LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại PHÁP LUẬT về HOẠT ĐỘNG tín DỤNG của NGÂN HÀNG

Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN THƯƠNG MẠI



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA: 2005 – 2009
TÊN ĐỀ TÀI

PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG
CỦA NGÂN HÀNG

Giáo viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Lê Huỳnh Phương Chinh

Trần Hoàng Trung
MSSV: 5054988
Lớp: Luật Thương mại 2. K31
Cần Thơ, 4/2009

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Trần Hoàng Trung

Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................

...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU................................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN
HÀNG............................................................................................................................. 3
1.1. Khái niệm về ngân hàng ......................................................................................... 3
1.2. Khái niệm hoạt động tín dụng của ngân hàng ....................................................... 5
1.2.1. Vốn tự có và vốn huy động ............................................................................. 7
1.2.2. Hoạt động cấp tín dụng ................................................................................ 12
CHƯƠNG 2: QUI ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG
CỦA NGÂN HÀNG ..................................................................................................... 18
2.1. Quy định pháp luật về cho vay ............................................................................... 18
2.1.1. Chủ thể hợp đồng tín dụng........................................................................... 18
2.1.2. Điều kiện vay vốn ......................................................................................... 23
2.1.3. Đối tượng cho vay......................................................................................... 24
2.1.4. Phân loại cho vay ......................................................................................... 25
2.1.4.1. Phân loại cho vay căn cứ vào thời hạn sử dụng vốn vay..................... 25

2.1.4.2. Phân loại dựa vào tính chất có bảo đảm của khoản vay ..................... 25
2.1.4.3. Phân loại cho vay dựa vào mục đích sử dụng vốn .............................. 27
2.1.5. Phương thức cho vay ................................................................................... 28
2.1.6. Những qui định giới hạn trong việc cho vay .............................................. 30
2.1.6.1. Giới hạn cho vay .................................................................................. 30
2.1.6.2. Hạn chế cho vay .................................................................................. 30
2.1.6.3. Những trường hợp không cho vay....................................................... 31
2.2. Qui định pháp luật về chiết khấu các giấy tờ có giá của Ngân hàng..................... 31
2.2.1. Chủ thể tham gia giao dịch chiết khấu giấy tờ có giá ................................. 32
2.2.2. Quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia giao dịch chiết khấu giấy tờ có giá
...................................................................................................................................... 34
2.2.2.1. Quyền và nghĩa vụ của bên nhận chiết khấu ...................................... 34
2.2.2.2. Quyền và nghĩa vụ của bên được chiết khấu....................................... 34
2.2.3. Phương thức, thời hạn chiết khấu giấy tờ có giá ........................................... 35
2.2.3.1. Phương thức chiết khấu, tái chiết khấu toàn bộ thời hạn còn lại của
giấy tờ có giá ................................................................................................................. 35
2.2.3.2. Phương thức chiết khấu, tái chiết khấu có thời hạn ............................ 35
2.3. Qui định pháp luật về hoạt động bảo lãnh của ngân hàng.................................... 36
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

2.3.1. Chủ thể tham gia giao dịch bảo lãnh ngân hàng ............................................. 37
2.3.2. Phạm vi bảo lãnh ngân hàng của tổ chức tín dụng ......................................... 39
2.3.3. Các loại hình bảo lãnh ..................................................................................... 40

2.4. Qui định pháp luật về hoạt động cho thuê tài chính của ngân hàng..................... 44
2.4.1. Chủ thể trong hợp động cho thuê tài chính ..................................................... 46
2.4.1.1. Quyền và nghĩa vụ của bên cho thuê.................................................... 46
2.4.1.2. Quyền và nghĩa vụ của bên thuê .......................................................... 46
2.4.2. Nguyên tắc chung đối với bên thuê và bên cho thuê...................................... 47
2.4.3. Các hình thức cho thuê tài chính .................................................................... 48
2.4.4 Các qui định đảm bảo an toàn trong hoạt động kinh doanh của công ty cho
thuê tài chính................................................................................................................ 49
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CỦA VIỆC ÁP DỤNG QUI ĐỊNH CỦA PHÁP
LUẬT TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG VÀ MỘT SỐ
ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN .................................................................................. 51
3.1. Những hạn chế trong hoạt động cho vay của ngân hàng và một số giải pháp ... 51
3.1.1. Về điều kiện vay vốn ..................................................................................... 51
3.1.2. Về thủ tục vay vốn ........................................................................................ 53
3.1.3. Đối với quy chế cho vay................................................................................ 54
3.2. Một số bất cập trong hoạt động chiết khấu các loại giấy tờ có giá ..................... 55
3.3. Những thực trạng và phương hướng hoàn thiện bảo lãnh ngân hàng ............... 57
3.3.1. Một số thực trạng ......................................................................................... 57
3.3.2. Kiến nghị ...................................................................................................... 59
3.4. Một số bất cập của pháp luật hiện hành điều chỉnh hoạt động cho thuê tài chính
và phương hướng hoàn thiện....................................................................................... 60
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 65

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

LỜI NÓI ĐẦU
Đối với nước ta, quá trình đổi mới hoạt động ngân hàng thực chất là quá trình
chuyển từ hệ thống ngân hàng một cấp trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang hệ
thống ngân hàng hai cấp với việc phân định rõ chức năng quản lý nhà nước của Ngân
hàng nhà nước và chức năng kinh doanh của ngân hàng trung gian theo cơ chế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, hệ thống
ngân hàng đã đóng vai trò đột phá cho việc xây dựng cơ chế mới đó. Nhiệm vụ này đòi
hỏi phải được tiến hành đồng bộ và nhất quán, từ việc hoạch định chính sách tiền tệ,
chính sách tài chính quốc gia đến việc đào tạo và sử dụng đội ngũ cán bộ; từ việc xây
dựng những điều kiện vật chất và đầu tư công nghệ kỹ thuật ngân hàng tiên tiến đến việc
xây dựng một hệ thống pháp luật điều chỉnh có hiệu quả đối với quá trình đó.
Việc đổi mới và phát triển hoạt động ngân hàng, cùng với việc thị trường hoá các
quan hệ tín dụng và dịch vụ ngân hàng, nước ta cũng đã từng bước hình thành và phát
triển thị trường tiền tệ và thị trường tín dụng. Thị trường tài chính, thị trường tiền tệ nói
chung và thị trường tín dụng nói riêng là những tiền đề hết sức quan trọng cho việc khai
thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong nền kinh tế. Có thể nói, hoạt động tín
dụng là một trong những hoạt động quan trọng nhất để minh chứng cho việc phát triển thị
trường tín dụng của một nước trong thời buổi kinh tế hiện nay, bởi nó là kênh phân phối
nguồn vốn của tổ chức ra bên ngoài bằng việc điều tiết lượng tiền tệ từ người thừa vốn
đến người thiếu vốn nhằm làm góp phần ổn định tình hình tài chính quốc gia.
Thực tế cho thấy, hoạt động tín dụng là nghiệp vụ lớn nhất và chủ yếu nhất của
ngân hàng, nó đem lại lợi nhuận nhiều nhất trong số những hoạt động khác của Ngân
hàng như nghiệp vụ huy động, nghiệp vụ thanh toán. Sở dĩ nói như vậy là vì ngân hàng là
một kênh tiêu thụ vốn nhiều nhất trong xã hội, không một tổ chức nào có thể huy động
được nguồn vốn trong xã hội nhiều hơn ngân hàng; do vậy mà sẽ có nhiều cá nhân, tổ
chức trong xã hội thiếu vốn đều cần đến hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng. Những
hoạt động cấp tín dụng dễ thấy nhất ở một ngân hàng là cho vay, chiết khấu, bảo lãnh và
cho thuê tài chính. Do tính đa dạng của hoạt động cấp tín dụng mà pháp luật có những

qui chế qui định riêng áp dụng cho từng loại hoạt động đó. Mặc dù pháp luật qui định rất
cụ thể và chi tiết nhưng do tính đặc biệt của loại hình này đòi hỏi pháp luật liên quan đến
hoạt động tín dụng phải luôn được cập nhật hoàn thiện.
Trong những năm gần đây theo xu thế hội nhập trong lĩnh vực tài chính – ngân
hàng, pháp luật hoạt động Ngân hàng nói chung, hoạt động tín dụng nói riêng đã được
hoàn thiện hơn phù hợp hơn với pháp luật quốc tế. Tuy vậy, trong bất cứ giai đoạn nào,
việc hoàn thiện hệ thống pháp luật quốc gia luôn là vấn đề khó khăn và phức tạp, đặc biệt
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 1

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

là đối với lĩnh vực pháp luật vốn có nhiều biến động, đổi thay và thường phải chịu nhiều
ảnh hưởng của xu thế hội nhập quốc tế cũng như thực tiễn nghiệp vụ kinh doanh như
mảng pháp luật về hoạt động cấp tín dụng. Nhận thức rõ điều đó như là một yếu tố đặc
thù của pháp luật ngân hàng nói chung và pháp luật về hoạt động tín dụng nói riêng,
người viết muốn nghiên cứu sâu hơn các qui định của pháp luật về hoạt động tín dụng
của ngân hàng, trên cơ sở tìm hiểu pháp luật thực định, những hạn chế pháp luật liên
quan hoạt động tín dụng dẫn đến định hướng tiếp tục hoàn thiện các hoạt động về cho
vay, chiết khấu, bảo lãnh, cho thuê tài chính. Cấp tín dụng vốn là nội dụng cụ thể của
hoạt động tín dụng của ngân hàng nên người viết đã chọn đề tài “pháp luật về hoạt động
tín dụng của ngân hàng” phục vụ cho việc nghiên cứu của mình.
2. Phạm vi nghiên cứu:
Nghiên cứu trong phạm vi cấp tín dụng của các tổ chức tín dụng là ngân hàng, cụ

thể là nghiên cứu về hoạt động cho vay, chiết khấu giấy tờ có giá, bảo lãnh ngân hàng và
cho thuê tài chính. Từ đó có những nhận xét, đánh giá và có hướng hoàn thiện nhằm góp
phần hoàn thiện qui định pháp luật đối với những hoạt động cấp tín dụng trên.
-

3. Phương pháp nghiên cứu:
Sử dụng phương pháp phân tích luật viết, so sánh kết hợp lý luận với thực tiễn
Phương pháp tổng hợp: thu thập thông tin dựa trên những qui định của pháp luật
và các sách báo, tạp chí.

4. Cơ cấu của luận văn:
Chương 1: Khái quát chung về ngân hàng và hoạt động tín dụng của ngân hàng.
Chương 2: Qui định của pháp luật về hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng
Chương 3: Thực trạng của việc áp dụng qui định của pháp luật trong hoạt động tín
dụng của Ngân hàng và một số định hướng hoàn thiện.
Luận văn nghiên cứu với sự nổ lực của bản thân và sự giúp đỡ tận tình của giáo
viên hướng dẫn cho nên ở một chừng mực nhất đã đạt được những yêu cầu mà đề tài đã
đặt ra. Mặc dù vậy, do trình độ nghiên cứu cũng có những hạn chế nên không tránh khỏi
những khiếm khuyết nhất định. Người viết rất mong được sự đóng góp ý kiến từ phía các
thầy cô, các bạn sinh viên và những người có quan tâm để luận văn này được hoàn thiện
tốt hơn.
SVTH: Trần Hoàng Trung

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 2

SVTH: Trần Hoàng Trung

Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG.
1.1. Khái niệm về ngân hàng.
Từ giữa thế kỉ XIX, Pháp tiến hành xâm lược nước ta và đến cuối thế kỷ 19, nước
ta đã trở thành thuộc địa của Pháp. Ở các đô thị của Việt Nam, thực dân Pháp đã thành
lập các doanh nghiệp xuất nhập khẩu lớn, các nhà máy sản xuất lớn. Hoạt động kinh tế
của người Pháp phát triển rộng, nên người Pháp phải lập ra các ngân hàng để hỗ trợ cho
hoạt động của mình. Lúc đầu có 2 ngân hàng của Pháp được thiết lập, có trụ sở đặt tại
chính quốc, nhưng chi nhánh thì được đặt khắp các đô thị lớn ở Việt Nam như: Ngân
hàng Đông Dương, Pháp – Hoa Ngân hàng.
Có thể nói, từ cuối thế kỉ 19 đến đầu thế kỉ 20 hoạt động tín dụng ở Việt Nam đều
trong tay người ngoại quốc.
Đến năm 1927, ở miền Nam Việt Nam, một nhóm kinh tế tài chính Việt Nam mới
lập tại Sài Gòn một ngân hàng, lấy tên là An Nam ngân hàng với vốn hoàn toàn của
người Việt Nam, hỗ trợ rất nhiều cho các hoạt dộng nông nghiệp ở Việt Nam. Ngân hàng
này tồn tại mãi cho đến năm 1975. Mãi về sau này, vào khoảng năm 1949 -1950, một
ngân hàng Việt Nam thứ hai được thành lập: Việt Nam công thương ngân hàng.
Hai cuộc chiến tranh giành độc lập thống nhất đất nước kéo dài suốt 30 năm (từ
năm 1945 đến năm 1975) đã tạo ra cục diện mới. Trên đất nước Việt Nam tồn tại hai hệ
thống ngân hàng thuộc hai chế độ chính trị khác nhau. Một hệ thống ngân hàng của chính
quyền cách mạng, một hệ thống ngân hàng của chính quyền thực dân Pháp và chính
quyền Nam Việt Nam.
Đến giữa năm 1971, ở Miền Nam đã có 30 ngân hàng Việt Nam, ngoài ra một số
ngân hàng ngoại quốc cũng thiết lập các chi nhánh ở Việt Nam. Đến 30/04/1975, hệ
thống ngân hàng của chính quyền Miền Nam sụp đỗ hoàn toàn.
Hệ thống ngân hàng của nước ta được hình thành ngay sau khi Nhà nước Việt

Nam dân chủ công hòa thành lập. Ngân hàng quốc gia Việt Nam được thành lập theo sắc
lệnh số 15/LCT của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đến tháng 9 năm 1960 được mang tên là
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
Ở giai đoạn đầu mới thành lập, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam được tổ chức theo
mô hình một cấp, vừa quản lý, vừa kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ, tín dụng và thanh
toán. Hệ thống ngân hàng không ngừng lớn mạnh cùng với sự phát triển và hoàn thiện
của hệ thống pháp luật.

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 3

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

Sau khi đất nước giành được độc lập thống nhất hoàn toàn, hệ thống ngân hàng đã
trải qua nhiều thay đổi lớn về cơ cấu tổ chức cũng như qui mô hoạt động. Đặc biệt là từ
năm 1988, bằng quyết định số 53/HĐBT ngày 26/3/1988 của HĐBT (nay là Chính phủ),
pháp lệnh ngân hàng (23/5/1990); hệ thống ngân hàng Việt Nam đã có sự chuyển đổi sâu
sắc từ hệ thống ngân hàng một cấp thành hệ thống ngân hàng hai cấp của nền kinh tế thị
trường đó là Ngân hàng Nhà nước Việt nam và các tổ chức tín dụng. Ngân hàng Nhà
nước thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về tiền tệ - tín dụng đối nội và đối ngoại;
trong khi đó ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng khác thực hiện chức năng
kinh doanh tiền tệ và các dịch vụ ngân hàng dưới sự quản lý Nhà nước của Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam.
Tổ chức tín dụng là doanh nghiệp hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân

hàng. Nội dung kinh doanh chủ yếu của tổ chức tín dụng là nhận tiền gửi và sử dụng tiền
gửi để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ thanh toán.
Ngày nay, các tổ chức tín dụng với nhiều loại hình, tên gọi khác nhau, nghiệp vụ
kinh doanh ngày càng đa dạng. Nhưng khi căn cứ vào phạm vi thực hiện nghiệp vụ kinh
doanh thì tổ chức tín dụng được phân chia thành hai loại: tổ chức tín dụng là ngân hàng
và tổ chức tín dụng phi ngân hàng. Và theo qui định của pháp luật thì tổ chức nào được
thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng thì tổ chức đố là tổ chức tín dụng ngân hàng, còn
tổ chức nào chỉ thực hiện một phần hoạt động ngân hàng thì được gọi là tổ chức tín dụng
phi ngân hàng.
- Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân
hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan.(1)
Các hoạt động kinh doanh khác là những hoạt động nhận tiền gửi, sử dụng tiền gửi
để cấp tín dụng và cung ứng dịch vụ thanh toán (phát hành trái phiếu, thực hiện các
nghiệp vụ tài chính như tham gia mua cổ phiếu của các công ty hoặc thành lập các công
ty cổ phẩn…). Hiện nay, Luật các tổ chức tín dụng qui định các loại hình ngân hàng gồm
có: Ngân hàng thương mại, ngân hàng đầu tư phát triển, ngân hàng chính sách, ngân hàng
hợp tác và các loại hình ngân hàng khác.
- Tổ chức tín dụng phi ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện một
số hoạt động ngân hàng như là nội dụng kinh doanh thường xuyên, nhưng không được
nhận tiền gửi không kỳ hạn, không làm dịch vụ thanh toán.(2)

(1)

Khoản 2 Điều 20 Luật các tổ chức tín dụng 1997.
Khoản 3 Điều 20 Luật các tổ chức tín dụng 1997.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh
(2)

Trang 4

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

Như vậy, theo qui định trên đây của Luật các tổ chức tín dụng thì dấu hiệu quan
trọng nhất để phân biệt tổ chức tín dụng là ngân hàng với tổ chức tín dụng phi ngân hàng
là hoạt động nhận tiền gửi không kỳ hạn và thực hiện các dịch vụ thanh toán. Tổ chức tín
dụng là ngân hàng được quyền huy động vốn dưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn và
thực hiện các dịch vụ thanh toán, còn tổ chức tín dụng phi ngân không thực hiện các hoạt
động này.
Do đó, ta nói Ngân hàng là doanh nghiệp đặc biệt, kinh doanh trong lĩnh vực tiền
tệ, tín dụng – Một tổ chức cung ứng vốn chủ yếu và hữu hiệu của nền kinh tế. Việc tạo
lập, tổ chức và quản lý vốn của các ngân hàng là một trong những vấn đề được quan tâm
hàng đầu không chỉ vì lợi ích riêng của bản thân ngân hàng mà còn vì sự phát triển chung
của nền kinh tế. Nguồn vốn của ngân hàng là toàn bộ các nguồn tiền tệ mà ngân hàng tạo
lập, huy động được để cho vay, đầu tư và thực thi các dịch vụ ngân hàng. Nguồn vốn của
ngân hàng bao gồm: vốn tự có, vốn huy động, vốn đi vay và các nguồn vốn khác.
Ngân hàng có hoạt động gần gũi nhất với nhân dân và nền kinh tế. Nền kinh tế
càng phát triển cao, hoạt động của các ngân hàng càng đi vào tận những ngõ ngách của
đời sống kinh tế đất nước.
Để hiểu sự liên đới của ngân hàng với đời sống của nhân dân và nền kinh tế, cần
nghiên cứu các nghiệp vụ của ngân hàng và bản chất của hoạt động kinh doanh này. Hoạt
động kinh doanh của ngân hàng được chia làm hai loại có tính khác nhau:
a/. Hoạt động nghiệp vụ (hoạt động kinh doanh tiền tệ). Chữ “nghiệp vụ” có nghĩa
là nghề nghiệp, nghề sống bẩm sinh vốn có của ngành ngân hàng (nghề buôn tiền, kinh
doanh tiền tệ), mà nếu thiếu nó ngân hàng không còn là ngân hàng nữa. Những hoạt động
để tìm kiếm nguồn vốn hoặc cung ứng cho khách hàng gọi chung là hoạt động kinh

doanh tiền tệ và gọi tắt là mua bán vốn tiền tệ giữa một bên là ngân hàng với một bên là
khách hàng là một đặc trung cơ bản của nghiệp vụ ngân hàng.
b/. Dịch vụ. Đây là hoạt động bao gồm các nhân tố không hiện hữu, giải quyết các
mối quan hệ giữa khách hàng hoặc tài sản mà khách hàng sở hữu với người cung cấp mà
không có sự chuyển giao quyền sở hữu. Sản phẩm của các dịch vụ có thể trong phạm vi
hoặc vượt quá phạm vi của sản phẩm vật chất do ngân hàng cung cấp cho khách hàng.
1.2. Khái niệm hoạt động tín dụng của ngân hàng.
Trong nền kinh tế thị trường, mỗi chủ thể đều phải tự tìm kiếm cho mình nguồn
vốn nhất định và tự chủ trong việc quyết định sử dụng nguồn vốn đó vào các mục đích
khác nhau. Tuy nhiên không phải lúc nào họ cũng đáp ứng được cho mình nhu cầu về
vốn tiền tệ. Có thể nói, trong xã hội xét tại một thời điểm bất kỳ nào đó luôn xảy ra hiện
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 5

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

tượng có những người có nguồn vốn dư thừa, và những người thiếu hụt vốn tạm thời.
Hiện tượng này đòi hỏi phải điều hòa các nguồn vốn từ nơi dư thừa vốn tới nơi thiếu hụt
vốn. Tuy nhiên quá trình này chỉ có thể xảy ra khi người cần vốn (người đi vay) và người
có vốn (người cho vay) thực sự tin tưởng nhau. Vai trò tín dụng được thể hiện rõ nét
trong việc điều hòa các luồng vốn từ những người thừa vốn sang những người thiếu hụt
vốn theo nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Tín dụng thu hút đại bộ phận tiền tệ nhàn
rỗi trong nền kinh tế và phân phối nguồn vốn đó dưới các hình thức tín dụng khác nhau
để bổ sung vốn cho các doanh nghiệp, cá nhân (với tư cách là người đi vay) nhằm phục

vụ cho mục đích sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và tiêu dùng.
Tín dụng, theo tiếng Latinh gọi là creditium, tiếng Anh gọi là credit, có nghĩa là
tin tưởng và tín nhiệm. Theo ngôn ngữ dân gian Việt Nam, tín dụng có nghĩa là sự vay
mượn. Về mặt tài chính, tín dụng là quan hệ chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ người
sở hữu sang cho người sử dụng trong một thời hạn nhất định với một khoản chi phí nhất
định. Một quan hệ được xem là quan hệ tín dụng khi nào chứa đựng đầy đủ ba nội dung:
- Có sự chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ người sở hữu sang cho người sử
dụng.
- Sự chuyển nhượng này có thời hạn.
- Sự chuyển nhượng này có kèm theo chi phí.
Hoạt động tín dụng là hoạt động đa dạng, là một loại kinh doanh tiền tệ phức tạp.
Tính phức tạp của nó chính là đối tượng kinh doanh, tức là tiền tệ. Hoạt động tín dụng
làm phát sinh quan hệ tín dụng giữa tổ chức tín dụng (người cho vay) và khách hàng
(người đi vay). Quan hệ tín dụng này là quan hệ kinh tế bình đẳng giữa người cho vay và
người đi vay, là sự cam kết thỏa thuận bằng các điều khoản thi hành, được thể hiện trong
trong các hợp đồng tín dụng. Sự cam kết này chính là cơ sở pháp lý cơ bản để thực hiện
các nghĩa vụ của hai bên tham gia hoạt động tín dụng.
Hoạt động tín dụng là việc tổ chức tín dụng sử dụng nguồn vốn tự có, nguồn vốn
huy động để cấp tín dụng(3). Điều luật này đã khẳng định rằng hoạt động tín dụng được
thực hiện trên cơ sở việc cấp tín dụng cho khách hàng. Và “cấp tín dụng là việc tổ chức
tín dụng thỏa thuận để khách hàng sử dụng một khoản tiền với nguyên tắc có hoàn trả
bằng các nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng và các
nghiệp vụ khác”.
Nguồn vốn để tổ chức tín dụng thực hiện hoạt động tín dụng gồm hai loại: nguồn
vốn tự có và nguồn vốn huy động.

(3)

Khoản 8 điều 20 Luật các tổ chức tín dụng.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 6

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

1.2.1. Vốn tự có và vốn huy động.
a/ Vốn tự có.
Gồm giá trị thực có của vốn điều lệ, các quĩ dự trữ, một số tài sản “nợ” khác của tổ
chức tín dụng theo qui định của Ngân hàng Nhà nước.
Vốn điều lệ là số vốn đầu tư ban đầu khi thành lập ngân hàng và được ghi rõ trong
điều lệ hoạt động của NHTM. Vốn điều lệ ít nhất phải bằng mức vốn pháp định do
NHNN công bố vào đầu mỗi năm tài chính. Vốn điều lệ quy định cho một ngân hàng
nhiều hay ít tùy thuộc vào qui mô và phạm vi hoạt động, vốn điều lệ sẽ được bổ sung và
tăng dần dưới các hình thức: huy động thêm vốn từ các cổ đông, ngân sách cấp, lợi nhuận
bổ sung… Vốn này chủ yếu được dùng để mua sắm bất động sản, động sản, trang thiết
bị… cho hoạt động ngân hàng, ngoài ra còn được dùng để góp vốn liên doanh, cho vay,
mua cổ phần của các công ty khác.
Ngoài vốn điều lệ, NHTM còn có các quỹ dự trữ ngân hàng. Đây là các quỹ buộc
phải trích lập trong quá trình tồn tại và hoạt động của ngân hàng gồm: quỹ phát triển kỹ
thuật, quỹ khấu hao tài sản cố định, quỹ bảo toàn vốn, quỹ phúc lợi,…
Các quỹ dự trữ của ngân hàng được coi là nguồn vốn tự có và được bổ sung hàng
năm từ lợi nhuận ròng của ngân hàng. Theo quy định về việc trích lập các quỹ từ lợi
nhuận (ở mỗi nước có quy định khác nhau), thông thường các NHTM phải tiến hành trích
lập các quỹ:
- Quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ được trích lập hàng năm theo tỷ lệ % trên tổng số

lợi nhuận sau thuế hàng năm tới mức tối đa do ngân hàng trung ương quy định.
- Quỹ dự phòng bù đắp rủi ro. Để dự phòng và bù đắp thiệt hại có nguy cơ ăn mòn
vốn do những rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, các ngân hàng được
trích từ lợi nhuận ròng hàng năm theo tỷ lệ % cho tới khi bằng 100% vốn điều lệ.
Hai quỹ nêu trên bắt buộc phải trích lập tại các ngân hàng, không được dùng các quỹ
này để trả lợi tức cổ phần hoặc chuyển ra nước ngoài.
Toàn bộ các nguồn vốn trên (vốn điều lệ, các qũy dự trữ và các quỹ khác) của
ngân hàng được gọi là vốn tự có. Xét về đặc điểm, nguồn vốn này chiếm tỷ trọng nhỏ
trong tổng số nguồn vốn hoạt động kinh doanh của một ngân hàng, nhưng lại là nguồn
vốn rất quan trọng. Nó cho thấy được thực lực, qui mô của ngân hàng. Đồng thời, vốn tự
có là cơ sở để thu hút các nguồn vốn khác, là vốn khởi đầu tạo uy tín của ngân hàng đối
với khách hàng. Theo đà phát triển, vốn này sẽ được gia tăng về số lượng tuyệt đối, song
nó vẫn luôn luôn chiếm tỷ trọng nhỏ trong kết cấu nguồn vốn. Vốn tự có chỉ là điểm xuất
phát để tổ chức hoạt động ngân hàng. Ngày nay các nghiệp vụ kinh doanh ngân hàng dựa
trên cơ sở vốn vay mượn (nghiệp vụ ký thác và tiết kiệm, vay các ngân hàng và các tổ
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 7

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

chức tài chính khác, phát hành các giấy tờ có giá…). Vốn tự có là điều kiện pháp lý cơ
bản, đồng thời là yếu tố tài chính quan trọng nhất trong việc đảm bảo các khoản nợ đối
với khách hàng. Chính vì vậy qui mô vốn là yếu tố quyết định qui mô huy động vốn và
qui mô tài sản có.

Nếu chỉ sử dụng lượng vốn này để kinh doanh hay nói một cách khác đó là cho
vay thì nhiều khi không thể đáp ứng đầy đủ và kịp thời cho nhu cầu vay vốn của các đơn
vị kinh tế, bởi lẻ vốn tự có, vốn điều lệ chỉ đủ để tài trợ cho tài sản cố định như trụ sở,
văn phòng, máy móc, thiết bị cần thiết cho hoạt động chứ chưa đủ vốn để ngân hàng có
thể thực hiện các hoạt động kinh doanh như cấp tín dụng và các dịch vụ ngân hàng khác.
Do đó mà ngân hàng phải tiến vay vốn vốn ở thị trường tiền tệ, vay các tổ chức tín dụng
khác,…gọi chung là vốn huy động để bảo đảm cho ngân hàng hoạt động kinh doanh một
cách bình thường.
b/ Vốn huy động.
Vốn huy động gồm tiền gửi của các tổ chức, cá nhân, tổ chức tín dụng khác (có kỳ
hạn, không kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm và các loại tiền gửi khác); tiền vay của Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam, của tổ chức tín dụng khác; tiền huy động được từ việc phát hành trái
phiếu. Tùy thuộc vào loại hình tổ chức tín dụng mà pháp luật có các qui định cụ thể về
hình thức huy động vốn mà tổ chức tín dụng được thực hiện.
1. Vốn huy động từ tiền gửi.
Để huy động vốn, các ngân hàng đã cung cấp rất nhiều loại tiền gửi khác nhau cho
khách hàng lựa chọn. Mỗi công cụ huy động tiền gửi mà các ngân hàng đưa ra đều có
những đặc điểm riêng nhằm làm cho chúng phù hợp hơn với nhu cầu của khách hàng
trong việc tiết kiệm và thực hiện thanh toán. Theo khoản 9 Điều 20 Luật các tổ chức tín
dụng qui định “tiền gửi” là số tiền của khách hàng gửi tại tổ chức tín dụng dưới hình thức
tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm và các hình thức khác. Tiền
gửi có thể được hưởng lãi hoặc không được hưởng lãi và phải được hoàn trả cho người
gửi tiền.
Tiền gửi không kỳ hạn hay còn gọi là tiền gửi thanh toán là loại tiền gửi được
khách hàng gửi vào các tổ chức tín dụng để thực hiện các khoản chi trả, thanh toán. Tiền
gửi không kỳ hạn là tiền gửi đang chờ thanh toán chứ không phải là tiền mà khách hàng
để dành nên khách hàng có thể rút tiền bất cứ lúc nào theo yêu cầu và ngân hàng luôn có
nghĩa vụ phải thỏa mãn nhu cầu đó. Đối với tiền gửi không kỳ hạn, mặc dù việc gửi và
rút tiền có thể thực hiện vào bất kỳ lúc nào, ngân hàng khó xác định trước, nhưng trên
thực tế luôn có sự chênh lệch về thời gian và số lượng giữa việc gửi và rút tiền, cho nên

tại mỗi ngân hàng luôn tồn tại một số dư tiền gửi không kỳ hạn và ngân hàng có thể sử
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 8

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

dụng để cho vay. Lãi suất của loại tiền gửi này là rất thấp, thậm chí có những khoản tiền
gửi ngân hàng không phải trả lãi. Cho nên nguồn vốn này giúp cho ngân hàng hạ thấp giá
mua vốn, nâng cao khả năng cạnh tranh trong cho vay và đầu tư.
Tiền gửi có kỳ hạn là loại tiền gửi mà khách hàng gửi vào tổ chức tín dụng trên cơ
sở có sự thỏa thuận với tổ chức tín dụng nhận tiền gửi về thời gian rút tiền. Đây là loại
tiền gửi có vai trò quan trọng vì nó là nguồn vốn tín dụng mang tính ổn định nên các tổ
chức tín dụng thường chú trọng áp dụng các biện pháp kích thích để huy động loại tiền
gửi này bằng việc đưa ra nhiều loại kỳ hạn khác nhau để đáp ứng nhu cầu khác nhau của
khách hàng.
Tiền gửi tiết kiệm là loại tiền gửi chỉ dành cho cá nhân, nó là khoản tiền để dành
của các cá nhân chứ không phải để thanh toán. Nó được ký gửi vào tổ chức tín dụng
nhằm quản lý cất giữ hộ hoặc để hưởng lãi theo định kỳ. Tiền gửi tiết kiệm có 2 loại: tiền
gửi tiết kiệm không kỳ hạn và tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn.
Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn được thiết kế dành cho đối tượng khách hàng cá
nhân hoặc tổ chức, có tiền tạm thời nhàn rỗi muốn gửi ngân hàng vì mục tiêu an toàn và
sinh lợi nhưng không thiết lập được kế hoạch sử dụng tiền gửi trong tương lai. Đối với
khách hàng khi chọn lựa hình thức tiền gửi này thì mục tiêu an toàn và tiện lợi quan trọng
hơn là mục tiêu sinh lợi. Đối với ngân hàng, vì loại tiền gửi này khách hàng muốn rút bất

cứ lúc nào cũng được nên ngân hàng phải đảm bảo tồn quỹ để chi trả và khó lên kế hoạch
sử dụng tiền gửi để cấp tín dụng. Do vậy, ngân hàng thường trả lãi rất thấp cho loại tiền
gửi này.
Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn được thiết kế dành cho khách hàng cá nhân và tổ
chức có nhu cầu gửi tiền vì mục tiêu an toàn, sinh lợi và thiết lập được kế hoạch sử dụng
tiền trong tương lai. Đối tượng khách hàng chủ yếu của loại tiền gửi này là các cá nhân
muốn có thu nhập ổn định và thường xuyên, đáp ứng cho việc chi tiêu hàng tháng hoặc
hàng quý. Đa số khách hàng thích lựa chọn hình thức gửi tiền này là công nhân, viên
chức hưu trí. Mục tiêu quan trọng của họ khi chọn lựa hình thức tiền gửi này là lợi tức có
được theo định kỳ. Lãi suất trả cho loại tiền gửi tiết kiệm kỳ hạn sẽ cao hơn tiền gửi tiết
kiệm không kỳ hạn.
2. Vốn huy động thông qua phát hành các giấy tờ có giá.
Ngoài việc huy động vốn qua tài khoản tiền gửi thanh toán và tải khoản tiết kiệm,
các tổ chức tín dụng còn có thể huy động vốn bằng cách phát hành giấy tờ có giá(4) (như

(4)

Điều 46: Tổ chức tín dụng được phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu và giấy tờ có giá khác để huy động vốn
của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước theo qui định của Ngân hàng Nhà nước.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh
SVTH: Trần Hoàng Trung

Trang 9


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu…) cho những người mua là các tổ chức, cá nhân trong nước

và nước ngoài, theo qui định của Ngân hàng Nhà nước.
Giấy tờ có giá (5) là chứng nhận của tổ chức tín dụng phát hành để huy động vốn
trong đó xác nhận nghĩa vụ trả nợ một khoản tiền trong một thời hạn nhất định, điều kiện
trả lãi và các điều khoản cam kết khác giữa tổ chức tín dụng và người mua.
Một giấy tờ có giá thường có các nội dung như: mệnh giá, thời hạn giấy tờ có giá,
lãi suất được hưởng. Giấy tờ có giá có thể phân thành nhiều loại khác nhau. Căn cứ vào
quyền sở hữu có thể chia giấy tờ có giá thành giấy tờ có giá ghi danh và giấy tờ có giá vô
danh. Giấy tờ có giá ghi danh là giấy tờ có giá phát hành theo hình thức chứng chỉ hoặc
ghi sổ có ghi tên người sở hữu. Giấy tờ có giá vô danh là giấy tờ có giá phát hành theo
hình thức chứng chỉ không ghi tên người sở hữu. Giấy tờ có giá vô danh thuộc quyền sở
hữu của người nắm giữ.
Căn cứ vào thời hạn, giấy tờ có giá có thể chia thành hai loại, tương ứng với thời
hạn huy động vốn: giấy tờ có giá ngắn hạn và giấy tờ có giá dài hạn. Giấy tờ có giá ngắn
hạn là giấy tờ có giá có thời hạn dưới 12 tháng, bao gồm kỳ phiếu, chứng chỉ tiền gửi
ngắn hạn, tín phiếu và các giấy tờ có giá khác. Giấy tờ có giá trung và dài hạn là giấy tờ
có giá có thời hạn 3 năm, 5 năm hay 10 năm, bao gồm kỳ phiếu, trái phiếu và cổ phiếu.
Việc phát hành các giấy tờ có giá nhằm bổ sung nguồn vốn đầu tư cho hoạt động
kinh doanh tiền tệ của các tổ chức tín dụng. Các giấy tờ có giá do tổ chức tín dụng phát
hành có thể được mua bán lại trên thị trường tiền tệ hoặc thị trường chứng khoán, tùy
theo những giấy tờ có giá đó là chứng khoán ngắn hạn hay dài hạn.
Về bản chất, giao dịch phát hành giấy tờ có giá của tổ chức tín dụng cũng là giao
dịch hợp đồng. Do vậy nó được xác lập và thực hiện trên nguyên tắc tự do ý chí và đồng
thuận giữa các bên. Pháp luật không cấm các giao dịch chuyển nhượng quyền sở hữu đối
với các loại giấy tờ có giá thông qua các hình thức như mua, bán, tặng, cho, trao đổi, thừa
kế, ngoài ra giấy tờ có giá còn có thể dùng làm vật cầm cố…
Vốn huy động là nguồn vốn chủ yếu chiếm tỷ trọng lớn trong toàn bộ vốn kinh
doanh của ngân hàng. Đây là nguồn vốn có xu hướng ngày càng ảnh hưởng rất lớn đến
chi phí và khả năng mở rộng kinh doanh của ngân hàng. Nguồn vốn này có xu hướng
ngày càng gia tăng, phù hợp với xu thế phát triển của nền kinh tế, trong điều kiện tái cơ
cấu và nâng cao chất lượng dịch vụ của ngân hàng.

3. Vốn vay của các TCTD

(5)

Trình bày theo quy chế phát hành giấy tờ có giá của tổ chức tín dụng, ban hành kèm theo Quyết định
1287/2002/QĐ_NHNN ngày 22/11/2002 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh
SVTH: Trần Hoàng Trung

Trang 10


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

Trong quá trình kinh doanh của các ngân hàng luôn có tình trạng tạm thời thừa và
thiếu vốn, đó là khi huy động vốn nhưng chưa cho vay hết, hay khi khách hàng có nhu
cầu vay lớn nhưng nguồn vốn lại không đủ, hoặc người rút tiền trước thời hạn trong khi
đó vốn cho vay chưa đến lúc thu hồi. Khi đó các ngân hàng có thể gửi vào các tổ chức tín
dụng (TCTD) khác để hưởng lãi, hay đi vay vốn để tận dụng cơ hội kinh doanh hoặc đảm
bảo khả năng thanh toán. Ngân hàng có thể vay vốn của các tổ chức tín dụng hoặc vay
vốn của Ngân hàng Nhà nước.
Ngoài việc huy động vốn của dân cư và của các tổ chức tín dụng kinh tế-xã hội,
pháp luật còn cho phép các tổ chức tín dụng được vay vốn của các tổ chức tín dụng khác
ở trong nước và các tổ chức tín dụng nước ngoài(6). Việc tổ chức tín dụng huy động vốn
bằng vay vốn của các tổ chức tín dụng khác hiện được được điều chỉnh bởi Quy chế vay
vốn giữa các tổ chức tín dụng ban hành kèm theo quyết định số 1310/2001/QĐ-NHNN
ngày 15 tháng 10 năm 2001 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.
Hoạt động huy động vốn giữa các TCTD được thực hiện trên cơ sở ký kết các hợp

đồng tín dụng. Riêng hoạt động vay vốn của các tổ chức tín dụng nước ngoài phải được
đặt trong sự quản lý và kiểm soát của Ngân hàng Nhà nước. Điều này xuất phát từ việc
nhằm đảm bảo khả năng trả nợ chắc chắn cho khách hàng nước ngoài. Việc vay vốn giữa
các tổ chức tín dụng sẽ giúp cho các tổ chức tín dụng điều hòa, phân phối vốn để tăng
cường khả năng thanh toán, đảm bảo an toàn, hiệu quả hoạt động của từng tổ chức tín
dụng.
4. Vốn vay của Ngân hàng Nhà nước.
Các TCTD huy động vốn bằng vay vốn của Ngân hàng Nhà nước dưới hình thức
tái cấp vốn. Chỉ có những TCTD là Ngân hàng mới có thể áp dụng phương thức huy
động vốn này.
Điều 48, Luật các tổ chức tín dụng qui định: Tổ chức tín dụng là ngân hàng được
vay vốn ngắn hạn của Ngân hàng Nhà nước dưới hình thức tái cấp vốn theo qui định ở
điều 30 Luật Ngân hàng Nhà nước.
Tái cấp vốn(7): là hình thức cấp tín dụng có bảo đảm của Ngân hàng Nhà nước
nhằm cung ứng vốn ngắn hạn và phương tiện thanh toán cho các ngân hàng.
Việc tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà nước thông qua các hình thức: Cho vay lại
theo hồ sơ tín dụng, chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn
hạn khác.

(6)

Theo điều 47 Luật các tổ chức tín dụng
Điều 9 khoản 10 Luật Ngân hàng sửa đổi bổ sung.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh
(7)

Trang 11

SVTH: Trần Hoàng Trung

Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng
(8)

- Cho vay lại theo hồ sơ tín dụng là hình thức tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà
nước cho các ngân hàng trong trường hợp ngân hàng bị thiếu vốn do các khoản tín dụng
đã thực hiện với khách hàng chưa đến hạn thu nợ, nhờ đó giúp cho các ngân hàng có thể
duy trì hoạt động cho vay một cách bình thường.
Mức cho vay: mức cho vay theo đề nghị của các ngân hàng nhưng tối đa thường
không quá 80% tổng dư nợ của các hồ sơ tín dụng xin vay lại.
Thời hạn cho vay: khi cho vay lại theo hồ sơ tín dụng, thì nguồn thu nợ của ngân
hàng trung ương chính là nguồn thu nợ của các ngân hàng đối với khách hàng của họ, do
đó thời hạn cho vay lại phải phù hợp với thời hạn cho vay còn lại thể hiện trong hồ sơ tín
dụng để đảm bảo cho ngân hàng thực hiện việc trả nợ cho ngân hàng trung ương.
- Chiết khấu, tái chiết khấu các giấy tờ có giá là việc Ngân hàng Nhà nước mua lại
các chứng từ có giá chưa đến hạn thanh toán của các tổ chức tín dụng. Chiết khấu là việc
Ngân hàng Nhà nước mua các chứng từ có giá chưa đến hạn thanh toán, các chứng từ có
giá này các tổ chức tín dụng mua trên thị trường sơ cấp (tức là nơi diễn ra quá trình mua
bán lần đầu hay còn gọi là thị trường cấp 1).
Tái chiết khấu là việc ngân hàng Trung ương mua các chứng từ có giá chưa đến
hạn thanh toán, mà các chứng từ có giá này các tổ chức tín dụng đã mua lại trên thị
trường thứ cấp (còn gọi là thị trường cấp hai hay thị trường lưu thông, là nói đến nơi diễn
ra các giao dịch mua bán giấy tờ có giá sau khi đã phát hành lần đầu). Nói cách khác thị
trường thứ cấp là thị trường mua đi bán lại các loại giấy tờ có giá đã phát hành qua thị
trường sơ cấp. Giấy tờ có giá bao gồm: tín phiếu, trái phiếu chính phủ, tín phiếu ngân
hàng trung ương, kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng thương mại, thương phiếu…
1.2.2. Hoạt động cấp tín dụng.
Cấp tín dụng là việc tổ chức tín dụng thỏa thuận để khách hàng sử dụng một khoản

tiền với nguyên tắc có hoàn trả bằng các nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài
chính, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ khác.
a/ Cho vay.
Là một hình thức cấp tín dụng của tổ chức tín dụng cho khách hàng, theo đó tổ
chức tín dụng giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và
thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi.
Tổ chức tín dụng được quyền cho vay ngắn hạn, trung hạn, dài hạn thông qua hợp
đồng tín dụng nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh và đời sống.

(8)

Điều 9 khoản 11 Luật Ngân hàng sửa đổi bổ sung.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 12

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

Cho vay ngắn hạn: Đây là hình thức cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách
hàng, trong đó thời hạn sử dụng vốn vay do các bên thỏa thuận dưới 1 năm. Hình thức
cho vay này chủ yếu nhằm đáp ứng nhu cầu về vốn lưu động của khách hàng trong hoạt
động kinh doanh hoặc thỏa mãn nhu cầu về tiêu dùng của khách hàng trong một thời hạn
ngắn.
Cho vay trung và dài hạn: Đây là hình thức cho vay trong đó thời hạn sử dụng vốn
vay do cá bên thỏa thuận là từ một năm trở lên. Hình thức cho vay này thường được sử

dụng để thỏa mãn nhu cầu mua sắm tài sản cố định của khách hàng trong kinh doanh
hoặc thỏa mãn nhu cầu sinh hoạt, tiêu dùng như mua sắm nhà ở, phương tiện đi lại…
Thời hạn cho vay là khoảng thời gian được tính từ khi khách hàng bắt đầu nhận
tiền vay cho đến thời điểm trả hết nợ gốc và lãi tiền vay đã được thỏa thuận trong hợp
đồng tín dụng giữa các tổ chức tín dụng và khách hàng.
Kỳ hạn trả nợ là các khoảng thời gian trong thời hạn cho vay đã được thỏa thuận
giữa tổ chức tín dụng và khách hàng mà tại cuối mỗi khoảng thời gian đó khách hàng
phải trả một phần hoặc toàn bộ tiền vay cho tổ chức tín dụng.
b/ Chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá.
Chiết khấu là một hình thức cấp tín dụng theo đó các tổ chức tín dụng nhận các
chứng từ có giá và trao cho khách hàng một số tiền bằng mệnh giá của chứng từ nhận
chiết khấu trừ đi phần lợi nhuận và chi phí mà ngân hàng được hưởng. So với cho vay,
chiết khấu có điểm khác biệt:
- Không cần tài sản thế chấp mà sử dụng ngay chứng từ nhận chiết khấu làm đảm
bảo tín dụng.
- Ngân hàng thu lãi trước khi phát tiền vay bằng cách khấu trừ vào mệnh giá.
- Qui trình xem xét cấp tín dụng đơn giản và nhanh chóng hơn so với cho vay.
+ Chiết khấu thương phiếu:
“Thương phiếu” là chứng chỉ có giá ghi nhận lệnh yêu cầu thanh toán hoặc cam
kết thanh toán không điều kiện một số tiền xác định trong một thời gian nhất định.
Thương phiếu gồm có hai loại: hối phiếu và lệnh phiếu.
“Hối phiếu” là chứng chỉ có giá do người ký phát lập, yêu cầu người bị ký phát
thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một thời gian
nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng.
Trong thương mại hối phiếu do người xuất khẩu ký phát để đòi tiền người trả tiền,
có thể là người nhập khẩu hoặc ngân hàng phát hành thư tín dụng theo yêu cầu của người
nhập khẩu.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 13

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

“Lệnh phiếu” là cam kết trả nợ do một hoặc nhiều người ký phát nhằm cam kết
vào một ngày nhất định sẽ trả một số tiền nhất định cho người thụ hưởng có ghi tên trên
lệnh phiếu hoặc cho một người khác theo lệnh của người thụ hưởng. Theo Pháp lệnh
thương phiếu của Việt Nam. “Lệnh phiếu” là chứng chỉ có giá do người phát hành lập,
cam kết thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một
thời gian nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng.
Chiết khấu thương phiếu là hình thức tín dụng ngắn hạn của Ngân hàng được thực
hiện dưới hình thức khách hàng sẽ chuyển nhượng quyền sở hữu thương phiếu chưa đến
hạn thanh toán cho ngân hàng để nhận một khoản tiền thấp hơn mệnh giá của thương
phiếu. Số tiền chênh lệch giữa mệnh giá thương phiếu so với số tiền khách hàng nhận
được gọi là lãi chiết khấu và phí hoa hồng.
Chiết khấu thương phiếu vừa giống như hành vi mua bán chứng khoán ở chỗ
chuyển quyền đòi nợ ở con nợ đồng thời vừa giống tínd ụng ở chỗ nó không đơn thuần là
hành vi mua bán vì nếu ngân hàng không đòi được nợ thì sẽ có quyền đòi nợ ở người xin
chiết khấu. Như vậy, chiết khấu thương phiếu là một hợp đồng được phép truy đòi. Do
vậy, thực chất chiết khấu thương phiếu là hình thức tín dụng ngắn hạn.
+ Chiết khấu chứng từ có giá khác:
Ngoài thương phiếu, các chứng từ có giá khác như trái phiếu, tín phiếu Kho bạc
Nhà nước, kỳ phiếu, sổ tiền gửi tiết kiệm cũng được ngân hàng thực hiện chiết khấu.
Đối với trái phiếu và tín phiếu Kho bạc người hưởng lợi là người mua, còn người
thanh toán là Kho bạc Nhà nước. Khi chiết khấu, cần phân biệt 2 loại: Trái phiếu chiết
khấu hay trái phiếu không hưởng lãi định kỳ và trái phiếu được hưởng lãi định kỳ.

Trái phiếu chiết khấu là loại trái phiếu mà người mua chỉ trả một số tiền nhỏ hơn
mệnh giá (phần chênh lệch này chính là lãi trái phiếu) và khi đến hạn thanh toán, Kho bạc
sẽ trả cho người mua một số tiền bằng mệnh giá. Về phương pháp tính chiết khấu của trái
phiếu chiết khấu giống như tính chiết khấu thương phiếu.
Trái phiếu được hưởng lãi định kỳ là loại trái phiếu mà nười mua nó phải trả cho
Kho bạc một số tiền bằng mệnh giá, đổi lại người mua được nhận lợi tức định kỳ và khi
đến hạn thanh toán họ sẽ nhận được số tiền bằng mệnh giá của trái phiếu.
Chiết khấu là việc tổ chức tín dụng mua thương phiếu và giấy tờ có giá ngắn hạn
khác của người thụ hưởng trước khi đến hạn thanh toán.
Về hình thức pháp lý, chiết khấu chứng từ có giá là một quan hệ mua bán chứng từ
nên có hình thức giao dịch là một hợp đồng. Theo hợp đồng này, ngân hàng nhận chiết
khấu thuận mua chứng từ có giá trước hạn của người sở hữu, còn người xin chiết khấu
thỏa thuận chuyển giao quyền sở hữu chứng từ (kể cả mọi quyền lợi khác có liên quan
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 14

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

đến chứng từ) cho ngân hàng chiết khấu để nhận được một số tiền thấp hơn mệnh giá của
chứng từ.
Tái chiết khấu: là việc mua lại thương phiếu, giấy tờ có giá ngắn hạn khác đã
được chiết khấu trước khi đến hạn thanh toán.
Nghiệp vụ chiết khấu hay tái chiết khấu các giấy tờ có giá là một trong những
nghiệp vụ tín dụng do các tổ chức tín dụng thực hiện đối với khách hàng và rất được ưa

chuộng trong điều kiện nền kinh tế thị trường vì có độ an toàn cao và khả năng thanh toán
tương đối dễ dàng bằng phương thức tái chiết khấu cho Ngân hàng Nhà nước hoặc tổ
chức tín dụng khác trên thị trường tiền tệ đồng thời khắc phục tình trạng bất động hóa của
vốn tiền tệ trong hoạt động thương mại, đặc biệt là hoạt động mua bán chịu hàng hóa.
c/ Bảo lãnh ngân hàng.
Bảo lãnh ngân hàng(9): là cam kết bằng văn bản của tổ chức tín dụng với bên có
quyền về việc thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng khi khách hàng không
thực hiện đúng nghĩa vụ đã cam kết; khách hàng phải nhận nợ và hoàn trả cho tổ chức tín
dụng số tiền đã được trả thay.
Chủ thể tham gia quan hệ bảo lãnh gồm ba bên: Tổ chức tín dụng (bên bảo lãnh),
khách hàng (bên được bảo lãnh) và bên bảo lãnh (bên thứ ba tức là bên nhận bảo lãnh).
Bên bảo lãnh là bên cam kết với bên có quyền trong quan hệ nghĩa vụ chính sẽ thực hiện
nghĩa vụ thay cho khách hàng nếu đến hạn thực hiện nghĩa vụ trả nợ mà khách hàng
không thực hiện nghĩa vụ hoặc thực hiện không đúng hoặc không có khả năng thực hiện
nghĩa vụ.
Điều 58 luật tổ chức tín dụng quy định:
- Tổ chức tín dụng được bảo lãnh bằng uy tín và khả năng tài chính của mình đối
với người bảo lãnh.
- Tổ chức tín dụng được bảo lãnh vay, bảo lãnh thanh toán, bảo lãnh thực hiện hợp
đồng, bảo lãnh dự thầu và các hình thức bảo lãnh ngân hàng khác cho các tổ chức, cá
nhân.
- Chỉ các ngân hàng được phép thực hiện thanh toán quốc tế mới được thực hiện
bảo lãnh vay, bảo lãnh thanh toán và các bảo lãnh ngân hàng khác mà người nhân bảo
lãnh là tổ chức, cá nhân nước ngoài.
(9)

Điều 20 khoản 12 Luật các tổ chức tín dụng
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 15

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

d/ Cho thuê tài chính.
Cho thuê tài chính(10) là hoạt động tín dụng trung và dài hạn thông qua việc cho
thuê máy móc thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác trên cơ sở hợp đồng
cho thuê giữa bên cho thuê là tổ chức tín dụng (Công ty tài chính hay công ty cho thuê tài
chính) với khách hàng thuê (là các tổ chức kinh tế và cá nhân kinh doanh chủ yếu là
doanh nghiệp). Bên cho thuê cam kết mua máy móc thiết bị, phương tiện vận chuyển và
các động sản khác theo yêu cầu của bên thuê và nắm quyền sở hữu đối với tài sản cho
thuê. Bên thuê sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn thuê được
hai bên thỏa thuận.
Điều 61, luật các tổ chức tín dụng qui định: “Hoạt động cho thuê tài chính đối với
các tổ chức, cá nhân được thực hiện qua công ty cho thuê tài chính”. Như vậy, chỉ có tổ
chức tín dụng là công ty cho thuê tài chính mới cấp tín dụng dưới hình thức cho thuê tài
chính.
Cho thuê tài chính về bản chất là một hoạt động tín dụng, trong đó mục đích của
người cho thuê cúng giống như mục đích của người cho vay là thu lãi tiền vốn đầu tư,
còn mục đích của người đi vay cũng như người đi thuê là sử dụng vốn. Nhưng cho thuê
tài chính vẫn có đặc trưng riêng biệt. Cụ thể:
- Hình thức cấp tín dụng của cho thuê tài chính là bằng tài sản, người đi thuê chỉ
có quyền sử dụng tài sản, định kỳ thanh toán tiền thuê theo thỏa thuận.
- Thời hạn cho thuê thường chiếm phần lớn thời gian hoạt động của tài sản, trong
thời gian này người đi thuê không được hủy ngang hợp đồng. Hết thời hạn của hợp đồng
thuê, người thuê có thể được chuyển nhượng quyền sở hữu tài sản hoặc tiếp tục thuê theo

thỏa thuận của hai bên.
- Bên cho thuê dễ dàng kiểm tra việc sử dụng tài sản và đánh giá hiệu quả sử dụng
tài sản thuê, phát hiện sớm những rủi ro tiềm ẩn để có những biện pháp xử lý kịp thời.
Do đó cho thuê tài chính thực ra là một hình thức cấp tín dụng. Khi một hợp đồng
thuê tài chính được ký kết, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp được cấp một khoản vốn.
Khoản vốn này có được do doanh nghiệp không phải bỏ tiền ra mua tài sản mà vẫn có tài
sản sử dụng lâu dài cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Vì đáng lẽ ra, có thể doanh

(10)

Điều 20, Khoản 12 của Luật các tổ chức tín dụng về cho thuê tài chính.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 16

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

nghiệp đã phải đi vay một số vốn tương đương giá trị tài sản trong hợp đồng thuê trả cho
công ty cho thuê tài chính bao gồm cả vốn gốc và lãi.

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 17

SVTH: Trần Hoàng Trung

Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

CHƯƠNG 2.
QUI ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG CỦA
NGÂN HÀNG
2.1. Quy định pháp luật về cho vay.
Qui định pháp lý về cho vay là các qui định điều chỉnh các quan hệ phát sinh giữa
các chủ thể (ngân hàng và khách hàng) khi tham gia hoạt động cho vay của ngân hàng.
Các qui định này có ảnh hưởng rất lớn tới hoạt động cho vay của ngân hàng (về danh
mục, lĩnh vực đầu tư) bởi vì nó qui định tính chất, qui mô, phạm vi giao dịch trong hoạt
động cho vay của ngân hàng, nó có vai trò rất lớn đối với trạng thái rủi ro và an toàn
trong hoạt động ngân hàng nói chung và hoạt động cho vay nói riêng.
Nguyên tắc cho vay.
Nguyên tắc cho vay có hiệu quả là điều kiện và biện pháp hàng đầu đảm bảo cho
ngân hàng duy trì sự tồn tại và phát triển ổn định. Muốn vậy, hoạt động cho vay của ngân
hàng phải lành mạnh và có hiệu quả. Cụ thể, các TCTD phải thực hiện tốt việc kiểm tra
khả năng hoàn trả của người xin vay trước khi cho vay, đảm bảo tính độc lập trong quá
trình kiểm tra, kiểm soát, tuân thủ quy trình cho vay, cho vay chỉ tiến hành trên cơ sở bảo
đảm theo đúng qui định.
Ngân hàng chỉ cho vay khi khách hàng đảm bảo được các nguyên tắc sau(11):
- Sử dụng vốn vay đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. Đây là
nguyên tắc cơ bản, vì có sử dụng vốn đúng mục đích thì khách hàng mới có thể thực hiện
được dự án, phương án sản xuất kinh doanh theo lợi ích dự kiến, do vậy mới có thể thu
hồi được vốn để hoàn trả nợ cho ngân hàng. Nguyên tắc này nhằm hạn chế rủi ro đạo đức
và hạn chế khả năng khách hàng dùng vốn vay để thực hiện các hành vi mà pháp luật
cấm.

- Phải hoàn trả gốc và lãi đúng thời hạn. Nguyên tắc này đảm bảo phương châm
hoạt động của ngân hàng là “đi vay để cho vay” và thực hiện nguyên tắc trong hạch toán
kinh doanh lấy thu bù chi và có lãi.
Những nguyên tắc trên là yếu tố hàng đầu để các chủ thể vay có thể tiến hành hoạt
động vay với ngân hàng, hoạt động đó được pháp luật qui định cụ thể về điều kiện,
phương thức và thời hạn cho vay sẽ được tìm hiểu trong nội dụng sau:
2.1.1. Chủ thể hợp đồng tín dụng.
Chủ thể tham gia quan hệ cho vay là bên cho vay (tổ chức tín dụng) và bên đi vay
(khách hàng vay). Hình thức pháp lý của quan hệ cho vay giữa tổ chức tín dụng và khách
hàng là hợp đồng tín dụng ngân hàng.
(11)

Điều 6 Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN của Thống đốc NHNN.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 18

SVTH: Trần Hoàng Trung


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

Trong giao dịch tín dụng, chủ thể ký kết hợp đồng tín dụng bao gồm bên cho vay
(các tổ chức tín dụng) và bên đi vay (các tổ chức, cá nhân có đủ những điều kiện do luật
định.
+ Theo qui định của Luật các tổ chức tín dụng (1997), một tổ chức tín dụng là
ngân hàng muốn trở thành chủ thể cho vay trong hợp đồng tín dụng phải thỏa mãn đầy đủ
các điều kiện sau đây:

a. Có giấy phép thành lập và hoạt động do Ngân hàng Nhà nước cấp.(12)
b. Có điều lệ do Ngân hàng Nhà nước chuẩn y.(13)
c. Có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hợp pháp.(14)
d. Có người đại diện đủ năng lực và thẩm quyền để giao kết hợp đồng tín dụng
với khách hàng.
Việc pháp luật qui định những điều kiện này đối với bên cho vay không chỉ góp
phần hạn chế, loại trừ những tổ chức tín dụng không đủ tiêu chuẩn kinh doanh trên
thương trường, mà còn là căn cứ để các luật gia hay các thẩm phán, trọng tài viên tiến
hành thẩm định và đánh giá một cách khách quan vấn đề hiệu lực pháp lý của hợp đồng
tín dụng.(15)
+ Bên vay trong hợp đồng là tổ chức, cá nhân thỏa mãn các điều kiện vay vốn do
pháp luật qui định và những điều kiện khác do các bên thỏa thuận. Thông thường điều
kiện chung sẽ do luật qui định và được áp dụng cho mọi khách hàng vay trong mọi
trường hợp, không phân biệt họ là tổ chức hay cá nhân, họ vay tiền để kinh doanh hay
tiêu dùng. Còn những điều kiện riêng sẽ do các bên tự thỏa thuận trong hợp đồng tín
dụng và bên vay chỉ bắt buộc phải thỏa mãn những điều kiện này khi chúng được ghi rõ
trong hợp đồng tín dụng như một điều kiện để giao kết hợp đồng tín dụng. Mục 2.1.2 sẽ
nói rõ về điều kiện vay đối với bên vay.
Theo qui định tại điều 51 Luật các tổ chức tín dụng, mọi hợp đồng tín dụng đều
phải được ký kết bằng văn bản thì mới có giá trị pháp lý. Sở dĩ pháp luật qui định như
vậy là vì những ưu điểm sau đây của việc ký kết hợp đồng tín dụng bằng văn bản:
- Tạo ra một bằng chứng cụ thể cho việc thực hiện hợp đồng và giải quyết các
tranh chấp phát sinh từ hợp đồng tín dụng.
- Việc ký kết bằng văn bản thực chất là một sự công bố công khai, chính thức về
mối quan hệ pháp lý giữa những người lập ước để cho người thứ ba biết rõ về việc lập
ước đó mà có những phương cách xử sự hợp lý, an toàn trong trường hợp cần thiết.
(12)

Khoản 1 Điều 22 Luật các tổ chức tín dụng.
Điểm a Khoản 1 Điều 28 Luật các tổ chức tín dụng.

(14)
Điểm b Khoản 1 Điều 28 Luật các tổ chức tín dụng.
(15)
Giáo trình luật ngân hàng Việt Nam, trường ĐH Luật Hà Nội, Nxb CAND-2005, trang 136
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh
SVTH: Trần Hoàng Trung
(13)

Trang 19


Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

- Việc ký kết hợp đồng tín dụng bằng văn bản mới có thể khiến cho các cơ quan
có trách nhiệm của chính quyền thi hành công vụ được tốt hơn. Chẳng hạn như việc thu
thuế, lệ phí, kiểm tra, thanh tra tài chính, kiểm soát hoạt động thương mại của các chủ thể
kinh doanh trên thương trường.
Hợp đồng tín dụng/ Hợp đồng bảo đảm tiền vay là văn bản pháp lý thể hiện mối
quan hệ tín dụng giữa ngân hàng và người đi vay, là cơ sở pháp lý để ngân hàng thực
hiện cho vay, quản lý khoản vay, thu hồi nợ và xử lý các khiếu kiện/ tranh chấp (nếu có).
Vì vậy, các điều khoản của Hợp đồng phải được qui định cụ thể, văn phong rõ ràng, chặt
chẽ. Hợp đồng tín dụng phải có nội dung(16) về điều kiện vay, mục đích sử dụng tiền vay,
hình thức vay, số tiền vay, lãi suất, thời hạn vay, hình thức bảo đảm, giá trị tài sản bảo
đảm, phương thức trả nợ và các cam kết khác được các bên thỏa thuận.
Nội dung của hợp đồng phải logic, thống nhất, phản ánh đầy đủ các điều khoản và
điều kiện tín dụng, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên, cam kết chung giữa các bên và tuân
thủ tuyệt đối các qui định pháp lý về tín dụng và quản lý hiện hành của các cơ quan quản
lý và của ngành ngân hàng.

Hợp đồng chỉ có hiệu lực khi đã được ngân hàng và khách hàng (bên cho vay và
bên đi vay/ bên nhận bảo lãnh) ký tên chấp thuận. Một hợp đồng tín dụng được cấu trúc
hợp lý phải bảo vệ được ngân hàng và những người được ngân hàng đại diện (thường là
những người gửi tiền vào các cổ đông), hạn chế những hoạt động có thể đe dọa tới khả
năng thu hồi vốn của ngân hàng. Quá trình thu hồi vốn cho vay bao gồm thời điểm và địa
điểm phải được xác định rõ ràng trong hợp đồng tín dụng.
* Quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng tín dụng(17): Trên nguyên
tắc, khi hợp đồng tín dụng phát sinh hiệu lực pháp lý thì đương nhiên sẽ làm phát sinh
các quyền và nghĩa vụ pháp lý cho các bên tham gia hợp đồng, kể từ thời điểm hợp đồng
được xác lập.
Trong pháp luật thực định, do mỗi bên tham gia hợp đồng tín dụng có tư cách
pháp lý riêng nên các chủ thể này sẽ có những quyền và nghĩa vụ khác nhau. Các quyền
và nghĩa vụ này hoặc phát sinh từ nội dung thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng, hoặc phát
sinh từ các điều khoản đã được dự liệu sẵn của nhà lập pháp nhưng suy cho cùng chúng
đều có giá trị pháp lý ràng buộc đối với các bên giao kết hợp đồng tín dụng.
1/ Quyền và nghĩa vụ của bên cho vay.
- Nghĩa vụ chuyển giao tiền vay đầy đủ, đúng thời hạn và địa điểm cho khách
hàng vay sử dụng (nghĩa vụ giải ngân).
(16)

Điều 51 Luật các tổ chức tín dụng.
Điều 24, điều 25 Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN của Thống đốc NHNN.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh
(17)

Trang 20

SVTH: Trần Hoàng Trung

Luận văn tốt nghiệp

Pháp luật về hoạt động tín dụng của Ngân hàng

Nghĩa vụ này phát sinh do việc bên cho vay đã cam kết để khách hàng vay được
sử dụng số tiền của mình trong một thời hạn nhất định, với điều kiện có hoàn trả. Mặt
khác, cơ sở khoa học để quy định nghĩa vụ này cho bên cho vay chính là ở chỗ, thực tế
người vay chỉ có thể thực hiện được quyền sử dụng vốn vay và cũng chỉ có nghĩa vụ hoàn
trả tiền vay khi nào có bằng cớ chứng minh rằng họ đã nhận được tiền vay do bên cho
vay chuyển giao đúng thời hạn đã thỏa thuận. Tuy vậy, nếu bên cho vay vi phạm nghĩa
vụ này (nghĩa vụ giải ngân) như giải ngân chậm hoặc không chịu giải ngân theo thỏa
thuận trong hợp đồng tín dụng thì vấn đề trách nhiệm pháp lý của họ là như thế nào? Với
hiện trạng pháp luật hiện hành ở Việt Nam, trong trường hợp đó hành vi của bên cho vay
được xem là vi phạm nghĩa vụ hợp đồng nên về nguyên tắc họ có trách nhiệm nộp phạt vi
phạm hợp đồng và đồng thời phải bồi thường các thiệt hại vật chất đã xảy ra cho bên vay
(nếu có). Ngoài ra, bên cho vay còn phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ giải ngân của mình
như đã cam kết, trừ trường hợp cả hai bên cùng thỏa thuận chấm dứt hợp đồng tín dụng
trước thời hạn.
- Quyền và trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc sử dụng tiền vay của bên vay xem
có đảm bảo tính hiệu quả và có đúng mục dích đã thỏa thuận không.(18)
Đây là khả năng pháp lý của bên cho vay mà pháp luật quy định trước nhằm ràng
buộc bên cho vay với trách nhiệm kiểm soát việc sử dụng vốn vay. Mặt khác, quy định
này cũng dành quyền kiểm tra, giám sát quá trình sử dụng vốn vay đối với bên cho vay
và đồng thời khẳng định bên vay có nghĩa vụ phải chịu sự kiểm tra, giám sát đó.
- Quyền yêu cầu bên vay hoàn trả tiền vay đúng thỏa thuận, kể cả tiền phạt, tiền
bồi thường thiệt hại (nếu có).
Quyền năng này mặc dù cũng phát sinh trên cơ sở các thỏa thuận trong hợp đồng
tín dụng nhưng thông thường sẽ được pháp luật bảo đảm thực hiện bằng nhiều phương
cách, vì khi thực hiện quyền này, tổ chức tín dụng (bên cho vay) có tư cách là một chủ nợ
có vị trí đặc biệt quan trọng. Với tư cách là chủ nợ, bên cho vay sẽ thực hiện quyền yêu

cầu đối với bên vay (người mắc nợ) bằng các giải pháp mà pháp luật cho phép như khiếu
nại đòi tiền; chủ động phát mại tài sản bảo đảm tiền vay; thương lượng hòa giải hoặc khởi
kiện bên vay trước một cơ quan tài phán có thẩm quyền để yêu cầu giải quyết…
2/ Quyền và nghĩa vụ của bên vay.
- Quyền từ chối các yêu cầu không hợp lý của tổ chức tín dụng khi ký kết, thực
hiện và thanh lý hơp đồng tín dụng.
Quyền năng này được pháp luật qui định nhằm tạo cho khách hàng vay khả năng
chống lại các yêu cầu rõ ràng là không hợp lý của tổ chức tín dụng, có thể gây ra những
(18)

Xem khoản 3 Điều 53 Luật các tổ chức tín dụng (đã được sửa đổi năm 2004).
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 21

SVTH: Trần Hoàng Trung