Tòa án, Công an: “Lý tưởng của chúng ta là chống áp bức, bóc lột, một lòng một dạ
vì nhân dân mà phục vụ. Phải thấu suốt lý tưởng ñó, kiên quyết không dung thứ
những ñiều oan ức và không làm ñiều oan cho bất cứ một ai. Một người bị tội oan,
chẳng những người ấy ñau khổ, mà gia ñình con cái họ càng ñau khổ hơn. Làm ñiều
oan cho một người nào ñó thì chúng ta không còn lẽ sống nữa, bởi vì chúng ta là
những người cộng sản. Cán bộ các ngành Công an, Tòa án, Kiểm sát phải thấy hết
trách nhiệm cao cả và nặng nề của mình” (phát biểu tại Hội nghị toàn ngành Kiểm
sát tháng 3-1967). Phần nhiều các ý kiến ñều quan niệm luật sư có nhiệm vụ bảo vệ
các quyền và lợi ích hợp pháp cho bị can, bị cáo ñồng thời với nhiệm vụ bảo vệ
pháp chế xã hội chủ nghĩa, tôn trọng sự thật và pháp luật. Hai nhiệm vụ trên không
mâu thuẫn với nhau, trái lại gắn bó hữu cơ và mật thiết với nhau13.
- Nghề luật sư hoạt ñộng dựa trên pháp luật và quy chế trách nhiệm
nghề nghiệp: Cũng như bất cứ hoạt ñộng nghề nghiệp nào khác, nền tảng hoạt ñộng
của nghề luật sư phải dựa trên pháp luật và các quy chế trách nhiệm nghề nghiệp.
Pháp luật về luật sư ñược coi là hệ thống các quy phạm pháp luật xác ñịnh vị trí, vai
trò của luật sư trong xã hội, quy ñịnh các quyền và nghĩa vụ của luật sư trong hành
nghề, phạm vi quản lý Nhà nước ñối với hoạt ñộng luật sư và tính tự quản trong tổ
chức nghề nghiệp luật sư; xử lý vi phạm trong hoạt ñộng nghề nghiệp…
Tuy ñối tượng và phạm vi ñiều chỉnh của pháp luật và quy chế trách nhiệm
nghề nghiệp luật sư có khác nhau, nhưng giữa chúng có mối liên hệ mật thiết và chi
phối lẫn nhau. Pháp luật về luật sư có tác dụng như “hành lang”, “khuôn mẫu
chung” cho luật sư hoạt ñộng với các quyền và nghĩa vụ cụ thể trước pháp luật, còn
quy chế trách nhiệm nghề nghiệp luật sư lại chủ yếu ñiều chỉnh hành vi ứng xử của
luật sư trong hoạt ñộng nghề nghiệp và trong xã hội, tuy không hoàn toàn mang tính
bắt buộc nhưng cũng ñòi hỏi phải ñược sự tôn trọng từ phía các luật sư. Trong nhiều
trường hợp, ñối với nghề nghiệp luật sư, các quy tắc ứng xử thuộc về phạm trù ñạo
ñức lại chi phối và có tác ñộng lớn lao ñến uy tín, danh dự của luật sư và ảnh hưởng
chi phối rất nhiều ñến chất lượng dịch vụ cung cấp cho khách hàng. Sự cộng hưởng

13

Phan Trung Hoài (chủ biên): Vấn ñề hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội.2004, tr 88 - 89

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

12

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

qua lại giữa pháp luật và quy tắc trách nhiệm nghề nghiệp trong hoạt ñộng của luật
sư là một trong những minh chứng cho mối quan hệ giữa pháp luật và ñạo ñức nói
chung. Cho nên khi xem xét mối quan hệ giữa pháp luật và ñạo ñức nói chung,
người ta không thể không ñề cập ñến một vấn ñề lý luận rất quan trọng là với sự
trùng khớp về nội hàm của hai khái niệm này trong mục ñích ñiều chỉnh hành vi của
xã hội, cần phải nhìn thấy “tính pháp lý” của các quy phạm ñạo ñức và “tính ñạo
ñức” của các quy phạm pháp luật. Nhìn lại lịch sử hình thành và phát triển của pháp
luật Việt Nam nói chung và pháp luật về bảo ñảm quyền bào chữa của công dân, về
luật sư nói riêng, ñã có một giai ñoạn khá dài trong lịch sử, nhiều quan hệ xã hội
ñược ñiều chỉnh chủ yếu bằng các hương ước, luật tục và trong nhiều trường hợp,
tính “vượt trội” của thứ lệ làng này cao hơn phép nước. Các quy phạm xã hội như
hương ước, luật tục ñã không chỉ tồn tại dưới dạng truyền khẩu, bất thành văn, mà
ñã ñược nâng lên một bước với việc ñược in ấn dưới nhiều hình thức khác nhau.
Nói cách khác, các quyui phạm xã hội này ñược “luật hóa” thông qua việc thể hiện

bằng các văn bản mang tính chế ước, có tác dụng cưỡng chế nhất ñịnh, thứ cưỡng
chế không xuất phát từ quyền lực Nhà nước. Ở chiều ngược lại, nhiều quy phạm
pháp luật lại mang tính ñịnh hướng, giáo dục hơn là răn ñe, trừng phạt14.
- Nghề luật sư là hoạt ñộng mang tính quốc tế: Ngày nay, cùng với sự phát
triển kinh tế và chủ ñộng hội nhập ñời sống quốc tế, luật sư các nước trên thế giới
ñã mở rộng phạm vi và lĩnh vực hoạt ñộng ra khỏi biên giới quốc gia, ñóng một vai
trò ngày càng quan trọng trong việc thúc ñẩy các quan hệ kinh tế, chính trị, xã hội
giữa các nước. Người ta ñã quen với hình ảnh bên cạnh các doanh nghiệp quốc tế
ñến làm ăn tại Việt Nam có một ñội ngũ luật sư giúp tư vấn và soạn thảo hợp ñồng,
tham gia giải quyết tranh chấp. Các hiệp ước song phương và ña phương ký kết
giữa các nước có sự tham gia soạn thảo của các luật sư giàu kinh nghiệm. Trong
ñiều kiện ñất nước chủ ñộng tham gia tiến trình hội nhập quốc tế, Việt Nam ñã ban
hành nhiều văn bản pháp quy ñiều chỉnh hoạt ñộng hành nghề tư vấn pháp luật của
tổ chức luật sư nước ngoài tại Việt Nam, theo ñó các luật sư nước ngoài chỉ ñược tư
vấn về pháp luật nước ngoài, pháp luật quốc tế trong lĩnh vực ñầu tư, kinh doanh,
thương mại, không ñược tư vấn pháp luật Việt Nam, không tham gia tố tụng trước
Tòa án Việt Nam. Nhiều luật sư Việt Nam ñã tham gia giải quyết các vụ kiện tranh
14

Phan Trung Hoài (chủ biên): Vấn ñề hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội.2004, tr 89 - 90

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

13

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

chấp có yếu tố nước ngoài tại các Tòa án, trọng tài quốc tế… Pháp lệnh luật sư năm
2001 cũng như Luật luật sư năm 2006 ñã cho phép các Văn phòng luật sư, Công ty
luật hợp danh ñược thuê luật sư nước ngoài, hợp tác với tổ chức luật sư nước ngoài
theo quy ñịnh của pháp luật về hành nghề của luật sư nước ngoài tại Việt Nam; ñặt
cơ sở hành nghề ở nước ngoài theo quy ñịnh của Chính phủ. Nghị ñịnh số
94/2001/NĐ-CP ngày 12-12-2001 cũng như Nghị ñịnh số 28/2007/NĐ-CP ngày 2602-2007 của Chính phủ ñã quy ñịnh chi tiết các ñiều kiện mà tổ chức hành nghề luật
sư ñược ñặt cơ sở hành nghề ở nước ngoài, cũng như cử luật sư thực hiện dịch vụ
pháp lý ở nước ngoài. Các quy ñịnh pháp lý nêu trên ñã mở ra khả năng to lớn cho
việc nâng cao sức cạnh tranh của ñội ngũ luật sư Việt Nam trên trường quốc tế15.
1.2.2.2. Tính chất của nghề luật sư
- Tính chất trợ giúp: Do sự phát triển không ñồng ñều cả về ñời sống vật
chất lẫn tinh thần, bất kỳ xã hội nào trong cộng ñồng dân cư cũng tồn tại những
người rơi vào vị thế thấp kém so với mặc bằng xã hội như người nghèo, người già
ñơn côi, người chưa thành niên mà không có sự ñùm bọc của gia ñình. Những người
ở vào vị thế thấp kém này thường bị ức hiếp, bị ñối xử bất công trái pháp luật và rất
cần sự giúp ñỡ, bênh vực của những người khác và ñặc biệt cần sự trợ giúp hoàn
toàn vô tư, không vụ lợi của luật sư. Ở thời kỳ cổ ñại, những người dám ñứng ra
bênh vực, trợ giúp các ñối tượng bị ức hiếp ñược xã hội tôn vinh như là các “hiệp
sỹ”. Ngày nay, xã hội loài người ñã phát triển nhưng ở nhiều nước, ở nhiều ñịa
phương vẫn tồn tại những người ở vào vị thế thấp kém, vẫn tồn tại sự ức hiếp, sự
ñối xử bất công. Hoạt ñộng trợ giúp của luật sư ñối với những ñối tượng này không
chỉ là bổn phận mà còn là thước ño lòng nhân ái và ñạo ñức của luật sư. Tuy nhiên
nếu xem xét ở góc ñộ quyền con người thì ñối tượng trợ giúp của luật sư không chỉ
là những người ở vào vị thế thấp kém, nghèo khổ thường bị ức hiếp, bị ñối xử bất
công trái pháp luật mà là tất cả mọi người có quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm
phạm không kể giàu có hay sang hèn ñều là ñối tượng trợ giúp của luật sư.
- Tính chất hướng dẫn: Tính chất nghề nghiệp ñòi hỏi luật sư không chỉ

thông hiểu pháp luật hiện hành mà còn hiểu biết cả tinh thần, nội dung những quy
ñịnh của pháp luật ở từng thời ñiểm của thời gian ñã qua. Luật sư còn phải hiểu sâu
rộng cả tục lệ và bản sắc văn hoá của dân tộc. Mọi người hiểu và nghĩ về luật sư
15 15

Phan Trung Hoài (chủ biên): Vấn ñề hoàn thiện pháp luật về luật sư ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc
gia, Hà Nội.2004, tr 91 - 92

GVHD: Th.s Võ Duy Nam

14

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

như vậy, cho nên mỗi khi bản thân hoặc gia ñình có ñiều gì vướng mắc có liên quan
ñến pháp luật,cách cư xử… ñều tìm ñến luật sư, nhờ luật sư tư vấn. Vì vậy, hoạt
ñộng của luật sư luôn luôn có tính chất hướng dẫn. Yêu cầu của hoạt ñộng này là
hướng dẫn cho ñương sự hiểu ñúng tinh thần và nội dung của pháp luật ñể biết cách
xử sự tháo gỡ vướng mắc của họ phù hợp với pháp lý và ñạo lý.
- Tính chất phản biện: Tính chất phản biện trong hoạt ñộng của luật sư là
những biện luận nhằm phản bác lại lý lẽ, ý kiến quan ñiểm của người khác mà mình
cho là không phù hợp với pháp lý và ñạo lý. Tính chất phản biện trong hoạt ñộng
của luật sư, thông thường thể hiện ở lĩnh vực tố tụng, ñặc biệt là trong tố tụng hình
sự. Điều 36, khoản 3 Bộ Luật tố tụng hình sự hiện hành quy ñịnh: “Người bào chữa
có nghĩa vụ sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy ñịnh ñể làm sáng tỏ những tình

tiết xác ñịnh bị can, bị cáo vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của
bị can, bị cáo; giúp bị can, bị cáo về mặt pháp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của họ”. Phản biện là phải dựa trên sự thông hiểu tường tận về pháp lý và ñạo
lý. Hoạt ñộng phản biện của luật sư là lấy pháp luật và ñạo ñức xã hội làm chuẩn
mực ñể xem xét mọi khía cạnh của sự việc nhằm xác ñịnh rõ phải trái, ñúng sai…từ
ñó ñề xuất những biện pháp phù hợp bảo vệ lẽ phải,loại bỏ cái sai, bảo vệ công lý.
1.3. Quan ñiểm quản lý và nguyên tắc quản lý Nhà nước về nghề luật sư
1.3.1. Khái niệm về quản lý nhà nước
Trước khi ñi vào tìm hiểu khái niệm “quản lý nhà nước” ta cần phải xác ñịnh
rõ khái niệm “quản lý” là gì? Rồi mới ñi vào tìm hiểu thế nào là quản lý nhà nước.
Như vậy, quản lý nói chung là quá trình tổ chức, ñiều hành các hoạt ñộng nhằm ñạt
ñược những mục tiêu và yêu cầu nhất ñịnh dựa trên những quy luật khách quan.
Tuy nhiên hiện nay vẫn có nhiều cách hiểu khác nhau về khái niệm “quản lý nhà
nước”.
Quản lý nhà nước theo nghĩa rộng : là hoạt ñộng tổ chức, ñiều hành của cả
bộ máy nhà nước, nghĩa là bao hàm cả sự tác ñộng, tổ chức của quyền lực nhà nước
trên các phương diện lập pháp, hành pháp và tư pháp. Theo cách hiểu này, quản lý
nhà nước ñược ñặt trong cơ chế “Đảng lãnh ñạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm
chủ”.
Nếu hiểu theo nghĩa hẹp, thì quản lý nhà nước là quá trình tổ chức,ñiều hành
của hệ thống cơ quan hành chính nhà nước ñối với các quá trình xã hội và hành vi
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

15

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

hoạt ñộng của con người theo pháp luật nhằm ñạt ñược những mục tiêu yêu cầu
nhiệm vụ quản lý nhà nước. Đồng thời, các cơ quan nhà nước nói chung còn thực
hiện các hoạt ñộng có tính chất chấp hành, ñiều hành, tính chất hành chính nhà nước
nhằm xây dựng tổ chức bộ máy và củng cố chế ñộ công tác nội bộ của mình. Nếu
hiểu theo nghĩa hẹp thì khái niệm “quản lý nhà nước” sẽ ñồng nghĩa với khái niệm
“quản lý hành chánh nhà nước”.
1.3.2. Quan ñiểm quản lý
Cũng như Pháp lệnh luật sư năm 2001, Luật Luật sư quy ñịnh nguyên tắc kết
hợp quản lý nhà nước với phát huy vai trò tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp
của luật sư. Trên cơ sở phân ñịnh rõ trách nhiệm quản lý của Nhà nước và trách
nhiệm tự quản của tổ chức xã hội - nghề nghiệp của luật sư, cơ quan quản lý nhà
nước chỉ thực hiện những công việc thuộc về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của
Nhà nước, còn những vấn ñề về quản lý nghề nghiệp thì giao cho tổ chức xã hội nghề nghiệp của luật sư thực hiện. Với mục ñích tạo cơ sở pháp lý ñể phát huy chế
ñộ tự quản của tổ chức luật sư, Luật luật sư quy ñịnh hoàn chỉnh hệ thống tổ chức
xã hội - nghề nghiệp của luật sư bao gồm Tổ chức luật sư toàn quốc và Đoàn luật sư
ở các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cũng như chức năng, nhiệm vụ, quyền
hạn của các tổ chức này. Quản lý nhà nước về luật sư và hành nghề luật sư thể hiện
chức năng ñịnh hướng, ñiều tiết và hỗ trợ phát triển của Nhà nước ñối với nghề luật
sư, chứ không mang tính chất hành chính, không can thiệp vào hoạt ñộng nghề
nghiệp của luật sư. Tính chất của quản lý nhà nước, về cơ bản, là phù hợp với thực
tiễn nghề luật sư ở nước ta, cũng như thông lệ mà một số nước trên thế giới áp
dụng.
Tổ chức xã hội – nghề nghiệp của luật sư thực hiện các công việc thể hiện
vai trò tự quản của mình như: ñại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của luật sư
thành viên trong hành nghề; giám sát việc tuân theo pháp luật, Quy tắc ñạo ñức và
ứng xử nghề nghiệp luật sư, Quy chế tập sự hành nghề luật sư của luật sư, người tập
sự hành nghề luật sư, tổ chức hành nghề luật sư; bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ
cho các luật sư thành viên; tập hợp, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của các luật sư;

hoà giải tranh chấp, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền.
Trong hoạt ñộng quản lý luật sư và hành nghề luật sư, giữa cơ quan quản lý
nhà nước và tổ chức xã hội - nghề nghiệp của luật sư có sự phối hợp trong việc thực
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

16

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

hiện một số công việc như: ñào tạo nghề luật sư; soạn thảo và ban hành Quy chế tập
sự hành nghề luật sư; tổ chức kiểm tra kết quả tập sự hành nghề luật sư; giải quyết
khiếu nại về kỷ luật của luật sư.
1.3.3. Nguyên tác quản lý
- Quản lý bằng pháp luật: Nhà nước thực hiện chức năng quản lý thông qua
việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật ñiều chỉnh về tổ chức và hành nghề
luật sư; hướng dẫn, kiểm tra việc thi hành các văn bản ñó; xử lý theo thẩm quyền và
hình thức ñối với cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm các văn bản ñó.
- Bảo ñảm tính ñộc lập và tự trách nhiệm của luật sư: Nhà nước không can
thiệp vào công việc hành nghề của luật sư bằng mệnh lệnh, quyết ñịnh hành chính
hoặc tác ñộng bằng các hình thức khác làm ảnh hưởng ñến ñộc lập và khách quan
của luật sư khi hành nghề.
- Tuân theo các nguyên tắc, yêu cầu cải cách hành chính: Nhà nước chỉ nắm
những vấn ñề quan trọng, không bao biện làm thay luật sư và tổ chức luật sư.
Cương quyết cắt bỏ những thủ tục hành chính rườm rà, cho luật sư và tổ chức luật
sư, gây khó khăn,cản trở cho việc hành nghề chính ñáng của họ.

- Kết hợp quản lý Nhà nước với phát huy vai trò tự quản của tổ chức luật sư:
Cùng với việc tăng cường quản lý Nhà nước, cần phát huy tốt vai trò tự quản của
các tổ chức xã hội – nghề nghiệp của luật sư. Cần phải có cơ chế, phương thức kết
hợp quản lý Nhà nước với vai trò tự quản của tổ chức xã hội nghề nghiệp luật sư,
nhằm hướng tới mục tiêu chung là phát triển và nâng cao chất lượng dịch vụ pháp lý
của luật sư cho nhân dân, góp phần bảo về công lý, phát triển kinh tế và xây dựng
xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Tóm lại, Luật luật sư ñã chuyển giao một số nhiệm vụ, quyền hạn mà từ
trước tới nay do cơ quan quản lý nhà nước thực hiện sang cho Tổ chức luật sư toàn
quốc hoặc các Đoàn luật sư và quy ñịnh cụ thể sự phối hợp giữa cơ quan quản lý
nhà nước và tổ chức xã hội - nghề nghiệp của luật sư trong một số công việc cụ thể.
Điều này tạo ñiều kiện ñể tổ chức xã hội - nghề nghiệp của luật sư có thể phát huy
tốt nhất vai trò tự quản của mình, từng bước chuyên nghiệp hoá tổ chức và hoạt
ñộng hành nghề luật sư.
1.4. Lịch sử hình thành và phát triển nghề luật sư
1.4.1. Lịch sử hình thành và phát triển nghề luật sư trên thế giới
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

17

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

Ở châu Âu vào thời Hy Lạp, La Mã cổ ñại, nghề luật sư ñã xuất hiện trong
ñời sống xã hội. Sử sách kể lại rằng, vào khoảng thế kỷ thứ V trước Công nguyên,
trong nhà nước Hy Lạp cổ, tổ chức toà án ñã ñược hình thành và việc xét xử có sự

tham gia của người dân. Nguyên cáo hoặc bị cáo có thể tự trình bày ý kiến, lý lẽ của
mình trước Toà hoặc nhờ người khác có tài hùng biện trình bày hộ ý kiến, lý lẽ bảo
vệ hoặc bào chữa. Vào thời ñó, việc bào chữa xuất phát tự nhiên nhằm minh oan
cho bạn bè hoặc người thân bị chính quyền bắt giam, trừng phạt một cách ñộc ñoán
và vô cớ. Còn ở La Mã cổ ñại, phiên toà thường có sự tham gia của các nhà chuyên
môn, người am hiểu pháp luật ñể nhắc nhỡ những quy tắc tôn giáo ñể tránh việc
viện dẫn sai hoặc vi phạm thủ tục tố tụng; xã hội dần dần hình thành một nhóm
người chuyên sâu, am hiểu về pháp luật và việc diễn giải pháp luật của họ ñược xem
xét như hoạt ñộng nghề nghiệp. Từ ñó, hoạt ñộng của luật sư ñược chấp nhận và uy
tín của họ trong xã hội ngày càng ñược nâng cao, nghề luật sư ñược xem như một
nghề vinh quang trong xã hội. Khi châu Âu chuyển sang thời kỳ Trung cổ với các
triều ñại phong kiến phân quyền cát cứ, Toà án và chế ñộ luật sư ở các nước ñược
xây dựng dưới nhiều hình thức khác nhau nhằm mục ñích phục vụ tôn giáo và chế
ñộ phong kiến. Luật sư thời ký này không thể hiện rõ và ñầy ñủ các tính chất nghề
nghiệp của họ, vai trò của luật sư bị hạn chế và bóp nghẹt bởi chế ñộ xã hội chuyên
quyền hà khắc. Bước sang chế ñộ tư bản, nghề luật sư ñược tổ chức chặt chẽ với
những ñiều kiện khắt khe nhằm bảo vệ quyền lợi riêng cho một bộ phận người xuất
thân từ giai cấp tư sản. Dần dần, các cuộc ñấu tranh vì dân chủ, bình ñẳng diễn ra
thường xuyên ñã buộc chính quyền các nước tư sản phải mở rộng quyền dân chủ
cho người dân, nhu cầu của người dân ñối với việc ñược ñảm bảo quyền và lợi ích
của mình trên cơ sở các quy ñịnh pháp luật luôn thường trực. Nghề luật sư thể hiện
vai trò to lớn của mình, dần hình thành một nghề tự do.
Nghề luật sư ở một số nước vẫn còn phân ra hai loại: luật sư biện hộ và luật
sư tư vấn. Điển hình là các nước Anh, Úc, Hong Kong. Sự phân chia chức năng
giữa luật sư tư vấn và luật sư biện hộ ñã tạo ñiều kiện cho luật sư tư vấn thực hiện
công việc theo yêu cầu của khách hàng mà phần lớn công việc này không liên quan
ñến công việc tại tòa án. Đồng thời nó cũng giúp cho luật sư biện hộ có vị trí vững
chắc, ổn ñịnh tại Tòa, không bị xao lãng vì giải quyết những vụ thường của khách
hàng. Sự phân chia này xuất phát từ phạm vi công việc như chủ yếu là do thông lệ,
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

18

SVTH: Trần Vũ Nguyên


Luận văn tốt nghiệp

Quản lý Nhà nước ñối với luật sư và nghề luật sư ở Việt Nam

phong tục, tập quán. Nhưng hiện nay ña số các nước trên thế giới không có sự phân
chia luật sư thành hai loại luật sư biện hộ và luật sư tư vấn mà theo xu hướng sáp
nhập lại hai loại ñó thành một hoặc có sự phân chia không rõ ràng. Có nghĩa là cho
phép một người có thể ñồng thời ñược công nhận là luật sư tư vấn và luật sư biện
hộ, hoặc cho phép luật sư tư vấn tham gia biện hộ trước tòa án với phạm vi ngày
càng mở rộng. Pháp là một ví dụ ñiển hình về việc sáp nhập hai loại hình luật sư tư
vấn và luật sư biện hộ.
Hiện nay, ở các nước phát triển, nghề luật sư lại càng ñược trân trọng, và
thực sự nghề luật sư, bằng tính chất và ñòi hỏi ñặc thù của nghề nghiệp luôn là một
trong những nghề ñược yêu thích nhất. Ở Mỹ, rất nhiều vị tổng thống xuất thân là
luật sư, nhiều chính trị gia của nước này ñã từng là luật sư trước khi bước vào chính
trường. Nói ñến thu nhập, nghề luật sư luôn là nghề có thu nhập dẫn ñầu ở các nước
phát triển như Mỹ và châu Âu. Theo thống kê trong năm 2009 của Tạp chí Fortune,
trong số 10 tập ñoàn trả lương cho nhân viên cao nhất toàn cầu thì các công ty luật
ñã chiếm ñến con số 6, bao gồm: Baker Donelson, Bingham McCutchen, Alston &
Bird, Perkins Coie, Arnold & Porter và Orrick, Herrington & Sutcliffe. Trong ñó,
Baker Donelson ñứng số một toàn cầu về việc trả lương cao nhất cho nhân viên của
mình.
1.4.2. Lịch sử hình thành và phát triển nghề luật sư ở Việt Nam
Giai ñoạn trước Cách mạng tháng Tám năm 1945

Sau khi xâm lược Nam kỳ, ngày 26/11/1876 người Pháp ñã ban hành Nghị
ñịnh về việc biện hộ cho người Pháp hoặc người Việt mang quốc tịch Pháp tại Tòa
án Pháp. Từ ñó nghề luật sư mới chính thức xuất hiện ở nước ta, còn trước ñây, việc
xét xử của chính quyền phong kiến Việt Nam do vua, quan phong kiến thực hiện mà
không có sự bào chữa, bảo vệ. Năm 1884, sau khi thiết lập bộ máy cai trị trên toàn
lãnh thổ Việt Nam, Toàn quyền Pháp ký Sắc lệnh thành lập Luật sư Đoàn tại Sài
Gòn và Hà Nội gồm các luật sư người Pháp và người Việt ñã nhập quốc tịch Pháp.
Các luật sư chỉ biện hộ trước Tòa án Pháp cho người Pháp hoặc người có quốc tịch
Pháp. Sau ñó, với Sắc lệnh ngày 30/1/1911, nhà cầm quyền Pháp ñã mở rộng cho
người Việt Nam không có quốc tịch Pháp ñược làm luật sư. Tiến thêm một bước,
nhà cầm quyền Pháp ký Sắc lệnh ngày 25/5//930 về tổ chức Luật sư ñoàn ở Hà Nội,
Sài Gòn và Đà Nẵng. Sắc lệnh này ñã mở rộng cho các luật sư không chỉ biện hộ ở
GVHD: Th.s Võ Duy Nam

19

SVTH: Trần Vũ Nguyên