THÀNH PHẦN LOÀI và đặc điểm SINH học một số LOÀI cá TẦNG mặt PHÂN bố VEN BIỂN TỈNH TIỀN GIANG

TR

NG
I H C C N TH
KHOA TH Y S N

NGUY N TH BÍCH NG C

THÀNH PH N LOÀI VÀ
C
M SINH H C
T S LOÀI CÁ T NG M T
PHÂN B VEN BI N T NH TI N GIANG

LU N V N T T NGHI P
IH C
NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ

2009


CL C
a

Trang

c l c ............................................................................................................ i
Danh m c b ng .............................................................................................. iii
Danh m c hình ............................................................................................... iv
Các t và thu t ng vi t t t..............................................................................vi
i c m t ..................................................................................................... vii

Tóm t t......................................................................................................... viii
Ch
1.1

ng 1: GI I THI U...................................................................................1
tv n

..................................................................................................1

1.2 M c tiêu nghiên c u ..................................................................................2
1.3 N i dung nghiên c u .................................................................................2
Ch

ng 2: T NG QUAN TÀI LI U ...............................................................3

2.1 Hi n tr ng ngu n l i th y s n trên th gi i .................................................3
2.2 Ngu n l i th y s n n

c ng t

Vi t Nam..................................................4

2.3 Ngu n l i th y s n

BSCL .....................................................................4

2.4 M t s nghiên c u v ngu n l i th y s n
2.5 M t s nghiên c u n
2.6 S sinh tr

BSCL ...................................4

c ngoài....................................................................5

ng, phát tri n và sinh s n c acá ...............................................5

2.6.1 S thành th c sinh uc................................................................................5
2.6.2 S sinh s n ..................................................................................................6

2.7 Ngu n l i th y s n
2.7.1

Ti n Giang................................................................7

u ki n t nhiên t nh Ti n Giang ....................................................7

2.7.2 Ngu n l i th y s n t nh Ti n Giang....................................................9
Ch

ng 3: V T LI U VÀ PH

3.1 Th i gian và

a

NG PHÁP NGHIÊN C U........................11

m nghiên c u.............................................................11

Trang i

3.2 V t li u nghiên c u ..................................................................................11
3.3 Ph

ng pháp nghiên c u .....................................................................11

3.3.1 Ph

ng pháp thu m u.......................................................................11

3.3.2 Ph

ng pháp c

3.3.3 T

Ch

nh và phân tích m u ............................................11

ng quan chi u dài và tr ng l

ng ...............................................11

3.3.4 Ph

ng pháp nghiên c u sinh h c sinh s n ......................................12

3.2.5 Ph

ng pháp x lý s li u ................................................................13

ng 4: K T QU VÀ TH O LU N.......................................................14

4.1 Thành ph n loài loài cá t ng m t
4.2 M i t

Ti n Giang........................................14

ng quan chi u dài – tr ng l

ng...................................................55

4.3 H s thành th c sinh duc.........................................................................61
4.4 S c sinh s n .............................................................................................69
Ch

ng 5: K T LU N VÀ

XU T..........................................................71

5.1 K t lu n....................................................................................................71
5.1.1 Thành ph n loài................................................................................71
5.1.2 T

ng quan chi u dài và tr ng l

ng ...............................................72

5.1.3 H s thành th c và s c sinh s n ......................................................73
5.2

xu t.....................................................................................................74

TÀI LI U THAM KH O ..............................................................................75
PH L C 1: B c thang thành th c c a Nikosky ............................................77
PH L C 2: Danh sách các loài cá t ng m t

ven bi n Ti n Gang ...............78

PH L C 3: S li u v hình thái và h s thành th c.....................................80
PH L C 4: S li u v ch tiêu sinh s n .......................................................96

Trang ii


DANH M C B NG
Tên b ng

Trang

ng 2.1 S li u th ng kê các ho t

ng th y s n

ng 4.1 Danh sách các loài cá t ng m t
ng 4.2

t qu m i t

Ti n Giang.......................9

Ti n Giang ..................................15

ng quan chi u dài tr ng l

ng ................................56

ng 4.3 K t qu h s thành th c..................................................................62
ng 4.4 H s thành th c c a cá Mào Gà......................................................63
ng 4.5 H s thành th c c a cá L p vàng vây ng c dài...............................64
ng 4.6 H s thành th c c a cá Tuy t tê giác ch m.....................................65
ng 4.7 H s thành th c c a cá

c............................................................66

ng 4.8 H s thành th c c a cá Mó.............................................................67
ng 4.9 K t qu s c sinh s n m t s loài cá t ng m t
ng 5.1 Ph
ng 5.2

ng trình t

Ti n Giang .............69

ng quan c a m t s loài cá ....................................72

t qu h s thành th c..................................................................73

Trang iii


DANH M C HÌNH
Hình 4.1 T l thành ph n loài v s l

ng ....................................................14

Hình 4.2 Thành ph n loài loài theo B .........................................................15
Hình 4.3 Thành ph n loài loài theo H .........................................................16
Hình 4.4 Cá Mào Gà ......................................................................................18
Hình 4.5 Cá L p hàm dài................................................................................19
Hình 4.6 Cá L p

........................................................................................20

Hình 4.7 Cá L p Vàng vây ng c dài...............................................................21
Hình 4.8 Cá C m s ng ...................................................................................22
Hình 4.9 Cá Trích x

ng................................................................................23

Hình 4.10 Cá Mòi không r ng ........................................................................24
Hình 4.11 Cá B Tr ng ....................................................................................25
Hình 4.12 Cá Chét..........................................................................................26
Hình 4.13 Cá Ngát..........................................................................................27
Hình 4.14 Cá D a...........................................................................................28
Hình 4.15 Cá Lìm Kìm...................................................................................29
Hình 4.16 Cá Nhái uôi ch m ........................................................................30
Hình 4.17 Cá M i...........................................................................................31

Hình 4.18 Cá Tuy t tê giác ch m....................................................................32
Hình 4.19 Cá Nh ng.......................................................................................33
Hình 4.20 Cá

i m c....................................................................................34

Hình 4.21 Cá Móm gai dài .............................................................................35
Hình 4.22 Cá Móm gai ng n...........................................................................36
Hình 4.23 Cá Nâu...........................................................................................37
Hình 4.24 Cá Li t...........................................................................................38
Hình 4.25 Cá Li t úc xu ...............................................................................39
Trang iv


Hình 4.26 Cá Li t b u ....................................................................................40
Hình 4.27 Cá

c...........................................................................................41

Hình 4.28 Cá Sòng .........................................................................................42
Hình 4.29 Cá Tráo..........................................................................................43
Hình 4.30 Cá Rô bi n.....................................................................................44
Hình 4.31 Cá S n ...........................................................................................45
Hình 4.32 Cá C ng Cát...................................................................................46
Hình 4.33 Cá H ng.........................................................................................47
Hình 4.34 Cá Mó............................................................................................48
Hình 4.35 Cá Chim Tr ng ..............................................................................49
Hình 4.36 Cá Thu...........................................................................................50
Hình 4.37 Cá Rìa............................................................................................51
Hình 4.38 Cá Cháo.........................................................................................51

Hình 4.39 T

ng quan TL –W c a cá L p vàng vây ng c dài .......................52

Hình 4.40 T

ng quan TL-W c a cá Lìm kìm ch m ......................................53

Hình 4.41 T

ng quan TL-W c a cá L p hàm dài..........................................54

Hình 4.42 T

ng quan TL-W cá Tuy t tê giác ch m ......................................55

Hình 4.43 T

ng quan TL-W cá Thu .............................................................55

Hình 4.44 T

ng quan TL-W cá Trích X

ng ...............................................55

Hình 4.45 H s thành th c c a cá Mào gà.....................................................56
Hình 4.46 H s thành th c c a cá L p Vàng vây ng c dài ............................59
Hình 4.47 H s thành th c c a cá Tuy t tê giác ch m ...................................60
Hình 4.48 H s thành th c c a cá

c ..........................................................61

Hình 4.49 H s thành th c c a cá Mó ...........................................................62

Trang v


CÁC T
BSCL

VÀ THU T NG
ng B ng Sông C u Long

NLTS

Ngu n l i th y s n

TP.HCM

Thành ph H Chí Minh

Wg

Tr ng l

ng tuy t sinh d c

Wn

Tr ng l

ng không n i quan

TL

Chi u dài t ng

W

Tr ng l

ng

Trang vi

VI T T T


IC MT
Xin g i l i c m n chân thành nh t n th y Tr n c
n và giúp
tôi trong su t th i gian th c hi n tài.
Tôi r t bi t
Qu n lý ngh
trong su t th
khoa Th y s

nh ã t n tình h

ng

n quý th y cô và các cán b ang công tác t i B môn Kinh t và
cá thu c Khoa Th y s n, tr ng i H c C n Th ã giúp
tôi
i gian th c hi n tài và c ng xin g i l i c m n n Ban lãnh o
n ã t o m i u ki n t t nh t giúp tôi hoàn thành tài này.

Và xin c m n t t c các b n l p Qu n lý ngh cá K31 ã nhi t tình giúp
ng viên tôi trong su t th i gian th c hi n tài.

và

Nguy n Th Bích Ng c

Trang vii


TÓM T T
i
u ki n h i nh p kinh t th gi i nh hi n nay thì th y s n ang
c
xem là ngành kinh t m i nh n. n c ta nói chung và BSCL nói riêng có
nhi u
u ki n thu n l i
phát tri n ngành th y s n. Nh ng
phát tri n
ngành th y s n m t cách b n v ng thì c n ph i y m nh nuôi tr ng, khai
thác h p lý
b o v ngu n l i th y s n. Nên c n ph i có nh ng nghiên c u

ngu n l i có th có h n m c thích h p cho ngh khai thác. Do ó tài
“ Xác nh thành ph n loài và c
m sinh h c c a m t s loài cá t ng
t phân b ven bi n t nh Ti n Giang”
c th c hi n nh m góp ph n vào
vi c th ng kê hi n tr ng ngu n l i trên c n c.
Qua th i gian th c hi n
tài “ Xác nh thành ph n loài và c
m sinh
c c a m t s loài cá t ng m t phân b ven bi n t nh Ti n Giang” t
tháng 01/2009 n tháng 04/2009 ã xác nh
c 35 loài cá thu c 8 b , 26
và 32 gi ng
c thu t i 3
m :b n èn , c ng cá Vàm Láng và V nh
Bình thu c t nh Ti n Giang.
i 8 b thì Perciformes (b cá V c) chi m u th nh t v i 17 loài chi m
48,6% t ng s loài, b có s l ng loài nhi u th 2 là Clupeiformes (b cá
Trích) v i 9 loài chi m 25,7% trong t ng s loài, 3 b có cùng s loài là 2 và
cùng chi m 5,7% là Siluriformes (b cá Nheo), Beloniformes (b cá Nhói) và
Mugiliformes (b cá
i). Còn l i 3 b cùng có s l ng loài ít nh t là
Elopiformes (b cá Cháo), Myctophiformes (b cá èn L ng) và Gadiformes
(b cá Tuy t) v i 1 loài duy nh t chi m 2,9%.
Xác nh
c t ng quan chi u dài tr ng l ng c a 15 loài b ng ph ng
pháp h i qui th c hi n trên ph n m n Excel cho k t qu h s t ng quan R2
a 15 loài này khá ch c ch v i R2 bé nh t 0,7781 (Pampus argenteus - cá
Chim tr ng) và R2 l n nh t là 0,9812 (Sillago sihama - cá c).
Xác nh

c h s thành th c c a 17 loài trong ó có 11 loài có th xác
nh mùa v sinh s n là: Coilia macronathos, Thryssa setirostri, Setipinna
taty, Sardinella gibbossa, Anodontostoma chacunda, Hermirhamphus far,
Bregmaceros macclellandi, Scatopharus argus Ilisha megaloptera và
Sphyraena barracuda và 6 loài ph i nghiên c u thêm m i có th xác nh
c sinh s n : Stolephorus tri , Xirichthys evides, Trachinocephalus myops,
Mugil cephalus, Gerres filamentosus và Terapon jarbua .

Trang viii


Xác nh
c s c sinh s n c a 13 loài .S c sinh s n tuy t i cao nh t là cá
c (Sillago sihama) v i trung bình 132.145 tr ng/cá cái ( dao ng trong
kho ng 12.159-296.894 tr ng/cá cái) và s c sinh s n tuy t i th p nh t là cá
Mào gà (Coilia macronathos) v i trung bình 3.823 tr ng/cá cái (dao ng
trong kho ng 654-10.948 tr ng/cá cái).
i k t qu
t
c c a nghiên c u này ã cung c p thêm m t ph n thông
tin v thành ph n các loài cá t ng m t, m i t ng quan TL-W và xác nh
c mùa v sinh s n c a m t s loài cá. Do th i gian th c hi n
tài ng n
nên ch a th xác nh
c mùa v sinh s n c a các loài cá tìm
c. Do ó,
mu n bi t rõ v mùa v sinh s n c a các loài cá còn l i c n có nghiên c u
sâu h n.

Trang ix

CH

NG 1

GI I THI U
1.1

tv n

:

Trong khu v c ông Nam Á, Vi t Nam là m t t n c có
u ki n t nhiên
và khí h u thu n l i cho vi c phát tri n ngh th y s n. B bi n Vi t Nam tr i
dài h n 3260 km kéo dài t Móng Cái (Qu ng Ninh) n Hà Tiên (Kiên
Giang), trung bình kho ng 20 km chi u dài b bi n thì có m t c a sông thông
ra bi n và h th ng sông ngòi ch n ch t: kho ng 2860 sông ngòi l n nh . V i
di n tích m t n c r ng l n nh th nên ngu n l i th y s n n i ây c ng
không kém ph n a d ng và phong phú.
Bên c nh ó,
ng B ng Sông C u Long ( BSCL) thu c vùng h l u châu
th sông Mekong là vùng mang tính ch t nhi t i gió mùa rõ r t có thành
ph n loài phong phú nên các ho t ng th y s n n i ây di n ra sôi ng,
ngh th y s n phát tri n m nh. Do ó BSCL có s n lu ng th y s n l n nh t
nu c.
Là t nh cu i ngu n sông C u Long, Ti n Giang có kho ng 32 km b bi n,
có h th ng sông r ch ph r ng kh p a bàn và kho ng 120 km chi u dài
thu c sông Ti n

ra bi n ông. Do ó t nh Ti n Giang có ngu n l i th y
n phong phú, a d ng v thành ph n gi ng loài, g m c loài n c ng t,
c l , m n… có nhi u
u ki n thu n l i cho vi c khai thác, nuôi tr ng và
ch bi n th y s n, và các thu n l i trung chuy n hàng hóa v i TP.HCM và
các t nh b ng
ng b và
ng th y. V i l i th trên t nh Ti n Giang ã
hòa mình v i nh p
u phát tri n m nh m ó và góp ph n áng k vào s n
lu ng th y s n c a toàn vùng.
c dù t n c ta có
c l i th v ngu n l i th y s n phong phú và a
ng, nh ng do vi c khai thác quá m c, khai thác mang tính h y di t và
nh ng ch t th i t các ho t ng s n xu t trong nông nghi p và công nghi p
gây ô nhi m môi tr ng n c ã làm cho ngu n l i th y s n c n c nói
chung và BSCL nói riêng hi n nay có nguy c c n ki t ngu n l i, th m chí
t s loài ã không còn t n t i. Hi n tr ng trên là do nh ng nghiên c u v
ngu n l i ch a
c th c hi n th ng xuyên, nh n th c c a ng i dân còn
n ch
i v i h u qu c a ngh khai thác h y di t và công tác qu n lý khai

1


thác c a t ng a ph ng ch a
c th c hi n t t. Do ó vi c nghiên c u
ngu n l i là h t s c c n thi t và c p thi t trong hi n tr ng ngu n l i th y s n
nhiên ngày càng suy gi m, là c s

xác nh bi n pháp khôi ph c và b o
ngu n l i k p th i và úng n.
Tr c th c t ó,
tài “Thành ph n loài và c
m sinh h c c a m t s
loài cá t ng m t phân b ven bi n t nh Ti n Giang”
góp ph n vào vi c
th ng kê, ki m tra, i chi u s thay i phân b c a m t s loài cá t ng m t
phân b ven bi n Ti n Giang. C th là qua nghiên c u trên s xác nh
c
t s loài cá t ng m t có giá tr kinh t hi n ang phân b trong vùng. T ó
a ra bi n pháp khai thác úng m c b o v nh ng loài cá có giá tr kinh t
ó và bi n pháp m r ng nuôi tr ng gia t ng s n l ng. Góp ph n vào công
tác b o v và khôi ph c ngu n l i c a c n c .
1.2 M c tiêu nghiên c u:
tài
c th c hi n nh m m c tiêu xác nh thành ph n loài và
sinh h c c a các loài cá t ng m t phân b ven bi n t nh Ti n Giang.

c

m

1.3 N i dung nghiên c u:
-

Xác

nh các loài cá t ng m t phân b ven bi n t nh Ti n Giang.

-

Xác

nh t

-

Xác

nh các thông s : s thành th c, h s thành th c (GSI), s c sinh s n.

ng quan gi a chi u dài và tr ng l

2

ng cá.


CH

NG 2

NG QUAN TÀI LI U

2.1 Hi n tr ng ngu n l i th y s n trên th gi i
Theo FAO (2004), t ng s n l ng th y s n th gi i ã gia t ng t 19,3 tri u t n
m 1950 t i 134 tri u t n n m 2002.
Hi n nay m t s vùng bi n, m t s qu c gia s n l ng khai thác v n ti p t c
ng lên, nh ng nhìn chung trên ph m vi toàn c u FAO a ra nh n nh không

y l c quan v ngu n l i th y s n th gi i. Theo ánh giá m i ây c a FAO,
u nh 50% ngu n l i h i s n th gi i ã b khai thác t i h n và không có kh
ng t ng s n lu ng; 25% ngu n l i ã b khai thác quá gi i h n cho phép. Nh
y, ch còn 25% ngu n l i h i s n th gi i là còn kh n ng t ng s n l ng khai
thác.
t d báo g n ây c a FAO ã cung c p các thông tin c th sau:
-

Ngu n l i ã hoàn toàn c n ki t: 1%

-

Ngu n l i b c n ki t: 9%

-

Ngu n l i b khai thác quá gi i h n cho phép: 18%

-

Ngu n l i ã khai thác t i gi i h n cho phép: 47%

-

Ngu n l i còn kh n ng phát tri n: 21%

-

Ngu n l i ít

ng

n: 4%

i các thông tin trên n u không có bi n pháp khai thác úng m c
b ov
ngu n l i thì s n lu ng th y s n th gi i s suy gi m tr m tr ng. Trái l i, ngu n
i th y s n n i a l i có d oán kh quan h n. S n l ng khai thác n i a
ng tru ng liên t c và v ng ch c ã kh ng nh kh n ng và vai trò quan tr ng
a ngu n l i th y s n nu c ng t. Ngu n l i to l n này châu á, châu phi, Nam
ang
c b o v và phát tri n t t. ( Mai Vi t V n, 2006).
2.2 Ngu n l i th y s n n

c ng t

Vi t Nam

Vi t Nam n m trong vùng nhi t i gió mùa v i h th ng sông ngòi ch n ch t là
t n c có
a d ng sinh h c cao
c ánh giá là m t trong 16 qu c gia có
c a d ng sinh h c cao trên th gi i. Qua nghiên c u th ng kê
c 544 loài

3


cá thu c 288 gi ng, 57 h và 18 b
c ánh giá là m t qu c gia có a d ng

sinh h c v cá nu c ng t cao trong khu v c
Trong 544 loài có 11 loài phân b r ng r i trên c 2 mi n Nam, B c. H cá Vi t
Nam chia thành 2 khu h : khu h cá phía B c (t èo H i Vân tr ra) g m 240
loài trong ó ch có 30 loài có giá tr kinh t , ch y u là cá n th c v t và khu h
cá phía Nam (t èo H i Vân tr vào) th ng kê
c 225 loài trong ó có 42 loài
có giá tr kinh t ch y u là cá n ng v t. (Nguy n V n H o và ctv,1976
c
trích b i Mai Vi t V n,2006).
Theo Th ng kê, hi n nay s n l ng khai thác t nhiên cá th y v c kho ng
200.000 t n và ch y u là
BSCL.(T p chí KHCN_KT th y s n, 12/2006,
trang 12-15).
2.3 Ngu n l i th y s n

BSCL

BSCL là m t trong 7 vùng kinh t tr ng
m quan tr ng n m ph n c c nam
a t n c, có di n tích t nhiên x p x 4 tri u ha, chi m kho ng 12% t ng di n
tích c nu c.
BSCL là vùng h l u châu th song MeKong
c xem là vùng trù phú nh t
không ch c a Vi t Nam mà c a c khu v c ông Nam Á.
Ngu n l i th y s n vùng BSCL mang tính ch t nhi t i gió mùa r r t, r t a
ng v thành ph n loài và phong phú v m t s n lu ng. Có kho ng 236 loài cá
c tìm th y, trong ó h cá Chép 74 loài (31,36%), h cá tr n 51 loài
(21,60%).(Nguy n V n H o và ctv,1976
c trích b i Mai Vi t V n,2006).
2.4

t s nghiên c u v ngu n l i th y s n

BSCL

• Nguy n V n H o và ctv (1976) có kho ng 236 loài cá
cá chép 74 loài (31.36%, h cá tr n 51 loài (21.6%).

c tìm th y, trong ó

• Mai ình Yên (1992) có 255 loài trong 139 g ng thu c 43 h và 14 b , trong
ó b cá chép Cypriniformes có 97 loài, 51 gi ng và 4 h .
• Theo Tr ng Th Khoa và Tr n Th Thu H ng (1993) có 173 loài 99 gi ng,
39 h và 13 b . B cá chép Cypriniformes chi m u th v i 50 loài, 27 gi ng
a3h .
• Tr n Thanh Xuân cà ctv (1994) có 55 loài cá thu c 15 h
chàm chim-Tam
Nông – ng Tháp, trong ó h cá Chép (Cyprinidae) có 24 loài (43.6%).

4


• Nguy n V n Th ng và ctv (1996) nghiên c u thành ph n loài cá da tr n
phân b trên sông Ti n và sông H u.
• Tr n c nh và ctv (2003) nghiên c u thành ph n các loài cá
giá s bi n ng c a chúng trong khu b o t n U Minh Th ng.
•

ng và ánh

t qu kh o sát c a Vi n sinh h c nhi t i (2005) khu v c thu c h th ng
kênh xáng Ô Môn – Xà No cho th y có 175 loài cá n c ng t và 9 loài giáp
xác.

• Ph m Minh Thành và Bùi Lai (2005) ngu n l i cá lâm ng tr ng Sông
Tr m có 34 loài thu c 7 t (Perciformes c ng chi m u th v i h n 14 loài).
•

oàn V n Ti n và Mai Th Trúc Chi (2005) cá ánh b t
c h l u sông
MeKong có 193 loài thu c 40 h , 13 b và
c chia làm 3 nhóm cá là nhóm
cá sông, nh m cá ng và nhóm cá n c l

• Nguy n Thanh Tùng (2007) An Giang ã xác
Trong ó có 130 loài cá thu c 40 h c a 13 b .
2.5

t s nghiên c u n

nh

c 134 loài th y s n.

c ngoài

• Maurice Kottelat (2001) có 268 loài cá

mi n B c, Vi t Nam.

• Walter J.Rainboth (1996) có 500 loài trong 219 gi ng thu c 24 b , 76 h
tìm th y khu v c sông mekong.
• Maurice Kottelat (2001) có 481 loài cá
2.6
2.6.1

sinh tr

c tìm th y

c

Lào.

ng, phát tri n và sinh s n c a cá

thành th c sinh d c

thành th c sinh d c là m t c
m báo hi u cá có kh n ng sinh s n. S sinh
n c a cá mang tính chu k , các thông tin v chu k thành th c và thoái hóa c a
tuy n sinh d c s giúp chúng ta hi u bi t nhi u h n và có th d oán
c
nh ng thay i và phát tri n c a m t qu n th cá trong t nhiên. S thay i v
hình thái và có tính chu k c a tuy n sinh d c (nh hình d ng và c u trúc) thu ng
c s d ng
ánh giá giai
n thành th c c a cá.(Ph m Thanh Liêm và Tr n
c nh, 2004).
Thông thu ng ph ng pháp

xác nh giai
n thành th c c a cá là dùng b c
thang thành th c trong ó các c
m khác bi t có th nh n bi t b ng m t
thu ng. (Ph m Thanh Liêm và Tr n c nh, 2004).

5


t nhi u tác gi ã a ra các b c thang thành th c sinh d c c a cá: Quasim,
1957; Kesteven, 1960; Nikolsky, 1963; Laevastu, 1965; Crossland, 1977;
Beumer, 1979. Các tác gi ã chia b c thang thành th c sinh d c ra nhi u giai
n (4-5 giai
n th m chí 7-8 giai
n). S phân chia b c thang thành th c ra
nhi u giai
n cho phép phân chia khá chính xác m c
thành th c c a các cá
th trong cùng m t loài hay gi a các loài khác nhau. Tuy nhiên, ánh giá nhanh
ng m t ch có th phân chia m t cách tu ng i s l ng trung bình c a m u
t quan sát, cho nên không th s d ng b c thang thành th c cho quá nhi u giai
n. B c thang thành th c có ít h n 8 giai
n
c xem là thích h p cho vi c
ánh giá h u h t các loài cá. (Holden và Rain,1974
c trích b i Ph m Thanh
Liêm, 2004).
Ngoài ra, b c thang thành th c còn
c s d ng
ánh giá nhanh tình tr ng

thành th c c a tuy n sinh d c trong
u ki n ít trang thi t b kh o sát và cho
phép kh o sát m t l ng l n m u ngoài hi n tr ng.
2.6.2

sinh s n

Khi ã thành th c sinh d c m t giai
n nh t nh (khác nhau theo loài) thì cá
t u b c vào giai
n sinh s n. Vì th , vi c xác nh s c sinh s n giúp
chúng ta bi t
c l ng tr ng
c ra c a m t cá th (s c sinh s n tuy t i)
ho c m t n v kh i l ng c th (s c sinh s n tu ng i).
c sinh s n th ng
theo ph ng pháp s l
c sinh s n
-

c xác

c xác nh b ng cách m m u v t
ng hay ph ng pháp th tích.
nh theo các b

i di n và tính toán

c:

y m u bu ng tr ng t cá cái m t cách ng u nhiên

-

Xác
u

nh s l
i di n

ng tr ng b ng cách

-

Phân tích k t qu trong m i liên h v i các ch tiêu sinh h c khác nh
chi u dài, tr ng l ng thân, tr ng l ng tuy n sinh d c, tu i cá…

6

m toàn b bu ng tr ng hay t các


2.7 Ngu n l i th y s n
2.7.1
trí

Ti n Giang

u ki n t nhiên t nh Ti n Giang
a lý

Ti n Giang thu c ng b ng sông C u Long, n m trong t a
105o50’-106o45’
kinh ông và 10o35’-10o12’
v B c. Phía B c và ông B c giáp Long An
và TP. HCM, phía Tây giáp
ng Tháp, phía Nam giáp B n Tre và V nh Long,
phía ông giáp bi n ông.
Ti n Giang n m tr i d c trên b B c sông Ti n (m t nhánh c a sông Mê Kông)
i chi u dài 120 km. Di n tích t nhiên: 2.366,63 km2, có 7 huy n, TP. M
Tho và th xã Gò Công.
a

m Thu M u

Hình 1.1 S

a
m Thu m u
(Vàm Láng, èn )

t nh Ti n Giang

( Ngu n: Truy c p ngày 22/12/2008)

7


u ki n t nhiên
Ti n Giang có a hình t ng i b ng ph ng, t phù sa trung tính, ít chua d c

sông Ti n, chi m kho ng 53% di n tích toàn t nh, thích h p cho nhi u lo i gi ng
cây tr ng và v t nuôi.
bi n dài 32km v i hàng ngàn ha bãi b i ven bi n, nhi u l i th trong nuôi
tr ng các lo i th y h i s n (nghêu, tôm, cua…) và phát tri n kinh t bi n. Khí h u
Ti n Giang chia làm hai mùa rõ r t: mùa khô b t u t tháng 12 và mùa m a t
tháng 5. Nhi t
trung bình hàng n m kho ng 27oC, l ng m a trung bình hàng
m 1.467 mm. (Ngu n: Truy c p ngày
22/12/2008).
Ti n Giang có hai con sông l n ch y qua, sông Vàm C
phía Nam

phía B c và sông Ti n

- Sông Ti n là m t nhánh thu c vùng h l u c a l u v c sông Mêkông. Sông
Ti n c ng ch y theo h ng Tây B c – ông Nam t i V nh Long nó
c tách
làm 3 nhánh l n: nhánh Hàm Luông, C Chiên ch y qua a ph n c a t nh B n
Tre và
ra bi n b ng hai c a cùng tên. Nhánh M Tho ch y qua a ph n Ti n
Giang và
ra bi n b i ba c a: c a Ti u, c a i và c a Ba Lai.
Xét theo c
m t nhiên, 92% di n tích c a t nh Ti n Giang thu c l u v c
Sông Ti n và sông này là ngu n cung c p n c t i, n c sinh ho t ch y u cho
t nh. Sông Ti n cùng v i các nhánh c a nó c ng là môi tr ng r t thu n l i
cho nuôi tr ng và phát tri n th y s n.
Sông Ti n
n ch y qua Ti n Giang ã t o nên nhi u cù lao dài, h p và trù phú
(Ng Hi p, Tân Phong, Tân Th i, Tân Phú, Phú Th nh, Phú ông).

- Sông Vàm C là con sông l n th hai ch y qua a ph n Ti n Giang phía
c, ph n l n chi u dài sông Vàm C thu c t nh Long An, riêng
n dài 39 km
vàm sông Tra (m t nhánh c a sông Vàm C , vàm này t i xã Bình Xuân,
Huy n Gò Công ông, T nh Ti n Giang) n c a Soài R p là m t ph n ranh
gi i t nhiên giáp bi n gi a 2 t nh Ti n Giang và Long An.
Sông Vàm C ch có nh h ng n 8% di n tích ph n c c B c c a t nh. So
i sông Ti n, n c t sông Vàm C kém h n v ch t l ng. Trong mùa l , m t
ph n l ng n c t Sông Ti n ch y tràn vào
ng Tháp M i và thoát ra bi n
qua sông Vàm C Tây nh ng kh n ng tháo l c a sông này r t kém vì có quá
8


nhi u
n u n khúc. N c
v vào u và gi a mùa l th ng là n c nhi m
phèn vì ch y qua ng Tháp M i. Vào mùa c n, h u nh toàn b sông Vàm C
hoàn toàn b th y tri u bán nh t c a Bi n ông chi ph i, n c bi n d dàng l n
sâu v phía th ng ngu n. Vào cùng m t th i
m và ng m t kho ng cách
n bi n
m n n c sông Vàm C l n g p nhi u l n trên Sông Ti n. các c ng
ch Chanh, B c ông...
ng nh sông Ti n hai phía (t , h u) c a sông Vàm C có r t nhi u chi l u.
Riêng a ph n Ti n Giang có: r ch Cái Tôm, r ch Láng Cò, r ch Chanh, r ch
n i, r ch B o nh, r ch Gò Công, r ch Vàm Tháp.
u h t sông, r ch trên
u.

a bàn t nh ch u nh h

ng ch

bàn nh t tri u không

( Ngu n: Truy c p ngày 15/12/2008).

2.7.2 Ngu n l i th y s n t nh Ti n Giang
Di n tích nuôi th y s n là: 10.765 ha, s n l

ng 46.570 t n/n m.

Tr c ây ngu n l i th y s n Ti n Giang r t phong phú, nh ng trong nh ng
m g n ây cùng v i tình hình chung c a ngu n l i c n c, ngu n l i th y s n
ánh b t
c Ti n Giang ngày m t gi m.
ng 2.1: S li u th ng kê các ho t
STT

Các ch tiêu

ng th y s n
VT

Ti n Giang

N m 2006

N m 2007

KH 2008

I Di n tích nuôi th y s n

ha

12.427,61

12.881,15

13.050

1

“

6.661,65

6.767,34

6.810

“

4.111,5

4.215,54

4.280

Nghêu

“

2.150

2.300

Khác

“

400,15

251,8

“

5.765,96

6.114,81

“

5.364,36

5.735,21

Di n tích m n l

Trong ó: Tôm

2

Di n tích n

c ng t

Trong ó: Cá
(trong ó cá tra)

3

l
nl

82,11

Tôm càng xanh

“

32

Khác

“

10,6

ng bè
Th tích bè

II

“

ng th y s n

6.240

113,37

cái

1.004

1.186

1.200

3

86.816

105.840

106.000

142.710,4

153.134,37

162.000

m

n

9


tàu khai thác
1

2
2.1

2.2

Chi c

1.404

1.421

1430

75.154,86

75.636,96

75.865

“

71.500,35

71.952,92

72.000

“

3.654,51

3.684,04

3.685

“

67.555,56

77.479,41

86.315

ng m n l

“

27.374,07

29.195,13

Trong ó: Tôm

“

8.268,4

9.330,13

Nghêu

“

15.500

18.852,9

Cá

“

1.403,67

1.012

Khác

“

2.202

“

40.181,49

48.302,38

“

40.164,84

48.245,8

nl

ng khai thác

nl

ng khai thác bi n

nl

ng khai thác n i

nl

ng nuôi tr ng

S nl

S nl

ng n

n
a

c ng t

Trong ó: Cá

9.400

(trong ó) Cá tra

“

Tôm càng xanh

“

5,08

50,45

Khác

“

11,57

6,13

Tr.con

168,7

135,86

4,3

0,74

1.373,53

1.809

34.666,9

47.860

450.000

104,6

139,2

145

III

l

ng tôm sú gi ng

IV

l

ng TCX gi ng

V

l

ng cá gi ng

VI

nl

ng xu t kh u TS

VII Kim ng ch xu t kh u TS

27.930

Tr.con
Tr.con
n
Tr.USD

(Ngu n: truy c p ngày 24/12/2008)

10


CH
T LI U VÀ PH
3.1
-

a

NG 3
NG PHÁP NGHIÊN C U

m và th i gian th c hi n

a

m : t i các ch Gò Công, c ng cá Vàm Láng, b n èn

- Th i gian: t tháng 1 n m 2009

, V nh Bình.

n tháng 4 n m 2009

3.2 V t li u nghiên c u
- Thùng l nh gi m u
- Dung d ch formol 8-10%
- Cân, th

c o, kính lúp, kính hi n vi, máy nh

- S , vi t

ghi chép s li u

3.3 Phu ng pháp nghiên c u
3.3.1 Ph

ng pháp thu m u

- Thu m u 1 tháng/1 l n.
-M u
-S l

c thu mua t các c s thu mua và các ch trong huy n.
ng 30-50 con cho 1

3.3.2 Ph

ng pháp c

t thu.

nh và phân tích m u

- M u cá sau khi thu ph i
c r a s ch b ng nu c ng t, ánh d u m u thu, cân
tr ng lu ng, do chi u dài và ghi chép s li u c n th n
-M u
c gi l nh trong thùng sau ó
a khoa Th y S n, tr ng HCT.
3.3.3 T

a v phân tích t i phòng thí nghi m

ng quan gi a chi u dài và tr ng lu ng

Liên h gi a chi u dài và tr ng lu ng

c Huxley (1924)

W = aLb (3.1)
Trong ó:
+ W: tr ng l

ng (g)

+ L: chi u dài (mm)
+ a: h ng s t ng tr

ng ban

u

11

xu t công th c:


+ b: h s t ng tr

Sau ó ph

ng

ng trình trên

c Le Cren (1951) chuy n

i thành:

log W = log a + b * log L
Giá tr a, b

c xác

(3.2)

nh b ng công th c:

a=y - b* x

(3.3)

xy – n * xy
b=

(3.4)
x2 – n * (x)2

Trong ó: n: t ng s nhóm chi u dài kh o sát.

c

x:

giá tr chi u dài trung bình.

y:

giá tr tr ng l
ch t ch c a

ng trung bình.
ng h i qui

c ki m tra thông qua h s t

ng quan r:

xy - xy
r=

(3.5)
{( x 2 – n x2 ) ( y2 – n y2 )}

u giá tr r l n h n 0,5 thì có s t ng quan gi a chi u dài – tr ng l ng và
ng c lai, giá tr r nh h n ho c b ng 0,5 thì không có s t ng quan gi a chi u
dài và tr ng l ng.
3.3.4 Ph
Các giai

ng pháp nghiên c u sinh h c sinh s n
n phát tri n c a tuy n sinh d c

a theo b c thang thành th c sinh d c Nikolsky (1963)
an thành th c c a tuy n sinh d c cá.( xem b ng ph l c 1)
Xác

xác

nh các giai

nh h s thành th c (GSR)

GSR = (Tr ng l

ng tuy n sinh d c/T ng kh i l

12

ng cá)*100

(3.6)


Xác

nh s c sinh s n

-

c sinh s n tuy t

i (F)

c xác

nh theo Banegal (1967):

F = n*G/g
Trong ó :

G : Tr ng l

g : Tr ng l
ng t 300 – 500 tr ng)
m

-

ng bu ng tr ng
ng 01 m u tr ng

c l y ra

m (dao

n: S l ng tr ng có trong 01 m u trên (m u tr ng
3 v trí : u, gi a và cu i bu ng tr ng)

c sinh s n t

ng

Trong ó :

cl y

i:

S c sinh s n t

ng

i = F/BW

F : S c sinh s n tuy t
BW : Tr ng l

3.3.5 Ph

(3.7)

(3.8)

i

ng c th cá

ng pháp x lý s li u

li u ã
c phân tích d i d ng giá tr trung bình, giá tr l n nh t, nh nh t
và
l ch chu n b i ph n m m Microsoft Excel và vi t báo cáo b i Microsoft
Word.

13


CH

NG 4

T QU VÀ TH O LU N
4.1 Thành ph n loài cá t ng m t

Ti n Giang

Qua th i gian nghiên c u (t 01/2009 – 04/2009) ã xác
ng m t thu c 8 b , 26 h và 32 gi ng.

14

nh

c 35 loài cá


ng 4.1 Danh sách các loài cá t ng m t phân b ven bi n t nh Ti n Giang

Clupeiformes

Engraulidae

Clupeidae

Siluriformes
Beloniformes
Myctophiformes
Gadiformes
Mugiliformes
Perciformes

Pristigasteridae
Polynemidae
Plotosidae
Pangasidae
Hemirhamphidae

Belonidae
Synodontidae
Bregmacerotidae
Sphyraenidae
Mugilidae
Gerreidae
Scatophagidae
Leionathidae

Tên Khoa H c
Coilia macronathos
Thryssa setirostri
Thryssa dussumieri
Setipinna taty
Stolephorus tri
Sardinella gibbossa
Anodontostoma chacunda
Ilisha megaloptera
Eleutheronema tetradactylum
Plotosus canius Hamilton
Pangasius polyuranodon Bleeker
Hermirhamphus far
Strongylurus Strongylurus
Trachinocephalus myops
Bregmaceros macclellandi
Sphyraena barracuda
Mugil cephalus
Gerres filamentosus
Gerres limbatus
Scatopharus argus

Leionathus equulus
Leiognathus dussumieri
Secutor runconius

15

Tên a Ph ng
Cá Mào gà
Cá L p hàm dài
Cá L p
Cá L p vàng vây ng c dài
Cá C m s ng
Cá Trích x ng
Cá Mòi không r ng
Cá B
Cá Chét
Cá Ngát
Cá D a
Cá Lìm kìm
Cá Nhái
Cá M i Hoa
Cá Tuy t tê giác
Cá Nh ng l n
Cá i M c
Cá Móm gai dài
Cá Móm gai ng n
Cá Nâu
Cá Li t
Cá Li t xanh
Cá Li t b u