LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại QUY CHẾ PHÁP lý về cổ ĐÔNG TRONG CÔNG TY cổ PHẦN

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.95 MB, 158 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN THƯƠNG MẠI
-------O0O------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA (2006-2010)
Đề tài:

QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ CỔ ĐÔNG TRONG
CÔNG TY CỔ PHẦN

Giáo viên hướng dẫn :
Phạm Mai Phương

Sinh viên thực hiện :
Hồ Thanh Sơn
MSSV: 5062354
Lớp: Luật Thương Mại 1- K32

Cần Thơ, 4/2010

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN THUƠNG MẠI
-------O0O------

Đề tài:

QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ CỔ ĐÔNG
TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN

Giáo viên huớng dẫn:
Phạm Mai Phuơng

Sinh viên thực hiện:
Hồ Thanh Sơn
MSSV: 5062354
Lớp: Thuơng Mại 1-K32

Cần Thơ, tháng 4/2010

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 1

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HUỚNG DẪN
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

2. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ...........................................................6
3. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................7
4. Kết cấu đề tài .......................................................................................................7
CHƯƠNG 1.................................................................................................................8
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG ......................................................................8
VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN VÀ CỔ ĐÔNG TRONG....................................................8
CÔNG TY CỔ PHẦN .................................................................................................8
1.1. Khái niệm, đặc điểm và lịch sử hình thành công ty cổ phần...............................8
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của công ty cổ phần................................................8
1.1.1.1. Khái niệm công ty cổ phần ...................................................................8
1.1.1.1. Đặc điểm công ty cổ phần ....................................................................8
1.1.3. Lịch sử hình thành công ty cổ phần...........................................................13
1.1.3.1. Lịch sử hình thành công ty cổ phần trên thế giới.................................13
1.1.3.2. Lịch sử hình thành công ty cổ phần ở Việt Nam .................................17
1.1. Cổ phần (cổ phiếu), trái phiếu trong công ty cổ phần.......................................18
1.1.1. Cổ phần (Cổ phiếu)...................................................................................19
1.2.1.1. Đặc tính của cổ phần ..........................................................................19
1.2.1.2. Các loại cổ phần .................................................................................21
1.1.1. Trái phiếu .................................................................................................22
1.1.1.1. Trái phiếu thường...............................................................................23
1.1.1.2. Trái phiếu chuyển đổi.........................................................................24
1.3 Cổ đông trong công ty cổ phần .........................................................................25
1.3.1. Khái niệm .................................................................................................25
1.3.2. Đặc diểm của cổ đông trong công ty cổ phần ...........................................25
1.3.3. Các loại cổ đông trong công ty cổ phần.....................................................25
1.4. Các cách xác lập, chấm dứt tư cách cổ đông trong công ty cổ phần .................26
1.4.1. Xác lập tư cách cổ đông trong công ty cổ phần .........................................26
1.4.2. Chấm dứt tư cách cổ đông trong công ty cổ phần......................................28
1.5. Vai trò của công ty cổ phần trong nền kinh tế..................................................29
CHƯƠNG 2............................................................................................................... 32

QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CỔ ĐÔNG TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN ............ 32
2.1. Quyền và nghĩa vụ của cổ đông phổ thông ......................................................32
2.1.1 . Quyền của cổ đông phổ thông ..................................................................32
2.1.1.1. Quyền tham dự và phát biểu trong các Đại Hội đồng cổ đông, biểu
quyết trực tiếp hoặc thông qua đại diện ủy quyền............................................32
2.1.1.2. Quyền nhận cổ tức với mức theo quyết định của Đại hội đồng cổ đông
........................................................................................................................39
2.1.1.3. Quyền tự do chuyển nhượng cổ phần..................................................41
2.1.1.4. Quyền xem xét, tra cứu, trích lục hoặc sao chụp Bản Điều lệ, số biên
bản họp Đại Hội đồng cổ đông và các nghị quyết của Đại Hội đồng cổ đông ..44
2.1.1.5. Quyền xem xét, tra cứu trích lục các thông tin trong danh sách cổ đông
có quyền biểu quyết và yêu cầu sửa đổi các thông tin không chính xác ...........45
2.1.1.6. Quyền được hưởng một phần tài sản của công ty................................45
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 4

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

2.1.1.7. Quyền yêu cầu công ty mua lại cổ phần..............................................46
2.1.2. Nghĩa vụ của cổ đông phổ thông ...............................................................48
2.2. Quyền và nghĩa vụ của cổ đông ưu đãi ............................................................48
2.2.1. Quyền và nghĩa vụ của cổ đông ưu đãi biểu quyết.....................................48
2.2.2. Quyền và nghĩa vụ của cổ đông ưu đãi cổ tức ...........................................51
2.2.3. Cổ đông ưu đãi hoàn lại ............................................................................53

2.2.4. Quyền và nghĩa vụ của cổ đông thiểu số (cổ đông ít vốn)..........................54
CHƯƠNG 3............................................................................................................... 58
THỰC TRẠNG – HƯỚNG HOÀN THIỆN .............................................................. 58
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ CỔ ĐÔNG TRONG ......................................................... 58
CÔNG TY CỔ PHẦN ............................................................................................... 58
3.1. Thực trạng về cổ đông trong công ty cổ phần ..................................................58
3.1.1. Vi phạm của cổ đông nhà nước .................................................................58
3.1.2. Cổ đông nhỏ bị tước quyền họp Đại hội cổ đông.......................................58
3.1.3. Mâu thuẫn của cổ đông lớn với lãnh đạo công ty ......................................60
3.1.4. Xung đột lợi ích giữa cổ đông với người quản lý công ty ..........................62
3.1.5. Quyền ưu tiên mua trước bị vi phạm hoặc lạm dụng .................................64
3.1.6. Cổ đông chưa nghĩ đến lợi ích lâu dài và bền vững của chính họ ..............65
3.1.7. Ban kiểm soát chưa thể hiện hết vai trò của mình để bảo vệ cổ đông.........66
3.1.8. Phân biệt đối xử giữa nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài .....69
3.2. Hướng hoàn thiện............................................................................................72
3.2.1. Hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ quyền lợi cổ đông .................................72
3.2.2. Minh bạch hóa thông tin ...........................................................................75
3.3.3. Các biện pháp khác ...................................................................................76
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 78
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................... 79

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 5

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Từ sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (12/1986), nền kinh tế nước ta chuyển
sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xóa bỏ nền kinh tế tập trung,
quan liêu, bao cấp trước đây. Ngày 21/12/1990, Quốc Hội nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam khóa VIII, kỳ họp thứ 6 đã thông qua Luật Công ty và Luật Doanh
nghiệp tư nhân đây là căn cứ cho việc ban hành Luật Doanh nghiệp 1999 và Luật
Doanh nghiệp 2005 sau này ở nước ta. Để khẳng định vị trí và vai trò của Doanh
nghiệp đối với nền kinh tế đất nước, Thủ tướng Phan Văn Khải đã nhấn mạnh “ Phát
triển Doanh nghiệp là động lực để phát triển kinh tế…”.
Như vậy, vai trò và vị trí của doanh nghiệp là rất quan trọng không những đối
với nhà đầu tư mà còn quan trọng đối với nền kinh tế đất nước. Vì vậy, muốn phát
triển kinh tế và phát triển đất nước thì trước hết phải phát triển các loại hình doanh
nghiệp. Trong các loại hình doanh nghiệp thì công ty cổ phần có vai trò to lớn đối với
nền kinh tế đất nước vì nó có những ưu điểm vượt trội so với các loại hình doanh
nghiệp khác như: có khả năng huy động vốn lớn, số lượng thành viên không hạn chế,
các cổ đông được tự do chuyển nhượng cổ phần,…Chính vì những lý do trên mà công
ty cổ phần được xem là loại hình doanh nghiệp chủ lực có vai trò quan trọng đối với sự
phát triển của đất nước.
Do đó, sự ra đời của các công ty cổ phần ở nước ta là xu hướng tất yếu, là
hướng đi đúng đắn để nền kinh tế nước ta hòa nhập với nền kinh tế thế giới, thu hút
vốn đầu tư nước ngoài, tập trung vốn đầu tư trong nước. Đặc biệt trong giai đoạn hiện
nay, nước ta đang rất cần vốn và công nghệ mới.
Trong công ty cổ phần thì cổ đông là nhân tố cực kỳ quan trọng và là yếu tố sống
còn của công ty, không có cổ đông thì công ty cổ phần không thể được thành lập và
hoạt động được. Để tìm hiểu sâu hơn về cổ đông trong công ty cổ phần cũng như tầm
quan trọng của nó đối với sự sinh tồn của công ty cổ phần mà đề tài “Quy chế pháp lý
về cổ đông trong công ty cổ phần” được chọn để nghiên cứu làm đề tài tốt nghiệp cử

nhân luật của tác giả.
2. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Trọng tâm nghiên cứu đề tài “ Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ
phần” là việc tìm hiểu những quy định của pháp luật có liên quan đến cổ đông trong
công ty cổ phần. Những quy định này được tập hợp trên cơ sở những điều luật quy
định đối với cổ đông nằm rải rác trong các văn bản pháp luật hiện hành nhằm tạo cho
người đọc có cái nhìn tổng quan về nó. Từ đó tác giả có sự phân tích, đánh giá những
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 6

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

ưu nhược điểm trong chính sách pháp luật quy định về cổ đông trong công ty cổ phần.
Trên cơ sở đó, tác giả xin đóng góp ý kiến đề xuất của mình trong việc hoàn thiện quy
chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần.
Mặc dù cho đến thời điểm hiện tại có rất nhiều bài viết, bài nghiên cứu liên quan
đến cổ đông nhưng chỉ tập trung nghiên cứu riêng lẻ những vấn đề cơ bản về cổ đông
mà chưa có bài viết nào nghiên cứu một cách có hệ thống về vấn đề này. Đây là một
khó khăn đối với người viết nhưng với những bài viết có liên quan đến cổ đông là
những tài liệu quý giá giúp tác giả hoàn thành bài viết của mình.
3. Phương pháp nghiên cứu
Việc nghiên cứu đề tài được tiến hành theo phương pháp duy vật biện chứng của
chủ nghĩa Mac – Lenin, tức là trên cơ sở các vấn đề thực tiễn đưa ra những luận chứng
mang tính khoa học pháp lý. Ngoài ra, còn sử dụng phương pháp thu thập số liệu,

phương pháp thông kê, phương pháp đối chiếu so sánh,…
4. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, kết cấu của đề tài được chia làm 3 chương sau
đây:
Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về công ty cổ phần và cổ đông trong
công ty cổ phần.
Chương 2: Quyền và nghĩa vụ của cổ đông trong công ty cổ phần
Chương 3: Thực trạng – giải pháp hoàn thiện quy chế pháp lý về cổ đông trong
công ty cổ phần
Hoàn thành đề tài này tác giả xin chân thành cảm ơn cô Phạm Mai Phương, các
thầy cô Khoa Luật và các bạn sịnh viên đã tạo điều kiện, hỗ trợ và giúp đỡ tác giả
trong quá trình nghiên cứu đề tài này.
Tác giả luôn mong muốn sẽ hoàn thành đề tài này một cách tốt nhất. Tuy nhiên,
hạn chế và thiếu sót là điều không thể nào tránh khỏi trong quá trình nghiên cứu. Rất
mong được sự thông cảm và đóng góp ý kiến của quý thầy cô và các bạn sinh viên để
đề tài được hoàn thiện hơn.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 7

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG

VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN VÀ CỔ ĐÔNG TRONG
CÔNG TY CỔ PHẦN
1.1. Khái niệm, đặc điểm và lịch sử hình thành công ty cổ phần
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của công ty cổ phần
1.1.1.1. Khái niệm công ty cổ phần
Công ty cổ phần giữ một vai trò rất lớn trong nền kinh tế thi trường, tuy nhiên
cho đến nay luật chưa đưa ra khái niệm hoàn chỉnh nào về công ty cổ phần mà chỉ đưa
ra đặc điểm của công ty cổ phần. Luật Doanh nghiệp 2005 miêu tả công ty cổ phần
như sau:
- Công ty cổ phần là doanh nghiệp trong đó có;
Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần;
Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của doanh
nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp;
Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác trừ
trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 81 và khoản 5 Điều 84 của Luật Doanh nghiệp
2005;
Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân, số lượng cổ đông tối thiểu là 3 và không hạn
chế số lượng tối đa.1
- Công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán ra công chúng theo quy định
của pháp luật về chứng khoán.
- Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận
đăng ký kinh doanh.
1.1.1.1. Đặc điểm công ty cổ phần
So với các loại hình doanh nghiệp khác hiện nay ở nước ta, thì loại hình doanh
nghiệp là công ty cổ phần (hình thức liên kết pháp lý các nhà đầu tư, các chủ thể kinh
doanh cùng nhau hùn vốn để thành lập và tổ chức vận hành công ty theo những mục
đích nhất định) có nhiều lợi thế hơn hẳn. Lợi thế hơn hẳn đó xuất phát từ những lợi ích
và đặc điểm pháp lý mà pháp luật quy định và được thể hiện ở những khía cạnh sau:
Công ty cổ phần là tổ chức có tư cách pháp nhân độc lập
Pháp luật về công ty của các nước đều xác lập một cách cụ thể về các quyền và

nghĩa vụ pháp lý của công ty cổ phần với tư cách là một pháp nhân độc lập, có năng
lực và tư cách chủ thể riêng, tồn tại độc lập và tách biệt với các cổ đông trong công ty.
Trong qua trình hoạt động, công ty chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty bằng
1

Luật doanh nghiệp năm 2005.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 8

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

chính tài sản của mình; với tư cách chủ thể là pháp nhân thông qua người đại diện của
mình theo quy định của pháp luật, công ty có thể trở thành nguyên đơn hoặc bị đơn
dân sự trong các quan hệ tranh tụng tại Tòa án. Khi công ty mua sắm các tài sản mới,
thì tài sản đó thuộc sở hữu của công ty chứ không thuộc sở hữu của các cổ đông công
ty vì lúc này công ty cổ phần là một pháp nhân, tách biệt hoàn toàn với các cổ đông.
Trong trường hợp này, cổ đông không được xem tài sản mà công ty mới mua sắm là
tài sản của cá nhân mình; mặc dù trên thực tế cổ đông là chủ sở hữu một số quyền lợi
có giá trị của công ty cổ phần như: quyền tham gia quản lý, điều hành công ty theo quy
định, quyền được chia cổ tức, quyền được chia tài sản theo tỷ lệ cổ phần sở hữu khi
công ty giải thể….Tuy nhiên, với tư cách là một pháp nhân, công ty có quyền sở hữu
tài sản riêng còn các cổ đông chỉ được sở hữu cổ phần trong công ty mà không có
quyền sở hữu đối với bất kỳ tài sản nào của công ty.

Các cổ đông trong công ty cổ phần chịu trách nhiệm hữu hạn
Khi một tổ chức hay cá nhân mua cổ phiếu của công ty cổ phần tức là họ đã
chuyển dịch vốn của mình theo những phương thức nhất định vào công ty cổ phần và
trở thành tài sản thuộc sở hữu của công ty cổ phần, nhưng cổ đông vẫn được hưởng
các quyền và nghĩa vụ phát sinh từ việc góp vốn. với tư cách là một pháp nhân, công
ty có năng lực pháp luật độc lập, có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ pháp lý của mình
theo quy định của pháp luật nên các quyền và nghĩa vụ của công ty hoàn toàn tách biệt
khỏi các quyền và nghĩa vụ của cổ đông vì công ty là chủ thể của quyền sở hữu công
ty. Vốn thuộc sở hữu công ty chính là giới hạn rủi ro tài chính của các cổ đông trên
toàn bộ số vốn đã đầu tư vào công ty, nên trách nhiệm của các cổ đông đối với các
nghĩa vụ của công ty được hạn chế trong phạm vi mà họ đã đầu tư vào cổ phiếu của
mình. Xét về phương diện sự tách bạch về tài sản thì các cổ đông không có quyền đối
với tài sản của công ty cổ phần nên họ không chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ của
công ty cổ phần; công ty cổ phần chịu trách nhiệm bằng chính tài sản của mình.Cả
công ty cổ phần lẫn chủ nợ của công ty đều không có quyền kiện đòi tài sản của cổ
đông trừ trường hợp cổ đông nợ công ty do chưa đóng đủ tiền góp vốn hoặc chưa
thanh toán đủ cho công ty cổ phần số tiền mua cổ phiếu phát hành. Đây là điểm khác
nhau cơ bản về trách nhiệm của các chủ thể kinh doanh, đối với công ty hợp danh hay
doanh nghiệp tư nhân (theo pháp luật Việt Nam) và đối với công ty đối nhân hay
doanh nghiệp một chủ của hầu hết các nước thì các thành viên hợp danh (hay thành
viên nhận vốn) và chủ doanh nghiệp sẽ chịu trách nhiệm cá nhân vô hạn về các nghĩa
vụ của công ty hay của doanh nghiệp bằng tài sản của mình, bất kể tài sản đó có liên
quan đến hoạt đông kinh doanh hay không.
Như vậy, xuất phát từ sự tồn tại độc lập của công ty cổ phần so với các cổ đông
nên công ty cổ phần có các quyền và nghĩa vụ tài sản riêng, do đó các rủi ro của cổ
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 9

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

đông khi đầu tư vào công ty chỉ giới hạn trong số lượng giá trị cổ phiếu mà cổ đông có
đầu tư. Ngược lại khi đầu tư vào công ty hợp danh hay doanh nghiệp tư nhân thì mức
độ rủi ro là vô hạn. Tính chất chịu trách nhiệm hữu hạn trên đã thu hút mạnh mẽ các
nhà đầu tư đầu tư vào công ty cổ phần nhiều hơn so với đầu tư vào các loại hình doanh
nghiệp khác mà ở đó họ phải chịu trách nhiệm vô hạn. Khi đầu tư vào công ty hợp
danh hay doanh nghiệp tư nhân, những người này phải thấp thỏm lo âu khi tình hình
kinh doanh của doanh nghiệp xấu đi, vì họ có thể mất toàn bộ tài sản bất kỳ khi nào
Ngược lại, khi đầu tư vào công ty cổ phần với tính chất chịu trách nhiệm hữu hạn của
cổ đông thì không bao giờ nhà đầu tư bị mất nhiều hơn so với số vốn đã bỏ ra. Chính
lợi thế này mà các công ty cổ phần có khả năng huy động rất lớn các nguồn vốn đầu tư
của xã hội vào hoạt động sản xuất kinh doanh của mình.
Việc chuyển nhượng các phần vốn góp được thực hiện một cách tự do
Hầu hết pháp luật về công ty của các nước trên thế giới đều quy định và cho phép
chuyển nhượng một cách dễ dàng và tự do các loại cổ phiếu do công ty cổ phần phát
hành từ cổ đông sang chủ sở hữu mới. Vì khác với các loại công ty khác, vốn điều lệ
của công ty cổ phần được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Giá trị của
mỗi cổ phần gọi là mệnh giá cổ phiếu. Việc góp vốn vào công ty cổ phần được thực
hiện bằng cách mua cổ phiếu nên cổ phiếu được xem là hình thức thể hiện phần vốn
góp của các cổ đông. Các cổ phiếu do công ty cổ phần phát hành là hàng hóa nên các
cổ đông khi sở hữu cổ phiếu có thể tự do chuyển nhượng; hơn thế nữa trách nhiệm của
các cổ đông chỉ giới hạn trong phạm vi giá trị các cổ phiếu mà họ sở hữu nên khi họ
muốn rút lui khỏi công việc kinh doanh hay muốn bán cổ phiếu của mình cho người
khác thì họ thực hiện rất dễ dàng. Trong khi đó đối với công ty trách nhiệm hữu hạn
theo quy định của pháp luật Việt Nam thì khi chuyển nhượng các phần vốn góp của

mình, thành viên đó phải chuyển nhượng trước hết cho các thành viên còn lại trong
công ty hoặc chỉ được chuyển nhượng cho người không phải là thành viên công ty
trong trường hợp các thành viên còn lại không mua hoặc không mua hết. Đó là lí do
giải thích vì sao có rất nhiều người muốn đầu tư vào công ty cổ phần chứ không muốn
đầu tư vào các loại hình doanh nghiệp khác. Đây cũng là một trong những yếu tố cần
thiết cho việc hình thành và phát triển thị trường chứng khoán.
Công ty cổ phần có cấu trúc vốn và tài chính linh hoạt
Công ty cổ phần không thể được thành lập và hoạt động nếu không có vốn. Vốn
là yếu tố quyết định và chi phối toàn bộ hoạt động, quan hệ nội bộ cũng như quan hệ
với các đối tác bên ngoài. Trong quan hệ nội bộ, vốn của công ty được xem là cội
nguồn của quyền lực. Với đặc trưng là loại hình công ty đối vốn, quyền lực trong công
ty cổ phần sẽ thuộc về những ai nắm giữ phần lớn số vốn trong công ty. Trong quan hệ
với bên ngoài, vốn của công ty cổ phần là một dấu hiệu chỉ rõ thực lực tài chính của
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 10

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

công ty. Tuy nhiên, khác với nhiều yếu tố khác, vốn trong công ty cổ phần là yếu tố
năng động nhất. Các quy luật kinh tế thị trường chỉ ra rằng cùng với sự lưu thông hàng
hóa là sự lưu thông tiền tệ, tức là sự chu chuyển các nguồn vốn. Sự phát triển của công
ty cổ phần tỷ lệ thuận với sự luân chuyển các nguồn vốn trong nền kinh tế. Sự vận
động của vốn trong công ty cổ phần vừa chịu sự chi phối khách quan của các quy luật
kinh tế , vừa bị ảnh hưởng bởi ý chí chủ quan của con người. Điều này đặc ra một đòi

hỏi là con người phải tạo ra cách thức góp vốn, cách tổ chức và quản lý vốn để có thể
đáp ứng được sự vận động linh hoạt của vốn.
Sự linh hoạt trong vận động của vốn vừa phải thích ứng với yêu cầu đòi hỏi đa
dạng của nhà đầu tư, vừa không mất đi bản chất vốn có của công ty cổ phần. Điều đó
có nghĩa là phải tạo cho bản thân công ty cổ phần khả năng chuyển dịch các phần vốn
góp một cách dễ dàng song tư cách pháp nhân của công ty không vì sự chuyển nhượng
đó mà bị thay đổi.
Theo quy định của luật doanh nghiệp thì công ty cổ phần ở Việt Nam có thể quy
định và phát hành nhiều loại cổ phần khác nhau như: cổ phần phổ thông, cổ phần ưu
đãi (trong cổ phần ưu đãi có: cổ phần ưu đãi biểu quyết, cổ phần ưu đãi cổ tức, cổ phần
ưu đãi hoàn lại và các loại cổ phần ưu đãi khác…) và các loại trái phiếu. Đây sẽ là
những loại chứng khoán được phát hành rộng rãi ra công chúng nhằm tăng khả năng
thu hút vốn đầu tư cho kinh doanh của công ty. Ngoài ra, khi xây dựng giá trị các cổ
phần của công ty thì các công ty thường xác lập mệnh giá của cổ phần thấp đã tạo điều
kiện thuận lợi cho những nhà đầu tư dù cho khả năng tài chính không nhiều nhưng vẫn
có khả năng tham gia đầu tư vốn vào công ty cổ phần.
Tính ổn định trong hoạt động kinh doanh và không hạn chế về thời gian tồn
tại
Với các loại hình doanh nghiệp như doanh nghiệp tư nhân hay công ty hợp danh,
sự tồn tại của các doanh nghiệp này luôn luôn gắn liền với tư cách của chủ sở hữu
doanh nghiệp hay các thành viên hợp danh; bởi vì hoạt động kinh doanh của các doanh
nghiệp này có thể sẽ bị kết thúc cùng với cái chết , sự rút lui hay sự khánh tận của chủ
doanh nghiệp tư nhân hay một trong các thành viên hợp danh của công ty. Nhưng đối
với công ty cổ phần thì hoạt động kinh doanh của công ty hoàn toàn không phụ thuộc
vào bất kỳ điều gì có thể xảy ra đối với các cổ đông trong công ty; bởi vì công ty cổ
phần có tư cách pháp nhân độc lập nên nếu có bất kỳ sự rút lui, sự phá sản thậm chí cái
chết có thể xảy ra đối với các cổ đông thì công ty cổ phầnvẫn tiếp tục tồn tại và phát
triển mà hoàn toàn không hề bị ảnh hưởng gì. Đây chính là một ưu điểm bảo đảm cho
việc kinh doanh của công ty diễn ra một cách liên tục và ổn định. Mặt khác, các luật
công ty hiện đại của một số nước đều không hạn chế thời gian tồn tại của công ty cổ

phần trừ những trường hợp như: công ty phá sản hoặc các cổ đông cùng thỏa thuận
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 11

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

chấm dứt hoạt động hay vì một lí do nào khác mà điều lệ công ty quy định. Chính sự
ổn định trong kinh doanh và thời gian hoạt động lâu dài đã tạo cho các công ty cổ phần
có được sự thu hút mạnh mẽ và được ưa chuộng hơn so với các loại hình doanh nghiệp
khác.
Công ty cổ phần có cơ chế quản lý tập trung cao
Với tư cách là một pháp nhân độc lập, trong công ty cổ phần có sự tách biệt giữa
quyền sở hữu và cơ chế quản lý. Đó là việc các cổ đông sẽ bầu ra Ban giám đốc và
Ban giám đốc sẽ thay mặt các cổ đông quản lý công ty cổ phần.
Như vậy, trong công ty cổ phần việc quản lý được tập trung hóa cao vào ban
giám đốc mà không dàn trải đều việc quản lý cho các cổ đông như đối với công ty hợp
danh; bởi vì trong công ty hợp danh việc quản lý công ty được thực hiện bởi các thành
viên hợp danh với tư cách là những người chịu trách nhiệm vô hạn hoặc liên đới chịu
trách nhiệm vô hạn về các khoản nợ trong kinh doanh của công ty nên họ được toàn
quyền quản lý công ty và nhân danh công ty trong các hoạt động. Sự tách biệt giữa
quyền sở hữu và việc quản lý còn được thể hiện ở việc luật công ty hiện đại ở một số
nước còn quy định cho phép giám đốc quản lý công ty có thể không phải là cổ đông
công ty. Giám đốc có thể là người đại diện theo pháp luật của công ty cổ phần, là
người điều hành các hoạt động kinh doanh hàng ngày của công ty. Rõ ràng việc quy

định như vậy một mặt thu hút được những người quản lý chuyên nghiệp được công ty
thuê làm công tác quản lý, mặt khác tách biệt vai trò chủ sở hữu với chức năng quản lý
đã tạo cho công ty cổ phần có được sự quản lý tập trung cao thông qua cơ chế quản lý
hiện đại, lành nghề nên rất phù hợp với điều kiện quản lý các doanh nghiệp có quy mô
lớn.
Tóm lại: Trong điều kiện hiện nay của Việt Nam khi chúng ta chủ trương phát
triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa thì việc giải phóng mọi
năng lực sản xuất của xã hội theo hướng khai thác các tiềm năng sẵn có về vốn, lao
động, trình độ quản lý và các nguồn lực vật chất cần thiết khác cho nhu cầu đầu tư và
phát triển của đất nước là một nhân tố quan trọng bảo đảm cho việc thực hiện thành
công các nhiệm vụ phát triển kinh tế -xã hội theo Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn
quốc lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong tiến trình đẩy mạnh việc khai
thác các nguồn lực quốc gia, chúng ta không thể không tính đến yếu tố nội lực. Nhìn
lại các loại hình doanh nghiệp hiện nay mà pháp luật Việt Nam cho phép thành lập và
hoạt động, tuy mỗi loại đều có những điểm mạnh nhất định đòi hỏi các nhà kinh doanh
cần nắm bắt để khai thác và vận dụng một cách linh hoạt phù hợp với điều kiện và sở
thích của mình nhưng chúng ta không thể phủ nhận những lợi thế hơn hẳn của loại
hình doanh nghiệp là công ty cổ phần so với các loại hình doanh nghiệp khác. Chính
những ưu điểm vượt trội như thế, một mặt đã tạo nên lực hút rất lớn của xã hội đầu tư
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 12

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

vào hình thức kinh doanh này, mặt khác cũng đòi hỏi nhà nước ta cần có chính sách
tạo hành lang pháp lý thuận lợi, an toàn cho các nhà đầu tư khi thành lập các công ty
cổ phần để kinh doanh, nhất là việc hình thành một cơ chế quản lý thích hợp nhằm
nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý công ty cổ phần ở Việt Nam.
1.1.3. Lịch sử hình thành công ty cổ phần
1.1.3.1. Lịch sử hình thành công ty cổ phần trên thế giới2
Theo những nghiên cứu mới nhất về công ty cổ phần thì loại hình công ty này là
một ý tưởng cách mạng diễn biến theo một quá trình rất dài thậm chí ngay từ 3.000
năm trước công nguyên, từ người Assiryria, Phoenicia rồi người Hy Lạp. Họ đã lập ra
những tổ chức để kinh doanh thương mại ở vùng Địa Trung Hải.
Đến thời của người La Mã, tầng lớp quý tộc lập ra những societas (xã hội) lúc
đầu là để phụ các hiệp sĩ thu thuế nông nghiệp, sau đó là để đi chinh phục các lãnh thổ
và đúc khí giới, áo giáp cung cấp cho các đoàn quân viễn chinh. Ở tầng lớp thứ dân,
những người thợ thủ công và thương gia mở các collegia hay corpora (công ty) tự bầu
ra người quản lý và được cấp phép hoạt động. Theo William Blacstone, luật gia vĩ đại
vào thế kỷ 18 của Anh, thì vinh dự phát minh ra corpora (công ty) hoàn toàn thuộc về
người La Mã. Họ đã đưa ra những ý niệm nền tảng về luật lệ công ty, nhất là ý tưởng
một nhóm người họp lại với nhau tạo ra một thực thể tách rời khỏi họ. Họ nối kết công
ty với gia đình (familia) tạo ra đơn vị căn bản của xã hội. Các socci (người cộng tác
hoặc đối tác) giao một số lớn quyền quản lý cho các magister (thầy), để người sau điều
khiển những người được họ ủy quyền tại các địa phương và lập báo cáo. Công ty cũng
có một hình thức trách nhiệm hữu hạn nào đó. Còn về phần các societas, chúng vẫn là
một hình thức còn non trẻ, là những nhóm tập hợp các cá nhân, hợp đồng thu thuế của
họ đều ngắn hạn. Sự giàu có vẫn tập trung trong nông nghiệp và bất động sản.
Sau khi đế quốc La Mã sụp đổ thì Hồi giáo với thế giới Ả Rập nổi lên và phát
triển. Tiếp theo sau đó là Trung Quốc. Tuy nhiên tại những nơi này người ta đã không
thiết lập được những tổ chức giống như công ty nên đã không phát triển lên hơn được
mà trái lại tàn lụi dần.
Trong thời Trung cổ, có hai tổ chức do người La Mã để lại đã được phục hồi; ấy
là đế quốc của các thương gia tại Ý và công ty cùng các guild (phường hội) được chính

quyền cấp phép tại miền bắc Châu Âu.
Tại Ý, từ thế kỷ thứ IX trở đi, các công ty hàng hải xuất hiện ở Almafi và Venise.
Lúc đầu họ làm theo mô hình của người Hồi giáo sau đó chuyển về lối cũ để gom vốn
và trông nom việc buôn bán bằng thuyền theo từng chuyến, mỗi chuyến kéo dài vài
tháng. Sự sắp xếp theo cách này rất hấp dẫn đối với những người có tiền ngồi ở nhà.
Họ có thể phân tán rủi ro ra nhiều chuyến hàng và tránh được sự truân chuyên khi đi
2

Nguyễn Ngọc Bích-Nguyễn Đình Cung, Công ty vốn, quản lý và tranh chấp theo luật doanh nghiệp 2005,NXB
Tri Thức năm 2009, trang 32-38.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 13

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

biển. Sự hùn hạp dần dần trở nên phức tạp hơn, việc tài trợ được tăng lên và trải ra cho
nhiều chuyến, lại có thêm cả người nước ngoài tham gia và cơ cấu về quyền sở hữu
cũng được thiết lập. Chẳng hạn các thương gia ở Venise lập ra tổ hợp (consortium)
thuê tàu của chính quyền để vận chuyển hàng hóa. Chi phí cho mỗi chuyến đi được thu
góp bằng cách phát hành 24 phần hùn cho các người cộng tác.
Vào thế kỷ XII một hình thức tổ chức hơi khác với loại trên một chút xuất hiện ở
Florence và tại một số thị trấn xa bờ biển. Đó là compagnia. Tổ chức này vào lúc đầu
có tính cách gia đình và hoạt động trên căn bản chịu trách nhiệm liên đới, những người

cộng tác chịu trách nhiệm chung nhau về giá trị của món hàng họ nắm giữ. Danh từ
campagnia có gốc Latinh là cum và pania, nghĩa là cùng nhau bẻ chiếc bánh.
Giống như tổ chức của Venise, compagnia cũng từ từ trở nên tinh vi để thu hút
những người ngoài gia đình. Có lẽ ngay từ năm 1340 các tổ chức này đã áp dụng chế
độ kế toán kép để giữ cho các văn phòng của họ ở nước ngoài hoạt động trung thực.
Một thương gia ở Genoa sẽ ghi vào sổ sách của mình “đã thanh toán” cho số tiền gửi
cho văn phòng của mình ở Bruges; còn nơi sau sẽ ghi “đã nhận”. Hơn nữa, thay vì gửi
tiền kim loại các thương gia lớn bắt đầu tin nhau và dùng thương phiếu. Thực sự,
compagnia đã liên kết chặt chẽ với banchi tức là ngân hàng (banchi là cái ghế dài mà
những người Ý cho vay tiền ngồi, sau này “cái ghế” trở thành “ngân hàng”), và ngân
hàng Ý là bậc thầy về sử dụng thương phiếu.
Ở miền bắc châu Âu, các thương gia cũng bắt chước các hình thức kinh doanh mà
người Ý đã đi tiên phong. Có doanh nghiệp ở vùng Ravensberg bên Đức tập họp ba
gia đình thành công ty rồi lập ra các chi nhánh ở Barcelone, Genoa và Paris. Các hoạt
động này đã dễ dàng phát triển vì có luật pháp hỗ trợ.
Từ đầu thời Trung cổ, các luật gia đã từ từ mở rộng luật La Mã và luật của giáo
hội Thiên chúa giáo để nhìn nhận sự tồn tại của “pháp nhân”, vốn là một hội của
những người không ràng buộc nhau chặt chẽ lắm và muốn được đối xử như một tập
thể. Các “pháp nhân” này bao gồm cả các thị trấn, tổ chức tôn giáo, và các guild của
các thương gia lớn cũng như của người buôn bán nhỏ. Những hội đoàn kiểu này đầy
dẫy trong xã hội thời đó. Chúng thực hiện những sự trao đổi tài sản để dùng làm vật
bảo đảm và cung cấp học bổng là những việc mà cá nhân bị cấm làm. Chúng còn là
phương tiện để chuyển giao các truyền thống và sự giàu có của thế hệ trước cho thế hệ
sau. Tính bất tử của pháp nhân đã làm cho các vương triều lo ngại. Pháp nhân làm cho
các lợi lộc mà cá nhân thu thập được trong thời phong kiến được luồng lách ra khỏi
các quy định hiện hành vì pháp nhân không bao giờ già, không bao giờ chết và cũng
không bao giờ kết hôn với ai. Vua Edward I của Anh đã phải ban hành luật để giới hạn
số đất đai được chuyển cho các pháp nhân, nhất là cho giáo hội.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 14

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

Tuy vậy, không có biện pháp nào của nhà vua có thể ngăn chặn được sự bành
trướng của pháp nhân. Trong gần suốt thời Trung cổ, các guild là hình thức cơ bản của
các tổ chức kinh doanh. Một guild được phép độc quyền kinh doanh trong phạm vi của
một thị trấn và họ phải đóng góp một số tiền đáng kể cho chính quyền địa phương.
Người lãnh đạo guild đề ra tiêu chuẩn chất lượng, huấn luyện nhân sự, cử công chứng
viên và những người môi giới, trông coi việc từ thiện, xây cất các trung tâm trưng bày
và ấn định hình phạt. Họ giống các nghiệp đoàn bảo vệ hội viên của mình nhiều hơn là
một tổ chức thúc đẩy các sáng kiến kinh doanh.
Các guild liên kết với các “công ty được cấp phép”. Công ty này là một hội của
các thương gia độc lập được chính quyền ban cho độc quyền kinh doanh tại một thị
trường nước ngoài nào đó. Các công ty được cấp phép có cách quản lý nội bộ giống
như các guild. Thỉnh thoảng họ cũng kết hợp thành một tổ hợp (consortia) để tạo sức
mạnh mặc cả về giá chuyên chở hoặc giá nguyên liệu. Ở Anh năm 1248 có một công
ty loại này tên là Staple of London. Nó được nhà vua cho phép kiểm soát việc xuất
khẩu dạ; đến năm 1357 được cho quyền thu thuế quan về xuất khẩu dạ, bù lại công ty
tài trợ cho vua Edward III trong cuộc chiến tranh với Pháp. Chính quyền dành cho
công ty được cấp phép một số đặc quyền và sự bảo đảm về an ninh để nó phát triển
giống như ngày nay các chính phủ dành cho các công ty lớn về các hợp đồng về quốc
phòng vậy.
Đến thế kỷ 16 và 17 đã có nhiều công ty được cấp phép xuất hiện và mang tên

của các lãnh thổ mà chúng được độc quyền mua bán. Các công ty được cấp phép là
một nổ lực phối hợp giữa chính quyền và các thương gia để chinh phục những vùng
đất mới mà Columbus, Magellan và Vasco De Gama đã khám phá và chúng xuất phát
từ vài nước chính như Anh, Pháp, Hà Lan. Những công ty ấy đã may mắn được các
vua dành cho độc quyền mua bán với các vùng này vùng nọ trên thế giới và có khi họ
phải đánh nhau khi kinh doanh như trường hợp của hai công ty East India của Anh và
công ty cùng tên của Hà Lan ở Indonesia.
Các công ty được cấp phép rút ra hai ý tưởng của thời Trung cổ là bán cổ phiếu
trên thị trường tự do và tính trách nhiệm hữu hạn dành cho các hội viên. Vì vậy họ
cũng được gọi là công ty được cấp phép. Chuyện doanh nghiệp bán cổ phiếu để gom
vốn đã có từ thế kỷ 13. Khắp châu Âu người ta đã từng bán cổ phiếu của các doanh
nghiệp khai mỏ và đóng tàu; tuy nhiên các công ty được cấp phép đã đẩy việc bán cổ
phần lên tột đỉnh. Việc cho người đầu tư hưởng một trách nhiệm hữu hạn là quan trọng
vì quá trình xâm chiếm thuộc địa chứa đầy rủi ro mà không cho người ta hưởng như
thế thì không thể thu hút họ bỏ vốn. Người đầu tư phải được bảo vệ.
Các công ty được cấp phép đã phục vụ đắc lực cho chủ nghĩa thực dân Âu châu.
Lịch sử cận kim nhắc đến công ty East India Company của Anh. Nó được thành lập
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 15

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

ngày 31/10/1600 bởi một nhóm có 218 người, và được cấp phép độc quyền kinh doanh
trong vòng 15 năm ở vùng Đông Ấn, các quốc gia và hải cảng ở Á châu, Phi châu và

Mỹ hay bất kỳ địa điểm nào như thế nằm ngoài Mũi Hảo Vọng và eo biển Magellan.
Sau ngày được cấp phép công ty ấy đã cử một đoàn tàu gồm 5 chiếc lên đường. Nó đã
chinh phục Ấn Độ, trở thành một trong những đế quốc và chỉ giải thể ngày 1/6/1874
khi giấy phép lần sau cùng không được gia hạn.
Việc các công ty bán cổ phần trên thị trường đã tạo ra những sự lũng đoạn thi
trường, cơn sốt giá và phá sản do các tay đầu cơ gây ra. Có hai vụ đáng kể, một là vụ
của công ty Mississippi Company ở Pháp năm 1720 và South Sea Company ở Anh
cùng năm. Sau vụ này Quốc Hội Anh đã ra luật hạn chế việc thành lập công ty cổ
phần, đưa ra nhiều điều kiện để được thành lập, bị buộc phải xin phép và thời hạn hoạt
động chỉ từ 20 – 50 năm. Một mặt khác các công ty được cấp phép chỉ dành riêng cho
lĩnh vực kinh doanh quốc tế, còn những ngành hoạt động khác ở Anh vào lúc đó thì
người ta vẫn sử dụng hình thức hùn hạp, chịu trách nhiệm liên đới. Hai lĩnh vực hoạt
động đáng kể nhất là buôn bán nô lệ và sản xuất các mặt hàng công nghiệp.Hình thức
này tuy có những bất tiện về trách nhiệm, về giải thể khi có một thành viên chết,
nhưng nó bảo đảm cho chủ nhân sáng lập kiểm soát được việc kinh doanh trọn vẹn nên
vẫn được ưa dùng. Do thực tế này và cũng vì những biến cố đã nêu nên việc thành lập
công ty cổ phần ở Anh giảm và được doanh nhân chuyển sang Mỹ.
Ở Mỹ, công ty cổ phần phát triển rất mạnh. Lúc đầu là vì phải xây dựng đường xe
lửa, sau này là để thiết lập mạng lưới phân phối và bán lẻ trên lãnh thổ bao la của Mỹ.
Chính do yêu cầu tài trợ cho các công ty làm đường ray xe lửa mà thị trường chứng
khoán ở New York đã phát triển. Năm 1811, bang New York ban bố luật về tính trách
nhiệm hữu hạn dành cho các công ty sản xuất. Nhờ có luật này, tiền ùn ùn đổ về New
York và tính hạn hữu kia trở thành phổ biến vì bang nào không dùng đến nó là không
thu hút được vốn.
Từ sự phát triển kinh tế của Mỹ các nước ở Âu châu thấy phải đuổi theo và họ
giảm bớt sự kiểm soát đối với công ty. Ở Pháp ngoài công ty nặc danh phải có phép
của chính quyền khi thành lập thì họ lập ra loại hình societe en commandite par actions
(hợp hội tư cổ phần) cho phép những người không tham gia vào việc quản lý cơ sở
được hưởng chế độ trách nhiệm hữu hạn.
Ở Anh chính quyền cũng từ từ nới lỏng luật lệ dành cho công ty. Năm 1825,

ngoài những luật khác, họ bỏ luật hạn chế công ty cổ phần đã ra năm 1720. Từ năm
1830 đường sắt được lập giữa nhiều địa phương, nhiều công ty ra đời; họ bán cổ phần
trên thị trường; và để cho hấp dẫn họ bán cổ phiếu ưu đãi, nhưng không ở London mà
ở các tỉnh khác. Ngoài ra các công ty điện tín, viễn thông cũng phát triển. Các sự kiện
này thúc đẩy Quốc hội Anh phải ra luật để đưa công ty cổ phần vào trật tự. Luật về
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 16

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

công ty cổ phần được ban hành năm 1844. Theo đó các công ty muốn thành lập không
phải xin phép mà chỉ cần đăng ký. Tuy nhiên luật này không cho công ty được hưởng
tính trách nhiệm hữu hạn. Sự hạn chế này phản ánh sự nghi ngờ của dư luận về công ty
cổ phần lúc đó. Tuy nhiên vào những năm 1850 có hơn 40 công ty của Anh sang nước
Pháp để lập dù chi phí thành lập rất cao. Chính phủ Anh sợ mất doanh nghiệp nên năm
1855 ra luật về tính trách nhiệm hữu hạn dành cho các công ty đã được thành lập theo
luật về công ty cổ phần. Cuối cùng cả hai luật kia được sáp nhập thành một năm 1862.
Vào lúc ấy, nước Anh là bá chủ về hàng hải và là một cường quốc trên thế giới.
Luật công ty của Mỹ cũng chịu ảnh hưởng của Anh do nguồn gốc hình thành nước
Mỹ. Các nước trong khối thịnh vượng chung ngày nay có luật công ty giống nước
Anh.
Riêng Pháp và Đức đi theo con đường khác do khác biệt về văn hóa. Công ty của
Đức bị luật quy định chặt chẽ và không uyển chuyển như công ty của Anh và Mỹ. Ở
Pháp, năm 1807 bộ luật Napoleon thiết lập một nền tảng cho công ty bằng cách cho

lập hội hợp tư cổ phần và đến năm 1863, thì luật công ty trách nhiệm hữu hạn ra đời.
Như lịch sử đã cho thấy công ty cổ phần là phương thức phát triển cao nhất cho
đến nay của loài người để huy động được nhiều vốn nhất cho kinh doanh và qua đó
làm cho nền kinh tế của mỗi quốc gia phát triển.
1.1.3.2. Lịch sử hình thành công ty cổ phần ở Việt Nam
Công ty cổ phần ở Việt Nam ra đời tương đối muộn so với các nước phát triển
trên thế giới. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân: chiến tranh kéo dài và liên tục,
hậu quả để lại qua nặng nề, trình độ dân trí còn thấp nên chưa bắt kịp trình độ khoa
học kỹ thuật của thế giới…Vì thế, pháp luật điều chỉnh cũng muộn hơn so với hoạt
động thương mại.
Vào thời kỳ pháp thuộc, Luật thương mại của Pháp được áp dụng ở Việt
Nam.Luật về công ty lần đầu tiên được quy định trong “dân luật thi hành tại các Tòa
án Bắc kỳ” khoảng năm 1931, trong đó nói về “Hội buôn”. Đạo luật này chia hội buôn
lúc bấy giờ thành hai loại: hội người và hội vốn
+ Hội người được chia thành:
 Hội hợp danh (công ty hợp danh);
 Hội hợp tư (công ty hợp vốn đơn giản);
 Hội đồng lợi (công ty hợp danh)
+ Hội vốn được chia thành:
 Hội vô danh (công ty cổ phần)
 Hội hợp cổ (công ty hợp vốn đơn giản cổ phần)
Sau cách mạng tháng Tám và chín năm kháng chiến chống thực dân pháp, Chính
phủ đã ban hành sắc lệnh xóa bỏ mọi hạn chế của chế độ thực dân Pháp đối với các thủ
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 17

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

tục đăng ký kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam. Chính phủ cũng đồng ý để
các công ty ngoại quốc tiếp tục tiến hành các hoạt động kinh doanh như trước. Đây là
lần đầu tiên Việt Nam xuất hiện loại hình doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Thời kỳ này, các chủ doanh nghiệp cũng đóng góp nhiều công sức và tài sản cho cuộc
kháng chiến. Điểm khác biệt lớn nhất trong thời kỳ này là các loại hình doanh nghiệp
từ chỗ chịu sự điều chỉnh của luật Pháp sang chịu sự điều chỉnh của luật nước Việt
Nam
Sau năm 1954, đất nước bị chia cắt thành hai miền, dẫn đến có hai thệ thống pháp
luật khác nhau. Ở miền Bắc bắt đầu xây dựng nền kinh tế kế hoạch tập trung với hai
thành phần kinh tế khác nhau là kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể, do đó không có
công ty tồn tại và không có luật công ty. Ở miền Nam lúc bấy giờ cung đang diễn ra
cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước nên cũng chưa có luật công ty cụ thể.
Sau năm 1975 đất nước được hoàn toàn thống nhất, các doanh nghiệp có nguồn
gốc sở hữu ngoài nhà nước và tập thể không được phép tồn tại, chỉ có các doanh
nghiệp quốc doanh và các cơ sở sản xuất sở hữu tập thể và hợp tác xã được phép hoạt
động. Tính đến năm 1986, ở Việt Nam có khoảng 10.000 doanh nghiệp quốc doanh,
một con số rất nhỏ so với 65 triệu dân3.
Năm 1986, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (12/1986), Đảng ta quyết định
xây dựng đường lối phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa
có sự quản lý của nhà nước. Xóa bỏ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp, có thể nói
rằng bước phát triển này có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với nền kinh tế nói chung
và các doanh nghiệp nói riêng. Ngày 21/12/1990, Quốc hội nước ta đã thông qua luật
công ty và doanh nghiệp tư nhân… Đã góp phần đáng kể vào việc đổi mới và phát
triển nền kinh tế đất nước. Tuy nhiên trong qua trình thực hiện thì Luật công ty năm
1990 đã bộc lộ nhiều thiếu sót, hạn chế và không còn phù hợp với tình hình phát triển
kinh tế của đất nước. Để khắc phục và hạn chế những thiếu sót đó ngày 12/6/1999

Quốc hội đã thông qua luật Luật doanh nghiệp năm 1999 và ngày 29/11/2005 Quốc
hội đã thông qua Luật doanh nghiệp 2005. Đây là những văn bản có ý nghĩa rất lớn
đến việc điều chỉnh và tác động đến quá trình phát triển của công ty cổ phần ở Việt
Nam.
1.1. Cổ phần (cổ phiếu), trái phiếu trong công ty cổ phần
Theo Luật Doanh nghiệp, công ty cổ phần có quyền phát hành các loại chứng
khoán trong công chúng: đó là cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ,… Các chứng khoán
này còn được gọi là các “giấy tờ có giá” bởi vì đó là những chứng chỉ có giá trị như

3

Lê Minh Toàn, Những điều cần biết về luật doanh nghiệp, NXB chính trị quốc gia,năm 2003,trang 46.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 18

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

động sản; đặc tính của nó là có thể chuyển nhượng một cách dễ dàng bằng cách trao
tay hay bằng chuyển khoản4.
1.1.1. Cổ phần (Cổ phiếu)
Cổ phần về pháp lý là quyền lợi của thành viên trong công ty cổ phần và được cụ
thể hóa bằng một cổ phiếu.
Chỉ công ty cổ phần là được phát hành cổ phiếu, và đa số các công ty này không

phát hành các loại giấy tờ có giá khác. Do đó, cổ phiếu là loại giấy tờ có giá quan
trọng nhất.
1.2.1.1. Đặc tính của cổ phần5
Mệnh giá cổ phần được ghi trong Điều lệ và là một phần của vốn điều lệ. Nếu
vốn điều lệ là 1.000.000.000đ chia làm 10.000 cổ phần thì mệnh giá cổ phần là
100.000đ. Nhưng công ty có thể có những cổ phần với mệnh giá khác, ví dụ như
trường hợp tăng vốn. Luật Doanh nghiệp không ấn định mệnh giá tối thiểu của cổ
phần, tuy nhiên công ty không được phát hành cổ phiếu không có mệnh giá. Có khi
công ty muốn giảm bớt số lượng cổ phiếu trên thi trường bằng cách gom các cổ phần
lại, do đó mệnh giá cổ phiếu sẽ tăng lên: nếu gom các cổ phần 10.000đ thành cổ phần
50.000đ thì một cổ phần mới bằng năm cổ phần cũ; cổ đông có 20 cổ phần cũ sẽ nhận
được 4 cổ phần mới. Cổ đông nào không đủ năm cổ phần cũ để được nhận nhận trọn
một cổ phần mới thì phải mua thêm hoặc bán đi.
Mệnh giá của cổ phiếu khác với giá trị thực tại của cổ phiếu. Giá thực tại của cổ
phiếu là tổng số tích sản thuần (tích sản gộp trừ đi tiêu sản) chia cho tổng số cổ phần
của công ty. Nếu công ty có lập quỹ dự trữ thì giá trị thực tại sẽ cao hơn mệnh giá;
nhưng nếu công ty chịu lỗ thì mệnh giá sẽ lớn hơn. Nếu công ty có vốn điều lệ là
1.000.000.000đ chia thành 10.000 cổ phần, và một tích sản là 2.400.000.000đ:
Mệnh gia cổ phiếu là:
1.000.000.000 : 10.000 = 100.000đ
Trong khi đó giá trị thực lại là:
2.400.000.000 : 10.000 = 240.000đ
Nếu cổ phần được bán trên thị trường chứng khoán, thì giá cổ phiếu do thị trường
quyết định; giá này tùy thuộc vào mức cung cầu và cho phép dự đoán trước về tương
lai của công ty.
Cổ phiếu tượng trưng cho một phần vốn điều lệ không thể bị phân chia, đó là
nguyên tắc tính bất khả phân của cổ phần. Trường hợp cổ phần thuộc quyền sở hữu
không phân chia của nhiều người, nguyên tắc bất khả phân của cổ phiếu đối với công
ty đưa đến hậu quả là mọi quyền lợi liên quan đến cổ phần phải được hành xử theo
4

LS. Nguyễn Mạnh Bách, Quy định của pháp luật về các công ty thương mại,NXB Tổng hợp Đồng Nai năm
2006, trang 125.
5
LS. Nguyễn Mạnh Bách, Quy định của pháp luật về các công ty thương mại, NXB Tổng hợp Đồng Nai năm
2006, trang 125-128.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 19

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

nguyên tắc nhất trí. Do đó, các đồng sở hữu chủ cổ phần không phân chia sẽ được một
người trong số họ thay mặt trong Đại hội đồng. Tuy nhiên, các đồng sở hữu chủ đều có
tư cách là thành viên công ty và họ phải được triệu tập để tham dự Đại hội đồng nếu là
thành phần ký danh.
Một vấn đề đặc ra là: công ty có thể tự do mua lại cổ phần của chính mình hay
không? Điều này rất có lợi cho công ty: công ty có thể nâng giá cổ phiếu của mình
bằng cách mua vào hoặc làm giảm giá bằng cách bán ra các cổ phiếu đang năm giữ.
Công việc đầu cơ này có thể rất tai hại cho các nhà đầu tư. Ngoài ra, về pháp lý công
ty không thể trở thành cổ đông của chính mình, cũng như một người không thể vừa là
chủ nợ vừa là con nợ của chính mình. Do đó, nguyên tắc là công ty không thể là chủ
sở hữu các cổ phần của chính mình. Nguyên tắc này có các ngoại lệ sau đây:
- Cổ đông biểu quyết phản đối quyết định của Đại hội đồng về việc tổ chức lại

công ty hoặc thay đổi quyền và nghĩa vụ của cổ đông quy định tại Điều lệ công ty, có
quyền yêu cầu công ty mua lại cổ phần của mình. Công ty phải mua lại cổ phần với giá
thị trường hoặc theo quy định của Điều lệ. Trường hợp không thỏa thuận được thì các
bên có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết6.
- Công ty có quyền mua lại không quá 30% tổng số cổ phần phổ thông đã bán,
một phần hoặc toàn bộ cổ phần loại khác đã bán7.
Việc công ty mua lại cổ phần thường xảy ra khi công ty quyết định giảm vốn mặc
dù không bị lỗ, hoặc bằng hành động ấy công ty muốn điều hòa thị trường chứng
khoán đối với cổ phiếu của công ty. Sự can thiệp của công ty nhằm khống chế các
thăng trầm quá đáng của giá thì trường và giúp công ty dễ dàng thực hiện kế hoạch
gom cổ phần sau này.
Tuy nhiên, để tránh xảy ra hành vi đầu cơ hoặc ít nhất cũng giới hạn rủi ro này,
Luật đề ra các quy định chặt chẽ cho việc mua cổ phần:
- Việc mua lại trên 10% tổng số cổ phần đã bán phải được Đại hội đồng quyết
định. Nếu dưới tỷ lệ này thì do Hội đồng quản trị quyết định.
- Giá mua lại do Hội đồng quản trị quyết định. Đối với cổ phần phổ thông giá
mua lại không được cao hơn giá thị trường tại thời điểm mua lại. Đối với cổ phần khác
nếu Điều lệ công ty không quy định hoặc công ty và bên bán không thỏa thuận, thì giá
mua lại không được thấp hơn giá thị trường.
- Quyết định mua lại cổ phần phải được thông báo đến tất cả các cổ đông bằng
văn thư bảo đảm.
- Công ty chỉ được quyền thanh toán cho cổ đông giá cổ phần được mua lại nếu
việc này không khiến công ty mất khả năng thanh toán các khoản nợ và các nghĩa vụ
6
7

Điều 90 Luật Doanh nghiệp 2005.
Điều 91 Luật Doanh nghiệp 2005.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 20

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

tài sản khác của công ty8. Sự ngăn cấm này nhằm bảo vệ quyền lợi của các chủ nợ của
công ty: bằng biện pháp mua lại cổ phần của cổ đông công ty đang gặp khó khăn có
thể tìm cách tẩu tán tài sản của công ty khỏi việc kê biên của chủ nợ.
- Sau khi thanh toán hết số cổ phần mua lại, nếu tổng giá trị tài sản được ghi
trong sổ sách kế toán của công ty giảm hơn 10% thì công ty phải thông báo điều đó
cho tất cả chủ nợ biết.
1.2.1.2. Các loại cổ phần9
Người ta phân loại các loại cổ phần theo tính chất của việc góp vốn (cổ phần
bằng tiền hay bằng tài sản khác), hay theo các quyền lợi dành cho chủ sở hữu (cổ phần
phổ thông hay cổ phần ưu đãi).
Chủ sở hữu cổ phần được cấp một giấy chứng nhận gọi là cổ phiếu; cổ phiếu có
thể là ký danh (có ghi tên chủ sở hữu) hay không ký danh (còn gọi là cổ phiếu trao
tay).
Tên cổ đông được ghi trong sổ đăng ký cổ đông của công ty, mọi việc chuyển
nhượng cổ phiếu phải được đăng ký vào sổ này. Việc chuyển nhượng được thực hiện
bằng văn bản hoặc bằng cách trao tay cổ phiếu, tên của người nhận chuyển nhượng
được ghi vào sổ đăng ký cổ đông. Cổ phiếu là một loại giấy tờ có giá tham gia vào thị
trường chứng khoán bên cạnh trái phiếu và những giấy tờ có giá khác.
Cổ phần ưu đãi dành cho các chủ sở hữu các quyền lợi mà cổ đông phổ thông
không có. Cổ phần ưu đãi có thể được tạo lập ngay khi thành lập công ty, nhưng thông

thường thì loại cổ phần này được tạo lập nhân dịp tăng vốn công ty, đó là một biện
pháp giúp cho việc tăng vốn thành công. Luật Doanh nghiệp dự liệu 3 loại: cổ phần ưu
đãi biểu quyết, cổ phần ưu đãi cổ tức, cổ phần ưu đãi hoàn lại (Điều 78 Luật Doanh
nghiệp 2005)
- Cổ phần ưu đãi biểu quyết là cổ phần có số phiếu biểu quyết nhiều hơn so với
cổ phần phổ thông. Chỉ có tổ chức được chính phủ ủy quyền và cổ đông sáng lập được
quyền nắm giữ cổ phần ưu đãi biểu quyết.Ưu đãi biểu quyết của cổ đông sáng lập chỉ
có hiệu lực trong ba năm kể từ ngày công ty được cấp chứng nhận đăng ký kinh doanh
- Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết được quyền tham gia Đại hội đồng
cổ đông và các quyền khác như cổ đông phổ thông nhưng không được quyền chuyển
nhượng cổ phần này cho người khác.
- Cổ phần ưu đãi cổ tức là cổ phần được trả cổ tức với mức cao hơn so với cổ tức
của cổ phần phổ thông hoặc mức ổn định hàng năm. Cổ tức được trả cho loại cổ phần
này được ghi trên cổ phiếu và gồm hai phần: cổ tức cố định và cổ tức thưởng. Theo
Điều 81 Luật Doanh nghiệp 2005 thì cổ tức cố định không phụ thuộc vào kết quả kinh
8

Điều 92 Luật Doanh nghiệp 2005.
LS. Nguyễn Mạnh Bách, Quy định của pháp luật về các công ty thương mại,NXB Tổng hợp Đồng Nai năm
2006, trang 129-132.
9

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 21

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

doanh của công ty, nghĩa là cổ đông vẫn được trả cổ tức dù công ty không có lãi.
Trong trường hợp này, việc trả cổ tức chỉ có thể thực hiện bằng cách trích từ vốn điều
lệ hoặc các quỹ dự trữ, như thế sẽ làm giảm các tài sản vốn là vật bảo đảm cho các chủ
nợ của công ty. Thực ra cổ đông ưu đãi cổ tức được ưu tiên trả cổ tức dù rằng lãi của
công ty không đủ để trả cổ tức cho tất cả các cổ đông khác.
- Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi cổ tức có các quyền như cổ đông phổ thông
nhưng không được tham dự và biểu quyết tại Đại hội đồng cổ đông, không có quyền
đề cử người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát.
Người được quyền mua cổ phần ưu đãi cổ tức do Điều lệ công ty quy định hoặc
do Đại hội đồng cổ đông quyết định.
- Cổ phần ưu đãi hoàn lại là cổ phần sẽ được công ty hoàn lại vốn bất cứ lúc nào
theo yêu cầu của chủ sở hữu hoặc theo các điều kiện được ghi tại cổ phiếu (Điều 83
Luật Doanh nghiệp 2005). Cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi hoàn lại có các quyền như
cổ đông phổ thông nhưng không được quyền tham dự và biểu quyết tại Đại hội đồng
cổ đông và không có quyền cử người vào Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát. Người
nắm giữ loại cổ phần này do Điều lệ công ty quy định hay do Đại hội đồng cổ đông
quyết định.
- Cổ phần bằng tiền và cổ phần cổ phần bằng tài sản khác.
Sự phân biệt căn cứ trên bản chất của việc góp vốn. Cổ phần bằng tiền khi giá cổ
phần được thanh toán bằng tiền hay bằng bù trừ một khoản nợ; hoặc khi việc phát
hành cổ phần là hậu quả của việc nhập vào vốn điều lệ các quỹ dự trữ và tiền lãi của
công ty. Ngược lại, tất cả các cổ phần khác đều là cổ phần bằng tài sản như: quyền sử
dụng đất, bất động sản, hàng hóa, bằng sáng chế… Cổ phần bằng tài sản phải được
chuyển nhượng một lần cho công ty, trong khi cổ phần bằng tiền có thể chỉ phải thanh
toán phân nửa khi đăng ký.
1.1.1. Trái phiếu10
Trái phiếu là chứng khoán có thể chuyển nhượng được, trong đó ghi nhận một

khoản vay dài hạn của một công ty. Người sở hữu trái phiếu có mệnh giá bằng nhau thì
có trái quyền giống nhau.
* Ưu điểm:
Việc phát hành trái phiếu có nhiều lợi ích đối với công ty. Bằng biện pháp này
công ty có thể có được những số tiền lớn mà không gặp các khó khăn như: người sở
hữu trái phiếu chỉ là một chủ nợ, như vậy số cổ đông sẽ không tăng thêm và sẽ không
làm đảo lộn thành phần trong các phiên họp Đại hội đồng cổ đông. Lãi suất khoản vay
có thể thấp hơn lãi suất ngân hàng và công ty cũng có thể duy trì sự độc lập của mình
hơn trước một số các chủ nợ tản mát thay vì một chủ nợ duy nhất là ngân hàng vốn là
10

LS. Nguyễn Mạnh Bách, Quy định của pháp luật về các công ty thương mại,NXB Tổng hợp Đồng Nai năm
2006, trang 142-144.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 22

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

nhà cho vay chuyên nghiệp. Ngoài ra, về phương diện thuế, tiền lãi mà công ty phải trả
cho các trái phiếu được trừ vào lợi tức chịu thuế, đây là một lợi điểm quan trọng so với
cổ tức trả cho các cổ đông.
Đối với người sở hữu trái phiếu họ sẽ nhận được hàng năm một khoản lãi có thể
cao hơn lãi xuất ngân hàng; trong khi đó nếu là cổ đông thì chưa chắc gì năm nào cũng

được chia cổ tức. Mặt khác, chủ sở hữu trái phiếu chắc chắn được hoàn lại mệnh giá
trái phiếu, trong khi giá cổ phiếu có thể thấp hơn mệnh giá của nó.
*Nhược điểm:
Trong thời kỳ lạm phát hiện nay thì lợi ích của người mua trái phiếu chỉ là giả tạo
vì khi được hoàn vốn họ chỉ được nhận lại đúng mệnh giá của trái phiếu trong khi giá
trị của tiền tệ đã giảm sút. Ngoài ra, trong trường hợp lãi suất tăng, các trái phiếu cũ
được phát hành với lãi suất thấp sẽ mất giá trên thị trường chứng khoán.
Về phía công ty, việc phát hành trái phiếu để vay vốn không phải lúc nào cũng có
lợi. Một mặt, không như đối với cổ tức, công ty phải trả lãi hàng năm dù rằng bị lỗ,
điều này khiến công ty sẽ phải vay để trả lãi cho khoản vay cũ, như vậy sẽ gây rất
nhiều tốn kém cho công ty. Mặt khác, trong giai đoạn lãi suất trên thi trường tiền tệ hạ
thấp, công ty nếu không dự liệu việc trả nợ trước thời hạn có thể phải tiếp tục trả lãi
cao trong khi nếu phát hành trái phiếu mới thì sẽ chỉ phải trả một lãi suất thấp hơn.
Theo điều 88 Luật Doanh nghiệp 2005, Công ty cổ phần có quyền phát hành trái
phiếu, trái phiếu chuyển đổi và các trái phiếu khác theo quy định của pháp luật và Điều
lệ công ty. Trái phiếu thường và trái phiếu có thể chuyển đổi là hai loại trái phiếu
thông dụng nhất mà chúng ta sẽ lần lượt xem xét sau đây.
1.1.1.1. Trái phiếu thường
Hội đồng quản trị là cơ quan có quyền quyết định về chiến lược phát triển công
ty, do đó là cơ quan quyết định việc phát hành trái phiếu, giá trái phiếu, tổng giá trị trái
phiếu và thời điểm phát hành. Luật Kinh doanh không quy định các điều kiện để phát
hành trái phiếu cũng như tổng giá trị tối thiểu hay tối đa của trái phiếu. Tuy nhiên, theo
Điều 85 Luật Doanh nghiệp 2005, công ty không được quyền phát hành trái phiếu
trong các trường hợp sau đây:
- Không thanh toán đủ gốc và lãi của trái phiếu đã phát hành, không thanh toán
hoặc thanh toán không đủ các khoản nợ đến hạn trong ba năm liên tiếp trước đó.
- Tỷ suất lợi nhuận sau thuế bình quân của 3 năm liên tiếp trước đó không cao
hơn mức lãi suất dự kiến trả cho trái phiếu định phát hành.
Mệnh giá của trái phiếu bằng tổng giá trị khoản vay chia cho số trái phiếu được
phát hành. Giá phát hành có thể thấp hơn mệnh giá nếu có một khoản thưởng phát

hành. Để thu hút người mua công ty có thể phát hành trái phiếu dưới giá: trái phiếu
mệnh giá 1000 được bán với giá 990. Chênh lệch 10 gọi là thưởng phát hành, bù lại thì
GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 23

SVTH: Hồ Thanh Sơn

Luận văn tốt nghiệp

Quy chế pháp lý về cổ đông trong công ty cổ phần

lãi suất loại trái phiếu thường thấp hơn. Trên nguyên tắc công ty chỉ phải hoàn trả cho
chủ sở hữu trái phiếu một số tiền bằng với mệnh giá cổ phiếu. Nhưng trong thời kỳ
lạm phát kết quả này rất tai hại cho người mua trái phiếu; do đó để giảm thiểu rủi ro
này và trấn an dân chúng, công ty có thể phát hành trái phiếu có thưởng: bán theo
mệnh giá nhưng được hoàn trả trên mệnh giá. Trái phiếu mệnh giá 1.000, giao bán
1.000, nhưng sẽ được hoàn trả 1.100 (thưởng lúc hoàn trả).
Tại các quốc gia có thị trường tiền tệ phát triển, con số trái phiếu được phát hành
rất lớn, do đó luật pháp dự liệu là các chủ sở hữu trái phiếu có thể tụ họp nhau lại
thành từng nhóm tổ chức, có người đại diện để bảo vệ hữu hiệu quyền lợi của họ. Chi
phí hoạt động của các nhóm do công ty phát hành trái phiếu gánh chịu. Tại Việt Nam
vấn đề này chưa được luật quy định11.
1.1.1.2. Trái phiếu chuyển đổi
Trong khi chủ sở hữu trái phiếu thường chỉ được quyền nhận một khoản tiền lãi
hàng năm và được hoàn vốn khi đến hạn, thì chủ sở hữu trái phiếu chuyển đổi có nhiều
sự lựa chọn hơn. Chủ sở hữu có quyền lựa chọn trở thành cổ đông của công ty khi kết
quả kinh doanh của công ty có khấm khá. Trong trường hợp này chủ sở hữu trái phiếu
sẽ yêu cầu chuyển trái phiếu thành cổ phiếu hoặc đổi trái phiếu lấy cổ phiếu.

Vấn đề đặt ra ở đây là: việc chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu đương nhiên
dẫn đến công ty phải tăng thêm cổ phần và do đó tăng vốn điều lệ. Vấn đề này không
thuộc thẩm quyền của Hội đồng quản trị mà của Đại hội đồng cổ đông. Ngoài ra nếu
có cổ phần mới thì các cổ đông trên nguyên tắc phải được quyền ưu tiên mua. Như vậy
để giải quyết khó khăn này, việc phát hành trái phiếu chuyển đổi phải do một quyết
định của Đại hội đồng cổ đông trong đó ghi rõ là quyền ưu tiên mua cổ phần mới của
các cổ đông không áp dụng trong trường hợp này.
Ngoài hình thức trái phiếu chuyển đổi công ty có thể phát hành trái phiếu phổ
thông kèm theo phiếu đăng ký mua cổ phần. Loại trái phiếu này khác với trái phiếu
chuyển đổi ở chủ sở hữu không bị bắt buộc lựa chọn hoặc giữ trái phiếu hoặc đổi lấy
cổ phiếu. Thực vậy phiếu đăng ký mua cổ phần có thể tách riêng khỏi trái phiếu và có
thể giao dịch riêng rẽ với trái phiếu. Do đó, chủ sở hữu có quyền lựa chọn rộng rãi hơn
giữa bốn giải pháp:
- Giữ trái phiếu và bán phiếu đăng ký.
- Bán trái phiếu và giữ phiếu đăng ký để chờ đợi cổ phần công ty tăng giá.
- Giữ cả trái phiếu lẫn phiếu đăng ký.
- Bán tất cả12.
11

LS. Nguyễn Mạnh Bách, Quy định của pháp luật về các công ty thương mại,NXB Tổng hợp Đồng Nai năm
2006, trang 144-145.
12
LS. Nguyễn Mạnh Bách, Quy định của pháp luật về các công ty thương mại,NXB Tổng hợp Đồng Nai năm
2006, trang 145-146.

GVHD: Phạm Mai Phương

Trang 24

SVTH: Hồ Thanh Sơn

LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại QUY CHẾ PHÁP lý về cổ ĐÔNG TRONG CÔNG TY cổ PHẦN

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về