Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh phổ thông qua dạy học phần hóa học phi kim lớp 11 THPT (tt)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.59 MB, 14 trang )
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NGUYỄN THỊ DIỆU HƯƠNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HP TÁC
CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG QUA DẠY
HỌC PHẦN HÓA HỌC PHI KIM LỚP 11 THPT
Demo Version - Select.Pdf SDK
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Thừa Thiên Huế, năm 2016
ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NGUYỄN THỊ DIỆU HƯƠNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HP TÁC
CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG QUA DẠY
HỌC PHẦN HÓA HỌC PHI KIM LỚP 11 THPT
Demo Version - Select.Pdf SDK
Chun ngành: Lí luận và PPDH bộ mơn hóa học
Mã số: 60.14.01.14
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học
TS. NGUYỄN PHÚ TUẤN
Thừa Thiên Huế, năm 2016
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi,
các số liệu và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực,
được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố
trong bất kì một công trình nào.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Diệu Hương
Demo Version - Select.Pdf SDK
ii
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến BGH trường ĐHSP Huế,
Ban chủ nhiệm khoa Hóa Học, quý thầy cô giảng viên và phòng đào tạo sau đại học
đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành luận văn này.
Với lòng biết ơn chân thành, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến thầy giáo
TS. Nguyễn Phú Tuấn, người đã định hướng nghiên cứu, tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ
tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài.
Và tôi cũng xin gủi lời cảm ơn đến:
- BGH, quý thầy cô giáo ở trường THPT Hà Trung nơi tôi công tác đã tạo
mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành tốt khóa học.
- Quý thầy cô giáo và các em HS ở các trường THPT Hà Trung, THPT
Nguyễn Đình Chiểu đã nhiệt tình cộng tác, giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm
sư phạm.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ, ủng hộ và
Demo Version - Select.Pdf SDK
động viên tôi trong quá trình học tập và hoàn thành tốt luận văn.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Diệu Hương
iii
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa .............................................................................................................. i
Lời cam đoan .............................................................................................................. ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
Mục lục ........................................................................................................................1
Danh mục các chữ viết tắt ...........................................................................................4
Danh mục các bảng .....................................................................................................5
Danh mục các hình ......................................................................................................6
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................7
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................7
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................8
3. Phạm vi, giới hạn của đề tài nghiên cứu ..............................................................8
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .....................................................................9
5. Giả thuyết khoa học .............................................................................................9
6. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................9
Demo Version - Select.Pdf SDK
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: ............................................................9
8. Cấu trúc của luận văn ........................................................................................10
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ..................................................11
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu có liên quan đến đề tài ...............................11
1.2. Định hướng đổi mới giáo dục phổ thông .......................................................13
1.2.1. Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục trung học ............................13
1.2.2. Đổi mới PPDH nhằm phát triển năng lực của HS ....................................15
1.2.3. Định hướng đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ..............16
1.3. Năng lực và năng lực hợp tác .........................................................................19
1.3.1. Khái niệm về năng lực .............................................................................19
1.3.2. Cấu trúc của năng lực ...............................................................................20
1.3.3. Định hướng chuẩn đầu ra về năng lực của chương trình giáo dục cấp THPT ..22
1.3.4. Năng lực hợp tác .....................................................................................22
1.3.4.1. Khái niệm năng lực hợp tác ...............................................................22
1
1.3.4.2. Vai trò của việc rèn luyện năng lực hợp tác cho người học ..............23
1.3.4.3. Các kĩ năng thành phần của năng lực hợp tác....................................23
1.4. Dạy học hợp tác ..............................................................................................24
1.5. Một số phương pháp và hình thức dạy học tích cực nhằm phát triển năng
lực hợp tác cho HS .................................................................................................25
1.5.1. Một số PPDH phát triển năng lực hợp tác................................................25
1.5.2. Một số hình thức tổ chức dạy học phát triển năng lực hợp tác ................26
1.6. Một số kĩ thuật sử dụng trong DHHT .............................................................27
1.6.1. Kĩ thuật khăn trải bàn ...............................................................................27
1.6.2. Kĩ thuật mảnh ghép ..................................................................................27
1.6.3. Kĩ thuật sơ đồ tư duy ................................................................................29
1.6.4. Kĩ thuật “KWL” (trong đó K là những điều đã biết, W là những điều
muốn biết, L là những điều đã học được). .........................................................30
1.7. Thực trạng phát triển năng lực hợp tác cho HS trong dạy học Hóa học ở
một số trường THPT TT Huế ................................................................................31
1.7.1. Mục đích điều tra ......................................................................................31
Demo
Version
Select.Pdf
SDK
1.7.2. Nội
dung và
phương -pháp
điều tra ...........................................................
31
1.7.3. Đối tượng và địa bàn điều tra ...................................................................31
1.7.4. Kết quả điều tra ........................................................................................31
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................................35
Chương 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC
CHO HS THÔNG QUA DẠY HỌC PHẦN HÓA HỌC PHI KIM LỚP 11 .....36
2.1. Tổng quan về chương trình hóa học vô cơ 11 ................................................36
2.2. Cấu trúc chương trình hóa học vô cơ 11 (phụ lục 5) ......................................37
2.3. Một số biện pháp phát triển năng lực hợp tác cho HS trong dạy học hóa học. ...37
2.3.1. Cơ sở và nguyên tắc đề xuất các biện pháp..............................................37
2.3.2. Sử dụng PPDH theo nhóm ......................................................................38
2.3.2.1. Bản chất..............................................................................................38
2.3.2.2. Quy trình thực hiện DHHT nhóm ......................................................38
2.3.2.3. Một số cấu trúc hoạt động nhóm .......................................................41
2
2.3.2.4. Ưu và nhược điểm của dạy học theo nhóm ......................................43
2.3.2.5. Một số ví dụ và giáo án sử dụng PPDH hợp tác nhóm ......................43
2.3.3. Sử dụng PPDH theo góc ..........................................................................55
2.3.3.1. Bản chất..............................................................................................55
2.3.2.2. Quy trình thực hiện dạy học theo góc: ...............................................55
2.3.3.3. Ưu điểm và hạn chế ...........................................................................58
2.3.3.4. Một số ví dụ và giáo án sử dụng PPDH theo góc ..............................59
2.3.4. Sử dụng PPDH theo dự án ......................................................................71
2.3.4.1. DHDA là gì? ......................................................................................71
2.3.4.2. Các hình thức của DHDA ..................................................................71
2.3.4.3. Các giai đoạn của tiến trình DHDA ...................................................72
2.3.4.4. Các bước chuẩn bị của GV và HS cho một dự án học tập.................73
2.3.4.5. Ưu nhược điểm của DHDA ...............................................................75
2.3.4.6. Giáo án dạy học sử dụng phương pháp DHDA .................................76
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2............................................................................................81
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..............................................................82
Demo
Version
- Select.Pdf SDK
3.1. Mục đích
TN sư
phạm ....................................................................................
82
3.2. Nhiệm vụ TN ..................................................................................................82
3.3. Đối tượng và địa bàn TN ................................................................................82
3.4. Tiến trình TN ..................................................................................................83
3.5. Phương pháp xử lí kết quả TN ........................................................................83
3.6. Kết quả TN.....................................................................................................85
3.6.1. Kết quả TN định tính ................................................................................85
3.6.2. Kết quả TN định lượng.............................................................................86
3.6.3. Phân tích định lượng kết quả TN sư phạm. ..............................................94
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3............................................................................................95
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................98
PHỤ LỤC
3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CHBH
:
Câu hỏi bài học
CHKQ
:
Câu hỏi khái quát
CHND
:
Câu hỏi nội dung
DHDA
:
Dạy học dự án
DHHT
:
Dạy học hợp tác
Dd
:
Dung dịch
ĐHSP
:
Đại học sư phạm
ĐC
:
Đối chứng
GV
:
Giáo viên
HS
:
Học sinh
PPDH
:
Phương pháp dạy học
PTHH
:
Phương trình hóa học
SGK
:
Sách giáo khoa
STT
:
Số thứ tự
Demo Version - Select.Pdf SDK
TV
:
Thành viên
THPT
:
Trung học phổ thông
TN
:
Thực nghiệm
TNSP
:
Thực nghiệm sư phạm
4
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1.
GV THPT tham gia điều tra ở TT Huế..................................................31
Bảng 1.2.
Bảng tham khảo ý kiến của GV câu 1 ...................................................31
Bảng 1.3.
Bảng tham khảo ý kiến của GV câu 2 ...................................................32
Bảng 1.4.
Bảng tham khảo ý kiến của GV câu 3 ...................................................32
Bảng 1.5.
Bảng tham khảo ý kiến của GV câu 4 ...................................................32
Bảng 1.6.
Bảng tham khảo ý kiến của GV câu 5 ...................................................33
Bảng 1.7.
Bảng tham khảo ý kiến của GV câu 7 ...................................................33
Bảng 1.8.
Bảng tham khảo ý kiến của GV câu 8 ...................................................33
Bảng 1.9.
Bảng tham khảo ý kiến của GV câu 9 ...................................................34
Bảng 3.1.
Danh sách các lớp TN và ĐC ................................................................83
Bảng 3.2.
Bảng thăm dò ý kiến của HS lớp TN câu 1 ...........................................85
Bảng 3.3.
Bảng thăm dò ý kiến của HS lớp TN câu 2 ...........................................85
Bảng 3.4.
Bảng thăm dò ý kiến của HS lớp TN câu 3 ...........................................85
Bảng 3.5.
Bảng thăm dò ý kiến của HS lớp TN câu 4 ...........................................85
Bảng 3.6.
Bảng thăm dò ý kiến của HS lớp TN câu 5 ...........................................86
Bảng 3.7.
Bảng thống kê điểm bài kiểm tra số 1 ...................................................86
Bảng 3.8.
Bảng phân loại kết quả học tập của HS (%) bài kiểm tra số 1 ..............86
Bảng 3.9.
Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 1
Demo Version - Select.Pdf SDK
trường Nguyễn Đình Chiểu ...................................................................88
Bảng 3.10. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 1
trường Hà Trung ....................................................................................89
Bảng 3.11. Bảng thống kê điểm bài kiểm tra số 2 ...................................................90
Bảng 3.12. Bảng phân loại kết quả học tập của HS (%) bài kiểm tra số 2 ..............90
Bảng 3.13. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 2
trường Hà Trung ....................................................................................91
Bảng 3.14. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 2
trường Nguyễn Đình Chiểu ...................................................................92
5
DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 2.1. Sơ đồ di chuyển các góc của HS .............................................................58
Hình 2.2. Một số sản phẩm của HS trong bài “phân bón hóa học” .........................80
Hình 3.1. Biểu đồ kết quả kiểm tra bài số 1 trường Nguyễn Đình Chiểu ...............87
Hình 3.2. Biểu đồ kết quả kiểm tra bài số 1 trường Hà Trung ................................87
Hình 3.3. Đồ thi đường lũy tích biểu diễn kết quả bài kiểm tra số 1 trường
Nguyễn Đình Chiểu .................................................................................88
Hình 3.4. Đồ thị đường lũy tích biểu diễn kết quả bài kiểm tra số 1 trường Hà
Trung .......................................................................................................89
Hình 3.5. Biểu đồ kết quả kiểm tra bài số 2 trường Nguyễn Đình Chiểu ...............90
Hình 3.6. Biểu đồ kết quả kiểm tra bài số 2 trường Hà Trung ................................91
Hình 3.7. Đồ thị đường lũy tích biểu diễn kết quả bài kiểm tra số 2 trường Hà Trung ...92
Hình 3.8. Đồ thị đường lũy tích biểu diễn kết quả bài kiểm tra số 2 trường
Nguyễn Đình Chiểu .................................................................................93
Demo Version - Select.Pdf SDK
6
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong công cuộc xây dựng đất nước ta theo hướng công nghiệp hóa hiện
đại hóa đòi hỏi cần phải có những người lao động tự chủ năng động sáng tạo,
không chỉ có kiến thức mà còn có năng lực giải quyết các vấn đề. Muốn vậy ngay
từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường chúng ta cần phải biết phát huy hết những
phẩm chất năng lực vốn có của học sinh (HS) thông qua hoạt động dạy và học. Do
đó nền giáo dục chúng ta hiện nay phải có những thay đổi kịp thời với xu thế
chung của thế giới và trên cơ sở đó trong những năm gần đây giáo dục và đặc biệt
là giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện những bước đổi mới chuyển từ
chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, từ
chỗ quan tâm việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm tới việc HS làm được cái
gì qua việc học. Để thực hiện được điều đó, nhất định phải thực hiện thành công
việc chuyển từ phương pháp dạy học (PPDH) truyền thống theo lối “truyền thụ
một chiều”, ghi nhớ máy móc sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn
Demo Version - Select.Pdf SDK
luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất, đồng thời phải chuyển cách
đánh giá kết quả giáo dục nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng
lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, coi trọng kiểm tra đánh giá kết quả học
tập với kiểm tra, đánh giá trong quá trình học tập để có tác động kịp thời nhằm
nâng cao chất lượng của hoạt động dạy học và giáo dục.
Trong việc đổi mới, cải tiến PPDH, việc phát huy tính tích cực học tập của
HS có ý nghĩa quan trọng. Bởi xét cho cùng, công việc giáo dục phải được tiến hành
trên cơ sở tự nhận thức, tự hành động. Cho nên việc khơi dậy, phát triển ý thức, ý
chí, năng lực của người học là con đường phát triển tối ưu của giáo dục. PPDH theo
quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý tích cực hóa HS về hoạt động trí tuệ
mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của
cuộc sống và nghề nghiệp, tăng cường việc học tập theo hướng phát triển năng lực
hợp tác, đổi mới quan hệ giáo viên (GV) và HS theo hướng cộng tác có ý nghĩa
quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội.
7
Với đặc tính môn hóa học là môn khoa học đòi hỏi sự kết hợp giữa lý
thuyết và thực nghiệm (TN) để HS có thể hợp tác tìm tòi khám phá kiến thức
dưới sự hướng dẫn của GV. Và mong muốn được đóng góp một phần trong tổng
thể quá trình hình thành và phát triển năng lực của HS, làm tốt hơn nữa nhiệm vụ
của mình trong giai đoạn hiện tại của đất nước chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề
tài: “Phát triển năng lực hợp tác cho HS phổ thông qua dạy học phần Hóa
Học phi kim lớp 11 THPT”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu áp dụng PPDH thích hợp qua dạy học phần hóa học phi kim lớp
11 góp phần phát triển năng lực hợp tác cho HS trung học phổ thông (THPT)
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu các vấn đề lí luận có liên quan đến đề tài
+ Phương hướng đổi mới PPDH hóa học, các PPDH tích cực.
+ PPDH theo góc, nhóm, dự án.
- Nghiên cứu chương trình hóa học THPT chú trọng chương trình phi kim
lớp 11.
Demo Version - Select.Pdf SDK
- Tìm hiểu về thực trạng phát triễn năng lực hợp tác của HS ở một số trường
trong địa bàn.
- Dự giờ, tham khảo một số tiết dạy của một số GV để học hỏi kinh nghiệm.
- Xây dựng bài tập, thiết kế các giáo án có sử dụng các phương pháp học tập
phát triển năng lực hợp tác của HS.
- Đề xuất và thực hiện một số hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng
lực hợp tác HS trong dạy học phần phi kim lớp 11.
- TN sư phạm, đánh giá để phân tích kết quả học tập và phát triển năng lực
của HS.
3. Phạm vi, giới hạn của đề tài nghiên cứu
- Nội dung dạy học: Phần phi kim hóa học lớp 11 THPT.
- Địa bàn nghiên cứu: Một số trường THPT ở Tỉnh Thừa Thiên Huế.
- Thời gian: Từ tháng 8/2015 đến tháng 10/ 2016.
8
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học hóa học ở trường phổ thông.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Một số biện pháp phát triển năng lực hợp tác cho HS trong dạy học phần phi
kim hóa học lớp 11 THPT.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu biết vận dụng các phương pháp để phát triển năng lực hợp tác của HS
thành công sẽ giúp cho HS phát huy được tính tích cực, sáng tạo, tự tin mạnh dạn
giải quyết các vấn đề làm tăng hứng thú với môn học từ đó nâng cao hiệu quả của
việc dạy và học.
6. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận
+ Đọc và nghiên cứu tài liệu có liên quan đến đề tài.
+ Phương pháp phân tích và tổng hợp.
+ Phương pháp phân loại, hệ thống hoá.
Demo Version - Select.Pdf SDK
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
- Phương pháp quan sát, điều tra.
- TN sư phạm.
- Phương pháp toán học: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý
kết quả TN.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài:
- Tổng quan về cơ sở lí luận và cấu trúc về năng lực hợp tác trong dạy học
môn hóa học.
- Thiết kế một số bài dạy cụ thể trong phần phi kim lớp 11 có sử dụng các
phương pháp phát triển năng lực.
- Xây dựng nguồn tư liệu cung cấp thông tin phục vụ việc dạy và học trong
chương trình hóa học phổ thông.
9
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn.
Chương 2: Một số biện pháp phát triển năng lực hợp tác cho HS thông
qua dạy học phần phi kim lớp 11.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.
Demo Version - Select.Pdf SDK
10
