Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học chương “cảm ứng điện từ” vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính (tt)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.57 MB, 17 trang )
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
HUỲNH THỊ HIẾU
BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” VẬT LÍ 11
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI
TÍNH
Demo Version - Select.Pdf SDK
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
Thừa Thiên Huế, năm 2017
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
HUỲNH THỊ HIẾU
BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” VẬT LÍ 11
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH
Demo Version - Select.Pdf SDK
Chuyên ngành: Lí luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn Vật lí
Mã số: 60140111
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THEO ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. HUỲNH TRỌNG DƢƠNG
Thừa Thiên Huế, năm 2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi,
các số liệu và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực,
đƣợc các đồng tác giả cho phép sử dụng và chƣa từng đƣợc công
bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Thừa Thiên Huế, tháng 8 năm 2017
Tác giả luận văn
Huỳnh Thị Hiếu
Demo Version - Select.Pdf SDK
ii
LỜI CẢM ƠN
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành câm ơn Ban giám hiệu, phòng Đào täo sau Đäi học trường Đäi
học Sư phäm Huế, Ban Chủ nhiệm cùng quý thæy cô giáo khoa Vật lí Trường Đäi học
Sư phäm Huế đã trực tiếp tham gia giâng däy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập.
Đặc biệt, cho tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chån thành và såu sắc nhçt đến thæy giáo
TS. Huỳnh Trọng Dương - người đã tận tình hướng dẫn khoa học cho tôi trong quá trình
hình thành và hoàn chînh bài luận văn này.
Tôi xin chân thành câm ơn Ban giám hiệu và tập thể quý thæy cô giáo trường
THPT Nguyễn Dục và trường THPT Phan Châu Trinh đã nhiệt tình giúp đỡ và
täo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài.
Demo Version - Select.Pdf SDK
Cuối cùng, tôi xin gửi lời câm ơn đến gia đình, bän bè, đã giúp đỡ và động viên tôi trong
suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Xin chân thành câm ơn!
Tác giâ
Huỳnh Thị Hiếu
iii
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA .................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................................ii
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................... iii
MỤC LỤC ........................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. 5
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ........................ 6
MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 7
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................7
2. Lịch sử vấn đề .........................................................................................................9
3. Mục tiêu của đề tài ................................................................................................11
4. Giả thuyết khoa học ..............................................................................................11
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................11
6. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................................11
7. Phạm vi nghiên cứu ...............................................................................................12
Demo
Version
- Select.Pdf SDK
8. Phƣơng pháp
nghiên
cứu.......................................................................................
12
8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận ....................................................................12
8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................................12
8.3. Phƣơng pháp thực nghiệm ..............................................................................12
8.4. Phƣơng pháp thống kê toán học .....................................................................12
9. Đóng góp của đề tài...............................................................................................12
10. Cấu trúc luận văn ................................................................................................13
NỘI DUNG ........................................................................................................................14
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC BỒI DƢỠNG
NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC
VẬT LÍ VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH.......................................................14
1.1. Năng lực giải quyết vấn đề .............................................................................14
1.1.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề ......................................................14
1.1.2. Năng lực giải quyết vấn đề của học sinh trong học tập vật lí ..................15
1
1.1.3. Các mức độ của dạy học giải quyết vấn đề ..............................................16
1.1.4. Các giai đoạn giải quyết vấn đề của học sinh trong học tập vật lí ...........17
1.2. Sử dụng máy vi tính hỗ trợ việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho
học sinh trong dạy học vật lí ..................................................................................18
1.2.1. Các trƣờng hợp sử dụng máy vi tính trong dạy học vật lí ........................19
1.2.2. Sử dụng máy vi tính hỗ trợ cho việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề
cho học sinh trong dạy học vật lí ........................................................................21
1.3. Bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí .....23
1.3.1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho
học sinh trong dạy học vật lí ..............................................................................23
1.3.2. Hệ thống kỹ năng giải quyết vấn đề cần rèn luyện cho học sinh để bồi
dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí .................26
1.4. Các biện pháp bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy
học vật lí với sự hỗ trợ của máy vi tính .................................................................27
1.4.1. Các biện pháp bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy
học vật lí với sự hỗ trợ của máy vi tính .................................................................27
Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
1.4.1.1. Biện
pháp
1: Tạo động
cơ, hứng thú
tăng cƣờng sự tham gia tích cực
của học sinh vào quá trình giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của máy vi tính. .....28
1.4.1.2. Biện pháp 2: Định hƣớng học sinh huy động tri thức, tiếp cận, nhận biết
các tình huống có vấn đề ....................................................................................30
1.4.1.3. Biện pháp 3: Định hƣớng học sinh phân tích thông tin, vấn đề và đề
xuất các giả thuyết, chiến lƣợc giải quyết vấn đề...............................................31
1.4.1.4. Biện pháp 4: Định hƣớng học sinh thực hiện kế hoạch theo giải pháp
đã đề ra, điều chỉnh kế hoạch, thực hiện ............................................................32
1.4.2. Quy trình dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho
học sinh trong dạy học vật lí với sự hỗ trợ của máy vi tính ...............................33
1.5. Kiểm tra, tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo năng lực giải quyết
vấn đề .....................................................................................................................35
1.6. Thực trạng về năng lực giải quyết vấn đề của học sinh trong học tập vật lí ..39
1.6.1. Thực trạng ................................................................................................39
2
1.6.2. Nguyên nhân.............................................................................................40
1.7. Kết luận chƣơng 1 ...........................................................................................42
CHƢƠNG 2: THIẾT KẾ BÀI DẠY HỌC THEO HƢỚNG BỒI DƢỠNG NĂNG
LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHƢƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” VẬT LÍ 11
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY VI TÍNH ................44
2.1. Đặc điểm, cấu trúc nội dung kiến thức chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học
phổ thông.................................................................................................................44
2.1.1. Đặc điểm chung của chƣơng “Cảm ứng điện từ” vật lí 11 trung học phổ
thông ...................................................................................................................44
2.1.2. Cấu trúc và chuẩn kiến thức, kỹ năng chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung
học phổ thông.......................................................................................................45
2.1.3. Những thuận lợi, khó khăn trong tổ chức dạy chƣơng “Cảm ứng điên từ’’
Vật lí 11 trung học phổ thông .............................................................................48
2.1.4. Khả năng khắc phục những khó khăn trong dạy học chƣơng “Cảm ứng
điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông khi dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng
lực giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của máy vi tính ...........................................49
Demo
Select.Pdf
SDK
2.2. Quy trình
khaiVersion
thác và sử- dụng
máy vi tính
trong dạy học chƣơng “Cảm ứng
điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông .................................................................50
2.2.1. Quy trình khai thác và sử dụng ................................................................50
2.2.2. Xây dựng kho tƣ liệu ................................................................................51
2.2.3. Khai thác một số hình ảnh, video clip cụ thể hỗ trợ dạy thí nghiệm........53
2.3. Thiết kế một số giáo án chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ
thông theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh với sự hỗ trợ
của máy vi tính .......................................................................................................55
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................................75
3.1. Mục đính và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ..........................................75
3.1.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm ........................................................75
3.1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm ........................................................75
3.2. Đối tƣợng và nội dung của thực nghiệm sƣ phạm ..........................................76
3.2.1. Đối tƣợng của thực nghiệm sƣ phạm .......................................................76
3
3.2.2. Nội dung của thực nghiệm sƣ phạm .........................................................76
3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm ...............................................................76
3.3.1. Chọn mẫu thực nghiệm ............................................................................76
3.3.2. Quan sát giờ học .......................................................................................77
3.3.3. Tiến hành kiểm tra, thu thập số liệu và xử lí kết quả ...............................78
3.4. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................78
3.4.1. Nhận xét về tiến trình dạy học .................................................................78
3.4.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm ...................................................79
3.5. Kết luận chƣơng 3 ...........................................................................................85
KẾT LUẬN CHUNG.......................................................................................................87
1. Kết quả đạt đƣợc của đề tài ...................................................................................87
2. Một số đề xuất, kiến nghị rút ra từ kết quả nghiên cứu ........................................88
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..............................................................................................89
PHỤ LỤC
Demo Version - Select.Pdf SDK
4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết đầy đủ
Viết tắt
DH
Dạy học
ĐC
Đối chứng
GV
Giáo viên
GQVĐ
HS
Giải quyết vấn đề
Học sinh
MVT
Máy vi tính
PPDH
Phƣơng pháp dạy học
PTDH
Phƣơng tiện dạy học
QTDH
Qúa trình dạy học
SGK
Sách giáo khoa
THPT
Trung học phổ thông
TN
Thí nghiệm
TNg
Thực nghiệm
TNSP
Thực nghiệm sƣ phạm
Demo Version - Select.Pdf SDK
VĐ
Vấn đề
5
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
BẢNG
Bảng 3.1. Bảng số liệu hs đƣợc làm chọn mẫu TNg........................................................77
Bảng 3.2. Bảng tổng kết điểm thƣởng ..............................................................................80
Bảng 3.3. Bảng thống kê các điểm số (xi) của bài kiểm tra ............................................81
Bảng 3.4. Bảng phân phối tần suất ....................................................................................81
Bảng 3.5. Bảng phân phối tần suất lũy tích ......................................................................82
Bảng 3.6. Bảng phân loại theo học lực của HS ................................................................82
Bảng 3.7. Bảng tổng hợp các tham số đặc trƣng ..............................................................83
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Biểu đồ phân bố điểm của hai nhóm ĐC và TNg .......................................81
Biểu đồ 3.2. Biểu đồ phân loại theo học lực của HS........................................................82
SƠ ĐỒ
Demo
Version
- Select.Pdf
Sơ đồ 2.1: Cấu
trúc logic
nội dung
chƣơng Cảm SDK
ứng điện từ .........................................45
Sơ đồ 2.2: Biểu đạt logic của quá trình nhận thức khoa học chƣơng Cảm ứng điện từ ... 46
Sơ đồ 2.3. Quy trình khai thác, sử dụng MVT hỗ trợ quá trình dạy học ........................51
HÌNH VẼ
Hình 1.1. Sơ đồ quy trình DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong
DH Vật lí với sự hỗ trợ của MVT .....................................................................................35
Hình 2.1. Thí nghiệm trong việc hình thành định luật Len-xơ ........................................54
Hình 2.2. Đồ thị biểu diễn suất điện động cảm ứng trong trƣờng hợp hai cuộn dây khác
nhau về số vòng. .................................................................................................................55
ĐỒ THỊ
Đồ thị 3.1. Đồ thị phân phối tần suất.................................................................................81
Đồ thị 3.2. Đồ thị phân phối tần suất lũy tích ...................................................................82
6
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Con ngƣời là nguồn lực của mọi nguồn lực. Vì vậy, nó đóng vai trò thiết yếu
trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội, đƣa nƣớc ta tiến đến hội nhập với các nƣớc
trong khu vực và thế giới. Đặc biệt, với sự phát triển nhƣ vũ bão của khoa học và
công nghệ, đòi hỏi ngƣời lao động phải có trình độ học vấn cao, năng động, sáng
tạo, biết tiếp nhận và xử lí thông tin để tìm ra giải pháp tốt nhất cho những vấn đề
đặt ra trong lao động và thực tế cuộc sống. Trƣớc những yêu cầu đó thì ngành giáo
dục phải đổi mới mới một cách mạnh mẽ và đồng bộ cả về nội dung lẫn phƣơng
pháp và PTDH. Quan điểm xuyên suốt của đổi mới PPDH ở trƣờng phổ thông đƣợc
chỉ rõ trong Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng lần thứ 2 khóa
VIII: “ Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo, khắc phục lối truyền thụ
một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng
các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học…” [7]
Chiến lƣợc phát triển giáo dục 2001 – 2010 có nêu: “Đổi mới và hiện đại hóa
Demo Version - Select.Pdf SDK
PP giáo dục, chuyển từ truyền thụ kiến thức thụ động, thầy giảng, trò ghi sang
hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri thức; dạy cho
người học PP tự học, tự thu nhận thông tin một cách có hệ thống và có tư duy phân
tích, tổng hợp, phát triển năng lực của mỗi cá nhân; tăng cường tính tự chủ của HS
trong quá trình học tập…” [2]. Điều đó còn đƣợc thể hiện trong dự thảo chiến lƣợc
phát triển giáo dục 2009 – 2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo “Giáo dục và đào tạo
phải góp phần tạo nên một thế hệ người lao động có tri thức, có đạo đức, có bản
lĩnh trung thực, có tư duy phê phán, sáng tạo, có kĩ năng sống, kĩ năng giải quyết
vấn đề và kĩ năng nghề nghiệp để làm việc hiệu quả trong môi trường toàn cầu hóa
vừa hợp tác vừa cạnh tranh. Điều này đòi hỏi phải có những thay đổi căn bản về
giáo dục từ nội dung, PPDH đến việc xây dựng những môi trường giáo dục lành
mạnh và thuận lợi giúp người học có thể chủ động, tích cực, kiến tạo kiến thức,
phát triển kĩ năng và vận dụng những điều đã học vào cuộc sống…”[3]
7
Để kích thích hứng thú học tập, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, và
rèn luyện các thao tác tƣ duy cho HS trong quá trình dạy học đòi hỏi giáo viên phải
sử dụng các PTDH tích cực và tăng cƣờng sử dụng các phƣơng tiện hỗ trợ. Trong
đó, MVT là một phƣơng tiện đa năng có thể sử dụng ở hầu hết các khâu của QTDH.
Vật lí là môn học có tính khái quát cao, mang tính đặc thù riêng của khoa
học, vật lí chứa đựng nhiều tiềm năng để bồi dƣỡng và phát triển năng lực
GQVĐ, bởi thực chất của học vật lí là học cách phát hiện và giải quyết các VĐ
vật lí. Cụ thể, khi DH các khái niệm, các định lí, định luật hay giải bài tập vật
lí…, mỗi nhiệm vụ học tập đó có những đặc trƣng riêng góp phần quan trọng
trong việc bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS. Mặt khác, vật lí là môn khoa học
thực nghiệm, hầu hết kiến thức vật lí đều gắn với thực tế, nên việc ứng dụng
công nghệ thông tin nói chung và MVT nói riêng vào dạy học vật lí là một
hƣớng đi thích hợp và mang tính cấp thiết.
Những kiến thức trong chƣơng “Cảm ứng điện từ” là cơ sở của nhiều ứng
dụng trong đời sống cũng nhƣ trong ngành khoa học kĩ thuật điện. Đây là cơ sở tạo
ra những tình huống có vấn đề gần gũi với HS. Mặt khác, trong phần này có nhiều
Demo
Select.Pdf
SDK
quá trình, hiện
tƣợngVersion
vật lí khá- trừu
tƣợng, nếu
dạy chỉ dùng phấn bảng thì không
thể bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS có hiệu quả. Tuy nhiên, khi dạy học chƣơng
này nếu biết sử dụng PTDH, đặc biệt là MVT thì sẽ trực quan hóa đƣợc các hiện
tƣợng vật lí, giúp cho HS cảm thấy hứng thú hơn trong học tập, đồng thời phát huy
đƣợc năng lực GQVĐ của HS.
Thực tế dạy hiện nay nói chung và DH vật lí nói riêng hầu hết GV chỉ chú
trọng đến việc cung cấp khối lƣợng kiến thức cho HS hơn là tổ chức các hoạt động
DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS. Trong khi đó yêu cầu đổi mới
của Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện nay là phải điều chỉnh từ tiếp cận nội dung chuyển
dần sang hƣớng tiếp cận năng lực (HS làm đƣợc gì thông qua việc học).
Để đáp ứng những yêu cầu trên, đòi hỏi nhà trƣờng phổ thông không chỉ
dừng lại ở chỗ trang bị cho HS những kiến thức, kỹ năng đã đƣợc loài ngƣời tích
lũy mà cần phải bồi dƣỡng cho HS năng lực GQVĐ. Trong đó, xu thế đƣa HS
vào thế giới thực, đặt HS trƣớc những bài toán thực tế để HS tự giải quyết, qua
8
đó giúp HS tự bồi dƣỡng kiến thức, bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho bản thân,
biến mình thành trung tâm của giáo dục là xu thế của thời đại đang đƣợc nhiều
nhà nghiên cứu quan tâm.
Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài: “Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn
đề cho học sinh trong dạy học chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT với sự hỗ
trợ của máy vi tính ” làm đề tài nghiên cứu khoa học của mình.
2. Lịch sử vấn đề
Xu thế đổi mới phƣơng pháp DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho
HS đã đƣợc nhiều nƣớc quan tâm nghiên cứu. Vào đầu những năm 1970 và đầu
những năm 1980 tại các trƣờng đại học ở Minnesota của Mỹ nhiều giảng viên vật lí
bắt đầu có mong muốn cải thiện việc giảng dạy của mình theo hƣớng bồi dƣỡng
năng lực GQVĐ cho sinh viên, với mong muốn là hiểu đƣợc những khó khăn mà
sinh viên gặp phải trong việc giải quyết các vấn đề về vật lí và điều này đƣợc thể
hiện qua bài báo của nhóm tác giả McDermott & redish, “Physics Education
Research”1999 [32]. Có thể nói, việc nghiên cứu một cách có hệ thống về vấn đề
bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH vật lí đã trở thành một lĩnh vực
Demo
nghiên cứu mới
của Version
nghiên cứu- Select.Pdf
Giáo dục vật SDK
lí. Và từ đây bắt đầu có nhiều tác giả
quan tâm nghiên cứu đến vấn đề bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH vật lí
nhƣ Thomas M. Foster, (2000). “The development of students' problem-solving
skills from instruction emphasizing qualitative problem-solving” university of
Minnesota [30]. Ngoài ra, còn có nhiều tác giả khác cũng quan tâm nghiên cứu đến
vấn đề này nhƣ Larkin, Hambrick, D. Z., & Engle,…
Ở Việt Nam, quan điểm dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực đã đƣợc Bộ
Giáo dục triển khai vào đầu năm học 2013-2014 ở gần 2.000 trƣờng tiểu học và ở các
cấp học phổ thông, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm từ năm học 2013 – 2014 đến nay.
Nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả nhƣ Lê Công Triêm, Trần Huy
Hoàng, Huỳnh Trọng Dƣơng, Trần Văn Thạnh, Nguyễn Đình Cƣơng, Hồ Hữu
Túy... đã cho thấy vai trò quan trọng của thí nghiệm vật lí và các PTDH hiện đại
vào trong QTDH: từ truyền thụ kiến thức; phát triển tƣ duy; rèn luyện kỹ năng, kỹ
xảo thực hành; ôn tập, củng cố; kiểm tra đánh giá tới việc rèn luyện những phẩm
9
chất của ngƣời lao động mới góp phần phát triển toàn diện HS. Ví dụ nhƣ một số đề
tài nghiên cứu khoa học, bài báo của một số tác giả:
Bài báo của tác giả Lê Công Triêm: “Sử dụng thí nghiệm ảo và thí nghiệm mô
phỏng trong dạy học Vật lí” đăng trên Tạp chí Khoa học và Giáo dục, số 1, năm 2007,
Trường Đại học sư phạm - Đại học Huế.
Lê Công Triêm, Phan Gia Anh Vũ: “Ứng dụng máy vi tính trong dạy học Vật lí ở
trường phổ thông”, Nghiên cứu giáo dục, số 8, năm 1998.
Lê Công Triêm, Phan Gia Anh Vũ “Một số kết quả bước đầu sử dụng máy vi tính
trong dạy học Vật lí” Nghiên cứu giáo dục số 7, năm 2000.
Luận án tiến sĩ của tác giả Mai Văn Trinh “Nâng cao hiệu quả dạy học Vật lí ở
trường trung học phổ thông nhờ việc sử dụng máy vi tính và các phương tiện dạy học
hiện đại” [26]; tác giả Trần Huy Hoàng “Nghiên cứu sử dụng thí nghiệm với sự hỗ trợ
của máy vi tính trong dạy học một số kiến thức cơ học và nhiệt học trung học phổ thông”
[14] ; tác giả Lƣơng Thị Lệ Hằng “Tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh trong
dạy học chương Từ trường và Cảm ứng điện từ Vật lí 11 trung học phổ thông theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của máy vi tính” [13],...
Một số luận văn thạc sĩ gần đây nhƣ: Đề tài “Phát triển năng lực giải quyết
Demo
Version
- Select.Pdf
vấn đề cho học
sinh trong
dạy học
phần Nhiệt SDK
học Vật lí 10 nâng cao trung học phổ
thông”, tác giả Nguyễn Thị Tình (2014) trình bày cơ sở lí luận về năng lực giải
quyết vấn đề và đƣa ra đƣợc các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho
HS trong dạy học vật lí [24].
Tác giả Dƣơng Đức Giáp (2014): “Bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho
học sinh trong dạy học một số kiến thức phần cơ học Vật lí lớp 10 với sự hỗ trợ của
bài tập vật lí” đã làm rõ đƣợc cơ sở khoa học và thực tiễn của việc bồi dƣỡng năng
lực GQVĐ cho học sinh thông qua bài tập vật lí [8].
Đề tài “Phối hợp các phương tiện dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học khi
dạy một số kiến thức chương Từ trường và Cảm ứng điện từ theo chương trình Vật lí
lớp 11 trung học phổ thông” tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà (2007) đề tài đã chú ý đến
DH GQVĐ và vai trò của công nghệ thông tin, PTDH hiện đại vào QTDH [9]; “Bồi
dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học phần Dòng điện trong
các môi trường Vật lí 11 với sự hỗ trợ của thí nghiệm” tác giả Trần Thị Hải (2016) đã
xây dựng đƣợc cơ sở lí luận và thực tiễn của việc bồi dƣỡng năng lực GQVĐ. Qua đó,
10
cũng có mặt hạn chế, tác giả chƣa đề xuất đƣợc quy trình tổ chức dạy học theo hƣớng
bồi dƣỡng năng lực GQVĐ với sự hỗ trợ của thí nghiệm [12].
Tuy nhiên, do xuất phát từ các mục tiêu nghiên cứu khác nhau nên chƣa có công
trình nào nghiên cứu về vấn đề sử dụng MVT để bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS
trong dạy học chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT . Trong phạm vi đề tài của
mình, chúng tôi sẽ kế thừa những kết quả của các công trình nghiên cứu trƣớc đây,
đồng thời sẽ nghiên cứu việc “Bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho học sinh trong dạy học
chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của máy vi tính”.
3. Mục tiêu của đề tài
Đề xuất các biện pháp bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho học sinh với sự hỗ trợ
của MVT và vận dụng đƣợc các biện pháp đề xuất vào việc thiết kế một số bài dạy
học cụ thể trong chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS với sự hỗ
trợ của MVT và vận dụng các biện pháp đó vào dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ”
Vật lí 11 THPT thì sẽ góp phần nâng cao năng lực GQVĐ của HS qua đó chất
lƣợng dạy học vật lí ở trƣờng phổ thông đƣợc nâng lên.
Demo Version - Select.Pdf SDK
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục tiêu đề ra, đề tài phải thực hiện những nhiệm vụ chính sau đây:
- Nghiên cứu lý luận về năng lực GQVĐ.
- Nghiên cứu lý luận về việc bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH vật lí
với sự hỗ trợ của MVT.
- Nghiên cứu đặc điểm chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT và đề xuất
các biện pháp bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong DH chƣơng “Cảm ứng điện
từ” Vật lí 11 THPT.
- Thiết kế tiến trình dạy học chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT theo
hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong dạy học với sự hỗ trợ của MVT.
- Tiến hành TNSP để đánh giá giả thuyết khoa học của đề tài.
6. Đối tƣợng nghiên cứu
Hoạt động dạy và học chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT theo hƣớng
bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho học sinh với sự hỗ trợ của MVT.
11
7. Phạm vi nghiên cứu
- Chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT.
- Thực nghiệm sƣ phạm tại một số trƣờng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
- Nghiên cứu văn kiện Đại Hội Đảng về đổi mới nội dung, chƣơng trình,
phƣơng pháp DH;
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động DH theo hƣớng bồi dƣỡng
năng lực GQVĐ;
- Nghiên cứu chƣơng trình, nội dung SGK, sách GV và các tài liệu liên quan
đến chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT để xác định kiến thức, kỹ năng,
năng lực mà HS cần đạt đƣợc.
8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
- Nghiên cứu khả năng tổ chức DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ
trong DH chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT với sự hỗ trợ của MVT.
- Dự giờ, quan sát việc dạy của GV và việc học của HS trong quá trình TNSP.
Version
- Select.Pdf SDK
8.3. PhƣơngDemo
pháp thực
nghiệm
Thực hiện các bài dạy đã thiết kế trong các lớp TNg, so sánh với các lớp ĐC
để rút ra những cần thiết, chỉnh lý, thiết kế, đề xuất hƣớng áp dụng vào thực tiễn,
mở rộng kết quả nghiên cứu.
8.4. Phƣơng pháp thống kê toán học
Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học để trình bày kết quả TNSP và
kiểm định giả thuyết thống kê về sự khác biệt trong kết quả học tập của hai nhóm
lớp ĐC và lớp TNg
9. Đóng góp của đề tài
Về mặt lý luận
- Xây dựng đƣợc một số biện pháp bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS trong
DH vật lí ở trƣờng THPT;
- Đề xuất đƣợc quy trình DH theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS
trong DH vật lí.
12
Về mặt thực tiễn
- Đánh giá đƣợc thực trạng về năng lực GQVĐ của HS hiện nay trong học tập
vật lí;
- Thiết kế đƣợc một số bài DH chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 THPT
theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực GQVĐ cho HS.
10. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn gồm
ba chƣơng.
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc bồi dƣỡng năng lực giải quyết
vấn đề cho học sinh trong dạy học vật lí với sự hỗ trợ của máy vi tính
Chƣơng 2: Thiết kế bài dạy học theo hƣớng bồi dƣỡng năng lực giải quyết vấn đề
chƣơng “Cảm ứng điện từ” Vật lí 11 trung học phổ thông với sự hỗ trợ của máy vi tính
Chƣơng 3: Thực nghiệm sƣ phạm
Demo Version - Select.Pdf SDK
13
