LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại HOÀN THIỆN các QUY ĐỊNH về hạn CHẾ PHÂN CHIA DI sản TRONG LUẬT dân sự VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
Khóa: 2008 – 2012

HOÀN THIỆN
CÁC QUY ĐỊNH VỀ HẠN CHẾ PHÂN CHIA DI SẢN
TRONG LUẬT DÂN SỰ VIỆT NAM

Hạn
Phân
Di

Chế
Chia
Sản

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Trần Khắc Qui

Trần Bửu Thanh

Bộ môn: Luật Tư Pháp

MSSV: 5085998
Lớp: Thương Mại 2 - K34

Cần Thơ, tháng 5 năm 2012


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

---  --.......................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày … tháng … năm …..


NHẬN XÉT CỦA THÀNH VIÊN HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN

---  --.......................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày … tháng … năm …..


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ..........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................2
4. Tình hình nghiên cứu ...........................................................................................3
5. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................3
6. Bố cục đề tài .........................................................................................................4
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HẠN CHẾ PHÂN CHIA DI SẢN
1.1. Khái quát chung về thừa kế và quyền thừa kế ................................................5
1.1.1. Thừa kế ...........................................................................................................5
1.1.2. Thời điểm, địa điểm mở thừa kế .....................................................................7
1.1.2.1. Thời điểm mở thừa kế ....................................................................................7
1.1.2.2. Địa điểm mở thừa kế .....................................................................................8
1.1.3. Quyền thừa kế .................................................................................................8
1.2. Di sản thừa kế .................................................................................................15
1.2.1. Khái niệm di sản ...........................................................................................15
1.2.2. Phân loại di sản ............................................................................................15
1.2.2.1. Tài sản riêng của người chết .......................................................................15
1.2.2.2. Phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung với người khác .........16
1.2.2.3. Quyền về tài sản do người chết để lại ..........................................................16
1.3. Phân chia di sản thừa kế .................................................................................17
1.3.1. Khái niệm phân chia di sản ........................................................................17
1.3.2. Những trường hợp phân chia di sản ...........................................................17
1.3.2.1. Phân chia di sản theo di chúc .....................................................................17
1.3.2.2. Phân chia di sản theo pháp luật .................................................................19
1.3.2.3. Phương thức phân chia di sản ....................................................................19

1.4. Hạn chế phân chia di sản ................................................................................21
1.4.1. Khái niệm, đặc điểm, hệ quả và ý nghĩa của hạn chế phân chia di sản .......21
1.4.2. Tóm lược lịch sử về hạn chế phân chia di sản ..............................................22
1.4.2.1. Trong luật cổ và tục lệ Việt Nam .................................................................22
1.4.2.2. Trong luật cận đại và hiện đại Việt Nam .....................................................23
CHƯƠNG 2. HẠN CHẾ PHÂN CHIA DI SẢN TRONG LUẬT THỰC ĐỊNH –
NHỮNG TỒN TẠI VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN
2.1. Theo ý chí của người lập di chúc ....................................................................25
2.1.1. Di chúc .........................................................................................................25
2.1.1.1. Khái niệm di chúc .......................................................................................25


2.1.1.2. Hình thức di chúc .......................................................................................26
2.1.1.3. Nội dung di chúc ........................................................................................26
2.1.1.4. Di chúc hợp pháp ...................................................................................... 27
2.1.2. Người lập di chúc ..........................................................................................35
2.2. Theo thỏa thuận của tất cả những người thừa kế .........................................36
2.2.1. Người thừa kế .............................................................................................36
2.2.2. Hình thức thỏa thuận ...................................................................................38
2.2.3. Nội dung thỏa thuận .....................................................................................39
2.3. Trong trường hợp một bên vợ hoặc chồng chết mà việc chia di sản của
người này sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và gia đình của bên chồng
hoặc vợ còn sống ...........................................................................................................40
2.3.1. Điều kiện để được hạn chế phân chia di sản khi một bên vợ hoặc chồng chết
.......................................................................................................................................40
2.3.1.1. Sự tồn tại của hôn nhân hợp pháp cho đến thời điểm mở thừa kế ................40
2.3.1.2. Yếu tố ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và gia đình của bên vợ hoặc
chồng còn sống ..............................................................................................................43
2.3.2. Những trường hợp được phân chia di sản khi một bên vợ hoặc chồng còn
sống của người để lại di sản đã được Tòa án xác định cho hạn chế phân chia di sản .....

.................................................................................................................................46
2.3.2.1. Hết thời hạn do Tòa án xác định .................................................................46
2.3.2.2. Người còn sống kết hôn với người khác .......................................................47
2.4. Thực tiễn áp dụng các quy định về hạn chế phân chia di sản - Giải pháp
hoàn thiện .....................................................................................................................48
2.4.1. Thực tiễn áp dụng .........................................................................................48
2.4.1.1. Thuận lợi ....................................................................................................48
2.4.1.2. Khó khăn .....................................................................................................49
2.4.2. Giải pháp hoàn thiện ....................................................................................50
KẾT LUẬN ............................................................................................................53
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thừa kế di sản chính là sự chuyển dịch tài sản và quyền sở hữu tài sản của cá nhân
người đã chết cho cá nhân, tổ chức có quyền hưởng thừa kế; người thừa kế trở thành chủ
sở hữu của tài sản được hưởng sau khi di sản đó được phân chia theo di chúc hoặc theo
pháp luật hoặc vừa phân chia theo di chúc, vừa phân chia theo pháp luật. Về nguyên tắc
thì di sản thừa kế của người để lại di sản sẽ được phân chia cho những người thừa kế khi
đã thỏa mãn các điều kiện do pháp luật quy định. Tuy nhiên, việc phân chia di sản thừa
kế nói trên dù đã hội đủ các điều kiện theo luật định nhưng vẫn còn phải chịu sự chi phối
bởi một số quy định của pháp luật về các trường hợp hạn chế phân chia di sản. Bộ Luật
Dân Sự 2005 (BLDS 2005) đã quy định các trường hợp về hạn chế phân chia di sản
nhưng việc hiểu và áp dụng các quy định này vào thực tiễn lại là một vấn đề hết sức khó
khăn và còn nhiều bất cập. Vấn đề cần xác định ở đây là những trường hợp nào sẽ được
hạn chế phân chia di sản và điều kiện ở mỗi trường hợp ra sao. Như vậy, mới có thể hiểu
đúng theo tinh thần của Điều luật và góp phần hạn chế các tranh chấp có thể xảy ra.

BLDS 2005 đã xây dựng và ngày càng hoàn thiện hơn các quy định về hạn chế phân
chia di sản. Các quy định đó đã có sự biến đổi theo hướng ngày càng mở rộng tương ứng
với việc mang tính chất kế thừa, các quan điểm, cách nhìn nhận đúng đắn hơn so với
BLDS 1995 và đáp ứng phần nào các quan hệ xã hội phát sinh trong thực tế. Chính
những điểm mới này đã làm nổi bật lên sự tiến bộ trong kỹ thuật lập pháp của nước ta về
vấn đề hạn chế phân chia di sản.
Hiến pháp 1992 của nước ta đã thể hiện rõ nguyên tắc Nhà nước bảo hộ quyền dân sự
cơ bản của công dân. Pháp luật về thừa kế đã nhất quán trên nguyên tắc cơ bản này và đã
điều chỉnh kịp thời các quan hệ liên quan đến hạn chế phân chia di sản, cũng như tạo cơ
sở pháp lý vững chắc cho việc giải quyết những tranh chấp phát sinh từ quan hệ này. Hiện
nay ở nước ta tuy vấn đề hạn chế phân chia di sản đã được sự điều chỉnh của BLDS 2005,
các văn bản hướng dẫn thi hành và các văn bản pháp lý có liên quan, nhưng trong những quy
định của các văn bản này vẫn chưa thật sự đồng bộ, thiếu thống nhất trong việc giải quyết
và dự liệu được hết các quan hệ xã hội đã và đang phát sinh, từ đó đã tồn tại không ít
những khó khăn, vướng mắc. Hàng năm có không ít những vụ án kiện về hạn chế phân
chia di sản trong số những vụ án kiện về thừa kế mà Tòa án nhân dân các cấp phải giải
quyết, nhưng các quy định của pháp luật thừa kế về vấn đề hạn chế phân chia di sản và
những quy định pháp luật khác có liên quan đã không đáp ứng được những yêu cầu của
thực tế, vì thế những vụ tranh chấp này đã được xét xử nhiều lần mà tính thuyết phục không
cao.
1
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

Trong thời gian gần đây nhiều văn kiện của Đảng ra đời nhằm mục tiêu cải cách tư
pháp và hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật Việt Nam, trong đó phải kể đến Nghị

quyết số 48-NQ/TƯ ngày 24/5/2005 về chiến lược xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp
luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 và Nghị quyết số 49-NQ/TƯ
ngày 2/6/2005 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã chỉ rõ một số nhiệm vụ
quan trọng của công tác tư pháp trong thời gian tới đã xác định những nhiệm vụ, mục
tiêu, sự cần thiết phải hoàn thiện hệ thống pháp luật trong thời kỳ đổi mới, trong đó có
pháp luật về thừa kế nói chung và vấn đề hạn chế phân chia di sản nói riêng. Bên cạnh
đó, người viết cũng chưa tìm thấy công trình nghiên cứu khoa học tương tự nào về vấn đề
hạn chế phân chia di sản. Qua đó, người viết đã tổng hợp và tập trung phân tích để làm rõ
hơn các điều kiện, các yếu tố của vấn đề hạn chế phân chia di sản trong các quy định của
pháp luật nhằm đưa ra một số kiến nghị để hoàn thiện hơn các quy định này trong luật
thực định.
Từ những lý do trên, người viết lựa chọn đề tài "Hoàn thiện các quy định về hạn
chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam" để nghiên cứu và thực hiện đề tài
luận văn tốt nghiệp cử nhân luật của mình nhằm đáp ứng được những yêu cầu về tính cấp
thiết trong lý luận và trong thực tiễn thi hành, áp dụng pháp luật của các vấn đề vừa nêu.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Việc nghiên cứu đề tài nhằm mục tiêu làm sáng tỏ các trường hợp cụ thể để được hạn
chế phân chia di sản, các điều kiện tương ứng với mỗi trường hợp cụ thể đó theo quy
định của pháp luật, từ đó giúp người đọc hiểu và áp dụng dễ dàng hơn các quy định có
liên quan đến vấn đề hạn chế phân chia di sản vào thực tiễn các quan hệ xã hội. Qua đó,
người viết đã tổng hợp và phân tích các quy định của pháp luật về vấn đề hạn chế phân
chia di sản, tìm ra những khó khăn, bất cập trong các quy định đó và những vướng mắc
trong quá trình áp dụng các quy định này vào thực tiễn. Từ đó người viết đề ra một số
giải pháp để hoàn thiện hơn các quy định của BLDS về hạn chế phân chia di sản, góp
phần giải quyết rốt ráo các khó khăn, bất cập đã và đang tồn tại.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Hạn chế phân chia di sản là vấn đề phức tạp, có tiến trình hình thành và phát triển
mang tính kế thừa. Vì vậy, các vấn đề phát sinh khi áp dụng Điều luật này vào trong thực
tiễn cũng hết sức phong phú và đa dạng. Cho nên, trong phạm vi nghiên cứu của đề tài,
người viết không thể xem xét hết tất cả các vấn đề có liên quan đến đề tài mà chỉ tập

trung nghiên cứu và phân tích những cơ sở lý luận quan trọng về hạn chế phân chia di sản
trong các quy định của pháp luật hiện hành và các văn bản pháp lý chuyên ngành trong
mối quan hệ giữa công dân Việt Nam với nhau, cũng như không đề cập và giải quyết các
2
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

vấn đề liên quan đến việc hạn chế phân chia di sản có yếu tố nước ngoài. Trên những cơ
sở đó, người viết đề ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật
về vấn đề hạn chế phân chia di sản trong hệ thống pháp luật thực định.
4. Tình hình nghiên cứu
Chế định thừa kế nói chung và hạn chế phân chia di sản nói riêng được quy định
trong BLDS 2005 đã ngày càng hoàn thiện hơn. Tuy nhiên, một số quy định của BLDS
2005 và các văn bản pháp lý có liên quan vẫn chưa thật sự đồng bộ, thiếu thống nhất
trong việc điều chỉnh vấn đề hạn chế phân chia di sản.
Vấn đề hạn chế phân chia di sản chỉ được nghiên cứu khái quát ở một số sách chuyên
khảo như: "Bình luận khoa học Bộ luật dân sự 2005 (tập III)" của Bộ Tư pháp – Viện
khoa học pháp lý – chủ biên: PGS.TS Hoàng Thế Liên; "Luật thừa kế Việt Nam" của TS.
Phùng Trung Tập; “Bình luận khoa học về thừa kế trong luật dân sự Việt Nam” của TS.
Nguyễn Ngọc Điện... Tuy nhiên, trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài người viết cũng
chưa tìm thấy công trình nghiên cứu khoa học nào ở bậc đại học nào về vấn đề hạn chế
phân chia di sản ở Trường Đại học Cần Thơ. Nhìn chung, những sách chuyên khảo của
các tác giả nói trên chủ yếu mới dừng ở phạm vi phân tích khái quát các quy định trong
BLDS, chưa thật sự phân tích chuyên sâu để làm rõ vấn đề của việc hạn chế phân chia di
sản trong các văn bản pháp lý có liên quan, từ đó, phát hiện ra các bất cập trong luật thực
định và đề ra những giải pháp phù hợp nhằm điều chỉnh và hoàn thiện hơn các quy định

này trong BLDS và trong các văn bản pháp lý có liên quan.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu luận văn người viết chủ yếu sử dụng phương pháp phân
tích để làm sáng tỏ các vấn đề có liên quan đến đề tài. Đây là phương pháp mà người viết
đã sử dụng xuyên suốt trong quá trình nghiên cứu luận văn. Từ việc nêu ra vấn đề, đến
việc phân tích vấn đề và cuối cùng là rút ra kết luận cho những vấn đề vừa nêu, thì
phương pháp phân tích đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện ra những khó khăn,
bất cập của hệ thống pháp luật thực định về hạn chế phân chia di sản và giúp người viết
trong việc đề ra một số kiến nghị để hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật về hạn
chế phân chia di sản. Ngoài ra, người viết còn sử dụng phương pháp nghiên cứu lý luận
trên tài liệu, sách vở; sưu tầm số liệu thực tế; phân tích, tổng hợp số liệu thực tế; so sánh
đánh giá ... kết hợp với phương pháp đối chiếu từ các quy định của pháp luật, công trình
nghiên cứu có giá trị và pháp lý chuyên ngành cũng đã được sử dụng trong quá trình thực
hiện đề tài. Bên cạnh đó, trong quá trình nghiên cứu luận văn người viết cũng sử dụng
phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác-Lênin, nhìn nhận sự vật, hiện

3
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

tượng theo hướng luôn biến đổi, nằm trong mối liên hệ, tương tác, chuyển hóa, vận động
và phát triển theo những quy luật nhất định.
6. Bố cục đề tài
Ngoài mục lục, lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo nội dung của luận
văn gồm có hai chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về hạn chế phân chia di sản

Chương 2. Hạn chế phân chia di sản trong luật thực định – Những tồn tại và giải
pháp hoàn thiện
Đề tài nghiên cứu về "Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong
luật dân sự Việt Nam" là một đề tài phức tạp, đòi hỏi người viết phải có kiến thức sâu
rộng và nắm bắt được những vấn đề cốt lõi về lý luận cũng như về thực tiễn áp dụng các
quy định của vấn đề này vào cuộc sống. Có như vậy, người viết mới có thể làm sáng tỏ
và nổi bật lên những nội dung cần phân tích trong quá trình nghiên cứu đề tài, từ đó tìm
ra những khó khăn, bất cập trong luật thực định và đề ra một số kiến nghị nhằm hoàn
thiện hơn những khó khăn, bất cập đó. Là một sinh viên năm cuối, lần đầu tiên làm quen
với việc nghiên cứu một đề tài khoa học và do kiến thức của người viết có giới hạn nên
không tránh khỏi những sai sót trong quá trình thực hiện đề tài. Người viết rất mong
được sự đánh giá và đóng góp ý kiến từ quý Thầy, Cô và các bạn để hoàn thiện hơn nữa
những vấn đề mà người viết đã dày công nghiên cứu trong thời gian qua.

4
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HẠN CHẾ PHÂN CHIA DI SẢN
Trong chương này người viết đề cập đến một số vấn đề lý luận cơ bản có liên quan
đến đề tài nghiên cứu, từ đó giúp cho người đọc có những kiến thức nền tảng, những cơ
sở lý luận ban đầu về vấn đề hạn chế phân chia di sản.
1.1. Khái quát chung về thừa kế và quyền thừa kế
1.1.1. Thừa kế
Thừa kế di sản theo quan hệ pháp luật dân sự chính là sự chuyển dịch tài sản và

quyền sở hữu tài sản của cá nhân người đã chết cho cá nhân, tổ chức có quyền hưởng
thừa kế; người thừa kế trở thành chủ sở hữu của tài sản được hưởng theo di chúc hoặc
theo pháp luật (đối với đất đai là thừa kế quyền sử dụng đất). Cho dù tài sản do người
chết để lại thuộc về cá nhân hay tổ chức được hưởng thừa kế… thì nó vẫn tồn tại chung
cho xã hội, vì khi tài sản này lại được sử dụng, khai thác hợp lý cũng mang lại hiệu quả
kinh tế không chỉ đối với người hưởng thừa kế mà còn có lợi ích chung cho toàn xã hội.
Thừa kế là một quan hệ xã hội có mầm mống và xuất hiện từ thời sơ khai của xã hội
loài người. Cũng chính từ thời kỳ sơ khai đó, sở hữu và thừa kế đã xuất hiện như một tất
yếu khách quan và mang tính chất là một phạm trù kinh tế, giữa chúng có mối liên quan
ràng buộc, qua lại với nhau.
Ngay từ thời kỳ đầu của chế độ cộng sản nguyên thủy, chế độ thị tộc, bộ lạc đã hình
thành và tài sản đã được thuộc về quyền chung của thị tộc, bộ lạc thì thừa kế cũng đã
manh nha hình thành theo tập tục. Trong giai đoạn đầu của chế độ thị tộc, bộ lạc, vai trò
của người phụ nữ có tầm quan trọng đáng kể; địa vị chủ đạo của người phụ nữ trong thị
tộc, bộ lạc đã tạo tiền đề cho việc thừa kế tài sản của các con và những người thân thuộc
trong thị tộc, bộ lạc của người mẹ. Ph.Ăngghen đã nhận xét: “Theo chế độ mẫu quyền,
nghĩa là chừng nào huyết tộc chỉ kể về bên mẹ và theo tập tục thừa kế nguyên thủy trong
thị tộc mới được thừa kế những người trong thị tộc chết. Tài sản phải để lại trong thị tộc,
nay trong thực tiễn có lẽ người ta vẫn trao cho những người cùng huyết tộc với người
mẹ”1.
Sự thừa kế trong thị tộc, bộ lạc theo chế độ mẫu hệ đã đặt nền móng ban đầu cho sự
hình thành và phản ánh tính tất yếu của việc thừa kế tài sản theo huyết thống. Hiện nay ở
Việt Nam và nhiều nước trên thế giới vẫn còn tồn tại bộ phận dân cư (tuy rất nhỏ) vẫn
duy trì việc thừa kế tài sản theo chế độ mẫu hệ.
Theo tiến trình phát triển của xã hội, cùng với sự phân công lao động trong xã hội và
gia đình, người đàn ông đã tạo ra rất nhiều của cải để nuôi sống các thành viên trong thị
1

Xem: Ph.Ăngghen, Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của Nhà nước, Nxb. Sự thật, H, 1961, trang 79.

5
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

tộc, bộ lạc đã làm thay đổi quan hệ xã hội. Sự thiết lập địa vị của người đàn ông trong gia
đình và trong từng thị tộc, bộ lạc. Khi người đàn ông đã chiếm vị trí chủ đạo trong đời
sống xã hội thì chế độ mẫu hệ bị thay thế bằng chế độ phụ hệ. Cũng từ căn cứ đó, các con
trong gia đình có quan hệ huyết thống với người cha, mang họ của cha theo chế độ phụ
hệ và thừa kế tài sản của người cha được xác lập. Như vậy, tương ứng với từng giai đoạn
lịch sử phát triển nhất định là sự phát triển của lực lượng sản xuất, các hình thức gia
đình…, của sự thay đổi quan hệ sở hữu và theo đó việc thừa kế tài sản cũng thay đổi.
Tóm lại, trong thời kỳ đầu của xã hội loài người – thời kỳ nhà nước chưa xuất hiện và
pháp luật chưa ra đời thì sở hữu và thừa kế tài sản đã xuất hiện như một tất yếu khách
quan và nó thuộc về phạm trù kinh tế. Mối quan hệ giữa sở hữu và thừa kế phát sinh rất
mật thiết và được thể hiện ở chỗ: Nếu sở hữu là yếu tố tiền đề để thừa kế phát sinh thì
ngược lại, thừa kế lại là phương tiện duy trì, củng cố và phát triển tài sản. Thừa kế là một
thực tế xã hội được thể hiện ở chỗ chuyển dịch tài sản của người chết cho người còn
sống, nó gắn chặt với lợi ích chung của cá nhân, gia đình, cộng đồng dòng họ…, vì thế
trong bất kỳ chế độ xã hội nào cũng có sự tác động của các quy tắc xã hội. Quy tắc đó
được thể hiện ở những yếu tố như phong tục, tập quán và cao hơn nữa là quy phạm pháp
luật.
Cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất, của cải xã hội ngày càng được làm ra
nhiều hơn, không những đảm bảo cho sinh hoạt và đời sống của cộng đồng thị tộc, bộ lạc
mà còn có dư thừa. Từ khi có của cải dư thừa, đời sống trong mỗi gia đình và xã hội có
nhiều sự thay đổi và theo đó mỗi thị tộc, bộ lạc người có địa vị đã lợi dụng chức phận để
chiếm đoạt một phần của cải của thị tộc, bộ lạc cùng với sự nắm quyền hành thị tộc, bộ

lạc. Những người nắm quyền hành đó đã trở thành những người giàu có trong xã hội và
xã hội nguyên thủy bắt đầu tan rã, nhường chỗ cho xã hội mới – xã hội có giai cấp đã
xuất hiện. Sự phân hóa này về cơ bản dựa theo mức độ, giá trị tài sản, tư liệu sản xuất mà
các tầng lớp người trong xã hội chiếm hữu được khác nhau, từ đó hình thành nên chế độ
tư hữu về tài sản mà chủ yếu đối với tư liệu sản xuất. Hình thức thừa kế phù hợp với chế
độ tư hữu tài sản được hình thành, nó xuất hiện như một tất yếu, đánh dấu bước ngoặc
mới trong quan hệ tài sản và quan hệ thừa kế tài sản.
Khi giai cấp xuất hiện thì có giai cấp thống trị và có giai cấp bị trị, đương nhiên đối
kháng giai cấp trong xã hội là điều không thể tránh khỏi. Những trật tự trong quan hệ sở
hữu tài sản nói chung và quan hệ thừa kế tài sản nói riêng được Nhà nước trong chế độ tư
hữu thiết lập trong giai đoạn này nhằm mục đích bảo vệ những lợi ích của giai cấp thống
trị. Thông qua những quy phạm pháp luật, Nhà nước điều chỉnh quan hệ thừa kế trong

6
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

việc xác định phạm vi chủ thể, nội dung, hình thức, điều kiện chuyển dịch tài sản thừa kế
và những vấn đề khác có liên quan đến việc thừa kế tài sản.
Cùng với sự hình thành và phát triển nhà nước và pháp luật của chế độ tư hữu thì sở
hữu và thừa kế đều là những phạm trù pháp luật và giữa chúng có mối quan hệ mật thiết
với nhau. Chế độ tư hữu tài sản là tiền đề của chế định thừa kế, ngược lại, chế định thừa
kế là cơ sở để củng cố chế độ tư hữu tài sản. Như vậy, giữa chúng có mối quan hệ ràng
buộc theo những chuẩn mực pháp luật nhất định và mang bản chất giai cấp sâu sắc.
Thừa kế là phạm trù pháp luật có tính khả biến. Tính khả biến được thể hiện bằng các
quy phạm pháp luật mà các quy phạm pháp luật này không những phụ thuộc vào mức độ

phát triển trong một chế độ xã hội nhất định, nghĩa là cũng có quy định khác nhau trong
việc điều chỉnh mối quan hệ về thừa kế. Thừa kế khi đó không những là phạm trù kinh tế,
phạm trù pháp luật mà còn mang tính lịch sử, bởi vì nó thể hiện rõ nét quá trình phát triển
kinh tế - xã hội của các chế độ khác nhau và của một chế độ xã hội theo từng giai đoạn
phát triển nhất định.
Với những phân tích trên đây, có thể xác định rằng, thừa kế tài sản là phạm trù pháp
luật phản ánh mối quan hệ kinh tế - xã hội nói chung và lịch sử phát triển kinh tế - xã hội
nói riêng, nó xuất hiện và tồn tại cùng với sự xuất hiện và phát triển của xã hội có phân
chia giai cấp dựa trên cơ sở tư hữu về tài sản (từ chế độ chiếm hữu nô lệ đến xã hội hiện
đại ngày nay) được thể hiện ở sự chuyển dịch tài sản của người chết cho người còn sống
(bao gồm cá nhân, tổ chức) theo các nguyên tắc, trình tự và thủ tục do pháp luật quy định.
1.1.2. Thời điểm, địa điểm mở thừa kế
1.1.2.1. Thời điểm mở thừa kế
Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết hoặc ngày Tòa án xác định
là đã chết. Nếu không xác định được ngày đó thì ngày mà quyết định của Tòa án tuyên bố
người đó đã chết có hiệu lực pháp luật theo khoản 2 Điều 81 BLDS 20052.
Ngoài ra, trong trường hợp vợ chồng lập di chúc chung thì thời điểm mở thừa kế phải
tuân theo các quy định cụ thể như sau: trong trường hợp vợ chồng lập di chúc chung mà
có một người chết trước, thì chỉ phần di chúc liên quan đến phần di sản của người chết
trong tài sản chung có hiệu lực pháp luật; nếu vợ, chồng có thỏa thuận trong di chúc về
thời điểm có hiệu lực của di chúc là thời điểm người sau cùng chết thì di sản của vợ,
chồng theo di chúc chung được phân chia kể từ thời điểm đó3.
Trong trường hợp những nguời có quyền thừa kế di sản của nhau đều chết trong cùng
một thời điểm hoặc được coi là đã chết trong cùng một thời điểm do không thể xác định
2
3

Xem khoản 1 Điều 633 BLDS 2005
Xem Điều 668 BLDS 2005

7
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

được người nào chết trước (như trong một tai nạn, một thảm họa...) thì họ không được
hưởng di sản của nhau và di sản của mỗi người do những người thừa kế của họ hưởng4.
Việc xác định thời điểm mở thừa kế có ý nghĩa rất quan trọng, nó được xem là cột
mốc để làm cơ sở xác định:
Xác định tài sản thuộc di sản của người chết để lại gồm những gì và nghĩa vụ về tài
sản do người chết để lại;
Là căn cứ xác định những người có quyền hưởng di sản thừa kế của người chết để lại
(chẳng hạn vào thời điểm người để lại di sản chết thì những ai đã được sinh ra, ai còn
sống và những ai có quyền hưởng di sản đó);
Xác định thời điểm di chúc phát sinh hiệu lực pháp luật. Di chúc được mang ra thực
hiện theo ý chí của người lập di chúc;
Xác định được thời hiệu khởi kiện nếu có tranh chấp về thừa kế (quy định tại Điều
645 BLDS);
Xác định thời hạn từ chối nhận di sản.
1.1.2.2. Địa điểm mở thừa kế
Địa điểm mở thừa kế là nơi cư trú cuối cùng của người có di sản để lại, nếu không
xác định được nơi cư trú cuối cùng thì địa điểm mở thừa kế là nơi có toàn bộ hoặc phần
lớn di sản5.
BLDS quy định nơi mở thừa kế là nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản vì
trong thực tế một người có thể có nhiều nơi cư trú khác nhau, nơi cư trú cuối cùng của
người chết thường là nơi có nhiều tài sản của người đó, nhiều tài liệu về người để lại di
sản thừa kế thuận tiện cho việc xác định và phân chia di sản.

Việc xác định địa điểm mở thừa kế là cần thiết bởi liên quan đến việc họp mặt những
người thừa kế, kiểm kê tài sản là di sản, thông báo việc mở thừa kế; thông báo cho những
người thừa kế. Người khước từ quyền hưởng di sản phải thông báo cho chính quyền địa
phương. Nếu có tranh chấp về thừa kế thì Tòa án nhân dân nơi mở thừa kế có thẩm quyền
giải quyết.
1.1.3. Quyền thừa kế
Khi chế độ tư hữu xuất hiện, cùng với nó xã hội phân chia giai cấp, nhà nước và pháp
luật ra đời. Nhà nước đã điều chỉnh các quan hệ xã hội theo ý chí của giai cấp thống trị,
trong đó quan hệ thừa kế không nằm ngoài phạm vi điều chỉnh của pháp luật. Như vậy,
để phát sinh quan hệ pháp luật thừa kế, khái niệm quyền thừa kế mới xuất hiện.

4
5

Xem Điều 641 BLDS 2005
Xem khoản 2 Điều 633 BLDS 2005

8
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

Nếu thừa kế là nhóm mối quan hệ xã hội mới phát sinh ngay cả trong một xã hội
chưa phân chia giai cấp, chưa có nhà nước và nó mang tính kinh tế - tài sản thì quyền
thừa kế chỉ có thể phát sinh trong một xã hội có nhà nước và pháp luật.
Quyền thừa kế được hiểu là một bộ phận của chế định thừa kế, do vậy nó chứa đựng
những yếu tố, tính chất, đặc điểm của một chế định pháp luật. Nếu chế định thừa kế điều

chỉnh quan hệ xã hội trong lĩnh vực thừa kế thì quyền thừa kế là chế định pháp luật bảo
hộ quyền của cá nhân đối với tài sản thuộc quyền sở hữu của họ trong việc chuyển dịch
tài sản để lại sau khi họ chết cho những người còn sống có quyền hưởng di sản thừa kế
theo hình thức nhất định (theo di chúc hoặc theo pháp luật). Chế định quyền thừa kế
không những điều chỉnh phạm vi quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong việc để lại di
sản và nhận di sản thừa kế mà còn là phương thức bảo vệ quyền của những người thừa kế
hợp pháp khi bị xâm phạm. Các hình thức dịch chuyển di sản của một người đã chết cho
những người còn sống theo di chúc hoặc theo pháp luật là cơ sở để xác lập quyền sở hữu
đối với di sản của người được hưởng thừa kế hợp pháp. Như vậy, giữa quyền sở hữu tài
sản và quyền thừa kế có mối liên hệ hữu cơ với nhau, mối liên hệ hữu cơ đó được biểu
hiện ở những đặc điểm sau:
Quyền thừa kế là phương thức thừa kế quyền sở hữu tài sản của một người sau khi
chết để lại theo một trong các hình thức thừa kế do pháp luật quy định. Và theo đó, quyền
thừa kế là một trong những căn cứ xác lập quyền sở hữu đối với tài sản của người được
thừa kế hợp pháp;
Quyền thừa kế chỉ có hiệu lực sau khi người để lại di sản chết và tài sản của người đó
vẫn còn;
Quyền sở hữu tài sản chi phối trực tiếp đến quyền thừa kế.
Tuy nhiên, cả quyền sở hữu và quyền thừa kế đều thuộc phạm trù pháp lý và có cùng
bản chất cơ bản là:
Đều là công cụ duy trì và bảo vệ chế độ tư hữu về tài sản;
Đều phản ánh trình độ phát triển kinh tế - xã hội của chế độ xã hội có giai cấp.
Do có những quan niệm khác nhau về gia đình, lễ giáo, văn hóa, truyền thống, đạo
đức…, quyền thừa kế cũng được pháp luật của mỗi quốc gia quy định khác nhau. Thậm
chí, trong cùng một chế độ - xã hội của một nhà nước, ở mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau
thì quyền thừa kế cũng được quy định khác nhau cho phù hợp với sự phát triển đó. Việt
Nam cũng không nằm ngoài tình trạng đó.
Trong các triều đại phong kiến trước đây tại Việt Nam, pháp luật thừa kế đã được
hình thành và được dựa trên cơ sở lễ giáo phong kiến. Nhìn chung, pháp luật trong thời
kỳ phong kiến đều nhằm mục đích duy trì, bảo vệ những truyền thống chế độ gia đình

9
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

phụ quyền và hiếu nghĩa của con cháu trong dòng tộc. Những quan niệm về gia đình, lễ
giáo, tín ngưỡng và chuẩn mực đạo đức đương thời đã có sự tác động mạnh mẽ lên các
quan hệ xã hội, trong đó có quyền sở hữu và quyền thừa kế. Gia đình của người Việt
Nam thời phong kiến theo truyền thống là gia đình phụ hệ, do vậy khối tài sản do các
thành viên trong một gia đình tạo ra không những đảm bảo cuộc sống hàng ngày mà còn
có thể tích lũy và khối tài sản đó được dịch chuyển cho các thế hệ sau (cùng huyết thống)
khi thế hệ trước qua đời. Sự mất bình đẳng trong quan hệ thừa kế phong kiến đã diễn ra
do mục đích bảo tồn những quan niệm về chuẩn mực đạo đức như thờ cúng tổ tiên, quyền
và nghĩa vụ của người con trưởng và người cháu đích tôn trong nội tộc… Địa vị của
người vợ trong gia đình không những bị pháp luật phong kiến trói buộc theo thuyết “tam
tòng” mà còn bị các quan hệ nội tộc phía người chồng làm cho mờ nhạt. Quyền thừa kế
của người vợ góa trong gia đình phong kiến chưa khi nào được ngang bằng với các con,
các cháu và những người thân thích khác thuộc nội tộc bên nhà chồng.
Khi Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời (ngày 2/9/1945), chế độ phong kiến
ở Việt Nam bị sụp đổ cùng với chế độ thực dân Pháp, những quan niệm lạc hậu về gia
đình và chế độ phụ quyền cũng dần dần bị xóa bỏ. Quyền bình đẳng về sở hữu và trong
lĩnh vực thừa kế dưới chế độ mới đã được pháp luật bảo vệ theo nguyên tắc: “Đàn bà
ngang quyền với đàn ông về mọi phương diện” và đã được cụ thể hóa bằng quy định của
pháp luật: “Trong lúc sinh thời, người chồng góa hay người vợ góa, các con đã thành
niên có quyền xin chia tài sản thuộc quyền sở hữu của người chết, sau khi đã thanh toán
tài sản chung”6. Bên cạnh đó, pháp luật thừa kế ở nước ta đã có giai đoạn còn thiếu vắng
những văn bản pháp luật điều chỉnh kịp thời quan hệ pháp luật thừa kế phát sinh; nhưng

nhìn chung quyền thừa kế của cá nhân vẫn được thực hiện theo những định hướng nhất
quán như:
Mọi cá nhân đều có quyền bình đẳng về quyền để lại tài sản thuộc quyền sở hữu của
mình cho người khác sau khi chết;
Cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật;
Cá nhân có quyền lập di chúc định đoạt tài sản thuộc sở hữu của mình, cá nhân có
quyền để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật (trong trường hợp cá nhân
không để lại di chúc…).
Căn cứ vào nội dung pháp luật thừa kế của nước ta từ trước đến nay, các nhà khoa
học luật đều cho rằng, quyền thừa kế được hiểu dưới hai phương diện sau:
Về phương diện khách quan: Quyền thừa kế là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều
chỉnh trình tự, điều kiện, hình thức chuyển dịch tài sản, quyền tài sản (gồm cả quyền sử
6

Xem: Điều 11 Sắc lệnh số 97/SL ngày 22/5/1950 sửa đổi một số quy lệ và chế định trong dân luật.

10
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

dụng đất) của một người đã chết cho những người còn sống, đồng thời bảo vệ quyền của
người để lại tài sản và quyền của người hưởng thừa kế di sản.
Mặc dù theo các giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, pháp luật thừa kế
của nước ta có những quy định khác nhau nhưng pháp luật thừa kế của nước ta trong thời
gian gần đây đã phản ánh bản chất của Nhà nước dân chủ nhân dân (Nhà nước của dân,
do dân và vì dân). Các quy định pháp luật thừa kế của nước ta không những đảm bảo

quyền tự do cá nhân trong việc thể hiện ý chí của mình mà còn kết hợp hài hòa với những
truyền thống tốt đẹp trong nhân dân được thể hiện trong quan hệ gia đình, trong dòng tộc
và quan niệm về đạo đức mang nội dung mới. Tất cả những đặc điểm đó được thể hiện
tập trung trong Phần thứ tư Bộ luật dân sự.
Cùng với việc tôn trọng ý chí của cá nhân người có tài sản trong việc lập di chúc để
định đoạt tài sản của họ sau khi họ chết, chế định thừa kế trong Bộ luật dân sự còn ghi
nhận quyền của vợ chồng trong việc lập di chúc để định đoạt tài sản chung của họ và các
quy định có liên quan đến di chúc chung đó, như vấn đề về sửa đổi, bổ sung, thay thế,
hủy bỏ di chúc chung đó và hiệu lực pháp luật của di chúc chung của vợ chồng7. Đây là
điểm mới trong chế định thừa kế được Bộ luật dân sự quy định so với chế định thừa kế
quy định trong Pháp lệnh thừa kế và cũng là điểm khác biệt của pháp luật thừa kế Việt
Nam so với pháp luật thừa kế của các nước khác. Nó phản ánh đầy đủ quyền bình đẳng
của vợ chồng trong quan hệ hôn nhân xã hội chủ nghĩa mà Luật hôn nhân và gia đình
nước ta đã quy định.
Ngoài việc mở rộng quyền lập di chúc của cá nhân định đoạt tài sản của mình sau khi
chết, thừa kế theo quan hệ huyết thống vẫn được duy trì và theo đó số người theo đó
thuộc diện thừa kế theo pháp luật cũng được mở rộng theo từng thời kỳ phát triển kinh tế
- xã hội của đất nước. Từ pháp lệnh thừa kế, pháp luật đã thừa nhận hàng thừa kế thứ ba,
những tư tưởng bảo vệ quyền thừa kế của những người có quan hệ huyết thống theo quan
niệm đích tử, đích tôn, đồng tông, đồng tộc…không còn được ưu tiên tuyệt đối như trong
pháp luật thừa kế dưới thời thực dân, phong kiến trước đây. Pháp luật thừa kế của chế độ
mới đã kết hợp hài hòa việc bảo vệ quyền lợi của những người có quan hệ huyết thống,
quan hệ hôn nhân và quan hệ nuôi dưỡng với người để lại di sản trong việc xác định
người thừa kế theo diện và các hàng thừa kế. Quan hệ hôn nhân và quan hệ nuôi dưỡng
được đặt ngang hàng với quan hệ huyết thống trong việc xác định các hàng thừa kế trong
số những người thuộc diện thừa kế theo pháp luật. Đây là điểm khác biệt cơ bản của pháp
luật thừa kế dưới chế độ mới ở nước ta so với các quy định thừa kế dưới chế độ thực dân,

7

Xem: Điều 663, 664, 668 BLDS 2005.

11
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

phong kiến, theo đó quyền thừa kế của vợ (hoặc chồng) của người quá cố chỉ được xét
đến khi không có những người thuộc quan hệ huyết thống nội tộc với người để lại di sản.
Dưới chế độ mới, quan hệ hôn nhân được coi trọng theo nguyên tắc vợ chồng bình
đẳng trong việc để lại di sản và quyền thừa kế tài sản của nhau khi một bên chết trước.
Người vợ góa hoặc người chồng góa có quyền thừa kế theo pháp luật cùng hàng với cha,
mẹ và các con của người để lại di sản. Đây là một nét khác biệt cơ bản của pháp luật thừa
kế Việt Nam so với pháp luật thừa kế của một số nước trong khu vực và trên thế giới.
Theo pháp luật thừa kế của một số nước như Nhật Bản, Thái Lan, Cộng hòa
Pháp…người vợ góa, người chồng góa, cha, mẹ của người để lại di sản không được ở
cùng một hàng thừa kế theo pháp luật với các con, các cháu của người có tài sản để lại
mà chỉ thuộc hàng thừa kế sau các con, các cháu của người có tài sản để lại8.
Quyền thừa kế về phương diện khách quan còn thể hiện ở việc pháp luật bảo đảm cho
công dân có quyền bình đẳng trong việc hưởng di sản thừa kế, không phân biệt giới tính,
già trẻ, có năng lực hành vi dân sự hay không có năng lực hành vi dân sự (nếu cùng hàng
thừa kế thì đều được hưởng kỷ phần di sản ngang nhau).
Pháp luật về thừa kế của Nhà nước ta luôn chú trọng bảo vệ quyền thừa kế hợp pháp
của công dân trong suốt quá trình xây dựng và phát triển của pháp luật. Từ trước đến nay,
pháp luật về thừa kế ở nước ta không ngừng được bổ sung, sửa đổi và ngày càng được
hoàn thiện về nội dung và phù hợp với những đòi hỏi của xã hội.
Về phương diện chủ quan: Quyền thừa kế được hiểu là quyền dân sự cơ bản của mỗi

công dân được pháp luật bảo vệ. Theo phương diện này thì mọi công dân đều có quyền
như nhau trong việc để lại tài sản của mình cho những người thừa kế và đều có quyền
như nhau trong việc nhận di sản do người khác để lại. Tuy nhiên, quyền thừa kế của công
dân do pháp luật quy định chỉ là khả năng khách quan để công dân thực hiện quyền để lại
di sản và hưởng di sản thừa kế phù hợp với những quy định của pháp luật. Hay nói cách
khác, pháp luật quy định về quyền thừa kế là mở ra một khả năng trong khuôn khổ pháp
luật để công dân thực hiện quyền dân sự của mình phù hợp với những chuẩn mực do
pháp luật cho phép. Quyền thừa kế được đảm bảo khi một người được xác định có quyền
thừa kế hợp pháp hoặc theo di chúc hoặc theo pháp luật nhưng trên thực tế, quyền của
người thừa kế hoặc không được thực hiện đầy đủ hoặc không thực hiện được do di sản
không còn đầy đủ hay hoàn toàn không còn để chia cho những người thừa kế…
Phân tích từ góc độ quyền để lại tài sản của công dân sau khi chết, nhận thấy pháp
luật của hầu hết các nước và của nước ta đều cho phép người có tài sản thực hiện quyền
này bằng hai phương thức hoặc họ lập di chúc hoặc họ không lập di chúc.
8

Xem “Thừa kế theo pháp luật của công dân Việt Nam từ năm 1945 đến nay”, TS. Phùng Trung Tập, trang 22.

12
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

Quyền định đoạt tài sản bằng di chúc của cá nhân được pháp luật ưu tiên bảo vệ thực
hiện. Khi cá nhân thực hiện quyền thừa kế của mình bằng việc lập di chúc thì quyền định
đoạt ý chí của người lập di chúc phải phù hợp với pháp luật và không trái đạo đức xã hội.
Theo quy định của pháp luật về thừa kế ở nước ta trong thời gian gần đây, cá nhân có

quyền định đoạt tài sản của mình bằng việc lập di chúc để lại tài sản cho những người
thừa kế theo ý chí của họ. Ý chí của người định đoạt tài sản bằng di chúc được pháp luật
bảo hộ nhưng không phải được bảo hộ một cách tuyệt đối. Bằng việc quy định và bảo vệ
quyền của những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc (bao gồm cha,
mẹ, vợ, chồng, các con vị thành niên của người để lại di sản và các con tuy đã trưởng
thành nhưng không có khả năng lao động), pháp luật nước ta đã thể hiện rõ bản chất nhân
đạo của pháp luật xã hội chủ nghĩa, không thể chấp nhận việc người lập di chúc tự do
định đoạt tài sản của họ mà truất quyền thừa kế của những người mà theo quy định của
pháp luật họ phải được người lập di chúc thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định của
Luật hôn nhân và gia đình.
Phân tích từ góc độ quyền của người hưởng di sản cũng thấy những nét đặc thù riêng
của pháp luật thừa kế ở nước ta trong thời gian gần đây. Quyền của người hưởng di sản
được bảo đảm khi “người thừa kế là cá nhân phải là người còn sống vào thời điểm mở
thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi
người để lại di sản chết”.
Quyền thừa kế của công dân còn được pháp luật bảo vệ trong những trường hợp
riêng biệt khác như thừa kế thế vị, thừa kế giữa con riêng với cha kế, mẹ kế… khi thỏa
mãn các điều kiện do pháp luật quy định.
Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật đều có quyền hưởng di sản và quyền
từ chối hưởng di sản. Người thừa kế hưởng di sản là những người có quyền và nghĩa vụ
liên quan đến di sản thừa kế và trong phạm vi giá trị di sản thừa kế. Người thừa kế có
quyền từ chối nhận di sản theo thời hạn, hình thức pháp luật đã quy định. Trước đây, theo
quy định của Pháp lệnh thừa kế, người thừa kế không những có quyền từ chối hưởng di
sản mà còn có thể nhường quyền hưởng di sản cho người thừa kế khác9.
Quy định của Pháp lệnh thừa kế về vấn đề này đã làm phức tạp hóa quan hệ thừa kế
và không tránh khỏi sự suy đoán chủ quan của cơ quan bảo vệ pháp luật khi giải quyết
các vụ việc có liên quan. Bộ luật dân sự đã loại bỏ quy định nhường kỷ phần di sản giữa
những người thừa kế với nhau.

9

Xem: Điều 31 Pháp lệnh thừa kế, 30/8/1990.

13
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

Quyền định đoạt của người thừa kế được pháp luật bảo hộ trong việc từ chối hưởng
di sản nếu việc từ chối đó không nhằm mục đích trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài
sản của người đó đối với người khác10.
Quyền thừa kế của công dân không những chịu sự hạn chế như đã phân tích ở trên
mà còn bị pháp luật loại trừ trong những trường hợp nhất định. Pháp luật Việt Nam quy
định những người thừa kế (kể cả thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật) không
được hưởng di sản do đã có hành vi trái pháp luật mà hành vi đó là nguyên nhân làm triệt
tiêu quyền thừa kế. Những người bị pháp luật tước quyền thừa kế chỉ được thừa kế trong
trường hợp người để lại di sản đã biết hành vi trái pháp luật của người đó nhưng vẫn cho
họ hưởng di sản theo di chúc11. Quyền thừa kế còn bị triệt tiêu trong trường hợp những
người có quyền thừa kế của nhau cùng chết vào một thời điểm.
Tóm lại, quyền thừa kế của công dân được hiểu theo hai phương diện khách quan và
chủ quan là hai phương diện có tính thống nhất, phương diện này chi phối phương diện
kia và có mối quan hệ hữu cơ với nhau. Nếu thiếu một trong hai phương diện thì quyền
thừa kế của công dân không thể bảo đảm thực hiện được mà trong trường hợp cụ thể
quyền thừa kế có thể bị xâm phạm. Quyền thừa kế của công dân do pháp luật quy định và
chỉ có thể thực hiện được khi có sự kiện chết của cá nhân, có di sản thừa kế, những người
thừa kế có quyền hưởng theo di chúc hoặc theo pháp luật thể hiện ý chí nhận di sản.
Với những phân tích trên đây, có thể xác định rằng: Quyền thừa kế là phạm trù pháp

luật phản ánh quan hệ kinh tế - xã hội nói chung và lịch sử phát triển kinh tế xã hội nói
riêng, nó xuất hiện và tồn tại cùng với sự xuất hiện và phát triển của xã hội có phân chia
giai cấp dựa trên cơ sở tư hữu về tư sản (từ chế độ chiếm hữu nô lệ đến xã hội hiện đại
ngày nay). Với tư cách là phạm trù pháp luật, thừa kế chính là sự chuyển dịch tài sản và
quyền sở hữu tài sản của các nhân người đã chết cho những người còn sống theo điều
kiện, hình thức, trình tự và thủ tục do pháp luật quy định.
1.2. Di sản thừa kế
1.2.1. Khái niệm di sản
Di sản thừa kế là toàn bộ di sản thuộc quyền sở hữu hợp pháp của người chết và
quyền về tài sản mà người chết để lại.
Điều 163 BLDS đã quy định cụ thể tài sản gồm: Vật có thực, tiền, giấy tờ có giá trị
giá được bằng tiền và các quyền tài sản. Điều 634 BLDS không quy định di sản bao gồm
cả nghĩa vụ tài sản của người chết để lại, tuy nhiên Điều 637 BLDS lại quy định việc
thực hiện nghĩa vụ tài sản của người chết để lại gắn liền với quyền hưởng di sản cụ thể là:
10
11

Xem: Điều 642 BLDS 2005.
Xem: Điều 643 BLDS 2005.

14
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

Người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại, nếu
di sản chưa chia thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại do người quản lý di sản thực

hiện. Nếu đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ do người chết để lại
tương ứng với phần mà mình được nhận.
1.2.2. Phân loại di sản
Theo quy định tại Điều 634 BLDS quy định thì: Di sản bao gồm tài sản riêng của
người chết, phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung với người khác, quyền
sử dụng đất cũng thuộc di sản thừa kế.
1.2.2.1. Tài sản riêng của người chết
Tài sản riêng của người chết là tài sản do người đó tạo ra bằng thu nhập hợp pháp
(như tiền lương, tiền được trả công lao động, tiền thưởng, tiền nhuận bút, tiền trúng
thưởng xổ số...), tài sản được tặng cho, được thừa kế, tư liệu sinh hoạt riêng (như quần
áo, giường tủ, xe gắn máy, vô tuyến...), nhà ở, tư liệu sản xuất các loại, vốn dùng để sản
xuất kinh doanh.
Tiền, vàng bạc, kim khí quý, đá quý được dùng làm đồ trang sức hoặc được dùng
làm của cải để dành.
Nhà ở; diện tích mà người có nhà bị cải tạo xã hội chủ nghĩa, được Nhà nước để lại
cho để ở và xác định là thuộc quyền sở hữu của người đó, nhà do được thừa kế tặng cho,
mua, trao đổi hoặc tự xây dựng được các cơ quan có thẩm quyền cho phép và đã làm thủ
tục sang tên trước bạ.
Vốn, cổ phần, tư liệu sản xuất của những người sản xuất cá thể hoặc của các tư nhân
được sản xuất kinh doanh hợp pháp.
Dụng cụ, máy móc của người làm công tác nghiên cứu.
Cây cối mà người được giao sử dụng đất trồng và hưởng hoa lợi trên đất đó.
Vật nhặt được, bắt được, chiếm hữu được.
1.2.2.2. Phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung với người khác
Đó là tài sản được xác định trong khối tài sản chung (phần vốn đóng góp trong việc
tạo dựng sở hữu chung theo phần, phần được tặng cho, được thừa kế chung với người
khác...). Khi một trong các đồng sở hữu chủ của khối tài sản chung chết, thì di sản của
người chết là phần tài sản thuộc sở hữu của người đó đã đóng góp trong khối tài sản
chung.
Ví dụ: A và B mỗi người đóng góp 16 triệu đồng để mua một ngôi nhà giá 32 triệu

đồng thì khi A chết, giá trị 1/2 ngôi nhà được để lại cho những người thừa kế của A.
Trong trường hợp tài sản thuộc sở hữu chung theo phần không phân chia thì khi có
người chết, phần của họ tương ứng với phần của những người khác, nếu là tài sản thuộc
15
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

sở hữu chung hợp nhất của vợ, chồng thì được chia đôi. Vì vậy, khi một bên chết trước
thì một nữa khối tài sản chung đó là tài sản của người chết và được chuyển cho người
thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật về thừa kế.
Ví dụ: Tài sản chung của vợ chồng ông A và bà B là 60 triệu đồng. Khi bà B chết thì
ông A; cha, mẹ bà B; con của bà B là người thừa kế đối với phần di sản trị giá 30 triệu
đồng (bằng 1/2 giá trị tài sản chung là 60 triệu đồng).
1.2.2.3. Quyền về tài sản do người chết để lại
Gồm các quyền dân sự được phát sinh từ các quan hệ hợp đồng hoặc do việc bồi
thường thiệt hại mà trước khi chết người để lại di sản đã tham gia vào những quan hệ
này, như quyền đòi nợ, đòi lại tài sản cho thuê, cho mượn...
Ngoài ra luật cũng quy định quyền tài sản của những văn bằng bảo hộ các đối tượng
sở hữu công nghiệp, quyền tác giả trong thời hạn văn bằng có hiệu lực.
Việc thừa kế quyền tác giả được quy định như sau: nếu tác phẩm để lại thừa kế theo
pháp luật, tất cả những người thừa kế có quyền sở hữu chung đối với tác phẩm là di sản
thừa kế. Những người thừa kế sẽ có quyền ngang nhau trong việc sử dụng, định đoạt tác
phẩm.
Những người thừa kế có quyền công bố tác phẩm, cho người khác sử dụng tác phẩm
dưới nhiều hình thức khác nhau, nhưng không có quyền sửa đổi nội dung tác phẩm, xâm
phạm đến sự vẹn toàn của tác phẩm. Những người thừa kế có các quyền tài sản được quy

định trong Điều 753 Bộ luật dân sự trong suốt 50 năm kể từ ngày tác giả chết.
Trường hợp tác phẩm đồng tác giả, nếu tác giả chết thì thời hạn được hưởng quyền
thừa kế tài sản của tác giả đã chết là 50 năm kể từ ngày tác giả cuối cùng chết.
Thừa kế quyền sử dụng đất: việc thừa kế quyền sử dụng đất tuân thủ những quy định
riêng về người để lại di sản, người được hưởng di sản thừa kế được quy định tại các điều
từ Điều 733 đến Điều 735 Bộ luật dân sự.
1.3. Phân chia di sản thừa kế
1.3.1. Khái niệm phân chia di sản
Phân chia di sản là việc đem chia phần di sản còn lại của người chết cho những người
thừa kế có quyền hưởng, sau khi đã thanh toán các nghĩa vụ về tài sản do người chết để
lại và các khoản chi phí liên quan đến thừa kế. Di sản còn lại của người chết được đem
chia theo di chúc và theo pháp luật hoặc di sản chỉ được chia theo di chúc hoặc chỉ được
chia theo pháp luật12.

12

Luật thừa kế Việt Nam – TS. Phùng Trung Tập, Nxb Hà Nội, Hà Nội, năm 2008, trang 118.

16
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

1.3.2. Những trường hợp phân chia di sản
Kể từ thời điểm mở thừa kế, bất cứ lúc nào những người thừa kế cũng có quyền yêu
cầu phân chia di sản. Nhưng trong thực tế rất ít khi di sản được đem phân chia ngay, mà
thường là phải trải qua một thời gian dài hay ngắn nhất định kể từ thời điểm mở thừa kế.

Thời gian dài hay ngắn cũng còn tuỳ thuộc vào sự thỏa thuận của những người thừa kế.
Di sản mà người chết để lại có thể được phân chia cho những người thừa kế theo di
chúc hoặc theo quy định của pháp luật.
1.3.2.1. Phân chia di sản theo di chúc
Phân chia di sản theo di chúc được quy định tại Điều 684 BLDS với các trường hợp
sau:
“1. Việc phân chia di sản được thực hiện theo ý chí của người để lại di chúc; nếu di
chúc không xác định rõ phần của từng người thừa kế thì di sản được chia đều cho những
người được chỉ định trong di chúc, trừ trường hợp có thoả thuận khác.
2. Trong trường hợp di chúc xác định phân chia di sản theo hiện vật thì người thừa
kế được nhận hiện vật kèm theo hoa lợi, lợi tức thu được từ hiện vật đó hoặc phải chịu
phần giá trị của hiện vật bị giảm sút tính đến thời điểm phân chia di sản; nếu hiện vật bị
tiêu hủy do lỗi của người khác thì người thừa kế có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
3. Trong trường hợp di chúc chỉ xác định phân chia di sản theo tỷ lệ đối với tổng giá
trị khối di sản thì tỷ lệ này được tính trên giá trị khối di sản đang còn vào thời điểm phân
chia di sản”.
Pháp luật luôn luôn tôn trọng ý chí của người có tài sản, nếu người để lại di sản đã
xác định cách phân chia di sản, thì di sản được phân chia theo đúng ý nguyện của người
đó. Nếu người để lại di sản chỉ xác định người thừa kế mà không xác định rõ phần di sản
mà mỗi người thừa kế được hưởng thì toàn bộ hoặc phần di sản được chỉ định cho những
người thừa kế được hưởng được chia theo các cách như sau:
Một là, chia đều cho những người thừa kế theo di chúc đã được chỉ định trong di
chúc;
Hai là, chia theo thỏa thuận của những người thừa kế. Kể từ thời điểm người có tài
sản chết, thì di sản đã thuộc về những người thừa kế mà người lập di chúc đã chỉ định
trong di chúc. Vì vậy, những người thừa kế vẫn có quyền thỏa thuận để phân chia di sản
nếu người lập di chúc không xác định rõ phần mà mỗi người thừa kế được hưởng trong
phần hoặc toàn bộ di sản. Mặt khác, khi chia di sản theo di chúc cần phải chú ý đến
quyền lợi của những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc theo Điều 669
BLDS 2005, đồng thời phải dành phần di sản cho người thừa kế chưa sinh ra vào thời

điểm phân chia, tiền trợ cấp cho người sống nương nhờ.
17
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

Về nguyên lý, khi người để lại di sản lập di chúc và trong đó đã xác định những
người thừa kế thì trong đó đã bao hàm cả việc phân chia di sản. Ngoài ra, có thể trong di
chúc người để lại di sản đã phân chia một cách cụ thể cho người thừa kế nào hưởng phần
di sản là bao nhiêu hoặc hưởng tài sản là hiện vật gì.
Nếu những người thừa kế không có thỏa thuận gì khác, thì trong trường hợp người để
lại thừa kế xác định trong di chúc người thừa kế nào được nhận di sản là hiện vật gì thì
khi phân chia di sản phải giao những hiện vật đó cho từng người thừa kế. Người thừa kế
nhận vật theo tình trạng hiện tại của vật vào thời điểm phân chia. Nghĩa là, người thừa kế
được hưởng lợi, đồng thời phải chịu những thiệt hại liên quan đến vật mà mình được
nhận trong những trường hợp sau đây:
Được hưởng hoa lợi, lợi tức thu được từ những hiện vật đó;
Phải chịu phần giá trị giảm sút của hiện vật;
Nếu vật bị tiêu hủy tự nhiên thì phải chịu thiệt thòi như khi gặp rủi ro;
Nếu vật bị tiêu hủy do lỗi của người khác thì có quyền yêu cầu người có lỗi phải bồi
thường thiệt hại.
Trong trường hợp người để lại di sản đã nói rõ trong di chúc về tỷ lệ mà người thừa
kế được hưởng trong tổng giá trị khối di sản (như 1/2, 1/4...), thì di sản được chia cho
những người thừa kế theo tỷ lệ đó đối với giá trị của khối di sản còn lại vào thời điểm
phân chia. Tuy nhiên, cần lưu ý: nếu có phần di sản không còn vào thời điểm phân chia
do người thừa kế đã sử dụng hết hoặc đã định đoạt thì vẫn tính vào tổng giá trị khối di
sản vào thời điểm phân chia, và người thừa kế nào đã sử dụng, định đoạt phần di sản đó

sẽ bị khấu trừ khi nhận di sản.
1.3.2.2. Phân chia di sản theo pháp luật
Phân chia di sản theo pháp luật được quy định tại Điều 685 BLDS với các trường hợp
sau:
“1. Khi phân chia di sản nếu có người thừa kế cùng hàng đã thành thai nhưng chưa
sinh ra thì phải dành lại một phần di sản bằng phần mà người thừa kế khác được hưởng,
để nếu người thừa kế đó còn sống khi sinh ra, được hưởng; nếu chết trước khi sinh ra thì
những người thừa kế khác được hưởng.
2. Những người thừa kế có quyền yêu cầu phân chia di sản bằng hiện vật; nếu không
thể chia đều bằng hiện vật thì những người thừa kế có thể thỏa thuận về việc định giá
hiện vật và thỏa thuận về người nhận hiện vật; nếu không thỏa thuận được thì hiện vật
được bán để chia”.
Khi phân chia di sản theo pháp luật cần tuân thủ những nguyên tắc sau đây:

18
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

Chia khối di sản đều nhau cho những người thừa kế. Theo nguyên tắc này, những
người cùng hàng thừa kế được nhận một phần di sản bằng nhau. Vì vậy, nếu có người
thừa kế theo pháp luật của người để lại di sản chưa sinh ra vào thời điểm phân chia di
sản, thì phải dành lại một phần bằng phần của người thừa kế khác để khi sinh ra thai nhi
hưởng; nếu sinh ra một thời gian đứa trẻ bị chết, thì phần di sản đó được chia cho những
người thừa kế của chính đứa trẻ đó. Nếu thai nhi chết trước khi sinh ra, thì phần di sản đó
được chia tiếp cho những người thừa kế khác. Trường hợp sinh đôi trở lên thì việc thừa
kế có thể phải chia lại theo quy định của pháp luật để đảm bảo nguyên tắc hưởng di sản

bằng nhau của những người thừa kế. Tuy nhiên, với sự phát triển của khoa học hiện đại
ngày nay, việc chuẩn đoán việc xác định một hay nhiều thai nhi không còn gặp nhiều khó
khăn như trước đây nữa, trừ trường hợp khi người để lại di sản chết, thai nhi còn quá nhỏ
chưa xác định được.
1.3.2.3. Phương thức phân chia di sản
Di sản được phân chia theo di chúc hay phân chia theo pháp luật, cũng sẽ áp dụng
một hoặc cả hai phương thức sau đây:
Phương thức phân chia di sản theo hiện vật
Phương thức này dùng tài sản là hiện vật tồn tại hiện hữu để chia cho những người
thừa kế, họ sẽ trở thành chủ sở hữu đối với phần tài sản được chia. Đây là phương thức
được áp dụng khi tài sản được định đoạt trong di chúc và người lập di chúc đã chỉ định
một cách cụ thể người được nhận hiện vật đó hoặc những người thừa kế đã thỏa thuận
được với nhau hoặc được Tòa án chỉ định nhận hiện vật.
Trong trường hợp những người thừa kế được chia cùng một hiện vật mà hiện vật là
vật chia được thì di sản cũng được chia trực tiếp bằng hiện vật. Đối với hoa lợi, lợi tức
phát sinh từ hiện vật thuộc về người được phân chia hiện vật đó hoặc phải gánh chịu giá
trị giảm sút tính đến thời điểm phân chia di sản, mà không được yêu cầu những người
thừa kế khác bù đắp phần giá trị bị giảm sút đó. Nhưng, người thừa kế nhận hiện vật bị
tiêu hủy sẽ được người có lỗi làm cho hiện vật đó bị tiêu hủy bồi thường thiệt hại, nếu
người đó có yêu cầu.
Áp dụng chia di sản theo phương thức này khi:
Hiện vật là vật cùng loại hoặc là vật riêng biệt nhau;
Di sản là vật có thể phân chia được (chẳng hạn như vườn cây lâu năm, nhà ở...);
Di chúc đã chỉ định người nhận hiện vật cụ thể;
Những người thừa kế đã thỏa thuận hoặc Tòa án đã chỉ định người nhận hiện vật cụ
thể.

19
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh


Đề tài: Hoàn thiện các quy định về hạn chế phân chia di sản trong luật dân sự Việt Nam

Di sản được chia theo hiện vật theo yêu cầu của người thừa kế. Mỗi người thừa kế có
thể nhận hiện vật có giá trị chênh lệch nhau mà không phải thanh toán phần chênh lệch
(nếu có sự thỏa thuận).
Nếu không có sự thỏa thuận khác thì dù được chia theo hiện vật, di sản vẫn phải được
chia đều cho những người thừa kế. Nếu hiện vật bao gồm nhiều tài sản có giá trị khác
nhau mà không thể chia đều được, thì trước khi chia di sản phải xác định giá trị của từng
hiện vật trên cơ sở cùng thỏa thuận định giá của những người thừa kế. Người thừa kế
nhận vật có giá trị lớn hơn so với giá trị của suất thừa kế (phần mình được hưởng) thì
phải thanh toán phần chênh lệch đó. Tương tự như vậy, người nhận vật có giá trị nhỏ hơn
được hưởng thêm phần chênh lệch.
Ví dụ: Di sản của ông A gồm nhiều hiện vật. Thông qua việc định giá, những người
thừa kế xác định được tổng giá trị của khối di sản là 120 triệu đồng. Ông A có ba người
thừa kế ở hàng thứ nhất là B, C, D thì một suất thừa kế sẽ là 120 triệu : 3 = 40 triệu. Nếu
trong đó, B nhận hiện vật có giá trị là 60 triệu thì phải thanh toán lại số tiền là 20 triệu.
Nếu D nhận hiện vật có giá trị là 18 triệu đồng thì được hưởng thêm khoản tiền là 22
triệu đồng.
Nếu có những hiện vật mà những người thừa kế không thể thỏa thuận được người
nhận hoặc trị giá hiện vật, thì những người thừa kế có thể thỏa thuận bán hiện vật để chia
bằng tiền.
Phương thức phân chia theo giá trị
Chia theo giá trị là định giá hiện vật ra thành tiền để phân chia. Theo phương thức
này người thừa kế không nhận vật mà nhận một khoản tiền tương ứng theo tỷ lệ mà mình
được hưởng tính trên tổng giá trị khối di sản mà người chết để lại.
Trên cơ sở giá do các bên thỏa thuận hoặc do Tòa án định giá thì hiện vật thường
được ưu tiên chia cho những người đang trực tiếp quản lý, sử dụng hay đang khai thác

hoặc quản lý để sản xuất kinh doanh có hiệu quả. Khi đó những người nhận hiện vật
có nghĩa vụ hoàn lại cho những người thừa kế khác một số tiền tương ứng với phần
mà người đó được hưởng trong tổng khối di sản được đem chia.
Áp dụng chia theo phương thức này khi:
Mọi người thừa kế đều có nhu cầu nhận hiện vật;
Không có ai đồng ý nhận hiện vật;
Di sản là tài sản không chia được;
Chỉ có một người được nhận hiện vật.
Bên cạnh đó, phải tuân theo các quy định của pháp luật khi thuộc những trường hợp
chung mà pháp luật đã quy định (chẳng hạn Luật Đất đai quy định tại điểm d khoản 2,
20
GVHD: Trần Khắc Qui

SVTH: Trần Bửu Thanh