LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại xác lập QUYỀN sở hữu tài sản của CÔNG TY đối vốn ở nước TA

Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
----------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 2009-2013
Đề Tài:

XÁC LẬP QUYỀN SỞ HỮU TÀI SẢN CỦA
CÔNG TY ĐỐI VỐN Ở NƯỚC TA

Giảng viên hướng dẫn

Sinh viên thực hiện

Ths. Nguyễn Mai Hân

Lê Hoàng Toại

Bộ môn Luật Thương mại

MSSV: 5095573
Lớp: Luật Thương mại 2 – K35
Cần Thơ,
tháng 04/2013

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

1

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt bốn năm dưới giảng đường đại học, chúng em đã
nhận được sự dạy dỗ nhiệt tình của tất cả quý Thầy, Cô khoa Luật
Trường Đại học Cần Thơ. Thầy Cô đã truyền cho chúng em không
chỉ là những kiến thức nghề nghiệp, mà còn cả những kinh nghiệm
cuộc sống, dạy bảo chúng em cả đạo lý làm người. Đây chính là
hành trang quý báu giúp chúng em vững bước vào đời.
Em xin chân thành cảm ơn đến toàn thể quý Thầy, Cô Khoa
Luật Trường Đại học Cần Thơ. Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn
và gửi lời kính chúc sức khỏe đến Cô Nguyễn Mai Hân – Người đã
không quản ngại khó khăn, vất vả, nhiệt tình hướng dẫn và tạo mọi
điều kiện để giúp em hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này. Em
xin chân thành cám ơn Cô!
Mặc dù trong quá trình thực hiện đề tài người viết đã hết sức
cố gắng, nhưng do hạn chế về trình độ và thời gian nên bài viết
không thể nào không có những thiếu sót nhất định. Vì vậy, người
viết rất mong nhận được sự đóng góp của quý Thầy, Cô để bài viết
hoàn thiện hơn.
Cuối cùng em xin kính chúc quý Thầy Cô được dồi dào sức
khỏa và công tác tốt cũng như ngày càng đóng góp nhiều hơn cho
sự nghiệp giáo dục
Em xin chân thành cảm ơn!

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

2

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

3

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

4

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài .........................................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................................3
3. Phạm vi nghiên cứu .....................................................................................................4
4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................4
5. Bố cục của đề tài .........................................................................................................5

CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUYỀN
SỞ HỮU TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN ........................................ 6
1.1. KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TY ĐỐI VỐN................................................................6
1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển của công ty đối vốn...........................................6

1.1.2 Khái niệm về công ty đối vốn .............................................................................9
1.1.3 Đặc điểm của công ty đối vốn .............................................................................9
1.2 KHÁI QUÁT VỀ TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN.......................................4
1.2.1 Khái niệm về tài sản.............................................................................................14
1.2.2 Đặc điểm của tài sản trong công ty đối vốn ..........................................................16
1.3 KHÁI QUÁT VỀ QUYỀN SỞ HỮU TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN........20
1.3.1 Khái niệm về quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn .......................................20
1.3.2 Một số yêu cầu và đặc điểm của quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở
Việt Nam ......................................................................................................................21

CHƯƠNG 2: XÁC LẬP QUYỀN SỞ HỮU TÀI SẢN CỦA CÔNG
TY ĐỐI VỐN Ở VIỆT NAM THEO PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH .......... 24
2.1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VẤN ĐỀ XÁC LẬP QUYỀN SỞ HỮU TÀI SẢN
CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN ...........................................................................................24

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

5

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

2.1.1 Các chủ thể và quy định tư cách pháp lý của các chủ thể khi tham gia xác lập
quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ......................................................................24
2.1.2 Khái quát về xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ...........................28
2.2 XÁC LẬP QUYỀN SỞ HỮU TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN Ở VIỆC
NAM...............................................................................................................................32
2.2.1 Xác lập quyền sở hữu công ty đối vốn ở nước ta từ việc góp vốn.........................32

2.2.2. Quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở Việt nam được xác lập từ các
khoản vốn vay ..............................................................................................................34
2.2.3 Quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn theo pháp luật hiện hành được xác
lập từ lợi nhuận của công ty ..........................................................................................39

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG, PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ VẤN ĐỀ XÁC LẬP QUYỀN SỞ
HỮU TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN Ở VIỆT NAM...................... 41
3.1 THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ XÁC LẬP QUYỀN SỞ
HỮU TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN Ở VIỆT NAM. .......................................41
3.2 MỘT SỐ PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP
LUẬT VỀ XÁC LẬP QUYỀN SỞ HỮU TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN .......48
3.2.1 Phương hướng hoàn thiện pháp luật về xác lập quyền sở hữu tài sản của công
ty đối vốn......................................................................................................................48
3.2.2 Các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về xác lập quyền sở hữu tài sản của
công ty đối vốn .............................................................................................................49

KẾT LUẬN .................................................................................................................53

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

6

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Công ty là kết quả của một trong những phương thức liên kết thông qua con
đường góp vốn của nhiều chủ đầu tư với mục đích tìm kiếm lợi nhuận trong hoạt
động kinh doanh. Thực tiễn ở nước ta, công ty đã và đang trở thành loại hình doanh
nghiệp phổ biến và ngày càng được ưa chuộng trong kinh doanh. Chính từ vai trò, vị
trí của công ty trong đời sống kinh tế - xã hội đòi hỏi phải có sự điều chỉnh pháp luật
tương ứng đối với sự ra đời, tồn tại và phát triển của loại hình doanh nghiệp này.
Ngày 21/12/1990, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa
VIII, kỳ họp thứ 6 đã thông qua Luật Công ty và ngày 22/6/1994, Quốc hội khóa IX,
kỳ họp thứ 5 đã sửa đổi một số điều khoản của Luật Công ty ngày 21/12/1990.
Sự ra đời của Luật Công ty đã tạo ra những cơ sở pháp lý cho các quan hệ liên
kết, hùn vốn kinh doanh theo hình thức công ty. Đó là những cơ sở pháp lý để bảo
đảm an toàn cho người có vốn yên tâm góp vốn đầu tư kinh doanh. Qua hơn năm
năm thực hiện Luật công ty, thực tế hoạt động kinh doanh cho thấy Luật công ty có
một vị thế quan trọng đối với việc điều chỉnh các quan hệ kinh doanh nhằm phát
triển đất nước. Kể từ khi Luật Công ty có hiệu lực thi hành ngày 15.4.1991, tính đến
ngày 22.6.1996 ở nước ta có 7700 công ty TNHH với tổng số vốn là 5970 tỉ đồng;
có 175 công ty cổ phần với tổng số vốn là 1790 tỉ đồng.1
Mặc dù Luật Công ty đã qua một lần sửa đổi nhưng với tốc độ phát triển nhanh
chóng của nền kinh tế thị trường thì những quy định của pháp luật về công ty đã bộc
lộ những hạn chế, bất cập so với yêu cầu của thực tiễn hoạt động công ty. Một trong
những bất cập đó là pháp luật điều chỉnh đối với quan hệ sở hữu tài sản của công ty
đối vốn. Chẳng hạn, Điều 8 Luật công ty 1990 quy định: "Thành viên công ty có
quyền sở hữu một phần tài sản của công ty tương ứng phần vốn góp" là không chính
xác, đã làm cho sự nhận thức bị sai lệch trong quá trình áp dụng pháp luật về quan
hệ giữa thành viên và công ty đối với tài sản của công ty. Quy định đó gây ra không
ít khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện và bảo vệ lợi ích của thành viên tham
gia công ty và hoạt động công ty. Tháo gỡ khó khăn vướng mắc này là một trong
những mục đích ra đời của Luật Doanh nghiệp - được Quốc hội khóa X, kỳ họp thứ
1

Lê Thị Châu, Quyền sở hữu tài sản của công ty, nxb Lao động, Hà Nội, 1997, tr. 89

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

7

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

5 thông qua ngày 12/6/1999 và có hiệu lực thi hành ngày 01/01/2000. Sau một năm
thi hành Luật Doanh nghiệp, gần 13.500 doanh nghiệp được thành lập, tạo thêm
300.000 chỗ lao động, huy động khoảng 1 tỷ USD vốn nhàn rỗi trong dân vào kinh
doanh.2 Tuy vậy, trước yêu cầu nội tại về đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế, xóa
đói giảm nghèo, yêu cầu của toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế, những quy định pháp
luật doanh nghiệp đã bộc lộ những khuyết điểm không còn phù hợp. Những quy
định pháp luật về loại hình doanh nghiệp vẫn bị “chia cắt”, tách biệt áp dụng theo
thành phần kinh tế. Do đó, doanh nghiệp có cùng loại hình pháp lý nhưng khác nhau
về sở hữu và thành phần kinh tế thì bị đối xử bất bình đẳng về:
- Thủ tục, điều kiện gia nhập và rút khỏi thị trường;
- Cơ cấu, thẩm quyền và cách thức tổ chức quản lý nội bộ;
- Phạm vi kinh doanh, các quyền và mức độ tự chủ thực hiện các quyền kinh
doanh;
- Mức độ và phương thức tổ chức lại kinh doanh;
- Chế độ và phương thức quản lý nhà nước đối với doanh nghiêp.3
Chính vì những yếu tố trên việc ban hành và thống nhất Luật doanh nghiệp đã
trở thành một giải pháp cơ bản cần thiết đáp ứng yêu cầu nội tại khác quan về hoàn
thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, khai thác mạnh mẽ mọi
nguồn lực trong và ngoài nước cho phát triển kinh tế, nhất là nguồn lực tài chính từ

mọi thành phần kinh tế; khơi dậy tính năng động tự tin của các doanh nghiệp, doanh
nhân; nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp – một động lực quan trọng của sự
phát triển. Chính việc ban hành Luật Doanh nghiệp 2005 được sửa đổi, bổ sung
2009 là bước tiến quan trọng, tạo khung pháp lý, môi trường kinh doanh thuận lợi,
bình đẳng, ổn định, minh bạch và phù hợp; chủ động và tích cực hội nhập kinh tế
quốc tế cho tất cả các doanh nghiệp thuộc các hình thức sở hữu qua đó sau 7 năm
ban hành Luật Doanh nghiệp tính đến ngày 1/1/2012 cả nước có gần 342.000 doanh
nghiệp đang tồn tại, tăng 216.500 doanh nghiệp và gấp 2,7 lần so với năm 2007,
trong đó có 313.000 doanh nghiệp đang hoạt động. Khối doanh nghiệp đã thu hút
2

Bộ kế hoạch đầu tư, báo cáo tổng kết một năm thi hành Luật Doanh nghiệp, Hà Nội, 2001,tr. 1-7.
Phan Thông Anh, So sánh Luật doanh nghiệp 1999 và Luật doanh nghiệp 2005, Nxb Tư pháp, Hà Nội 2006,
tr 10.
3

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

8

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

10,9 triệu lao động, trong đó có 10,77 triệu lao động trong các doanh nghiệp đang
hoạt động, tăng 65% so với năm 2007.4
Công ty đối vốn là những công ty mà sự liên kết chủ yếu dựa trên phần vốn
góp của các thành viên tham gia. Đặc điểm quan trọng nhất của loại hình công ty
này là công ty chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty bằng tài sản của

công ty. Các thành viên tham gia công ty chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trong khoản
vốn mà họ đã góp vào công ty. Công ty đối vốn tồn tại dưới hai dạng cơ bản là công
ty cổ phần và công ty trách nhiệm hữu hạn. Trong những chế định pháp luật về công
ty, quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn là một trong những chế định trung tâm
chi phối toàn bộ quá trình hình thành, tồn tại, phát triển và chấm dứt hoạt động của
công ty đối vốn trên thực tế. Nghiên cứu chế định quyền sở hữu tài sản của công ty
đối vốn sẽ góp phần làm các quy định của pháp luật điều chỉnh các quan hệ liên kết,
hùn vốn theo hình thức công ty đối vốn cũng như góp phần xác lập một hệ thống
hình thức pháp lý thích hợp về các mối quan hệ trong nội bộ công ty, các quan hệ
giữa công ty với bên thứ ba cả về lý luận và thực tiễn của hoạt động công ty.
Nghiên cứu sự điều chỉnh pháp luật đối với quyền sở hữu tài sản của công ty
đối vốn không chỉ đặt ra đối với các nhà doanh nghiệp mà còn là một nhu cầu cấp
thiết đối với cơ quan có thẩm quyền tiến hành hệ thống hóa pháp luật, cả đối với cán
bộ quản lý kinh tế, các nhà khoa học v.v... Đề tài "Xác lập sở hữu tài sản của công ty
đối vốn ở nước ta" được nghiên cứu nhằm đáp ứng một phần những yêu cầu mà lý
luận và thực tiễn đã và đang đặt ra.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm phân tích và luận giải cơ sở lý luận và
thực tiễn về quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta xét theo các căn cứ
xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty từ phương diện hình thành, tồn tại và chấm
dứt hoạt động của công ty.

4

Theo ĐTCK, Gần 70.000 doanh nghiệp thành lập mới năm 2012,
[truy
cập ngày 10/02/2013]

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

9

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

Từ việc phân tích khái niệm, đặc điểm quyền sở hữu tài sản của công ty đối
vốn, luận văn phân tích các căn cứ xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn
từ việc góp vốn, từ các khoản vay, từ lợi nhuận của công ty và từ các nguồn khác.
Thực hiện mục đích trên, luận văn có những nhiệm vụ nghiên cứu sau đây:
- Nghiên cứu về mặt lý luận nguồn gốc, căn cứ xác lập quyền sở hữu tài sản
của công ty đối vốn. Việc nghiên cứu này phải xuất phát từ những đặc trưng pháp lý
của các quan hệ liên kết, hùn vốn theo hình thức công ty đối vốn. Từ đó rút ra những
đặc điểm pháp lý của phương thức chuyển dịch sở hữu và cơ chế thực thi quyền sở
hữu theo từng loại hình công ty đối vốn là công ty trách nhiệm hữu hạn và công ty
cổ phần.
- Nghiên cứu nội dung của pháp luật hiện hành ở Việt Nam về quyền sở hữu
tài sản của công ty đối vốn và việc vận dụng các quy định đó trong thực tiễn, qua đó
rút ra những điểm bất cập của pháp luật cần phải có hướng hoàn thiện. Việc nghiên
cứu này có so sánh với Luật Doanh nghiệp 2005 của Việt Nam và pháp luật công ty
của một số nước.
- Đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam đối với việc xác
lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta.
3. Phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quyền sở hữu tài sản của công ty đối
vốn ở nước ta, cụ thể là sẽ nghiên cứu quá trình xác lập quyền sở hữu tài sản của
công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên.
- Luận văn được nghiên cứu trong phạm vi lý luận chung của quốc tế về quyền
sở hữu tài sản của công ty đối vốn và thực trạng pháp luật Việt Nam hiện hành về

loại hình quyền sở hữu này. Quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn là một vấn đề
phức tạp. Nghiên cứu một cách đầy đủ về nó trong quá trình xác lập quyền sở hữu
tài sản của công ty đối vốn dưới cả giác độ kinh tế và pháp lý. Với mục đích nghiên
cứu được đặt ra ở trên, luận văn giới hạn tập trung nghiên cứu những vấn đề có tính
nguyên tắc và chung nhất về quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn như quan hệ
xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn dưới giác độ pháp lý về mặt lý luận
và bước đầu đối chiếu với thực tiễn điều chỉnh pháp luật hiện hành về quyền sở hữu
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

10

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

tài sản của công ty đối vốn ở nước ta. Cụ thể, luận văn đề cập căn cứ xác lập quyền
sở hữu tài sản của công ty đối vốn theo Luật Doanh nghiệp 2005 và các luật liên
quan khác. Đó là việc xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty trách nhiệm hữu hạn
hai thành viên trở lên theo Luật Doanh nghiệp.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành tốt luận văn bên cạnh việc vận dụng những kiến thức đã học
người viết cũng thu thập tổng hợp thêm những tài liệu có liên quan đến “Xác lập
quyền sở hữu tài sản trong công ty đối vốn”. Người viết vận dụng phương pháp luận
duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin để làm cơ sở dữ
liệu và hệ tư tưởng để nghiên cứu. Bên cạnh đó các phương pháp được người viết sử
dụng trong quá trình nghiên cứu là phương pháp nghiên cứu lý luận trên tài liệu,
sách vở, phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phân tích luật viết.
5. Bố cục của đề tài
Từ cách đặt vấn đề, xác định mục đích và nhiệm vụ của đề tài như trình bày ở

trên, luận văn được bố cục như sau: Ngoài mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu
tham khảo, nội dung luận văn được chia làm ba chương.
Chương 1: Một số vấn đề lý luận cơ bản về quyền sở hữu tài sản của công ty
đối vốn.
Chương 2: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở Việt Nam theo
pháp luật hiện hành.
Chương 3: Thực trạng, phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về
quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở Việt Nam.
Tác giả mong muốn nhận được ý kiến đóng góp của các thầy giáo, cô giáo và
các bạn đồng nghiệp đối với bản luận văn này để công trình nghiên cứu được đầy đủ
và toàn diện hơn.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

11

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUYỀN SỞ HỮU
TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN
1.1. KHÁI QUÁT VỀ CÔNG TY ĐỐI VỐN
1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển của công ty đối vốn
Công ty nói chung và công ty đối vốn nói riêng ra đời, tồn tại và phát triển
trong những điều kiện lịch sử và kinh tế - xã hội nhất định. Lịch sử phát triển của
công ty gắn với lịch sử phát triển của các hoạt động thương mại và sự phát triển của
lực lượng sản xuất với những tiến bộ về kỹ thuật và công nghệ ngày càng hiện đại.

Sự phát triển của lực lượng sản xuất đòi hỏi tất yếu khách quan phải tích lũy tư bản
để tái sản xuất và mở rộng sản xuất. Cũng chính nhu cầu huy động vốn cho hoạt
động kinh doanh đã thúc đẩy các nhà tư bản phải tìm đến những hình thức tổ chức
kinh doanh mới.
Các công ty đối vốn ra đời vào khoảng đầu thế kỷ XVII, mục đích của nó là
thực hiện sự bốc lột các nước thuộc địa ở châu Mỹ và Ấn Độ. Công ty đối vốn đầu
tiên ra đời là công ty cổ phần. Công ty cổ phần xuất hiện đầu tiên trên thế giới là
công ty Đông Ấn (East India Company) của Anh (1600-1874). Nó được thành lập
ngày 31/10/1860 bởi một nhóm có 218 người, và được cấp phép độc quyền kinh
doanh trong vòng 15 năm ở vùng Đông Ấn, các quốc gia và hải cảng ở châu Á, châu
Phi và được đi lại từ tất cả các hải cảng của các đảo, thị trấn và địa điểm ở châu Á,
châu Phi và Mỹ hay bất kỳ địa điểm nào như thế nằm ngoài Mũi Hảo Vọng (Cape of
Good Hope) và Eo biển Magellan. Ngày 01/6/1874, Công ty bị giải thế khi giấy cấp
phép lần sau cùng không được gia hạn. Công ty đầu tiên này hoạt động hết sức lỏng
lẻo: “Người đầu tư góp vốn theo chuyến đi biển và sau mỗi chuyến đi biển nhận lại
vốn cổ phần và tiền lãi”.5 Đến năm 1602, ở Hà Lan xuất hiện các công ty cổ phần
theo hình thức tương tự công ty Đông Ấn của Anh, rồi lần lượt Công ty cổ phần xuất
hiện ở Thụy Điển, Đan Mạch, Đức…

5

Đoàn Văn Trường, Thành lập, tổ chức và điều hành hoạt động công ty cổ phần, Nxb Khoa học kinh tế, Hà
Nội 1996, tr 10.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

12

SVTH: Lê Hoàng Toại

Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

Từ cuối thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XIX, Công ty cổ phần bắt đầu phát triển ở
nhiều lĩnh vực khác nhau như giao thông, vận tải, xây dựng, các ngành chế tạo cơ
khí, ngân hàng, bảo hiểm v.v.... Các nước tư bản phát triển và về sau phát triển rộng
rãi ở các nơi khác trên thế giới. Đến những năm 20, 30 của thế kỷ XIX, với sự phát
triển nhanh chóng của khoa học, kỹ thuật, nền kinh tế thế giới có bước phát triển
mạnh mẽ, điều đó dẫn đến nhu cầu phải tập trung những nguồn vốn lớn để xây dựng
cơ sơ hạ tầng kinh tế – xã hội. Công ty cổ phần là một trong những công cụ giúp
thực hiện nhanh chóng vấn đề tập trung vốn. Vì vậy, “Nếu như cứ phải chờ cho đến
khi tích luỹ làm cho số tư bản riêng lẻ lớn lên đến mức có thể đảm đương được việc
xây dựng đường sắt thì có lẽ đến ngày nay thế giới vẫn chưa có đường sắt”.6 Sự ra
đời của công ty cổ phần đã giúp cho các nhà doanh nghiệp giải quyết được mâu
thuẫn về tiền vốn một cách sáng tạo.
Ở Mỹ, năm 1989, số lượng các công ty cổ phần chiếm 31,7% trong tổng số các
xí nghiệp công nghiệp và chiếm 92,6% giá trị tổng sản phẩm công nghiệp. Ngày
nay, công ty cổ phần đã chiếm vị trí thống lĩnh trong các ngành công nghiệp, dịch vụ
công cộng và trong các ngành khác nhau của nền kinh tế Hoa Kỳ.
Ở các nước phương tây, công ty cổ phần là mô hình phổ biến nhất cho các
doanh nghiệp có quy mô lớn. Trong 100 công ty lớn nhất của Đức năm 1980 có tới
66 công ty cổ phần. Ở Pháp, vào năm 1986, có tới 123.303 công ty cổ phần, chiếm
tới 15,22% tổng số các doanh nghiệp.
Khác với công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn là sản phẩm của hoạt
động lập pháp theo sáng kiến của các nhà lập pháp Đức. Sự xuất hiện của mô hình
công ty trách nhiệm hữu hạn thích hợp cho kinh doanh ở quy mô vừa và nhỏ. Mô
hình công ty này vừa có yếu tố quan hệ nhân thân giữa các thành viên như công ty
đối nhân, vừa có tư cách pháp nhân và chế độ trách nhiệm hữu hạn của thành viên
như công ty cổ phần. Với những ưu điểm của công ty như vậy, nên sau khi luật công
ty trách nhiệm hữu hạn 1892 của Đức được ban hành, hình thức công ty trách nhiệm

hữu hạn đã được đa số các nhà đầu tư lựa chọn. Số lượng công ty trách nhiệm hữu
hạn tăng nhanh. Ví dụ năm 1917 ở Đức chỉ có 20.000 công ty trách nhiệm hữu hạn,
năm 1936 có 70.000, cuối năm 1989 đã có 401.687 công ty trách nhiệm hữu hạn với
6

Các Mác, Tư bản, quyển 1, tập III, Nxb. Sự thật, Hà Nội 1975, trang199.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

13

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

hơn 180 tỷ mác vốn pháp định. 7 Hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn không chỉ
được công nhận rộng rãi ở Đức mà hầu hết các nước Châu Âu lục địa và nhiều nước
trên thế giới công nhận hình thức này. Hiện nay công ty trách nhiệm hữu hạn rất phổ
biến ở các nước trên thế giới. Tỷ lệ các công ty trách nhiệm hữu hạn trong tổng số
các công ty thường chiếm rất cao, ví dụ ở nước Anh vào tháng 3 năm 2001 có tới
99% trong tổng số 1,5 triệu công ty ở nước này là công ty trách nhiệm hữu hạn .Vào
cuối tháng 6 năm 2002, ở nước Úc có tới 98,3% trong tổng số 1,248 triệu các công
ty là công ty trách nhiệm hữu hạn.
Ở Việt Nam dưới thời Pháp thuộc, các quy định của Bộ luật thương mại Pháp
năm 1807, trong đó có quy định về hình thức Công ty cổ phần được áp dụng ở cả ba
kỳ tại Việt Nam. Đến năm 1944, chính quyền Bảo Đại ban hành Bộ luật thương mại
Trung phần có hiệu lực áp dụng tại Trung Kỳ, trong đó có quy định về Công ty cổ
phần (gọi là công ty vô danh) từ Điều 102 đến Điều 142 và từ Điều 159 đến Điều
171. Tuy nhiên trong các đạo luật này chưa điều chỉnh loại hình công ty trách nhiệm

hữu hạn. Năm 1972, chính quyền Việt Nam Cộng hoà ban hành Bộ luật thương mại,
trong đó Công ty cổ phần được gọi là hội nặc danh và hình thức mô hình công ty
trách nhiệm hữu hạn (hội trách nhiệm hữu hạn). Ở miền bắc, sau năm 1954 cho đến
khi thống nhất đất nước vào năm 1975 và trên phạm vi cả nước từ sau năm 1975 đến
những năm 80 của thế kỷ 20, với chính sách kinh tế kế hoạch hoá tập trung, các hình
thức công ty công ty cổ phần và trách nhiệm hữu hạn hầu như không được pháp luật
thừa nhận. Khái niệm “công ty” trong giai đoạn này không được hiểu đúng bản chất
pháp lý mà chỉ được hiểu theo hình thức kinh doanh. Các hình thức tổ chức sản
xuất, kinh doanh trong giai đoạn này chủ yếu bao gồm các nhà máy, xí nghiệp quốc
doanh, hợp tác xã (đối với thành phần kinh tế tập thể) và công ty hợp danh (hình
thành từ quá trình cải tạo công thương nghiệp Xã hội Chủ nghĩa). 8 Từ năm 1986,
thực hiện Nghị Quyết Đại hội Đảng lần thứ VI và lần thứ VII của Đảng Cộng sản
Việt Nam với chủ trương đối mới nhằm “xây dựng và phát triển nền kinh tế hàng
hóa nhiều thành phần theo định hướng Xã hội chủ nghĩa, vận hành theo cơ chế thị
trường, có sự điều tiết của Nhà nước bằng pháp luật, kế hoạch chính sách và các

7
8

Nguyễn Thị Khế, Bùi Thị Khuyền – Luật kinh doanh (Luật kinh tế), Nxb thống kê 2002, tr 230
Lê Thị Châu, Quyền sở hữu tài sản trong công ty, Nxb Lao động, Hà Nội, 1997, tr 19.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

14

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

công cụ khác”.9 Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật để điều chỉnh hoạt
động của các loại hình doanh nghiệp thuộc tất cả các thành phần kinh tế khác nhau.
Luật Công ty được Quốc hội thông qua ngày 21.12.1990 và có hiệu lực thi hành
ngày 15.4.1991 và sau đó nhiều văn bản luật ra cũng ra đời nhằm điều chỉnh hoạt
động của doanh nghiệp trong những lĩnh vực khác nhau được tổ chức dưới hình thức
công ty cổ phần, tuy nhiên Luật Công ty vẫn không có quy định về loại hình công ty
trách nhiệm hữu hạn. Sau 10 năm thực hiện Luật Công ty đã bộc lộ nhiều thiếu sót
trong quá trình thực hiện luật do đó việc sửa đổi và thay thế Luật là điều tất yếu
khác quan. Ngày 12/6/1999 Quốc hội đã thông qua Luật doanh nghiệp 1999 thay thế
Luật Công ty năm 1990. Luật doanh nghiệp 1999 đã khắc phục được những thiếu
sót của Luật công ty 1990 và đây cũng là văn bản ghi nhận đầu tiên loại hình công ty
trách nhiệm hữu hạn ở nước ta. Sau một thời gian đưa vào áp dụng thì Luật doanh
nghiệp 1999 đã bộc lộ một số bất cập gây khó khăn cho các nhà đầu tư và sự quản lý
của Nhà nước. Để khắc phục những thiếu sót đó nên ngày 29/11/2005, Quốc hội đã
thông qua luật Doanh nghiệp 2005 thay thế Luật Doanh nghiệp 1999. Luật doanh
nghiệp 2005 đã thống nhất để điều chỉnh tất cả các loại hình doanh nghiệp thuộc các
thành phần kinh tế trong phạm vi cả nước trong đó có công ty cổ phần và công ty
trách nhiệm hữu hạn, nhằm thu hút ngày càng nhiều vốn đầu tư trong và ngoài nước,
tạo môi trường kinh doanh bình đẳng và phù hợp với thông lệ quốc tế.
1.1.2 Khái niệm về công ty đối vốn
Công ty đối vốn là công ty, trong đó có sự tách bạc rõ ràng giữa tài sản của
công ty và tài sản khác của các thành viên công ty (chủ sở hữu công ty). Công ty đối
vốn có tư cách pháp nhân. Các thành viên của công ty chỉ chịu trách nhiệm về mọi
khoản nợ của công ty trong phạm vi phần vốn mà họ góp vào công ty. Thành viên
của công ty thường đông, những người không hiểu biết về kinh doanh cũng có thể
tham gia vào công ty. Công ty đối vốn điển hình là công ty cổ phần và công ty trách
nhiệm hữu hạn.
Sự khác biệt cơ bản giữa công ty cổ phần và công ty trách nhiệm hữu hạn đó là
mức độ “mở” hoặc “đóng” của công ty đối với người ngoài công ty. Khi lựa chọn

công ty trách nhiệm hữu hạn có nghĩa là các thành viên của công ty đó chưa muốn
9

Văn kiện đại hội đảng toàn quốc lần thứ VII, Nxb Sự thật Hà nội, 1991, tr. 66

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

15

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

những người khác cùng với họ tham gia đầu tư và quản lý công ty. Các thành viên
của công ty trách nhiệm hữu hạn không muốn trao quyền quản lý và kiểm soát cho
người khác. Vì vậy, công ty trách nhiệm hữu hạn còn được gọi là công ty đóng.
Công ty cổ phần là công ty mở. Về nguyên tắc, số lượng cổ đông của công ty cổ
phần không có giới hạn tối đa. Cổ phần của công ty có thể đem chào bán cho bất cứ
ai và người mua có thể mua một hoặc nhiều cổ phần. Công ty cổ phần được huy
động vốn thông qua việc phát hành chứng khoán.
1.1.3 Đặc điểm của công ty đối vốn
Công ty đối vốn có những đặc điểm sau:
Thứ nhất, công ty đối vốn là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân
Trước hết, công ty đối vốn là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân. Khác
với tổ chức xã hội, công ty đối vốn là một tổ chức kinh doanh. Vì vậy, trong quá
trình thành lập cũng như hoạt động, hành vi kinh doanh luôn luôn là mục đích của
việc hội vốn và là hành vi có tính chất liên tục trong quá trình tồn tại của công ty
theo đúng lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh đã đăng ký. Khác với công ty đối nhân –
một thực thể pháp lý không có sự tách bạch về tài sản giữa phần của thực thế đó và

của chủ sở hữu, công ty đối vốn là một thực thể có tài sản độc lập tách bạch với tài
sản của thành viên tham gia vào công ty. Trong quá trình thành lập, khi thực hiện
xong nghĩa vụ góp vốn, thì phần vốn góp của thành viên chuyển thành sở hữu của
công ty, công ty phải chịu trách nhiệm với tài sản của mình. Tiêu chí lợi nhuận luôn
là động lực và mục tiêu của công ty. Khi tiến hành hoạt động, công ty đối vốn chịu
trách nhiệm dân sự bằng tài sản của mình với tư cách là một tổ chức kinh tế. Với mô
hình thiết kế về pháp lý như vậy, luật pháp đã thừa nhận công ty đối vốn là một tổ
chức kinh tế có tư cách pháp nhân hưởng quy chế trách nhiệm hữu hạn. Tư cách
pháp nhân của công ty đối vốn thể hiện nó là một thực thể pháp lý:
- Được thành lập một cách hợp pháp;
- Có tài sản độc lập;
- Tự chịu trách nhiệm về hoạt động của mình bằng tài sản của công ty
- Là nguyên đơn hay bị đơn trước các cơ quan tài phán.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

16

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

Sự thừa nhận tư cách pháp nhân của công ty đối vốn thể hiện tình trạng tách
bạch về quyền sở hữu tài sản của nó với quyền sở hữu tài sản của thành viên đã
thành lập ra nó. Điều đó đòi hỏi: trong việc góp vốn vào công ty, quyền sở hữu vốn
và tài sản góp vốn của thành viên công ty phải được chuyển dịch sang cho công ty
và lúc đó công ty đối vốn với tư cách là thực thể pháp lý độc lập, có tư cách pháp
nhân sẽ là chủ thể quyền sở hữu vốn và tài sản đó góp được. Công ty là chủ thể thực
hiện việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản của công ty vì mục đích kinh doanh.

Thứ hai, công ty đối vốn là một tổ chức kinh tế phải đăng ký kinh doanh theo
quy định của pháp luật.
Công ty đối vốn muốn được thừa nhận là tổ chức kinh tế, có tư cách pháp
nhân, sáng lập viên công ty phải tiến hành các thủ tục pháp lý cần thiết theo quy
định của pháp luật tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Trước đó, các thành viên
hội vốn đã bàn bạc, thỏa thuận và nhất trí với nhau về điều lệ công ty, chỉ định
người quản lý công ty và các công việc cần thiết như đặt tên gọi, đặt trụ sở, ký một
số hợp đồng mua bán... Khi hội đủ những yếu tố và điều kiện để công ty ra đời, sáng
lập viên sẽ tiến hành thủ tục đăng ký việc thành lập công ty tại cơ quan có thẩm
quyền. Luật pháp một số nước gọi thủ tục này là thủ tục đăng ký kinh doanh. Đăng
ký doanh nghiệp là thủ tục hành chính tư pháp, là khâu cuối cùng của quá trình
thành lập công ty nhằm khai sinh công ty. Mục đích của thủ tục này nhằm thừa nhận
địa vị pháp lý của công ty và thông tin chính thức, công khai về hoạt động của công
ty với công chúng. Ở nhiều nước phương Tây người ta giao nhiệm vụ này cho Tòa
án (cơ quan tư pháp) thực hiện. Phần lớn các nước ở châu Á, việc đăng ký kinh
doanh do cơ quan hành pháp thực hiện. Ở Việt Nam hiện nay, việc đăng ký kinh
doanh thuộc thẩm quyền của phòng đăng ký kinh doanh (theo quy định của Luật
Doanh nghiệp 2005). Chỉ sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp,
công ty mới được nhà nước thừa nhận địa vị pháp lý trên thương trường. Việc đăng
ký kinh doanh buộc những chủ sở hữu có nhu cầu hội vốn thành lập công ty phải là
những chủ thể trước hết chịu trách nhiệm trước cơ quan nhà nước và bên thứ ba về
tính chính xác và trung thực của các thông tin được khai báo. Ngoài ra, quy định
như vậy còn thúc đẩy những bên có liên quan kiểm soát lẫn nhau trong khi thiết lập
các giao dịch pháp lý trong quá trình thành lập công ty. Chỉ sau khi được cấp giấy

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

17

SVTH: Lê Hoàng Toại

Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

chứng nhận đăng ký kinh doanh, công ty đối vốn mới có tư cách pháp nhân hay nói
cách khác: hành vi đăng ký kinh doanh làm phát sinh địa vị pháp lý của công ty.
Tính cá thể hóa pháp nhân đòi hỏi công ty phải có tên gọi riêng. Tên gọi của
công ty do sáng lập viên công ty tự lựa chọn và ghi vào điều lệ của công ty. Do đó,
việc thay đổi tên gọi công ty phải sửa đổi điều lệ và đăng ký lại với cơ quan nhà
nước có thẩm quyền, đồng thời thông báo công khai cho khách hàng và mọi người
biết để tiện liên hệ. Quyền sở hữu vốn và tài sản của của công ty phải mang tên chủ
sở hữu là công ty. Khi tài sản góp vốn chưa hoặc không sang tên sở hữu cho công ty
thì công ty chưa được coi là chủ sở hữu hợp pháp đối với vốn và tài sản đó. Cũng
đối với thành viên góp vốn thì chưa được coi là đã thực hiện xong nghĩa vụ góp vốn
và chưa được giải phóng khỏi nghĩa vụ liên đới chịu trách nhiệm đối với khoản nợ
của công ty.
Như vậy, kể từ thời điểm được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, công
ty đối vốn mới có tư cách pháp nhân và bắt đầu thực hiện các giao dịch nhân danh
công ty, trách nhiệm tài sản phát sinh là trách nhiệm của công ty. Các hoạt động
trước đó liên quan đến việc thành lập công ty thuộc trách nhiệm cá nhân của các
sáng lập viên và họ phải chịu trách nhiệm vô hạn về những thiệt hại phát sinh. Chỉ
sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, với tư cách là chủ thể quyền
sở hữu tài sản công ty mới chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty bằng tài
sản của mình. Các thành viên công ty có thể thỏa thuận việc công ty tiếp nhận các
nghĩa vụ đã phát sinh trước khi đăng ký kinh doanh nếu các nghĩa vụ đó phát sinh
do từ việc thành lập công ty.
Đặc điểm này cho thấy, mối quan hệ góp vốn giữa thành viên công ty và công
ty chỉ có thể thực thi được một khi công ty đã chính thức được thành lập bằng việc
được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Trong một số trường hợp đòi hỏi
phải có giấy phép thành lập và hoạt động (Luật các tổ chức tín dụng, Luật kinh

doanh bảo hiểm) sẽ không thực tế nếu quy định một trong những điều kiện để được
cấp giấy phép thành lập và hoạt động của công ty là các thành viên phải góp đủ số
vốn điều lệ hoặc vốn pháp định, vì rằng công ty chưa được thừa nhận về mặt pháp lý
thì thành viên cũng không thể góp vốn cho công ty được.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

18

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

Thứ ba, chủ thể quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn là một tổ chức kinh
tế mà việc thực thi quyền sở hữu tài sản của mình không những chỉ tuân theo các
quy định của pháp luật mà còn tùy thuộc vào ý chí và mục đích của các thành viên
công ty. Thành viên công ty trực tiếp chi phối, quyết định hoặc thông qua bộ máy tổ
chức điều hành của công ty để thực thi quyền sở hữu tài sản.
Cũng như các chủ thể khác, với tư cách là chủ thể quyền sở hữu tài sản, công
ty đối vốn có đầy đủ cả ba quyền năng chiếm hữu, sử dụng và định đoạt. Nếu cá
nhân - chủ thể của quyền sở hữu tự quyết định việc thực hiện các quyền năng của
mình một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thì với tư cách là một tổ chức, công ty đối
vốn thực hiện các quyền năng của chủ sở hữu phải theo một cơ chế. Cơ chế này
được thực hiện thông qua bộ máy tổ chức (cơ cấu nội bộ của công ty). Bộ máy tổ
chức tùy thuộc vào sự thỏa thuận, định đoạt của các thành viên tham gia công ty.
Với bản chất là công ty đối vốn, các thành viên tham gia thành lập công ty đều quan
tâm đến việc khai thác khả năng sinh lời đối với phần vốn góp của mình vào công ty
và tùy theo mức độ tỷ lệ vốn góp mà chi phối đến hoạt động hoặc tham gia quản lý
điều hành công ty. Trên thực tế, một số chủ đầu tư không chỉ có nhu cầu góp vốn, họ

cũng có nhu cầu mong muốn tham gia vào việc quản lý và điều hành hoạt động kinh
doanh của công ty. Nhưng cũng có những người khác lại vừa quan tâm đến khả
năng sinh lời của đồng vốn, vừa quan tâm đến khả năng chuyển đổi linh hoạt đồng
vốn của mình. Vì vậy, từ nhu cầu của hoạt động kinh doanh đòi hỏi phải có những
hình thức pháp lý thích hợp đối với việc tổ chức bộ máy của công ty đối vốn. Từ
thực tiễn hoạt động của công ty và sự điều chỉnh pháp luật, mô hình tổ chức bộ máy
phải phù hợp với lợi ích của thành viên tham gia. Họ có thể thỏa thuận với nhau để
ghi nhận vào hợp đồng và điều lệ công ty những thang, bậc khác nhau về quyền lực.
Chẳng hạn, thành viên nào sẽ chi phối, thành viên nào sẽ tham gia điều hành hoặc
quản lý công ty. Điều quan trọng là bộ máy tổ chức và cấu trúc quyền lực của công
ty phải nhằm bảo đảm an toàn cho các chủ sở hữu vốn yên tâm đầu tư vào công ty
đối vốn. Tùy theo các loại hình công ty đối vốn: công ty cổ phần hay công ty trách
nhiệm hữu hạn mà việc tổ chức bộ máy và cấu trúc quyền lực khác nhau.
Trong công ty cổ phần, số lượng cổ phiếu mà cổ đông sở hữu sẽ làm phát sinh
quyền và nghĩa vụ của họ đối với công ty thể theo điều lệ công ty và các quy định
pháp luật về công ty. Trong số các cổ đông có những cổ đông có nhiều kiến thức về
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

19

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

kinh doanh nhưng cũng có nhiều cổ đông không có kiến thức về kinh doanh, mặt
khác giữa họ rất ít hoặc thậm chí không có sự hiểu biết lẫn nhau. Vì vậy, để tránh
việc trong công ty quyền lực chỉ thuộc vào một nhóm cổ đông làm nảy sinh sự phân
hóa và tranh chấp lợi ích, pháp luật đã quy định cơ chế kiểm soát và điều hành để
tránh sự lợi dụng quyền lực công ty.

Khác với công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn ngoài yếu tố vốn, các
thành viên tham gia công ty còn quan tâm đến yếu tố nhân thân. Vì vậy, cấu trúc
quyền lực của công ty trách nhiệm hữu hạn có sự kết hợp đặc điểm của công ty đối
nhân và công ty cổ phần. Công ty trách nhiệm hữu hạn kết hợp được ưu điểm về chế
độ trách nhiệm hữu hạn của công ty cổ phần và ưu điểm các thành viên quen biết
nhau của công ty đối nhân. Nó khắc phục được nhược điểm về sự phức tạp khi thành
lập và điều hành của công ty cổ phần và nhược điểm không phân chia rủi ro của
công ty đối nhân. Thành viên công ty thường là những người quen biết và đều có
nguyện vọng mong muốn hợp tác với nhau để làm ăn, do vậy họ tự đặt ra cơ chế tự
quản lý và tự kiểm soát.
Ngoài hai hình thức phổ biến của loại hình công ty đối vốn là công ty trách
nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần thì pháp luật ở một số nước cho phép tồn tại loại
hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên.
Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là sản phẩm đặc biệt của việc
điều chỉnh bằng pháp luật đối với quá trình phát triển của công ty đối vốn. Đây là
loại hình công ty có thể ra đời khi một thành viên muốn tận dụng ưu thế của chế độ
trách nhiệm hữu hạn để tách bạch tài sản, tránh rủi ro hoặc khi toàn bộ tài sản của
công ty chuyển vào tay một thành viên duy nhất và thành viên đó vẫn có khả năng
tiếp tục duy trì, phát triển công ty, lúc này, công ty trở thành công ty một chủ. Trong
trường hợp này pháp luật vẫn thừa nhận thành viên đó vẫn có quyền được giải
phóng khỏi trách nhiệm cá nhân. Trách nhiệm tài sản thuộc về công ty - một thực
thể có tư cách pháp nhân chịu trách nhiệm độc lập về mặt pháp lý với chủ sở hữu,
vỡ trộn về phương diện pháp lý, đó là đặc tính của công ty đối vốn nói chung. Song,
không phải pháp luật tất cả các nước đều thừa nhận công ty trách nhiệm hữu hạn
một chủ, vì theo định nghĩa chung về công ty thì công ty là sự liên kết giữa các chủ
đầu tư bằng một sự kiện góp vốn nhằm mục đích tìm kiếm lợi nhuận. Trong khi đó,
công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên không có sự kiện liên kết góp vốn nên
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

20

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

không phải là công ty theo quan niệm truyền thống. Theo luật của Italia, Tây Ban
Nha và các nước Nam Mỹ không cho phép thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn
một chủ. Còn trong hệ thống pháp luật của Đức, Anh, Mỹ lại thừa nhận công ty
trách nhiệm hữu hạn một thành viên. Ở Việt Nam, Luật Doanh nghiệp đã thừa nhận
công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do một tổ chức hoặc cá nhân thành lập.
Do vậy, nghiên cứu lịch sử phát triển và quyền sở hữu của loại hình công ty này có ý
nghĩa mang tính toàn diện về việc điều chỉnh bằng pháp luật đối với hoạt động công
ty ở nước ta, nhất là đối với các quan hệ về sở hữu tài sản của công ty đối vốn.
Qua nghiên cứu đặc điểm pháp lý về công ty đối vốn cho thấy:
- Công ty đối vốn là một trong những loại hình chủ thể kinh tế phổ biến trong
nền kinh tế thị trường. Trong các loại hình công ty đối vốn, công ty cổ phần cho
phép huy động vốn và giải phóng vốn nhanh, cho phép thực hiện các dự án lớn vì có
thể huy động nguồn vốn lớn.
- Công ty đối vốn là một tổ chức mà tài sản ban đầu của công ty khi thành lập
thuộc nhiều chủ sở hữu khác nhau và được chuyển giao cho công ty bằng việc góp
vốn thành lập công ty, trong đó các thành viên công ty cũng rất quan tâm đến việc
công ty khai thác lợi ích từ tài sản phục vụ cho chính các chủ sở hữu. Điều này đòi
hỏi phải thiết lập cấu trúc quyền lực công ty sao cho một mặt, thúc đẩy hiệu quả
hoạt động công ty, mặt khác, phải vì chính lợi ích của thành viên công ty.
- Công ty đối vốn tồn tại không phụ thuộc vào sự biến động của các chủ sở hữu
góp vốn. Tính ổn định của công ty là ưu thế để công ty thực hiện giao dịch với các
bên thứ ba.
1.2 KHÁI QUÁT VỀ TÀI SẢN CỦA CÔNG TY ĐỐI VỐN
1.2.1 Khái niệm về tài sản

Tài sản là một khái niệm rất rộng, đã tồn tại rất lâu trong lịch sử nhân loại.
Thông thường, mỗi quốc gia, mỗi cộng đồng hay cá nhân đều sử dụng nguồn lợi
riêng do thiên nhiên hoặc do chính từ những hoạt động kinh tế mà họ tạo ra, các
nguồn lợi này hợp thành khối tài sản của chủ thể, mỗi tài sản luôn gắn liền với một
chủ sở hữu nhất định, ngược lại chủ sở hữu tài sản có những quyền nhất định đối với

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

21

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

tài sản của họ. Khái niệm về tài sản không ngừng được bổ sung hoàn thiện hơn trong
quá trình phát triển của đời sống xã hội.
Trong quyển “Từ điển thuật ngữ kinh tế học” thì định nghĩa: “Tài sản là khái
niệm chung để chỉ của cải có giá trị tiền tệ của một cá nhân, một đơn vị tập thể hoặc
của Nhà nước. Tài sản gồm có động sản và bất động sản. Có thể là loại tư liệu sản
xuất hay vật phẩm tiêu dùng; tài sản cố định hay tài sản lưu động; tài sản hàng hóa
hay tài sản phi hàng hóa; tài sản bằng hiện vật hay bằng tiền; tài sản cá nhân hay tài
sản tập thể công cộng”. 10
Còn tại điều 163 Bộ luật dân sự 2005 Việt Nam xác định: “Tài sản bao gồm
vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản” theo quy định này thì tài sản được liệt
kê khép kín chỉ tồn tại ở một trong bốn loại: Vật, tiền, giấy tờ có giá hoặc quyền tài
sản.
- Vật: Vật là bộ phận của thế giới vật chất, tồn tại khách quan mà con người có
thể cảm giác được bằng các giác quan của mình ví dụ như xe, nhà, gia súc….Vật chỉ
có ý nghĩa khi nó trở thành đối tượng trong quan hệ pháp luật. Nếu bộ phận của thế

giới vật chất mà con người không thể kiểm soát, chiếm hữu được nó thì đồng nghĩa
với việc con người không thể tác động được vào nó. Do đó, không khí, gió, mưa,
thuộc về vật chất nhưng không thể coi là tài sản về mặt pháp lý. Hơn nữa, là đối
tượng trong quan hệ pháp luật, vật phải đáp ứng được lợi của các bên chủ thể trong
quan hệ. Như vậy, không phải mọi vật điều xem là tài sản, muốn trở thành tài sản thì
vật phải thỏa mãn những điều kiện sau: Là bộ phận của thế giới vật chất; chiếm hữu
được; mang lại lợi ích cho chủ thể; có thể tồn tại hoặc hình thành trong tương lai.
- Tiền: Tiền theo kinh tế chính trị học, là giá trị đại diện cho giá trị thực của
hàng hóa. Tiền là vật ngang giá chung được dùng làm thước đo giá trị của các loại.
Vì vậy tiền dược xem là loại tài sản đặc biệt. Ngoài ra, về mặt chính trị, tiền còn là
đại diện cho chủ quyền của một quốc gia. Do đó, đòi hỏi người có tiền (chủ sở hữu)
không thể có toàn quyền định đoạt loại tài sản đặt biệt này mà phải tuân thủ những
quy định tiền nghiêm ngặt của Nhà nước. Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2005
đã bỏ qua quy định tiền thanh toán phải là tiền Việt Nam như quy định tài Bộ luật
10

Từ điển thuật ngữ kinh tế học, NXB từ điển bách khoa, viện nghiên cứu và phổ biến kiến thức bách khoa,
Hà Nội, 2001, tr. 410.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

22

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

Dân sự 1995 nên về mặt pháp lý tiền có thể được hiểu là nội tệ và ngoại tệ. Tuy
nhiên, ngoại tệ là loại tài sản hạn chế lưu thông chứ không được lưu hành rộng rãi

như tiền Việt Nam. Do đó, tiền có một vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân.
- Giấy tờ có giá: Giấy tờ có giá là loại tài sản rất phổ biến trong giao lưu dân sự
hiện nay đặt biệt là giao dịch trong các hệ thống ngân hàng và các tổ chức tín dụng
khác. Giấy tờ có giá được hiểu là giấy tờ trị giá được bằng tiền và chuyển giao được
trong giao lưu dân sự. Giấy tờ có giá hiện nay được tồn tại dưới nhiều dạng khác
nhau như: séc, cổ phiếu, tín phiếu, trái phiếu, công trái, hồi phiếu, kỳ phiếu…..Khác
với tiền chỉ có cơ quan duy nhất là Ngân hàng Nhà nước ban hành thì giấy tời có giá
có rất nhiều cơ quan ban hành như: Chính phủ, ngân hàng, kho bạc và các công ty
cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn. Việc thực hiện quyền định đoạt về số phận
thực tế đối với giấy tờ có giá cũng không bị hạn chế như việc định đoạt tiền.
Cần lưu ý là các loại giấy tờ xác nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng đới với tài
sản như giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà,
giấy đăng ký ôtô, sổ tiết kiệm không phải là giấy tờ có giá. Nó chỉ được coi là một
vật và thuộc quyền sở hữu của người đứng tên trên vật đó.
- Quyền tài sản: Quyền tài sản được định nghĩa tại Điều 181, Bộ luật dân sự
2005 là quyền trị giá được bằng tiền và có thể chuyển giao trong giao dịch dân sự,
kể cả quyền sở hữu trí tuệ. Theo đó thì quyền tài sản trước tiên phải được hiểu là xử
sự cho phép của chủ thể mang quyền. Quyền ở đây chính là một quyền năng dân sự
chủ quan của chủ thể được pháp luật ghi nhận và bảo vệ. Quyền này phải trị giá
được bằng tiền hay nói cách khác phải tương đương với một đại lượng vật chất nhất
định. Quyền tài sản thì có rất nhiều nhưng chỉ những quyền tài sản nào có thể trở
thành đối tượng trong giao dịch dân sự thì mới được coi là tài sản tại Điều 163 Bộ
luật dân sự 2005. Hiện nay, pháp luật Dân sự Việt Nam công nhận một số quyền tài
sản như quyền sử dụng đất, quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại đối với tài sản bị
xâm hại, quyền tài sản phát sinh từ quyền tác giảm quyền sở hữu công nghiệp,
quyền đới với giống cây trồng, quyền đòi nợ.
Tóm lại, tài sản bao gồm của cải vật chất và những gì mang lại lợi ích cho con
người đồng thời phải trị giá được bằng tiền. Ngoài ra, của cải hay vật chất có thể là

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

23

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

tài sản nêu chúng thuộc quyền sở hữu của một chủ thể trong quan hệ pháp luật Dân
sự.
1.2.2 Đặc điểm của tài sản trong công ty đối vốn
Thứ nhất, Công ty đối vốn phải có tài sản. Mục đích chủ yếu và trước tiên của
công ty đối vốn là hoạt động kinh doanh với những đặc trưng là đầu tư tài sản và để
thu lợi về tài sản. Bởi vậy, điều kiện tiên quyết của công ty đối vốn là phải có một
mức độ tài sản nhất định. Tài sản là điều kiện hoạt động và cũng là mục đích hoạt
động của công ty đối vốn. Trong điều kiện thời đại ngày nay, không thể nói đến việc
thành lập một công ty đối vốn, thậm chí không thể thực hiện được một hoạt động
kinh doanh thực sự trong bất cứ lĩnh vực nào, nếu hoàn toàn không có tài sản. Công
ty đối vốn có tài sản riêng. Tài sản riêng của công ty đối vốn là một khối thống nhất,
tách biệt ra khỏi tài sản tiêng của các thành viên và được biểu hiện bằng tiền thông
qua khái niệm vốn.
Vốn Điều lệ của công ty đối vốn đặc trưng là loại hình Công ty trách nhiệm
hữu hạn hai thành viên trở lên do các thành viên góp, có thể bằng tiền, hiện vật và
những tài sản khác mà pháp luật cho phép và được các thành viên chấp nhận.
Những hiện vật dùng để góp vốn phải được định giá. Mỗi thành viên có một phần
vốn góp và được ghi cụ thể và quy thành tỷ lệ phần trăm (%) trong Điều lệ. Phần
vốn góp của các thành viên trong công ty có thể không bằng nhau và thể hiện tỉ lệ
phần quyền và nghĩa vụ của thành viên đó trong công ty. Khi tham gia công ty,
thành viên không nhất thiết phải góp vốn ngay. Các thành viên công ty có thể thỏa
thuận một thời hạn để các thành viên thực hiện việc góp vốn. Thành viên phải góp

vốn đầy đủ và đúng hạn như đã cam kết. Khi góp đủ giá trị phần vốn góp, thành viên
được công ty cấp giấy chứng nhận phần vốn góp. Giấy chứng nhận phần vốn góp là
chứng chỉ thể hiện phần quyền chủ sở hữu của thành viên đó trong công ty. Trường
hợp có thành viên không góp đầy đủ và đúng hạn số vốn đã cam kết, thì số vốn chưa
góp được coi là khoản nợ của thành viên đó đối với công ty; thành viên đó phải chịu
trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh do không góp đủ và đúng số vốn đã cam
kết. Tuy nhiên, nếu sau thời hạn cam kết lần cuối cùng mà vẫn có thành viên chưa
góp đủ số vốn đã cam kết thì số vốn chưa góp phải được xử lý theo một trong các
cách sau: để một hoặc một số thành viên nhận góp đủ số vốn chưa góp; huy động
người khác cùng góp vốn vào công ty; các thành viên còn lại góp đủ số vốn chưa
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

24

SVTH: Lê Hoàng Toại


Luận văn tốt nghiệp: Xác lập quyền sở hữu tài sản của công ty đối vốn ở nước ta

góp theo tỷ lệ phần vốn góp của họ trong vốn điều công ty. Sau khi số vốn còn lại
chưa góp đủ, thành viên chưa góp vốn cam kết không còn là thành viên của công ty
và công ty phải đăng ký thay đổi nội dung đăng ký kinh doanh theo quy định của
Luật doanh nghiệp 2005.
Thứ hai, vì Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên là công ty đối
vốn nên vốn của công ty phải tách bạch với tài sản của thành viên công ty. Trước hết
phải hiểu “tách bạch” là như thế nào. Tách bạch được giải thích là sự riêng rẽ, độc
lập, không phụ thuộc. Vốn của công ty được hình thành từ tài sản đóng góp của các
thành viên. Khi thành viên góp vốn phải chuyển quyền sở hữu tài sản sang cho công
ty. Tính tách bạch ở đây được hiểu một cách cụ thể là tài sản của thành viên công ty
và vốn của công ty là khác biệt nhau, và được phân định cụ thể bằng việc chuyển

quyền sở hữu tài sản sang công ty khi thành viên góp vốn. Việc đưa tài sản của
thành viên vào vốn công ty phải qua những trình tự thủ tục luật định, nghĩa vụ góp
vốn của các thành viên công ty chỉ được coi là thực hiện xong một khi việc chuyển
dịch quyền sở hữu vốn và tài sản từ thành viên công ty sang công ty đã được thực
hiện một cách đầy đủ, hợp pháp và hợp lệ và chỉ khi đó, thành viên công ty mới
được giải phóng khỏi nghĩa vụ góp vốn và trách nhiệm liên đới đối với các khoản nợ
của công ty. Theo quy định về chuyển quyền sở hữu của Luật doanh nghiệp 2005
thì:
- Thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp doanh và cổ đông công
ty cổ phần phải chuyển quyền sở hữu tài sản góp vốn cho công ty theo quy định sau
đây:
+ Đối với tài sản có đăng ký hoặc chuyển giá trị quyền sử dụng đất thì người
góp vốn phải làm thủ tục chuyển quyền sở hữu tài sản đó, hoặc quyền sử dụng đất
cho công ty tại cơ quan nhà nước có thầm quyền. Việc chuyển quyền sở hữu đối với
tài sản góp vốn không phải chịu lệ phí trước bạ;
+ Đối với tài sản không đăng ký quyền sở hữu, việc góp vốn phải được thực
hiện bằng việc giao nhận tài sản góp vốn có xác nhận bằng biên bản. Biên bản gia
nhận phải ghi rõ tên và địa chỉ trụ sở chính của công ty; họ, tên, địa chỉ thường trú,
số Giấy chứng minh nhân dân, Hộ chiếu hoặc chứng thực các nhân hợp pháp khác,
số quyết định thành lập hoặc đăng ký của người góp vốn; loại tài sản và số đơn vị tài
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

25

SVTH: Lê Hoàng Toại