LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại QUY ĐỊNH của PHÁP LUẬT về TRÁCH NHIỆM của DOANH NGHIỆP TRONG VIỆC bảo vệ QUYÊN lợi NGƯỜI TIÊU DÙNG
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (554.58 KB, 66 trang )
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT THƯƠNG MẠI
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
KHÓA HỌC: 2007 - 2011
ĐỀ TÀI
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA
DOANH NGHIỆP TRONG VIỆC BẢO VỆ QUYÊN LỢI
NGƯỜI TIÊU DÙNG
Giảng viên hướng dẫn:
ThS. NGUYỄN MAI HÂN
Sinh viên thực hiện:
NGUYỄN THỊ NGỌC HIỀN
MSSV: 5075185
LUẬT THƯƠNG MẠI 2- K33
Cần Thơ
Tháng 11/2010
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-1-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
NHẬN XÉT CỦA QUÝ THẦY, CÔ
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-2-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-3-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU............................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG TRONG VIỆC BẢO VỆ QUYỀN LỢI
NGƯỜI TIÊU DÙNG CỦA DOANH NGHIỆP ......................................................... 4
1.1. Khái niệm người tiêu dùng ................................................................................... 4
1.2. Sự cần thiết của việc đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng ..................................... 5
1.3. Nội dung của việc đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng ......................................... 7
1.3.1. Chủ thể có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ................................. 7
1.3.2. Những quyền cơ bản của người tiêu dùng trong việc bảo vệ quyền lợi chính
đáng của mình ............................................................................................................ 9
1.3.3. Phương thức giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng .................................. 12
1.4. Những quy định cơ bản của các nước trên thế giới trong pháp luật bảo vệ quyền
lợi người tiêu dùng ................................................................................................... 14
1.5. Những nguyên tắc cơ bản khi người tiêu dùng thực hiện quyền lựa chọn hàng hóa,
dịch vụ ...................................................................................................................... 16
CHƯƠNG 2. NHỮNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA
DOANH NGHIỆP TRONG VIỆC BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG ... 18
2.1. Trách nhiệm thông tin kịp thời và chính xác ...................................................... 18
2.1.1. Trách nhiệm thực hiện việc ghi nhãn hàng hóa................................................ 19
2.1.2. Trách nhiệm thông tin trong lĩnh vực quảng cáo ............................................. 20
2.1.3. Trách nhiệm thông tin trong lĩnh vực khuyến mại ........................................... 21
2.2. Trách nhiệm đảm bảo tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng .................................. 25
2.3. Trách nhiệm bảo hành ........................................................................................ 27
2.4. Trách nhiệm bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng ............................................ 30
2.5. Trách nhiệm giải quyết khiếu nại của người tiêu dùng ....................................... 33
CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG ĐỀ XUẤT HOÀN THIỆN NHỮNG
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT NHẰM BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG
VIỆT NAM .............................................................................................................. 36
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-4-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
3.1. Thực trạng vi phạm của các doanh nghiệp trong vấn đề bảo vệ quyền lợi người
tiêu dùng ................................................................................................................... 36
3.1.1. Một số vụ việc điển hình ................................................................................. 36
3.1.2. Nguyên nhân của tình trạng doanh nghiệp vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi
người tiêu dùng ......................................................................................................... 39
3.1.2.1. Những bất cập từ pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.................. 39
3.1.2.2. Sự yếu kém trong nhận thức và phối hợp của các cơ quan quản lý nhà nước
trong công tác bảo vệ người tiêu dùng .......................................................................... 43
3.1.2.3. Hệ thống các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng hoạt động không hiệu quả......... 44
3.1.2.4. Sự yếu kém về ý thức trách nhiệm của doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất
kinh doanh ..................................................................................................................... 45
3.1.2.5. Người tiêu dùng chưa có ý thức cao về việc bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng
của bản thân .................................................................................................................. 46
3.2. Những đề xuất hoàn thiện quy định pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu
dùng ......................................................................................................................... 47
3.2.1. Hoàn thiện khung pháp lý ............................................................................... 47
3.2.2. Nâng cao trách nhiệm và hiệu quả hoạt động của cơ quan thực thi pháp luật... 54
3.2.3. Nâng cao ý thức trách nhiệm của doanh nghiệp............................................... 55
3.2.4. Nâng cao ý thức tự bảo vệ của người tiêu dùng ............................................... 55
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 57
TÀI LIỆU THAM KHẢO
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-5-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong nền kinh tế thị trường, người tiêu dùng là động lực phát triển của sản
xuất kinh doanh nói riêng, của nền kinh tế xã hội nói chung và chính người tiêu dùng
cũng là nhân tố quyết định cho sự phát triển của nền sản xuất, khoa học công nghệ.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng nên
Liên hợp quốc đã đưa ra tám quyền của người tiêu dùng đó là: quyền được đáp ứng
những nhu cầu cơ bản, quyền được an toàn, quyền được thông tin, quyền được lựa
chọn, quyền được lắng nghe, quyền được khiếu nại và bồi thường, quyền được giáo
dục về tiêu dùng và quyền được có môi trường sống lành mạnh và bền vững. Ở nước
ta, Đảng và Nhà nước luôn luôn có chủ trương chính sách hướng về dân và phục vụ
quyền lợi của nhân dân. Pháp luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là cơ sở pháp lý
để kịp thời ngăn chặn các hành vi bất hợp pháp gây ảnh hưởng xấu đến người tiêu
dùng, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của tổ chức, cá nhân kinh doanh và nâng cao
ý thức tự bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng góp phần thúc đẩy tiêu
thụ hàng hóa, sử dụng dịch vụ hiệu quả, tiết kiệm nhằm thúc đẩy kinh tế phát triển
nhanh, bền vững.
Trong pháp luật Việt Nam, quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng được
bảo vệ bằng nhiều cách thức khác nhau, bằng nhiều văn bản pháp luật khác nhau như:
Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999, Bộ luật Dân sự 2005, Luật
cạnh tranh 2004, Luật chất lượng sản phẩm hàng hóa năm 2007, Pháp lệnh về quảng
cáo... và các Nghị định hướng dẫn thi hành. Tuy nhiên, những quy định này vẫn còn
chung chung, các chính sách cũng không thật rõ, nên vẫn chưa tạo lập được cơ chế
thực sự hiệu quả bảo vệ người tiêu dùng. Bên cạnh đó, việc đảm bảo quyền lợi của
người tiêu dùng đòi hỏi một sự thay đổi nhận thức về vai trò của mình từ phía các
doanh nghiệp. Nhiều chủ doanh nghiệp đã bắt đầu thừa nhận sự cần thiết phải quan
tâm đến các lợi ích chung của người tiêu dùng trong hoạt động kinh doanh của họ. Tuy
nhiên, hiện nay, trên thực tế có rất ít doanh nghiệp hoạt động phù hợp với cách nhìn
này. Trong khi đó, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không những là bảo vệ lợi ích của
số đông mà còn làm cho xã hội được văn minh, công bằng hơn, chống lại sự lũng đoạn
của những người sản xuất, kinh doanh không chân chính, ủng hộ những người sản xuất
kinh doanh trung thực, chống lại sự cạnh tranh không lành mạnh, làm cho kinh tế phát
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-6-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
triển, mang lại ấm no, hạnh phúc cho mọi người. Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
chính là để thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh xã hội công bằng văn minh.
Từ những lý do trên, nhận thức được rằng Việt Nam vẫn còn thiếu khung pháp
lý đồng bộ và hiệu quả để bảo vệ người tiêu dùng một cách có hiệu quả nhất. Vì vậy,
người viết đã quyết định chọn đề tài “Quy định của pháp luật về trách nhiệm của
doanh nghiệp trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng” làm đề tài luận văn tốt
nghiệp của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Khi nghiên cứu đề tài này, người viết mong muốn làm rõ những quy định pháp
luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Từ
đó tìm hiểu những nguyên nhân của thực trạng vi phạm quyền lợi người tiêu dùng Việt
Nam hiện nay của doanh nghiệp và đóng góp những giải pháp góp phần hoàn thiện hệ
thống pháp luật Việt Nam trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu
dùng.
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Bảo về quyền lợi người tiêu dùng là một vấn đề rất rộng liên quan đến rất nhiều
lĩnh vực. Vì vậy, trong luận văn tốt nghiệp tác giả chỉ tập trung vào tìm hiểu những
vấn đề chung trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, phân tích trách nhiệm của
doanh nghiệp trong pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hiện hành và Dự thảo
Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng lần năm.
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Người viết đã vận dụng một vài phương pháp nghiên cứu để làm công cụ phục
vụ cho việc nghiên cứu của mình như: phối hợp giữa các phương pháp tổng hợp, phân
tích nghiên cứu lý luận, phương pháp phân tích luật viết và đối chiếu, so sánh sánh
những quy định của pháp luật về cùng một vấn đề, so sánh giữa lý luận và thực tiễn để
thực hiện các mục đích của đề tài.
5. Bố cục của đề tài
Trong bài luận văn này gồm các phần sau:
-
Lời nói đầu
-
Phần nội dung bao gồm 3 chương:
o Chương 1: Những quy định chung trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu
dùng của doanh nghiệp
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-7-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
o Chương 2: Những quy định pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp
trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
o Chương 3: Thực trạng và những đề xuất hoàn thiện những quy định pháp
luật nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam
-
Kết luận
Danh mục tài liệu tham khảo.
Để hoàn thành được bài luận văn này, người viết xin chân thành cám ơn sự
hướng dẫn và đóng góp ý kiến của cô Nguyễn Mai Hân, người đã tận tình hướng dẫn
người viết hoàn thành luận văn tốt nghiệp của mình. Do có phần hạn chế về kiến thức
và kinh nghiệm thực tiễn nên trong quá trình nghiên cứu đề tài người viết sẽ không
tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những ý kiến đóng góp tận tình của
quý Thầy, Cô và các bạn để người viết bổ sung thêm kiến thức và bài luận văn được
hoàn thiện hơn.
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-8-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG TRONG VIỆC BẢO VỆ QUYỀN LỢI
NGƯỜI TIÊU DÙNG CỦA DOANH NGHIỆP
1.1.
Khái niệm người tiêu dùng
Mức độ phát triển và văn minh của một quốc gia không chỉ được đánh giá bằng
tốc độ tăng trưởng của GDP, của thu nhập bình quân đầu người mà còn phụ thuộc vào
giá trị công bằng và khả năng thực thi của pháp luật. Một nền pháp chế văn minh phải
ưu tiên bảo vệ kẻ yếu. Có lẽ vì thế, pháp luật về quyền của người tiêu dùng luôn là một
bộ phận không thể thiếu trong hệ thống pháp luật thương mại của các quốc gia phát
triển và đã trở thành vấn đề pháp lý quốc tế1.
Do đó, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không còn là một vấn đề mới ở các
nước công nghiệp phát triển, đặc biệt là các nước thuộc Liên minh châu Âu, Hoa kỳ,
Nhật Bản, Australia… Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng đã được Liên Hiệp quốc
ghi nhận trong Hướng dẫn về bảo vệ người tiêu dùng năm 1999. Pháp luật đa số các
nước đều ban hành các quy định pháp luật để bảo vệ người tiêu dùng và quy định chi
tiết các quyền lợi được bảo vệ của người tiêu dùng đồng thời cũng quy định trách
nhiệm của các doanh nghiệp đối với người tiêu dùng sản phẩm, dịch vụ của mình.
Cũng như nhiều nước trên thế giới, luật pháp Việt Nam là một trong những
công cụ, phương tiện chủ yếu bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Nhà nước ta đã
ban hành nhiều văn bản pháp luật liên quan đến việc bảo vệ người tiêu dùng. Năm
1999, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh Bảo vệ người tiêu dùng.
Đây có thể coi là một bước ngoặc quan trọng trong công tác bảo vệ người tiêu dùng ở
nước ta, cho thấy sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta đối với công tác này. Để thực
thi Pháp lệnh có hiệu quả, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 69/2001/NĐ-CP ngày 02
tháng 10 năm 2001 Quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu
dùng. Đến năm 2007 do tình hình kinh tế xã hội đã có nhiều phát triển và thay đổi nên
Nghị định số 69/2001/NĐ-CP không còn phù hợp, Chính phủ đã ban hành Nghị định số
55/2008/NĐ-CP ngày 24 tháng 4 năm 2008 thay thế Nghị định số 69/2001/NĐ-CP để
Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được thực thi có hiệu quả hơn. Trong thời
gian này, nhiều văn bản pháp luật khác cũng được ban hành có liên quan trực tiếp hoặc
gián tiếp đến công tác bảo vệ người tiêu dùng như: Luật Thương mại, Luật Cạnh tranh,
Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa…
Hiện nay, trên thế giới có rất nhiều khái niệm về người tiêu dùng, sau đây là
những khái niệm phổ biến nhất:
1
/>
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
-9-
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
-
Theo luật mẫu về bảo vệ người tiêu dùng của Tổ chức quốc tế người tiêu
dùng JOCU (International Organization of Consumer Union) được thành lập ngày
01/04/1960 do năm nước Anh, Mỹ, Hà Lan, Bỉ, Úc kí quyết định thành lập trong “Hội
nghị quốc tế khuyến khích về thử nghiệm người tiêu dùng” tại LaHaye, đến năm 1985
đổi tên thành CI (Consumer International) thì : “Người tiêu dùng có nghĩa là người yêu
cầu hoặc sử dụng hàng hóa hoặc dịch vụ cho những mục đích cá nhân trong gia đình
hay nội trợ”;
-
Theo quy định tại Điều 13 Bộ luật dân sự của CHLB Đức năm 2002:
“Người tiêu dùng là một thể nhân nào đó khi kí kết một giao dịch pháp lý không nhằm
mục đích kinh doanh và cũng không phục vụ hoạt động ngành nghề độc lập của
mình”2.
Theo nước ta trong Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999,
Điều 1 đã quy định “Người tiêu dùng là người mua, sử dụng hàng hoá, dịch vụ cho
mục đích tiêu dùng sinh hoạt của cá nhân, gia đình và tổ chức”.
Có thể thấy được rằng quy định về khái niệm người tiêu dùng theo pháp luật
Việt Nam cũng tương đối giống với một số nước trên thế giới. Chẳng hạn như người
tiêu dùng sẽ được xác định thông qua hành vi và mục đích sử dụng sản phẩm của
mình. Ở góc độ hành vi, người tiêu dùng có thể là người mua, người sử dụng. Tuy
nhiên, người mua không luôn luôn là người sử dụng duy nhất và cuối cùng, họ có thể
chuyển giao quyền sử dụng hoặc có thể là quyền sở hữu cho một chủ thể khác. Dưới
góc độ này, người tiêu dùng còn được hiểu không chỉ là người mua mà còn bao gồm
những người đồng sử dụng hoặc người sử dụng cuối cùng. Xét dưới góc độ mục đích,
người tiêu dùng là người sử dụng sản phẩm dùng cho sinh hoạt cá nhân, gia đình, tổ
chức mà không phải là mục đích phục vụ cho kinh doanh, sản xuất.
1.2.
Sự cần thiết của việc đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng
Từ những năm 90, ở nước ta chính sách phát triển kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa đã khuyến khích các thành phần kinh tế tự chủ trong sản xuất, kinh
doanh, mở rộng và đa dạng hóa các loại hàng hóa - dịch vụ, mở rộng quan hệ quốc
tế… đã tạo cho người tiêu dùng có điều kiện tốt hơn trong việc lựa chọn, mua và sử
dụng hàng hóa, dịch vụ. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực do kinh tế thị trường
mang lại, bản thân nó cũng làm nảy sinh không ít những hành vi vi phạm nghiêm trọng
đến quyền và lợi ích chính đáng của người tiêu dùng như việc sản xuất, kinh doanh
hàng giả, hàng kém chất lượng, quảng cáo gian dối đánh lừa người tiêu dùng… Những
2
/>
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 10 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
hành vi này không những gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn gây bất ổn cho nền
kinh tế và xã hội. Hiện nay, các vụ việc vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng ngày
càng tăng cả về số lượng, quy mô và tính chất3.
Vấn đề đầu tiên phải nói đến là chất lượng hàng hóa. Nạn hàng giả, hàng nhái,
hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng, hàng không đảm bảo vệ sinh an
toàn thực phẩm đang có xu hướng gia tăng ở mức báo động cao như: sữa có chứa
melamine; rượu có chứa độc tố, mỹ phẩm chứa hoá chất không được phép sử dụng,
thực phẩm chứa chất bảo quản, thuốc kích thích tăng trưởng, chứa dư lượng chất
kháng sinh quá mức cho phép, thuốc bảo vệ thực vật không được phép sử dụng…
Trong những tháng cuối năm 2007 và quý I năm 2008, lực lượng Quản lý thị trường
đã bắt giữ gần 120 nghìn mũ bảo hiểm, trong đó có hơn 76.000 mũ nhập lậu và 39.000
mũ giả, kém chất lượng, nhái nhãn mác, không có tem CS. Không những thế, vấn đề
đo lường, cân đong, đo đếm cũng đang là mối quan tâm của người dân, nhất là hàng
hoá rời, lỏng sử dụng phương tiện cân đo trực tiếp. Kết quả kiểm tra cho thấy một số
mặt hàng như xăng dầu bị đong thiếu, taximet được chỉnh chạy nhanh hơn, vàng bị
thiếu tuổi, mua hàng ở các chợ hầu hết bị cân sai, cân thiếu,... Cuộc thanh tra diện rộng
được tiến hành từ tháng 6 đến giữa tháng 8/2008 đã phát hiện hơn 300 trong tổng số
gần 2.000 cơ sở kinh doanh xăng dầu trên phạm vi cả nước có hành vi gian lận khi bán
xăng cho người tiêu dùng. Bên cạnh đó. việc chấp hành các quy định về niêm yết giá
và bán theo giá niêm yết trong kinh doanh hàng hoá và dịch vụ trên thị trường đang có
sự bất cập, nhất là các mặt hàng nhạy cảm đang được xã hội đặc biệt quan tâm như:
thuốc, sắt thép, xi măng, phân bón… Ngoài ra, vấn đề hậu mãi, các dịch vụ bảo hành,
khuyến mại của doanh nghiệp cũng chưa được thực hiện theo đúng các cam kết đã đưa
ra với người tiêu dùng4. Bên cạnh đó, hiện nay, trong bối cảnh toàn cầu hoá, hàng hoá
lưu thông trên thị trường nước ta không chỉ là các hàng hoá do các doanh nghiệp nội
địa sản xuất mà còn là hàng hoá được nhập khẩu từ các quốc gia khác, trong khi hệ
thống kiểm tra, giám sát giai đoạn nhập khẩu còn nhiều bất cập vì thế không loại trừ
khả năng những hàng hoá không rõ nguồn gốc, không bảo đảm chất lượng cũng đang
có mặt trên thị trường Việt Nam.
Vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng còn khá mới mẻ đối với nước ta. Vì
vậy, không những còn rất nhiều người tiêu dùng chưa hiểu rõ được quyền lợi và nghĩa
vụ của mình mà nhiều tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh cũng chưa nhận thức đầy
3
Bộ Tư pháp, Hội đồng thẩm định dự thảo Luật Bảo vệ người tiêu dùng, Báo cáo thẩm định dự thảo Luật Bảo
vệ người tiêu dùng, Hà Nội, ngày 17 tháng 3 năm 2010.
4
/>
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 11 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
đủ vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng để có cách ứng xử thích hợp với người
tiêu dùng. Hơn thế nữa tiêu dùng bao gồm nhiều mặt của đời sống vật chất và tinh thần
của mỗi người nên vấn đề tiêu dùng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có phạm vi
rộng và phức tạp. Những con số thống kê trên chỉ là một phần nhỏ và mới chỉ phản
ánh được phần nào thực trạng xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng.
Do vậy, có thể nói rằng người tiêu dùng Việt Nam hiện đang phải sống trong một môi
trường mà mức độ không an toàn có xu hướng ngày càng gia tăng, quyền và lợi ích
hợp pháp bị vi phạm ngày càng nhiều và chưa được xử lý kịp thời, nghiêm khắc. Do
đó nhà nước ta và toàn xã hội phải coi trọng công tác bảo vệ người tiêu dùng bởi lẽ bảo
vệ người tiêu dùng chính là bảo vệ sự phát triển nhanh và bền vững của xã hội.
1.3.
Nội dung của việc đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng
1.3.1. Chủ thể có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 19995 đã quy định việc bảo vệ
quyền lợi người tiêu dùng là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Cụ thể hơn là việc nhà
nước có vai trò chủ đạo trong việc bảo vệ người tiêu dùng bằng cách phân công nhiệm
vụ và chức năng của các cơ quan quản lý nhà nước. Bên cạnh trách nhiệm của cơ quan
nhà nước, pháp luật còn quy định trách nhiệm của các tổ chức kinh tế, tổ chức chính
trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, đơn vị vũ
trang nhân dân và mọi cá nhân cùng tham gia trong công tác bảo vệ quyền lợi người
tiêu dùng. Cụ thể trách nhiệm của các chủ thể như sau:
-
Trách nhiệm của cơ quan nhà nước:
Sau khi Pháp lệnh ra đời, chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về bảo vệ
người tiêu dùng được giao cho cho Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (từ năm
2000 đến 2004) chịu trách nhiệm thống nhất quản lý trong phạm vi cả nước. Các Sở
Khoa học Công nghệ và Môi trường địa phương chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về
bảo vệ người tiêu dùng tại địa phương. Các Bộ, cơ quan ngang Bộ, các cơ quan thuộc
Chính phủ thực hiện chức năng, nhiệm vụ bảo vệ người tiêu dùng trong phạm vi chức
năng, nhiệm vụ, quyền hạn được phân công.
5
Điều 2 Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 1999 quy định:
Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng là trách nhiệm chung của toàn xã hội.
Cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân và mọi cá nhân có trách nhiệm thực hiện các quy định của Pháp lệnh này
và các quy định khác của pháp luật có liên quan về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn
của mình có trách nhiệm tuyên truyền, giáo dục, động viên nhân dân tham gia các hoạt động bảo vệ quyền lợi
người tiêu dùng và thi hành pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 12 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
Từ năm 2004 đến nay, chức năng quản lý nhà nước về bảo vệ người tiêu dùng
được giao cho Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương) tại Nghị định số
29/2004/NĐ-CP ngày 16 tháng 01 năm 2004 của Chính phủ Quy định chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức bộ máy của Bộ Thương mại. Tiếp nhận nhiệm
vụ này, Bộ Công Thương có nhiệm vụ là cơ quan chuyên trách bảo vệ người tiêu
dùng, Cục quản lý Cạnh tranh được giao nhiệm vụ giúp Bộ Trưởng thực thi pháp luật
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng như quản lý Nhà nước về bảo vệ người tiêu
dùng trong phạm vi cả nước. Điều đó là phù hợp với quy định tại Luật Cạnh tranh,
theo đó Cục Quản lý cạnh tranh cũng có nhiệm vụ điều tra các vụ việc cạnh tranh liên
quan đến hành vi hạn chế cạnh tranh và hành vi cạnh tranh không lành mạnh; xử lý, xử
phạt hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Việc giao nhiệm vụ trên cho Cục Quản lý
cạnh tranh khá là phù hợp, bởi mục tiêu của pháp luật cạnh tranh cũng là bảo vệ người
tiêu dùng (thông qua đảm bảo một môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh
nghiệp). Như vậy, điểm đặc biệt ở đây là đối với cả hai nhóm hành vi cạnh tranh có
thể xâm hại quyền lợi người tiêu dùng, Cục quản lý cạnh tranh tự tiến hành điều tra
hoặc điều tra trên cơ sở đơn khiếu nại của người tiêu dùng theo một thủ tục tố tụng
chặt chẽ, và được xử lý hành vi cạnh tranh không lành mạnh bằng các chế tài của Luật
Cạnh tranh và các chế tài hành chính. Tại các địa phương, Ủy ban nhân dân các tỉnh,
thành phố trực thuộc Trung ương đã giao cho Sở Thương mại (nay là Sở Công
Thương) là cơ quan giúp Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nước
về bảo vệ người tiêu dùng tại địa phương
Bên cạnh các cơ quan nêu trên, hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước bảo vệ
quyền lợi người tiêu dùng còn bao gồm các cơ quan quản lý chuyên ngành như: Bộ
Khoa học và Công nghệ; Bộ Y tế; Bộ Xây Dựng; Bộ Giao thông vận tải; Bộ Văn hóa –
Thông tin; Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn; Bộ Thủy sản; Bộ Bưu chính,
Viễn thông…
- Trách nhiệm của các tổ chức chính trị, chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, xã
hội - nghề nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân:
Theo Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tất cả các loại tổ chức này
đều có trách nhiệm thực hiện các quy định của pháp luật có liên quan về bảo vệ quyền
lợi người tiêu dùng. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của
Mặt trận trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm tuyên truyền,
giáo dục, động viên nhân dân tham gia các hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
và thi hành pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Tuy nhiên, Pháp lệnh cũng
chỉ dừng lại ở quy định chung đó.
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 13 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
Tiếp đó Nghị định số 69/2001/NĐ-CP quy định về việc thành lập Hội Khoa học
kỹ thuật về tiêu chuẩn đo lường chất lượng và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam gọi tắt
là Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, tên giao dịch là VINASTAR
là tổ chức phi chính phủ thực hiện vai trò bảo vệ người tiêu dùng theo quy định của
pháp luật. Tính đến nay, Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam có tổng
cộng 33 Hội thành viên trong cả nước. Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng ở
các tỉnh và thành phố do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố ra quyết định công nhận và
sẽ trở thành thành viên của VINASTAR khi được sự chấp nhận của VINASTAR. Hoạt
động của các Hội Bảo vệ người tiêu dùng đã thúc đẩy và hỗ trợ đắc lực cho các cơ
quan quản lý nhà nước trong công tác bảo vệ người tiêu dùng.
Tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được xác định là tổ chức xã hội được
thành lập trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng, không phân biệt thành phần kinh tế, dân
tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, trình độ, nghề nghiệp; là tổ chức đại diện để bảo vệ quyền
lợi người tiêu dùng theo quy định của pháp luật (Điều 11 Nghị định 55/2008/NĐ-CP).
Các tổ chức này phải hoạt động theo nguyên tắc là tổ chức đại diện cho người tiêu
dùng, không liên quan đến việc khuyếch trương cho bất kỳ tổ chức, cá nhân nào khác,
không quảng cáo cho bất kỳ mục đích thương mại nào trong các hoạt động của mình,
không được khai thác thông tin, hướng dẫn người tiêu dùng nhằm mục đích kinh
doanh, không chịu ảnh hưởng hoặc chịu lệ thuộc bởi việc nhận tài trợ của các tổ chức,
cá nhân trong và ngoài nước trong mọi hoạt động. Đây là các nguyên tắc hoạt động
đặc trưng của một tổ chức xã hội có thể được tiếp nhận bởi Luật về Hội đang được xây
dựng. Tuy nhiên, Nghị định này cũng không trao cho loại hội này một quyền hạn cụ
thể nào cả. Điều lệ các hội loại này tự xác định nhiệm vụ của mình, và đều có cùng nội
dung.
Tóm lại, công tác bảo vệ người tiêu dùng không chỉ đòi hỏi sự phối hợp, thực
hiện của các cơ quan quản lý nêu trên mà còn cần sự tham gia của các cơ quan thông
tin đại chúng cũng như chính bản thân người tiêu dùng vì người tiêu dùng là chủ thể
chính của mối quan hệ giữa họ với người bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ.
1.3.2. Những quyền cơ bản của người tiêu dùng trong việc bảo vệ quyền
lợi chính đáng của mình
Ngày 9 tháng 4 năm 1985, nhờ có những cố gắng vận động không ngừng của
Tổ chức Quốc tế Liên minh người tiêu dùng (nay đã đổi tên thành Quốc tế người tiêu
dùng), Liên Hợp Quốc đã thông qua một tập hợp Các Nguyên tắc chỉ đạo về Bảo vệ
người tiêu dùng (bằng Nghị quyết số 39/248 của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc). Các
nguyên tắc này sau đó được sửa đổi vào năm 1999. Các nguyên tắc này nêu lên các
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 14 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
quyền lợi và nhu cầu của người tiêu dùng trên toàn thế giới và tạo ra một khuôn khổ
mà theo đó các chính phủ, đặc biệt là chính phủ các nước đang phát triển hoặc vừa
giành được độc lập, có thể sử dụng để soạn thảo, hay củng cố chính sách và pháp luật
bảo vệ người tiêu dùng tại quốc gia họ.
Bản Nguyên tắc này của Liên Hiệp Quốc đã vạch ra tám lĩnh vực cơ bản có thể
phát triển các chính sách bảo vệ người tiêu dùng, nay được chuyển thành tám quyền cơ
bản của người tiêu dùng, bao gồm: Quyền được thoả mãn các nhu cầu cơ bản, Quyền
được an toàn, Quyền được chọn lựa, Quyền được thông tin, Quyền được giáo dục tiêu
dùng, Quyền được giải quyết và bồi thường thiệt hại, Quyền được đại diện, Quyền
được hưởng một môi trường lành mạnh và bền vững. Tám quyền cơ bản của người
tiêu dùng đã được thể hiện trên luật bảo vệ người tiêu dùng của hầu hết các nước trên
thế giới. Tuy nhiên, ở nước ta việc thể hiện trong Pháp lệnh bảo vệ người tiêu dùng
năm 1999 ở các Điều 8, Điều 9, Điều 10, Điều 116 còn thiếu và chưa rõ ràng. Có thể
thấy, trong Pháp lệnh quyền được thoả mãn những nhu cầu cơ bản của người tiêu
dùng, quyền được sống trong một môi trường lành mạnh và bền vững, quyền được
giáo dục thì chưa được nói đến nhưng đã được đề cập đến trong Dự thảo Luật Bảo vệ
người tiêu dùng lần 5 và dự kiến sẽ được thông qua ở Kỳ họp sắp tới. Sau đây là tám
nhóm quyền cơ bản của người tiêu dùng:
-
Quyền được lựa chọn
Quyền được lựa chọn là quyền của người tiêu dùng tự do thể hiện ý chí, tự định
đoạt trong việc lựa chọn hàng hoá, dịch vụ mà không phụ thuộc ý chí của người sản
xuất, kinh doanh. Các hành vi không trung thực, tạo ra sự khan hiếm giả tạo để gò ép
người tiêu dùng, việc lợi dụng vị thế thống lĩnh hay độc quyền để khiến người tiêu
dùng bắt buộc phải sử dụng hàng hóa, dịch vụ của mình hoặc thỏa thuận hạn chế cạnh
tranh đều là hành vi vi phạm quyền lựa chọn của người tiêu dùng.
-
Quyền được an toàn
Quyền được an toàn là quyền của người tiêu dùng được an toàn về tính mạng,
sức khoẻ khi sử dụng hàng hoá, dịch vụ. Trong những năm qua, đặc biệt trong thời
gian gần đây, vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm luôn giữ vị trí trọng tâm trong sinh
hoạt của người dân Việt Nam.
Hàng hóa và dịch vụ cung cấp cho người tiêu dùng phải đảm bảo các điều kiện
cơ bản, có thể sử dụng được và không gây hại đến sức khỏe và an toàn cho người tiêu
dùng. Hàng hóa và dịch vụ cung ứng đe dọa đến sức khỏe và an toàn cho người tiêu
6
Xem Điều 8,9,10,11,12 Pháp lệnh bảo vệ người tiêu dùng năm 1999
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 15 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
dùng phải được thu hồi khỏi thị trường theo một quy trình nhanh gọn và đơn giản. Nếu
có các nguy cơ gắn liền với sản phẩm đang được người tiêu dùng sử dụng, người tiêu
dùng cần phải được thông báo kịp thời về chất lượng của sản phẩm để tránh các hậu
quả đe dọa đến sức khỏe, tính mạng của họ có thể gây ra từ các sản phẩm hay dịch vụ
kém chất lượng.
-
Quyền được thông tin
Quyền được thông tin là quyền được hiểu, biết những dữ kiện, dữ liệu cần thiết
cho việc lựa chọn của người tiêu dùng trước những thông tin, quảng cáo, nhãn hiệu sai
lệch. Nếu thông tin không được đảm bảo đồng nghĩa với việc là thị trường không minh
bạch. Trong khi đó, sự minh bạch của thị trường là điều kiện cần thiết để tạo ra một thị
trường cạnh tranh lành mạnh. Vì vậy, cần đảm bảo thông tin cho người tiêu dùng.
-
Quyền được giải quyết và bồi thường thiệt hại
Người tiêu dùng có quyền đòi bồi hoàn, bồi thường thiệt hại khi hàng hoá, dịch
vụ không đúng tiêu chuẩn, chất lượng, số lượng, giá cả đã công bố hoặc hợp đồng đã
giao kết; khiếu nại, tố cáo, khởi kiện theo quy định của pháp luật đối với việc sản xuất,
kinh doanh hàng cấm, hàng giả, hàng hoá, dịch vụ không đúng tiêu chuẩn, chất lượng,
7
số lượng và việc thông tin, quảng cáo sai sự thật .
-
Quyền được đại diện
Quyền được đại diện là quyền của người tiêu dùng trong việc thông qua người
khác hoặc tổ chức khác để bảo vệ quyền lợi của mình. Tổ chức đại diện cho người tiêu
dùng hiện nay đã được thành lập, đó là Hội bảo vệ người tiêu dùng. Bên cạnh đó cơ
chế đại diện cũng đã được quy định trong Bộ Luật Dân Sự năm 2005.
-
Quyền được thoả mãn những nhu cầu cơ bản
Quyền được thoả mãn các nhu cầu cơ bản là quyền được tiếp cận, được đáp ứng
tốt với những hàng hóa, dịch vụ thiết yếu, thoả mãn được các nhu cầu về ăn, uống,
mặc, ở, bảo vệ sức khỏe, giáo dục và vệ sinh. Nhu cầu cơ bản của người tiêu dùng thay
đổi tùy theo điều kiện xã hội, sự phát triển của nền kinh tế, nhưng bao giờ cũng cần đủ
để con người không những tồn tại mà còn có thể phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần.
Để thực hiện được quyền này, cần có những quy định về tiêu chuẩn hoá, đảm bảo đo
lường, thử nghiệm, đảm bảo chất lượng, an toàn vệ sinh đối với các sản phẩm, dịch vụ
đáp ứng các nhu cầu cơ bản về tiêu dùng cho người dân.
7
Quyền được giáo dục về tiêu dùng
Điều 9 Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 16 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
Đây là quyền mà người tiêu dùng được hướng dẫn, giáo dục về tiêu dùng. Làm
cho người tiêu dùng biết về các quyền và trách nhiệm của họ, nâng cao nhận thức về
quan điểm, kỹ năng tiêu dùng để họ trở thành người tiêu dùng khôn ngoan, thận trọng,
có khả năng tự bảo vệ mình trong mọi tình huống. Việc giáo dục người tiêu dùng có
thể được thực hiện bằng nhiều hình thức như cung cấp thông tin, kiến thức thông qua
các ấn phẩm, báo chí, các hội thảo, hội nghị, triển lãm…. Bên cạnh đó người tiêu dùng
còn được giáo dục về trách nhiệm của mình để không những chỉ quan tâm đến bản
thân mình mà còn có trách nhiệm quan tâm đến xã hội để góp phần xây dựng một xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh.
-
Quyền được hưởng một môi trường lành mạnh và bền vững
Quyền được có một môi trường lành mạnh và bền vững là quyền được sống và
làm việc trong một môi trường trong lành, không bị ô nhiễm, không đe dọa tới sức
khỏe của thế hệ hiện tại cũng như các thế hệ tương lai, trong đó họ được an toàn về vật
chất và tinh thần, được sống hòa hợp và thân ái trong cộng đồng, nhân phẩm được tôn
trọng. Để làm được điều đó người tiêu dùng có trách nhiệm bảo vệ môi trường thông
qua hành động tiêu dùng của mình.
1.3.3. Phương thức giải quyết tranh chấp của người tiêu dùng
Ngoài những quyền lợi cơ bản của mình người tiêu dùng còn có trách nhiệm tự
bảo vệ mình và cộng đồng để đảm bảo một môi trường tiêu dùng lành mạnh đã được
quy định ở Điều 128 và Điều 139 Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Khi
quyền lợi của mình bị xâm phạm người tiêu dùng có thể dùng những phương thức sau
để bảo vệ quyền lợi của mình:
-
Thương lượng:
Người tiêu dùng trực tiếp gặp thương nhân cung cấp hàng hóa, dịch vụ bàn
cách giải quyết. Nếu tổ chức, cá nhân cung cấp hàng hóa, dịch vụ không có thiện chí
thương lượng hoặc thương lượng nhưng không giải quyết yêu cầu của người tiêu dùng
hoặc thương lượng thành nhưng không thực hiện nghĩa vụ đối với người tiêu dùng thì
người tiêu dùng phải dùng phương thức khác hiệu quả hơn, có giá trị thi hành cao hơn.
8
Điều 12 Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999 quy định:
Người tiêu dùng có trách nhiệm tự bảo vệ mình trong việc tiêu dùng hàng hoá, dịch vụ; thực hiện đúng hướng
dẫn về phương pháp sử dụng hàng hoá, dịch vụ; không được tiêu dùng hàng hoá, dịch vụ gây tổn hại đến môi
trường, trái với thuần phong mỹ tục, gây nguy hại đến tính mạng, sức khoẻ của mình và cộng đồng.
9
Điều 13 Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999 quy định:
Người tiêu dùng có trách nhiệm phát hiện, tố cáo các hành vi gian dối về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng, nhãn
hiệu hàng hoá, giá cả và các hành vi lừa dối khác của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ,
gây thiệt hại cho mình và cộng đồng theo quy định của pháp luật.
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 17 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
-
Hòa giải thông qua bên thứ ba:
Người tiêu dùng và thương nhân có thể lựa chọn bên thứ ba để làm trung gian
hòa giải tranh chấp. Việc đạt được thỏa thuận sẽ do thiện chí của cả người tiêu dùng và
thương nhân. Sau khi đạt được thỏa thuận, việc thực thi sẽ phụ thuộc vào sự tự nguyện
của thương nhân, biên bản hòa giải không có giá trị thi hành.
-
Khởi kiện ra tòa theo thủ tục tố tụng dân sự:
Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình bị thương nhân xâm hại, người tiêu
dùng có thể khởi kiện ra Tòa theo thủ tục tố tụng dân sự. Quyết định hoặc bản án có
hiệu lực pháp luật sẽ được thi hành theo thủ tục thi hành án dân sự10.
Về việc giải quyết tranh chấp bằng thủ tục trọng tài, Dự thảo và Luật trọng tài
thương mại 2010 cũng có quy định: Tổ chức, cá nhân kinh doanh phải thông báo về
điều khoản trọng tài trước khi giao kết hợp đồng và được người tiêu dùng chấp thuận.
Trong trường hợp điều khoản trọng tài do tổ chức, cá nhân kinh doanh đưa vào hợp
đồng theo mẫu hoặc điều kiện giao dịch chung thì khi xảy ra tranh chấp, người tiêu
dùng là cá nhân có quyền lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp khác; nhà cung
cấp hàng hóa, dịch vụ chỉ được quyền khởi kiện tại Trọng tài nếu được người tiêu
dùng chấp thuận. Trong vụ tranh chấp được giải quyết tại trọng tài, người tiêu dùng và
Tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không phải đưa ra chứng cứ để chứng minh
lỗi của tổ chức, cá nhân kinh doanh; nghĩa vụ chứng minh không có lỗi thuộc về tổ
chức, cá nhân kinh doanh, ngoài các thiệt hại theo quy định của pháp luật, chi phí thuê
luật sư, chi phí ăn, ở, đi lại và chi phí giám định của người tiêu dùng cũng được coi là
chi phí hợp lý để yêu cầu bồi thường thiệt hại. Nội dung, trình tự giải quyết tranh chấp
bằng phương thức trọng tài được thực hiện theo quy định của pháp luật về trọng tài11.
Tóm lại, người tiêu dùng có trong tay rất nhiều sự lựa chọn để có thể bảo vệ lợi
ích hợp pháp của mình nhưng với biện pháp thương lượng và hòa giải sẽ không có giá
trị thi hành nên việc có đảm bảo thực hiện hay không còn phải nhờ vào sự tự giác của
doanh nghiệp, nếu doanh nghiệp không tự giác thi hành thì sẽ dẫn tới mất thời gian của
người tiêu dùng và cũng không đạt được mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng trong tranh
chấp với thương nhân. Khi đó lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp tại Tòa án
sẽ có lợi thế là giá trị thi hành cao nên sẽ bảo đảm khả năng thi hành cao sau khi tranh
chấp được giải quyết. Tuy nhiên, phương thức này yêu cầu nghĩa vụ chứng minh đối
với người tiêu dùng, bên cạnh đó chi phí rất cao so với lợi ích thu được nên đây cũng
10
Bộ Công thương, Báo cáo đánh giá tác động Dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tháng 10/2009
11
Xem thêm Mục 3 Chương VI Dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng lần 5 và Điều 17 Luật Trọng tài
thương mại 2010
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 18 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
chưa phải là phương thức được nhiều người tiêu dùng nhất là những người tiêu dùng là
cá nhân lựa chọn. Lợi ích của việc khiếu nại của người tiêu dùng có thể giúp doanh
nghiệp có cơ hội để hiểu, điều tra và xử lý vấn đề nhờ đó họ có thể cải tiến, thay đổi
cho phù hợp đối với những giao dịch đó và việc khiếu nại chính đáng của người tiêu
dùng còn góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh công bằng, lành mạnh.
1.4.
Những quy định cơ bản của các nước trên thế giới trong pháp luật
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
-
Pháp luật bảo vệ người tiêu dùng ở Anh
Pháp luật Anh có những quy định cụ thể về bảo vệ người tiêu dùng trong các
văn bản luật, thể hiện rõ nhất là trong Luật “Thương mại lành mạnh” với mối quan hệ
nhân quả giữa người tiêu dùng và tự do cạnh tranh. Các văn bản luật Anh đã có những
quy định khắt khe về nghĩa vụ đối với nhà sản xuất và phân phối cũng như hạn chế các
quyền của họ để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng một cách tốt hơn. Trong Luật
hợp đồng, nhà sản xuất hoặc phân phối không được đưa vào hợp đồng các điều khoản
hạn chế hay xoá bỏ trách nhiệm của mình.
Một điểm đáng chú ý là Luật pháp Anh rất coi trọng những lời chào hàng,
quảng cáo thông tin hàng hoá của nhà sản xuất và qua đó ràng buộc trách nhiệm của
nhà sản xuất. Bất kỳ thông tin nào dưới hình thức văn bản, đều là sự bảo đảm nếu
thông tin đó có nội dung hoặc nhằm mục đích ghi nhận nội dung lời hứa hoặc lời cam
đoan về việc về chất lượng hàng hoá hay cam đoan khắc phục những khuyết tật hàng
hoá bằng cách đổi lại cái mới hoặc thay thế từng phần, sửa chữa, bồi thường, cũng có
nghĩa là nhà sản xuất phải chịu trách nhiệm đối với trường hợp hàng hoá trên thực tế
không phù hợp với sự mô tả về hàng mẫu; chất lượng hoặc tính năng sử dụng của hàng
hoá12.
-
Pháp luật bảo vệ người tiêu dùng ở Ấn Độ
Ở Ấn Độ, Luật bảo vệ người tiêu dùng được thực thi vào năm 1986 nhằm hệ
thống hóa các thủ tục pháp lý và luật pháp liên quan đến người tiêu dùng và được xem
như là một trong những thành tựu nổi bật trong quá trình hệ thống hóa của Ấn Độ.
Mục tiêu của Luật này là bảo vệ tốt hơn các quyền lợi của người tiêu dùng - bảo vệ
người tiêu dùng khỏi các hành vi gây thiệt hại như hàng hóa và dịch vụ khuyết tật, các
hành vi thương mại không lành mạnh cũng như các dịch vụ lừa dối hoặc không chính
đáng. Luật này cũng tạo cơ sở pháp lý cho các Ủy ban Bảo vệ người tiêu dùng và đem
lại 6 quyền lợi cho người tiêu dùng: quyền được an toàn, quyền được thông báo, quyền
12
/>
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 19 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
được lựa chọn, quyền được lắng nghe, quyền được bồi thường, và quyền được giáo
dục về tiêu dùng. Cung cấp một cơ chế giải quyết tranh chấp 3 cấp. Người tiêu dùng
có thể gửi khiếu nại lên các “Tòa án Người tiêu dùng có cơ chế đặc biệt” (còn gọi là
Tòa án người tiêu dùng). Cơ chế của Tòa án này như sau: Tòa án quận, các hội đồng
bang, hội đồng quốc gia giải quyết tranh chấp người tiêu dùng. Tùy thuộc vào bản chất
từng vụ việc, khiếu nại có thể được gửi đến bất kỳ cơ quan nào trong ba cơ quan trên.
Các thủ tục trong những vụ kiện này đơn giản hơn rất nhiều so với các thủ tục tòa án
thông thường. Tuy nhiên, bên khiếu nại có thể tự mình đưa vụ việc này ra tòa mà
không cần phải có luật sư. Luật này cũng cho phép khiếu nại tập thể13.
- Luật Bảo vệ người tiêu dùng của Malaysia
Luật quy định về hành vi đưa thông tin sai lệch, dối trá, tuyến bố dối trá của
thương nhân có thể gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng cũng như các hành vi không
lành mạnh đồng thời quy định cụ thể các biện pháp ngăn cản các hành vi sai lệch, dối
trá của thương nhân liên quan đến hàng hóa, dịch vụ và sử dụng lao động cũng như
các hành vi chỉ dẫn sai về giá, quảng cáo mang tính quấy nhiễu. Đưa ra quy định
chung về tiêu chuẩn, về yêu cầu an toàn cho sản phẩm và việc tuân thủ chúng. Luật
dành hẳn một chương quy định về sự vi phạm, chế tài áp dụng cũng như tình tiết giảm
nhẹ trách nhiệm pháp lý và biện pháp khắc phục các hành vi vi phạm. Luật cũng quy
định đến bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng đối với việc bảo hành hàng hóa, dịch vụ
được cung cấp tới người tiêu dùng. Quy định trách nhiệm pháp lý đối với sản phẩm bị
khuyết tật. Người sản xuất hoặc người cung ứng sản phẩm phải bồi thường cho người
tiêu dùng đối với các thiệt hại phát sinh do lỗi hoàn toàn hay một phần lỗi của mình.
Quy định về phương thức giải quyết tranh chấp thông qua cơ quan chuyên giải quyết
những vụ việc liên quan đến người tiêu dùng. Cơ quan này hoạt động dưới sự chỉ đạo
của Bộ Nội thương và Bảo vệ người tiêu dùng14.
Nhìn chung ở các nước phát triển đều đã có một hệ thống các văn bản điều
chỉnh về vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tùy từng nước mà có cách ban hành
luật khác nhau chẳng hạn như một số nước không ban hành luật bảo vệ người tiêu dùng
mà các quy định về bảo vệ người tiêu dùng nằm rải rác tại các văn bản pháp luật chuyên
ngành khác. Còn lại một số nước và vùng lãnh thổ ban hành đạo luật riêng về bảo vệ
người tiêu dùng như Thái Lan, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU, Hoa Kỳ, Canada,
Pháp, Hồng Kông, Ấn Độ, Nga, Nauy, Trung Quốc, Đài Loan, Malaysia, Anh. Bởi vì
điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội ở mỗi nước đều khác nhau nên mỗi nước sẽ có cách
13
14
/>Bộ Công Thương, Cục Quản lý Cạnh tranh, Bản tin Cạnh tranh số 14 - 2010, tr. 18,19,20
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 20 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
ban hành, quy định pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng không giống nhau. Mỗi nước
điều cố gắng căn cứ vào hoàn cảnh đất nước mình để đưa ra những quy định có lợi cho
người dân của mình nhất và còn phải đưa đất nước đi lên, ngày một phát triển hơn.
Mặc dù vậy, vẫn có những bất cập trong mỗi hệ thống pháp luật của các quốc gia,
nhưng nhìn chung ở các nước phát triển hệ thống pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng
ở các quốc gia này luôn có những điểm tiến bộ hơn những nhóm quốc gia kém phát
triển hơn.
Chúng ta nên nghiên cứu học tập những kinh nghiệm trong việc quy định một
số vấn đề của các nước như Malaysia trong chế tài áp dụng đối với nhóm người có
hành vi vi phạm pháp luật bảo vệ người tiêu dùng bằng những chế tài rõ ràng, cụ thể,
hợp lý hơn với những mức phạt cụ thể mới có sức răn đe, phòng ngừa các hành vi vi
phạm. Cần phải quy định trách nhiệm sản phẩm bởi vì không chỉ bảo vệ quyền lợi
người tiêu dùng mà còn nâng cao trách nhiệm của nhà sản xuất khi cung ứng hàng đến
tay người tiêu dùng. Học tập phương thức giải quyết tranh chấp thông qua Hội đồng
giải quyết khiếu nại của người tiêu dùng – cơ quan chuyên giải quyết những vụ việc
liên quan đến người tiêu dùng và quy định về tính hiệu lực của quyết định của Hội
đồng.
1.5. Những nguyên tắc cơ bản khi người tiêu dùng thực hiện quyền lựa
chọn hàng hóa, dịch vụ
Quan hệ giữa người tiêu dùng và người cung cấp sản phẩm, dịch vụ là các quan
hệ dân sự phổ biến trong đời sống xã hội. Do vậy, mọi hoạt đồng mua, bán, trao đổi
hàng hóa, dịch vụ… nhằm phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng cũng sẽ được thiết lập, thực
hiện và bảo vệ theo các nguyên tắc cơ bản của Bộ luật dân sự 2005, bao gồm nguyên
tắc tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận (Điều 4), nguyên tắc bình đẳng (Điều 5),
nguyên tắc thiện chí và trung thực (Điều 6), nguyên tắc tự chịu trách nhiệm dân sự
(Điều 7), nguyên tắc tôn trọng đạo đức, truyền thống tốt đẹp (Điều 8), nguyên tắc tôn
trọng, bảo vệ quyền dân sự (Điều 9), nguyên tắc tôn trọng lợi ích Nhà nước, lợi ích
công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác (Điều 10), nguyên tắc tuân thủ
pháp luật (Điều 11) và nguyên tắc hòa giải (Điều 12).
Do đó ta có thể thấy người tiêu dùng có quyền tự do trên cơ sở hoàn toàn tự
nguyện, thiện chí và trung thực khi tham gia vào các quan hệ mua bán hàng hóa, dịch
vụ nếu cam kết, thỏa thuận của họ không vi phạm điều cấm của pháp luật và trái đạo
đức xã hội, không xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, lợi ích hợp
pháp của người khác và phải đảm bảo giữ gìn bản sắc dân tộc, tôn trọng và phát huy
phong tục, tập quán, truyền thống tốt đẹp và các giá trị đạo đức cao đẹp của các dân
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 21 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam. Khi tham gia vào các giao dịch thì các bên
bao gồm người tiêu dùng và người cung cấp sản phẩm dịch vụ phải nghiêm chỉnh thực
hiện các quyền, nghĩa vụ của mình và tự chịu trách nhiệm về việc thực hiện hoặc
không thực hiện các quyền và nghĩa vụ đó bởi vì trong giao dịch này các bên đều bình
đẳng, không phân biệt dân tộc, giới tính, thành phần xã hội, hoàn cảnh kinh tế, tín
ngưỡng tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp; bên cạnh đó quyền dân sự của mỗi
bên đều được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ. Khi có xung đột xảy ra thì việc hòa
giải giữa các bên phù hợp với quy định của pháp luật luôn được nhà nước khuyến
khích. Bởi vì khi có sự mẫu thuẫn xảy ra trong quá trình mua bán, trao đổi hàng hóa
dịch vụ nếu đôi bên có thể hòa giải, thỏa thuận được với nhau, tránh được việc phải
khởi kiện thì sẽ tốt hơn đối với người tiêu dùng nhất là các cá nhân bởi vì trong mối
quan hệ này, người tiêu dùng thường ở vị trí yếu thế, bởi sự hạn chế về thông tin, về
kiến thức chuyên môn, về khả năng đàm phán hợp đồng cũng như khả năng tự bảo vệ
mình. Bên cạnh đó cơ chế giải quyết tranh chấp cho người tiêu dùng còn phức tạp.
Trong trường hợp người tiêu dùng muốn đòi bồi thường thiệt hại phải khởi kiện ra toà
án theo đúng trình tự thủ tục giống như một vụ án dân sự thông thường (với 3 cấp xét
xử) trong khi các tranh chấp của người tiêu dùng lại thường có giá trị nhỏ lẻ vì vậy
thực tế cho thấy đã có rất nhiều trường hợp người tiêu dùng do lo ngại về trình tự thủ
tục cũng như chi phí khởi kiện mà bỏ qua các hành vi vi phạm quyền lợi của mình.
Nên nếu hòa giải thành công được người tiêu dùng sẽ có thể được đảm bảo quyền lợi
của mình mà không phải mất quá nhiều thời gian, tiền bạc và công sức.
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 22 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
CHƯƠNG 2. NHỮNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA
DOANH NGHIỆP TRONG VIỆC BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG
Bảo vệ người tiêu dùng chính là bảo vệ lợi ích của chính doanh nghiệp. Bởi vì,
sự ủng hộ của người tiêu dùng sẽ giúp cho doanh nghiệp có thể tồn tại và phát triển.
Nhưng trong thực tế, còn rất nhiều doanh nghiệp chưa ý thức được điều đó và liên tiếp
gây ra những vi phạm làm tổn hại đến quyền lợi của người tiêu dùng. Đáng buồn hơn
là các vụ vi phạm này có xu hướng diễn ra với quy mô ngày càng lớn và tính chất ngày
càng nghiêm trọng. Nhiều doanh nghiệp chỉ vì không quan tâm đến quyền lợi người
tiêu dùng, đã tiến hành những hoạt động kinh doanh trái pháp luật và tự đánh mất đi uy
tín, thương hiệu của mình đồng thời cũng phải gánh chịu những hậu quả pháp lý nặng
nề do những hành vi trái pháp luật đã gây ra, từ đó niềm tin của người tiêu dùng Việt
Nam vào những hàng hóa, dịch vụ của các nhà cung cấp đã bị suy giảm đi rất nhiều.
Chính vì vậy, các doanh nghiệp cần thay đổi tư duy kinh doanh của mình và cần quan
niệm rằng, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là bảo vệ sự phát triển của mình thay vì
cứ chạy theo lợi nhuận để từ đó đảm bảo thực hiện tốt các quy định pháp luật trong
việc bảo vệ quyền lợi tiêu dùng khi tiến hành sản xuất, kinh doanh. Cụ thể đó là trách
nhiệm thông tin kịp thời và chính xác; đảm bảo tiêu chuẩn, đo lường chất lượng; trách
nhiệm bảo hành; bảo đảm an toàn và giải quyết khiếu nại của người tiêu dùng.
2.1.
Trách nhiệm thông tin kịp thời và chính xác
Đối với quy định trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc cung cấp thông tin
cho người tiêu dùng thì pháp luật hiện hành đã quy định khá đầy đủ trong Pháp lệnh
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở Điều 8, Điều 15 và Nghị định số 55/2008/NĐ-CP
Điều 6. Người tiêu dùng có quyền được cung cấp thông tin kịp thời, nhanh chóng và
chính xác về chất lượng, giá cả, phương thức sử dụng hàng hóa, dịch vụ, những hiểu biết
cần thiết cho người tiêu dùng về hàng hóa, dịch vụ do mình cung cấp; công khai niêm yết
giá cả các loại hàng hoá, dịch vụ tại địa điểm kinh doanh của mình; cung cấp các tài
liệu hướng dẫn cho người tiêu dùng về cách thức sử dụng hàng hóa, dịch vụ; thực hiện
đầy đủ các chế độ hóa đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật và giao hóa đơn bán
hàng hóa, dịch vụ cho người tiêu dùng. Ngoài những trách nhiệm trên ở một số lĩnh
vực cụ thể pháp luật cũng có quy định cụ thể về trách nhiệm thông tin của doanh
nghiệp cho người tiêu dùng như ghi nhãn hàng hóa, quảng cáo, khuyến mại …
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 23 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
2.1.1. Trách nhiệm thực hiện việc ghi nhãn hàng hóa
Nghị định số 55/2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định: “Doanh nghiệp phải thực
hiện việc ghi nhãn hàng hóa đầy đủ theo quy định của pháp luật”15. Hiện nay, đã có
Nghị định số 89/2006/NĐ-CP ngày 30 tháng 9 năm 2006 của Chính phủ quy định về
ghi nhãn hàng hóa, theo đó các nhà sản xuất phải chịu trách nhiệm về tính trung thực
của hàng hóa được thể hiện cụ thể trên nhãn hàng hóa. Ghi nhãn hàng hoá là thể hiện
nội dung cơ bản, cần thiết về hàng hoá lên nhãn hàng hoá để người tiêu dùng nhận
biết, làm căn cứ lựa chọn, tiêu thụ và sử dụng; để nhà sản xuất, kinh doanh quảng bá
cho hàng hoá của mình và để các cơ quan chức năng thực hiện việc kiểm tra, kiểm
soát16.
Hàng hoá lưu thông trong nước, hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu phải ghi nhãn
theo quy định trừ trường hợp các hàng hoá không bắt buộc phải ghi nhãn như:
- Hàng hoá là thực phẩm tươi, sống, thực phẩm chế biến không có bao bì và
bán trực tiếp cho người tiêu dùng;
-
Hàng hoá là nhiên liệu, nguyên liệu (nông sản, thuỷ sản, khoáng sản), vật
liệu xây dựng (gạch, ngói, vôi, cát, đá, sỏi, xi măng, đất màu, vữa, hỗn hợp bê tông
thương phẩm), phế liệu (trong sản xuất, kinh doanh) không có bao bì và bán trực tiếp
theo thoả thuận với người tiêu dùng.
- Trường hợp tổ chức, cá nhân nước ngoài nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam
yêu cầu ghi nhãn hàng hoá theo hợp đồng mua bán hàng hoá và chịu trách nhiệm về
yêu cầu của mình thì tổ chức, cá nhân xuất khẩu hàng hoá được thực hiện theo hợp
đồng với điều kiện những yêu cầu này không làm sai lệch bản chất của hàng hoá,
không vi phạm pháp luật Việt Nam và pháp luật của nước nhập khẩu.
- Hàng hoá thuộc lĩnh vực an ninh, quốc phòng; hàng hoá là chất phóng xạ,
hàng hoá sử dụng trong trường hợp khẩn cấp nhằm khắc phục thiên tai, dịch bệnh;
phương tiện giao thông đường sắt, đường thuỷ, đường không; hàng hoá do các cơ quan
nhà nước tịch thu đem bán đấu giá, thanh lý có quy định riêng. Bộ quản lý chuyên
ngành chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ quy định ghi nhãn hàng hoá
trong các trường hợp quy định tại khoản này17.
Ngoài ra, doanh nghiệp phải thực hiện việc ghi nội dung nhãn hàng hoá kể cả
nhãn phụ, phải bảo đảm trung thực, rõ ràng, chính xác, phản ánh đúng bản chất của
15
16
17
Khoản 1 Điều 6 Nghị định 55/2008/NĐ-CP ngày 24 tháng 4 năm 2008
Khoản 2 Điều 3 Nghị định 89/2006/NĐ-CP ngày 30 tháng 9 năm 2006
Điều 5 Nghị định 89/2006/NĐ-CP ngày 30 tháng 9 năm 2006
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 24 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
Luận văn tốt nghiệp: Quy định của pháp luật về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc
bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
hàng hoá. Hàng hoá được sản xuất, lắp ráp, chế biến, đóng gói tại Việt Nam để lưu
thông trong nước thì tổ chức, cá nhân sản xuất hàng hoá phải chịu trách nhiệm về việc
ghi nhãn. Hàng hoá được sản xuất, chế biến tại Việt Nam để xuất khẩu thì tổ chức, cá
nhân xuất khẩu hàng hoá phải chịu trách nhiệm về việc ghi nhãn. Trong trường hợp
hàng hoá không xuất khẩu được mà đưa trở lại lưu thông trong nước thì tổ chức, cá
nhân đưa hàng hoá ra lưu thông phải ghi nhãn. Hàng hoá nhập khẩu vào Việt Nam mà
nhãn gốc không phù hợp với quy định thì tổ chức, cá nhân nhập khẩu phải ghi nhãn
phụ theo quy định trước khi đưa ra lưu thông và phải giữ nguyên nhãn gốc18.
Việc công bố đầy đủ, rõ ràng các thông tin cơ bản của sản phẩm hàng hóa, dịch
vụ trên bao bì, nhãn mác là điều quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi của người
tiêu dùng và là cam kết khẳng định tính minh bạch và giá trị sản phẩm của doanh
nghiệp để nâng cao năng lực cạnh tranh của thương hiệu trên thị trường.
2.1.2. Trách nhiệm thông tin trong lĩnh vực quảng cáo
Pháp lệnh Quảng cáo 2001 và Nghị định số 24/2003/NĐ-CP ngày 13 tháng 03
năm 2003 quy định về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc thông tin quảng cáo
như sau: thông tin quảng cáo về hoạt động kinh doanh, hàng hóa, dịch vụ phải bảo
đảm trung thực, chính xác, rõ ràng, không gây thiệt hại cho người sản xuất, kinh doanh
và người tiêu dùng19.
Trong đó, hình thức quảng cáo là sự thể hiện sản phẩm quảng cáo bằng tiếng
nói, chữ viết, biểu tượng, màu sắc, ánh sáng, hình ảnh, hành động, âm thanh và các
hình thức khác; hình thức quảng cáo phải rõ ràng, dễ hiểu, có tính thẩm mỹ; hình thức
quảng cáo phải có dấu hiệu phân biệt những thông tin quảng cáo với những thông tin
không phải là quảng cáo để không gây nhầm lẫn cho người sản xuất, kinh doanh và
người tiêu dùng20.
Thông tin quảng cáo về hoạt động kinh doanh phải trung thực, chính xác, đúng
với phạm vi, ngành nghề đã đăng ký kinh doanh. Thông tin quảng cáo về hàng hoá,
dịch vụ sinh lời phải phản ánh trung thực, chính xác, đúng với quy cách, chất lượng,
công dụng, nhãn hiệu, kiểu dáng, chủng loại, bao bì, xuất xứ, phương thức phục vụ,
thời hạn sử dụng, thời hạn bảo quản, thời hạn bảo hành. Thông tin quảng cáo về dịch
18
19
20
Điều 10 Nghị định 89/2006/NĐ-CP ngày 30 tháng 9 năm 2006
Khoản 2 Điều 6 Pháp lệnh Quảng cáo 2001
Điều 7 Pháp lệnh Quảng cáo 2001
GVHD: ThS. Nguyễn Mai Hân
- 25 -
SVTH: Nguyễn Thị Ngọc Hiền
