Sử dụng phối hợp các phương tiện trong dạy học địa lí 11 trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
---------------------------

NGUYỄN VĂN THẠCH

SỬ DỤNG PHỐI HỢP CÁC PHƯƠNG TIỆN TRONG
DemoĐỊA
Version
SDK PHỔ THÔNG THEO
DẠY HỌC
LÍ 11- Select.Pdf
TRUNG HỌC

ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU

Thừa Thiên Huế, năm 2017


ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
---------------------------

NGUYỄN VĂN THẠCH

SỬ DỤNG PHỐI HỢP CÁC PHƯƠNG TIỆN TRONG

DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO
ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
Demo Version - Select.Pdf SDK
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Địa lí

Mã số: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NUYỄN NGỌC MINH

Thừa Thiên Huế, năm 2017

i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các
số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và
chưa được công bố trong bất kì một công trình nào khác.

Tác giả luận văn
Nguyễn Văn Thạch

Demo Version - Select.Pdf SDK

ii

LỜI CẢM ƠN
Xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến PGS.TS Nguyễn Ngọc Minh, người
thầy đã tận tâm giúp đỡ, hướng dẫn, động viên tác giả trong suốt quá trình thực
hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn các trường THPT Trần Nhân Tông, THPT B Nghĩa Hưng
tỉnh Nam Định đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả TNSP và hoàn thành luận văn.
Xin chân thành cảm ơn trường Đại học sư phạm - Đại học Huế; Khoa Địa lí và Khoa
Sau Đại học trường Đại học Sư phạm Huế đã tạo điều kiện tốt nhất cho tác giả hoàn
thành luận văn này. Tác giả cũng bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các Thầy thuộc tổ
bộ môn LL&PP khoa Địa lí trường Đại học Sư phạm Huế.
Cuối cùng, tác giả bày tỏ lòng biết ơn tới sự giúp đỡ tận tình của các Thầy, Cô
cộng tác TNSP và những người thân trong gia đình đã động viên, giúp đỡ và tạo
mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả bày tỏ
lòng biết ơn sâu sắc đến mọi người.
Luận văn này được hoàn thành tại Bộ môn LL&PP dạy học môn Địa Lí, Khoa

Demo Version - Select.Pdf SDK

Địa lí, Trường Đại học sư phạm Huế.

Tác giả luận văn

iii


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA ....................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN.......................................................................................................ii
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ 4

DANH MỤC CÁC BẢNG,HÌNH............................................................................... 5
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 6
NỘI DUNG…………………………………………………………………….….12
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SỬ DỤNG PHỐI HỢP
CÁC PHƯƠNG TIỆN TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
1.1. Phương tiện dạy học địa lí.................................................................................. 12
1.1.1. Một số khái niệm về phương tiện dạy học địa lí ............................................. 12
1.1.2. Vai trò phương tiện dạy học địa lí................................................................... 14
1.1.3. Phân loại phương tiện dạy học địa lí ............................................................... 15
1.1.4. Mối quan hệ giữa phương tiện dạy học địa lí với các yếu tố của quá trình dạy

Demo Version - Select.Pdf SDK

học ........................................................................................................................... ..17
1.1.5. Các nguyên tắc sử dụng phương tiện dạy học trong môn Địa lí 11 THPT ..... 18
1.1.6. Định hướng chung sử dụng phương tiện dạy học địa lí .................................. 21
1.2. Sử dụng phối hợp các phương tiện trong dạy học địa lí .................................... 21
1.2.1. Quan niệm sử dụng phối hợp các PTDH ........................................................ 21
1.2.2. Ý nghĩa việc sử dụng phối hợp các phương tiện trong dạy học phát huy năng
lực học sinh ............................................................................................................... 22
1.3. Phát triển năng lực ............................................................................................. 23
1.3.1. Khái niệm năng lực ......................................................................................... 23
1.3.2. Chương trình giáo dục theo định hướng phát triển năng lực. ......................... 23
1.3.3. Mức độ thể hiện năng lực của học sinh trong môn Địa lí ............................... 24
1.3.4. So sánh một số đặc trưng cơ bản của chương trình dạy học định hướng nội
dung và dạy học định hướng phát triển năng lực.. .................................................... 28
1.4. Chương trình sách giáo khoa địa lí 11 THPT .................................................... 29
1

1.4.1. Cấu trúc chương trình Địa lí 11 THPT ........................................................... 29
1.4.2. Đặc điểm chương trình sách giáo khoa Địa lí lớp 11 THPT .......................... 29
1.4.3. Mục tiêu của chương trình sách giáo khoa địa lí lớp 11 THPT ...................... 31
1.5. Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của học sinh lớp 11 THPT ................................. 31
1.5.1. Hoạt động học tập ........................................................................................... 31
1.5.2. Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ ................................................................... 32
1.6. Thực trạng sử dụng phương tiện dạy học địa lí ở trường THPT ....................... 32
1.6.1. Mục tiêu, đối tượng, địa điểm, thời gian, phương pháp khảo sát điều tra ...... 32
1.6.2. Phân tích thực trạng sử dụng phương tiện dạy học trong Địa lí 11 ................ 33
1.6.3. Kết luận chung ................................................................................................ 37
Chương 2 SỬ DỤNG PHỐI HỢP CÁC PHƯƠNG TIỆN TRONG DẠY HỌC
ĐỊA LÍ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC
2.1. Khả năng sử dụng phối hợp các phương tiện dạy học trong Địa lí 11 THPT….38
2.1.1. Khả năng của sách giáo khoa và chương trình địa lí 11 ................................. 38
2.1.2. Cơ sở vật chất và kĩ thuật của nhà trường ảnh hưởng đến sử dụng phương tiện
dạy học của giáo viên Địa lí ...................................................................................... 42

Demo Version - Select.Pdf SDK

2.2. Các phương tiện dạy học thông dụng trong địa lí 11 THPT .............................. 43
2.3. Nguyên tắc sử dụng phối hợp phương tiện dạy học trong môn Địa lí 11 ........ ..47
2.3.1. Sử dụng phối hợp các phương tiện phải đảm bảo yêu cầu sử dụng phương tiện
dạy học ...................................................................................................................... 47
2.3.2. Sử dụng phối hợp các phương tiện phải khai thác ưu điểm từng PT Địa lí và
hạn chế các nhược điểm ............................................................................................ 48
2.3.3. Sử dụng phối hợp các phương tiện phải đảm bảo phù hợp với đối tượng học sinh. 48
2.3.4. Sử dụng phối hợp các phương tiện theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập
và chú ý phát huy năng lực học sinh ......................................................................... 49

2.3.5. Sử dụng phối hợp các phương tiện cần phù hợp với kinh nghiệm và năng lực
của giáo viên ............................................................................................................. 49
2.4. Xác định và sử dụng phối hợp các phương tiện trong dạy học địa lí 11 THPT 50
2.4.1. Xác định các phương tiện dạy học phối hợp ................................................... 50
2.4.2. Quy trình chung chuẩn bị sử dụng phối hợp các phương tiện dạy học .......... 52
2


2.4.3. Quy trình chung sử dụng phối hợp phương tiện dạy học địa lí khi lên lớp .... 53
2.5. Sử dụng phối hợp các phương tiện dạy học trong Địa lí 11 theo định hướng
năng lực ..................................................................................................................... 53
2.5.1. Sử dụng phối hợp sơ đồ tư duy với các phương tiện dạy học ......................... 53
2.5.2. Sử dụng phối hợp bảng số liệu với các phương tiện dạy học ........................ 57
2.5.3. Sử dụng phối hợp bảng kiến thức với các phương tiện dạy học ..................... 59
2.5.4. Sử dụng phối hợp bản đồ giáo khoa treo tường với các phương tiện dạy học..63
2.5.5. Sử dụng phối hợp sơ đồ địa lí với các phương tiện dạy học ........................... 65
2.6. Thiết kế một số bài dạy sử dụng phối hợp các phương tiện dạy học trong địa lí
lớp 11 theo định hướng năng lực .............................................................................. 69
2.7. Kết luận chung ................................................................................................... 82
Chương 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1. Mục tiêu thực nghiệm ........................................................................................ 83
3.2. Nguyên tắc thực nghiệm .................................................................................... 83
3.3. Nhiệm vụ thực nghiệm ....................................................................................... 83
3.4. Phương pháp thực nghiệm ................................................................................. 84
3.5. Nội dung thực nghiệm ........................................................................................ 84

Demo Version - Select.Pdf SDK

3.5.1. Chọn trường, lớp thực nghiệm ........................................................................ 84
3.5.2. Chọn và soạn bài thực nghiệm ........................................................................ 86

3.5.3. Phương pháp đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm .................................... 86
3.5.3.1. Các căn cứ đánh giá kết quả TNSP .............................................................. 86
3.5.3.2. Đánh giá, xếp loại HS .................................................................................. 87
3.6. Tổ chức thực nghiệm.......................................................................................... 88
3.6.1. Tiến hành thực nghiệm.................................................................................... 88
3.6.2. Kết quả và xử lý thực nghiệm sư phạm .......................................................... 88
3.7. Đánh giá chung về thực nghiệm sư phạm .......................................................... 95
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 97
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 99
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 101

3


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

1. DH

: Dạy học

2. ĐC

: Đối chứng

3. GV

: Giáo viên

4. HS

: Học sinh

5. NXBGD

: Nhà xuất bản giáo dục

6. PP

: Phương pháp

7. PPDH

: Phương pháp dạy học

8. PT

: Phương tiện

9. PTDH

: Phương tiện dạy học

10. THPT

: Trung học phổ thông

11. TN

: Thực nghiệm

12. TNSP

: Thực nghiệm sư phạm

13. SGK

: Sách giáo khoa

Demo Version - Select.Pdf SDK

4


DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH
Bảng 1.1. Biểu hiện năng lực chung ......................................................................... 24
Bảng 1.2. Năng lực chuyên biệt môn Địa lí .............................................................. 27
Bảng 1.3. So sánh chương trình định hướng nội dung và chương trình định hướng
năng lực ..................................................................................................................... 28
Bảng 1.4. Vai trò của PTDH trong giảng dạy Địa lí ................................................. 33
Bảng 1.5. Mức độ sử dụng PTDH trong loại bài dạy Địa lí ..................................... 34
Bảng 1.6. Cách thức sử dụng PTDH của giáo viên .................................................. 34
Bảng 1.7. Quan điểm của giáo viên về sử dụng phối hợp PTDH ............................. 35
Bảng 1.8. Hiệu quả của sử dụng PTDH đối với học sinh ......................................... 36
Bảng 2.1. Các PTDH thông dụng dùng trong dạy học Địa lí 11 THPT ................... 38
Bảng 2.2. Các PTDH sử dụng phối hợp trong giảng dạy Địa lí 11 THPT ............... 51
Bảng 3.1. Tên trường và giáo viên tham gia quá trình thực nghiệm ........................ 85
Bảng 3.2. Danh sách các lớp tham gia thực nghiệm ................................................. 85
Bảng 3.3. Phân phối tần số điểm số kết quả thực nghiệm ........................................ 89
Bảng 3.4. Bảng
phânVersion

phối tần suất
............................................................................
90
Demo
- Select.Pdf
SDK
Bảng 3.5. Phân loại kết quả thực nghiệm.................................................................. 91
Bảng 3.6. Phân phối tần suất lũy tích tổng hợp ........................................................ 92
Bảng 3.7. Kết quả tính các tham số thống kê ............................................................ 93
Hình 3.1. Biểu đồ phân bố kết quả tần suất thực nghiệm sư phạm........................... 91
Hình 3.2. Đồ thị đường lũy tích tổng hợp trong thực nghiệm sư phạm……………92

5


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nhà nước ta xác định “Giáo dục là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng
và toàn dân”, giáo dục có vai trò đặc biệt quan trọng, tác động đến toàn hệ thống xã
hội, góp phần cơ bản cho phát triển xã hội, giáo dục luôn luôn đổi mới đáp ứng yêu
cầu thời đại. Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể được Bộ Giáo dục
và Đào tạo năm 2015 nêu rõ quan điểm: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp
dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo và vận
dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều,
ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, cách khuyến khích tự học, tạo
cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực...”.
Chủ trương chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo là phải thúc đẩy đổi mới
PPDH, khắc phục những lối mòn dạy học cũ. Vấn đề đổi mới PPDH được thể hiện
trong Điều 28- Luật Giáo Dục: "Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của

Demo Version - Select.Pdf SDK

từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm;
rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại
niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh". Từ vấn đề đổi mới PPDH kéo theo hàng
loạt các vấn đề khác đó là đổi mới hình thức tổ chức dạy học, đổi mới thiết bị,
PTDH, đổi mới kiểm tra - đánh giá...Vì vậy đổi mới PP giáo dục theo định hướng
năng lực đồng nghĩa với việc sử dụng PTDH Địa lí theo hướng đi mới nhắm vào
trọng tâm là đối tượng người học.
PTDH có ý nghĩa to lớn trong môn Địa lí ở phổ thông, đặc trưng trong khoa
học địa lí bởi vì các sự vật hiện tượng địa lí được biểu hiện đi liền với không gian
lãnh thổ, HS không thể quan sát trực tiếp được, phải thông qua các PT trực quan.
Hơn nữa các sự vật, hiện tượng địa lí lại đa dạng và phức tạp, nhờ vào PTDH mới
trở nên gần gũi, cụ thể hơn đối với nhận thức của HS. Việc đổi mới PPDH theo
hướng phát triển năng lực người học, PTDH vừa là công cụ để GV tổ chức hoạt
động nhận thức, rèn luyện năng lực cho HS, vừa là cơ sở để HS hoạt động tích cực,
6


chủ động tìm ra những kiến thức cần thiết. Hiện nay, PTDH bao gồm các PT truyền
thống như bản đồ, biểu đồ, sơ đồ, tranh ảnh, Atlat, bảng số liệu, phiếu học tập… và
các PT hiện đại: các phần mềm dạy học, sơ đồ tư duy,…góp phần tích cực vào việc
đổi mới PPDH và nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy học địa lí trong nhà trường.
Trên thực tế hoạt động dạy học môn Địa lí lớp 11 THPT còn nhiều hạn chế,
bất cập trong sử dụng PT địa lí. PTDH đóng vai trò quan trọng trong quá trình dạy
học, có tác dụng rất lớn trong quá trình nhận thức và hình thành năng lực của HS.
Tuy nhiên, PTDH còn chưa đồng bộ, mặt khác nhiều GV sử dụng chưa tốt các PT
trong các tiết dạy. Tình trạng dạy “chay” vẫn còn khá phổ biến, việc đổi mới, tích
cực sử dụng PTDH của GV có chuyển biến tích cực nhưng chưa mạnh mẽ. Đa số

các GV ít khi phối hợp các PTDH để thấy được mối liên hệ giữa những tri thức môn
Địa lí và chưa chú ý đến phát triển năng lực HS. Chương trình Địa lí lớp 11 đề cập
đến vấn đề các khu vực và quốc gia trên thế giới, xét về nội dung và PP, chương
trình có đầy đủ điều kiện thuận lợi để sử dụng kết hợp các PT trong dạy học nhằm
hình thành năng lực giải quyết vấn đề cho HS.
Trong nghiên cứu khoa học giáo dục Địa lí, những đề tài nghiên cứu sử dụng
phối hợp cácDemo
PTDH Version
trong Địa -líSelect.Pdf
còn chưa rõ SDK
ràng. Đa số chỉ đề cập đến một hình
thức sử dụng PT địa lí và sử dụng theo hướng phát huy tính tích cực học sinh. Để
hoạt động dạy học ở trường trường trung học đáp ứng được mục tiêu đổi mới căn
bản và toàn diện của giáo cần có những nghiên cứu cơ bản có hệ thống. Việc nghiên
cứu sử dụng kết hợp PTDH Địa lí trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo
dục có ý nghĩa lớn về mặt lí luận và thực tiễn. Từ những lý do trên, tác giả đã lựa
chọn nghiên cứu đề tài “Sử dụng phối hợp các phương tiện trong dạy học địa lí 11
trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu PP sử dụng phối hợp các PT trong dạy học Địa lí 11 theo định
hướng phát triển năng lực HS, góp phần khắc phục những thiếu sót trong DH và
thực hiện hiệu quả đổi mới chương trình giáo dục hiện nay ở trường THPT.

7


3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Địa lí.
3.2. Đối tượng nghiên cứu:
- PTDH Địa lí 11.

- Sử dụng phối hợp các PTDH Địa lí.
- Năng lực người học.
- Địa lí 11 THPT.
4. Phạm vi nghiên cứu
4.1. Phạm vi nội dung:
- PP sử dụng phối hợp các PT thông dụng trong dạy học Địa lí 11 THPT.
- Sách giáo khoa Địa lí lớp 11 THPT ban cơ bản.
4.2. Phạm vi thời gian: Đề tài tiến hành khảo sát điều tra, thực hiện từ tháng 1/2017
đến tháng 8/2017
4.3. Phạm vi không gian: Nghiên cứu, điều tra khảo sát chủ yếu ở hai trường THPT
B Nghĩa Hưng và THPT Trần Nhân Tông tỉnh Nam Định.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu

Demo Version - Select.Pdf SDK

- Xác định cơ sở lí luận của việc sử dụng PTDH địa lí theo định hướng năng lực.
- Điều tra thực trạng sử dụng PTDH môn Địa lí của GV một số trường THPT
tỉnh Nam Định.
- Nghiên cứu sử dụng phối hợp các PT trong DH địa lí theo định hướng phát
triển năng lực HS lớp 11.
- Thực nghiệm sư phạm.
6. Lịch sử nghiên cứu đề tài
PTDH địa lí rất phổ biến và thông dụng, chính vì thế đã có nhiều công trình
nghiên cứu về vấn đề này. Tuy nhiên các đề tài nghiên cứu trước đây chỉ nghiên cứu
đơn lẻ phương pháp sử dụng PTDH, chưa phối hợp các PT với nhau:
- Nguyễn Trọng Phúc (1997), Phương pháp sử dụng số liệu thống kê trong
dạy học địa lí kinh tế - xã hội, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội. Tác giả đã phân loại
bảng số liệu thống kê đồng thời đưa ra các hình thức biểu hiện và sử dụng số liệu
8

thống kê trong các khâu dạy học và các hình thức dạy học.
- Nguyễn Trọng Phúc (1998), Phương pháp sử dụng các phương tiện dạy học
địa lí ở trường phổ thông, NXB Giáo Dục. Đề cập đến cách phân loại PT địa lí theo
2 loại: cổ truyền và PT – thiết bị kĩ thuật hiện đại. Đồng thời đề cập đến quy trình,
nguyên tắc sử dụng PTDH, tuy nhiên mới dừng lại hình thức phân tích từng PT.
- Nguyễn Trọng Phúc (2000), Phương tiện, thiết bị kĩ thuật trong dạy học địa
lí, NXB Đại học quốc gia Hà Nội. Tác giả đề cập đến khái niệm vai trò của PTDH
địa lí, PP sử dụng bản đồ giáo khoa cũng như nguyên tắc khi sử dụng PTDH.
- Nguyễn Đức Vũ (2006), Phương tiện dạy học địa lí ở trường trung học phổ
thông, NXB Giáo Dục. Tác giả có liệt kê hàng loạt những PTDH môn Địa lí ở
trường THPT bao gồm những PT truyền thống và những PT hiện đại như sơ đồ tư
duy…Trong mỗi PT, tác giả đều có chỉ rõ PP dùng cụ thể, là tài liệu hữu ích cho
GV cấp THPT.
- Ngô Văn Nhuận (2007), Phương pháp dạy học địa lí, NXB Sư phạm, đề cập
đến các PP sử dụng PT trực quan như dùng bản đồ, số liệu thống kê, biểu đồ, tranh
ảnh - mô hình, phương tiện nghe nhìn.....

Demo
Select.Pdf
SDK
- Tác giả
PhạmVersion
Thị Thu -Hương
có nghiên
cứu Sử dụng kênh hình trong dạy
học đại lí 10 trung học phổ thông – ban cơ bản, Đại học Sư phạm Thái Nguyên.
Luận văn đề cập đến việc đề xuất các phương pháp sử dụng kênh hình trong dạy
học Địa lí lớp 10.
- Đỗ Thúy Nga (2010), Phương pháp sử dụng kênh hình trong dạy học địa lí

10 THPT tỉnh Thái Nguyên theo hướng tích cực, Trường Đại học Sư phạm Thái
Nguyên; Tác giả trình bày phương pháp sử dụng kênh hình theo hướng minh họa và
nguồn tri thức, sử dụng kênh hình để trực quan hóa kiến thức trong sách giáo khoa.
- Hồ Thị Thu Hồ và Lê Văn Nhương (2014), Thực trạng và giải pháp sử
dụng bản đồ trong dạy học địa lí 11: Trường hợp tại thành phố Cần Thơ và
tỉnh Hậu Giang, Trường Đại học Cần Thơ. Các tác giả nêu đề xuất nhằm giúp
việc sử dụng bản đồ trong dạy học Địa lí lớp 11 của giáo viên và học sinh đạt
hiệu quả cao.
- Lê Thị Hạnh (2015), Tạo biểu tượng địa lí cho học sinh bằng phương tiện
9


dạy học qua dạy học địa lí tự nhiên Việt Nam ở trường trung học phổ thông,
Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên. Trong chương 2, mục hình thành biểu
tượng địa lí cho học sinh bằng PTDH địa lí tự nhiên Việt Nam, tác giả có đề cập
đến các phương tiện dạy học địa lí đặc trưng như phim, ảnh và cách tạo biểu tượng
địa lí cho HS bằng các phần mềm điện tử.
- Sở GD và ĐT Lâm Đồng có bài “Cách dạy học Địa lí cực hiệu quả với
phương pháp sơ đồ hóa” năm 2016, bài viết coi sơ đồ là một phương tiện trực quan,
thể hiện mối liên hệ giữa các đối tượng thành phần bằng các mũi tên, bảng biểu....
Các công trình nghiên cứu trên đều tìm hiểu cụ thể về các loại PTDH trong
địa lí, các tác giả đã trình bày đặc điểm, phân loại, phương hướng sử dụng. Một số
công trình hệ thống hóa tất cả PTDH ở THPT theo hình thức liệt kê, trình bày kĩ
thuật sử dụng có ý nghĩa nhất định đối với định hướng cơ cở lí luận mà đề tài tác
giả đang nghiên cứu. Tuy nhiên chưa nghiên cứu nào tìm hiểu việc sử dụng phối
hợp các PTDH trong môn Địa lí lớp 11 theo định hướng phát triển năng lực.
7. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu phân tích, tổng hợp tài liệu: Vấn đề nghiên cứu

Demo

Version
Select.Pdf
được bắt đầu
từ phân
tích các- tài
liệu để tìmSDK
ra cấu trúc, xu hướng phát triển lí
thuyết của đề tài. Từ phân tích lí thuyết, tổng hợp lại xây dựng thành một hệ thống
khái niệm tiến tới tạo thành cơ sở lý luận sử dụng phối hợp PTDH trong môn Địa lí.
- Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lí thuyết: PTDH địa lí tập hợp nhiều
loại với nhiều chức năng khác nhau. Sử dụng PP này để sắp xếp các tài liệu khoa
học thành một hệ thống lô-gic chặc chẽ theo từng mặt, từng đơn vị kiến thức [4].
- Phương pháp lịch sử: Được sử dụng để sắp xếp tư liệu, tài liệu theo quá trình
lịch sử - thời gian, đồng thời kế thừa và phát triển những nghiên cứu đi trước.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu: Xây dựng phiếu điều tra khảo sát nhu cầu
sử dụng phối hợp các PTDH trong môn Địa lí, khảo sát một nhóm đối tượng trên
một diện rộng nhằm phát hiện các quy luật phân bố, trình độ phát triển, đặc điểm
của đối tượng HS. Kết quả của phương pháp là những thông tin quan trọng về đối
tượng nghiên cứu làm cơ sở thực tiễn để đề xuất các giải pháp.
- Phương pháp phỏng vấn: Trực tiếp nói chuyện với giáo viên phổ thông môn
10


Địa lí và các nhà giáo dục dựa trên hệ thống câu hỏi để phục vụ điều tra việc sử
dụng phối hợp các PTDH trong môn Địa lí.
- Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến của các nhà chuyên môn về giáo
dục theo hướng hỏi về việc sử dụng phối hợp các PTDH địa lí ở THPT.
- Phương pháp quan sát: Tiến hành dự giờ tham lớp của các GV giảng dạy
môn Địa lí tại trường phổ thông. Quan sát trực tiếp các hoạt động của GV và HS
trong giờ dạy học địa lí có sử dụng PTDH, sản phẩm hoạt động của GV. Từ đó

kiểm chứng các giả thuyết, lý thuyết đã có để xác minh tính đúng đắn của giả
thuyết khoa học. Đồng thời, đối chiếu kết quả nghiên cứu lý thuyết với thực tiễn để
tìm sự sai lệch của kết quả nghiên cứu nhằm tìm cách hoàn thiện [4].
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tác động vào đối tượng là các quá trình
dạy học địa lí và HS để kiểm nghiệm tính đúng đắn, thực tiễn của đề tài nhằm thực
hiện mục tiêu nghiên cứu đề tài.
- Phương pháp toán thống kê: Sử dụng các công thức vào trong nghiên cứu
khoa học để trình bày kết quả thực nghiệm sư phạm và kiểm định giả thuyết thống
kê về sự khác biệt trong kết quả thực nghiệm và đối chứng.

Demo Version - Select.Pdf SDK

8. Cấu trúc của luận văn.

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Kiến nghị - Đề xuất, hệ thống các bảng biểu, tài
liệu tham khảo, Phụ lục....; luận văn được trình bày theo 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về sử dụng phối hợp các phương tiện
trong dạy học Địa lí 11 THPT theo định hướng phát triển năng lực.
Chương 2: Sử dụng phối hợp các phương tiện trong dạy học Địa lí 11 THPT
theo định hướng phát triển năng lực.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

11