Giải pháp hữu ích

Giải Pháp Hữu Ích Trường THCS Hòa Ninh
Năm học: 2008 -2009.
GIẢI PHÁP HỮU ÍCH
RÈN KỸ NĂNG ĐỌC BẢN ĐỒ CHO HỌC SINH LỚP 6 NHẰM PHÁT HUY
TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP .
A.ĐẶT VẤN ĐỀ:
Trước đây một số quan điểm cho rằng trong quá trình dạy học nói chung hoạt
động của thầy là truyền thụ kiến thức, học sinh là người tiếp nhận kiến thức .
Với quan niệm đó một số học sinh cho rằng bộ môn lòch sử là là bộ môn học
thuộc lòng, học những gì quá khứ đãù diễn ra nên học sinh nghó chỉ học những
kiến thức thầy cho ghi là được.Cũng quan niệm đó nên trong quá trình dạy học
bộ môn lòch sử một số giáo viên chủ yếu là dùng phương pháp thuyết trình, hầu
hết là giáo viên làm việc còn học sinh ngồi nghe,ghi bài. Bên cạnh đó trong
quá trình dạy học giáo viên chưa được coi trọng lắm về việc sử dụng đồ dùng
dạy học trực quan chẳng hạn như bản đồ lòch sử,mà có sử dụng thì cũng đang
mang tính hình thức chưa phát huy hết được ưu thế của các đồ dùng trực quan
trong dạy học mà chủ yếu là minh họa một cách tẻ nhạt ,thường là giáo viên
giới thiệu, mô tả còn học sinh tiếp thu một cách thụ động ,nhất là những bài học
có khai thác bản đồ thì giáo viên chưa hướng dẫn học sinh phát huy hết tính tích
cực trong học tập của mình qua việc khai thác bản đồ. Vì thế khi giáo viên
truyền thụ kiến thức cho học sinh thì chưa lôi kéo được tâm tư, tình cảm của học
sinh .
Hiện nay nhằm đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế- xã hội,cũng như nguyện
vọng phát triển của người học ,thì chương trình SGK nói chung được đổi mới
cùng với việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực
học tập của học sinh .Đồng thời việc bùng nổ thông tin hiện nay để đáp ứng với
yêu cầu phát triển của người học về việc tiếp cận thông tin,thì phương tiện đồ
dùng trực quan phục vụ cho các môn học nói chung là rất quan trọng và cần
thiết ,đây là một vấn đề không thể thiếu được trong dạy học nói chung và đặc
biệt đó là bộ môn lòch sử ,cụ thể hơn nữa đó là bản đồ lòch sử. Vì bộ môn lòch sử
không giống như những bộ môn học khác làm thí nghiệm được, mà chỉ tái tạo

sự kiện lòch sử đã diễn ra trong quá khứ qua bản đồ lòch sử . Cho nên khi sử
dụng tốt bản đồ lòch sử học sinh sẽ hình dung lại được những sự kiện thông qua
bản đồ học sinh dễ hiểu,nhớ bài lâu hơn.Đồng thời thông qua việc sử dụng bản
đồ lòch sử giúp học sinh tưởng tượng đúng về không gian ,hoàn cảnh đòa lý xảy
ra sự kiện ghi nhớ đòa danh gắn liền với những đặc điểm của điều kiện thiên
nhiên,cụ thể hóa được những kiến thức trìu tượng. Ngoài ra còn góp phần phát
triển óc quan sát ,trí tưởng tượng tư duy và ngôn ngữ cũng như tính tích cực
GV: Nguyễn Thò Yến
1
Giải Pháp Hữu Ích Trường THCS Hòa Ninh
Năm học: 2008 -2009.
hoạt động của học sinh . Từ đó tránh được tình trạng học vẹt của học sinh qua
bộ môn lòch sử và học sinh cũng yêu thích môn học hơn.
Qua 6 năm đổi mới chương trình SGK ,đổi mới phương pháp dạy học ở trường
THCS ,bản thân tôi thấy rằng ngoài việc áp dụng những phương pháp theo
hướng phát huy tính tích cực của học sinh nói chung,thì giáo viên bộ môn lòch
sử cần thật chú trọng về phương pháp sử dụng bản đồ lòch sử. Tức là chú trọng
phương pháp rèn kỹ năng đọc bản đồ lòch sử cho học sinh .Đặc biệt là học sinh
lớp 6,vì các em là lớp đầu cấp,bước đầu làm quen với cấp học mới,môn học
mới ,phương pháp dạy học mới .Cho nên rèn được kỹ năng này cho học sinh
ngay từ lớp 6 sẽ tạo được thói quen học tập bộ môn ,tạo nền tảng cho những lớp
học sau.
B. THỰC TRẠNG:
1.Thuận lợi:
Cùng với việc đổi mới chương trình SGK,đổi mới phương pháp dạy học nhằm
phát huy tính tích cực của HS ở các môn học nói chung cũng như môn lòch sử
nói riêng .Trong 6 năm đổi mới giáo viên trường THCS Hòa Ninh luôn được sự
quan tâm chỉ đạo của các cấp, nghành Giáo Dục, Ban Giám Hiệu nhà trường
tạo điều kiện cho đội ngũ giáo viên nhà trường nói chung và giáo viên bộ môn
lòch sử nói riêng hầu hết đều được tham gia các lớp học thay SGK mới,được tập

huấn các lớp bồi dưỡng chuyên môn,dự các hội thảo chuyên đề về công tác
chuyên môn, được phân giảng dạy đúng chuyên môn đào tạo, nhà trường đã có
đầu tư về việc mua sắm trang thiết bò đồ dùng, tài liệu phục vụ cho việc dạy
học, tạo mọi điều kiện tiện lợi nhất cho giáo viên tiếp cận công nghệ thông tin.
Giáo viên nhiệt tình, có ý thức vươn lên trong công tác, chú ý đầu tư nhiều
cho phương pháp dạy học mới, đã làm quen dần với phương pháp dạy học mới
và luôn có ý thức học hỏi, bước đầu làm quen với việc tiếp cận công nghệ
thông tin để phục vụ cho công tác giảng dạy có hiệu quả hơn như: việc khai
thác kiến thức từ mạng Internet,vận dụng các tư liệu,thiết bò để dạy bài giảng
điện tử.
Đa số học sinh sau thời gian 6 năm thay SGK mới đã dần làm quen với
phương pháp dạy học mới, đã có ý thức học tập tốt hơn, có hứng thú học tập tốt
hơn nhất là những bài học có sử dụng đồ dùng trực quan.
Hầu hết các em học sinh đều được sự quan tâm của phụ huynh đầu tư việc
mua sắm SGK, đồ dùng học tập tương đối đầy đủ
2. Khó khăn:
Đa số giáo viên bộ môn lòch sử còn trẻ, kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều,
việc vận dụng thao tác, kỹ năng, nghệ thuật sư phạm theo phương pháp dạy học
GV: Nguyễn Thò Yến
2
Giải Pháp Hữu Ích Trường THCS Hòa Ninh
Năm học: 2008 -2009.
mới còn phần nào hạn chế. Bên cạnh đó việc tiếp cận công nghệ thông tin của
giáo viên bước đầu mới tiếp cận nên còn lúng túng.
Trang thiết bò đồ dùng dạy học phục vụ cho môn học chưa được đầy đủ, nhất
là bản đồ, lược đồ do công ty thiết bò sản xuất còn thiếu so với yêu cầu thực tế
của môn học.
Một số học sinh coi môn lòch sử là môn học phụ cho nên việc đầu tư cho môn
học chưa nhiều.
Việc tiếp thu của học sinh với phương pháp dạy học mới còn nhiều lúng túng,

đặc biệt là học sinh lớp 6, các em bước đầu làm quen với cấp học mới, phương
pháp dạy học mới, môn học mới vì vậy còn nhiều bở ngỡ trong học tập bộ môn.
Đặc biệt là khi tiếp xúc với bài học có bản đồ, lược đồ lòch sử thì thương các em
rất thụ động, có khi còn sợ học ở những dạng bài này. Mà trong chương trình
học lòch sử lớp 6 ở học kỳ II: chương III, IV lòch sử thời Bắc thuộc và đấu tranh
giành độc lập lại luôn phải sử dụng bản đồ qua các bài học. Cho nên trong suốt
cả chương trình học kỳ II lòch sử lớp 6 ngoài việc rèn kỹ năng phân tích, so
sánh…, thì kỹ năng đọc bản đồ, lược đồ lòch sử là cần thiết. Hơn nữa lớp đầu cấp
nên giáo viên phải thực sự lưu ý rèn luyện kỹ năng ngay từ đầu cấp để các em
trở thành thói quen học tập với phương pháp học tích cực (không học vẹt) để
các em ý thức chủ động rèn luyện trong môn học đồng thời làm nền tảng cho
lớp học sau.
Với thực trạng trên, để rèn kỹ năng sử dụng (đọc) bản đồ lòch sử cho học sinh
lớp 6, bản thân tôi có đưa ra một số giải pháp sau.
C. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ :
I/ Đối với giáo viên:
Phải yêu thích bộ môn mình giảng dạy, đọc nhiều tài liệu, cập nhật thông tin
thời sự, sách báo phục vụ cho bộ môn, nhất là việc cập nhật công nghệ thông
tin, thường xuyên dự giờ đồng nghiệp dạy cùng bộ môn với nhiều dạng bài, đặc
biệt là những bài có sử dụng bản đồ lòch sử để trao đổi, rút ra phương pháp dạy
học mới phù hợp với yêu cầu đổi mới, phù hợp với đối tượng học sinh của
trường.
Phải đầu tư nhiều cho công tác soạn giảng, nắm vững kiến thức bài dạy, xác
đònh rõ mục tiêu, trọng tâm của bài, tìm hiểu từng nội dung để đưa ra phương
pháp dạy học phù hợp lôgíc với từng nội dung bài học. Phải xác đònh rõ phương
pháp cho từng bài học, phần học cần sử dụng phương pháp nào, bản đồ nào cho
phù hợp, chuẩn bò bản đồ trước khi dạy, bản đồ nào có trong thư viện do công ty
thiết bò cấp, bản đồ nào chưa có cần phải vẽ để phục vụ cho bài dạy. Ngoài ra
giáo viên cần vẽ thêm bản đồ câm, làm ký hiệu để củng cố cho học sinh cuối
GV: Nguyễn Thò Yến

3
Giải Pháp Hữu Ích Trường THCS Hòa Ninh
Năm học: 2008 -2009.
bài học. Vì nhìn chung nội dung bài học và bản đồ lòch sử lớp 6 nó đơn giản và
nhiều dạng bài gần giống nhau.
Giáo viên phải làm quen với bản đồ trước (vì có những bản đồ trong SGK
không giống hoàn toàn bản đồ do công ty thiết bò cấp) cho nên giáo viên phải
có thời gian làm quen trước để tránh tình trạng lúng túng khi lên lớp. Phải nắm
chắc nội dung kiến thức cần khai thác từ bản đồ, đồng thời lựa chọn đặt những
câu hỏi phù hợp với khả năng trình độ của học sinh để học sinh khai thác, tìm
hiểu kiến thức qua bản đồ một cách tích cực.
Đặc biệt trong giai bùng nổ công nghệ thông tin ,để đáp ứng yêu cầu chung
của xã hội, của ngành, nhất là đáp ứng yêu cầu học sinh ở đòa phương thì việc
tiếp cận công nghệ thông tin của giáo viên thì vô cùng quan trọng. Ngoài việc
cập nhật thông tin qua sách báo, thời sự, thì việc khai thác kiến thức để phục vụ
cho bộ môn qua mạng Internet thì rất cần thiết vì trên mạng thông tin rất phong
phú, tài liệu tham khảo rất nhiều,thông qua kiến thức cập nhật từ mạng thì giáo
viên sẽ nắm bắt được một số số liệu cần thiết để liên hệ cho bài dạy mới hơn so
với SGK(những số liệu gần đây mà SGK đã xuất bản trước). Đồng thời cùng
với việc khai thác kiến thức từ mạng thì việc làm quen với bài giảng điện tử
cũng rất cần thiết, vì thông qua bài giảng điện tử giáo viên sẽ trình chiếu được
nhiều tư liệu, tranh ảnh minh họa cho bài học như băng hình,đóa,bản đồ lòch sử
…qua đèn chiếu HS có thể quan sát đồ dùng trực quan một cách rõ ràng hơn,
làm sống động lại sự kiện lòch sử từ đó tiết học sinh động hơn,không khí tiết
học thoải mái hơn làm cho học sinh hứng thú học,yêu thích môn học hơn.
Để rèn luyện kỹ năng sử dụng bản đồ trong việc dạy học lòch sử ở trường
THCS nói chung, môn lòch sử ở lớp 6 nói riêng, giáo viên phải thường xuyên
quan tâm, chú trọng đến phương pháp này. Đối với lớp 6 là giáo viên phải đặc
biệt chú trọng hướng dẫn các em nắm chắc các bước khi tiến hành đọc bản đồ
và tư thế khi đứng chỉ bản đồ trước khi tiến hành khai thác nội dung một bản đồ

lòch sử.Trong những bài học có bản đồ ,giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh
chuẩn bò bài mới một cách chu đáo ,yêu cầu học sinh đọc,tìm hiểu bài trước,xác
đònh một số nội dung quan trọng qua bản đồ rồi tập trình bày trước qua bản đồ
SGK.Thông thường trong một tiết học do kiến thức bài học so với thời gian 45
phút thì hơi dài cho nên thời gian giành cho HS rèn kỹ năng đọc bản đồ còn ít .
Vì vậy để hệ thống lại những kiến thức đã học cũng như rèn kỹ năng đọc bản
đồ cho HS thì đối với HS lớp 6 ngay trong tiết bài tập thực hành lá giáo viên
nên chọn là tiết “ Giới thiệu phương pháp đọc bản đồ lòch sử”.
II/ Đối với học sinh:
Phải chú trọng việc đầu tư cho môn học, phải coi môn lòch sử như những môn
học cơ bản khác. Phải học bài cũ, làm bài tập, chuẩn bò bài mới thật chu đáo
GV: Nguyễn Thò Yến
4
Giải Pháp Hữu Ích Trường THCS Hòa Ninh
Năm học: 2008 -2009.
theo hướng dẫn của giáo viên, đặc biệt là những bài có sử dụng bản đồ lòch sử
thì phải đọc kỹ nội dung bài mới, tập trình bày nội dung trước qua bản đồ SGK.
Phải có đầy đủ SGK, vở bài tập để học bài, làm bài nhằm đáp ứng với yêu cầu
của chương trình đổi mới SGK.
Phải biết vận dụng cách học liên môn giữa môn đòa lý với môn lòch sử, phải
nắm chắc phương pháp đọc bản đồ lòch sử nói chung để khai thác tốt những bài
học có sử dụng bản đồ lòch sử .Đồng thời học sinh phải tự giác, mạnh dạn, phải
phát huy tính tích cực trong học tập.
* Trong phương pháp dạy học mới, việc khai thác nội dung bản đồ lòch sử theo
hướng phát huy tính tích cực trong học tập của học sinh là một yêu cầu quan
trọng để học sinh khám phá nội dung bản đồ. Vì thế khi tiến hành tổ chức cho
học sinh làm việc với bản đồ lòch sử thì giáo viên nên tiến hành thực hiện theo
4 bước sau:
Bước 1: Cho học sinh quan sát bản đồ, trong đó chú ý quan sát cả nội dung,
ranh giới và các kí hiệu của bản đồ.

Bước 2: Giáo viên đặt câu hỏi và nêu vấn đề và gợi ý học sinh tìm hiểu nội
dung bản đồ.
Bước 3: Học sinh trả lời câu hỏi bằng trình bày kết quả tìm hiểu nội dung bản
đồ.
Bước 4: Giáo viên nhận xét, bổ sung cho học sinh trả lời và hoàn chỉnh nội
dung bản đồ mà học sinh cần tìm hiểu cung cấp cho học sinh.
Bên cạnh đó cuối tiết học (phần củng cố bài) giáo viên nên trình bày lại nội
dung cơ bản bài học (phần học) một lần qua bản đồø sau đó gọi một vài học sinh
lên trình bày lại nội dung qua bản đồ. Hoặc có thể sử dụng bản đồ câm vẽ sẵn
các đòa điểm cơ bản, kí hiệu rồi giới thiệu cho học sinh, sau đó mời một vài em
lên trình bày nội dung bài học (phần học) bằng cách điền các kí hiệu, rồi gọi
học sinh khác nhận xét, bổ sung và cuối cùng là giáo viên chốt lại. Về phần
củng cố này lúc đầu giáo viên nên gọi học sinh khá giỏi sau đó dần dần gọi học
sinh trung bình có thể cả học sinh yếu. Trong khi sử dụng phương pháp này giáo
viên cần giành thời gian thỏa đáng cho học sinh trình bày để học sinh thể hiện
khả năng nhận thức của mình qua việc rèn luyện kỹ năng sử dụng bản đồ lòch
sử. Giáo viên cần động viên học sinh phát biểu qua việc trình bày, nếu học sinh
nào trình bày tốt thì giáo viên cho điểm cao để khích lệ tinh thần học tập của
các em .Giáo viên không nên đòi hỏi quá cao ở học sinh mà các em chỉ trình
bày vắn tắt là được, nếu chưa đúng về nội dung hay tư thế đứng trình bày chưa
chuẩn thì giáo viên từng bước rèn các em . Vì dù đúng, hoặc chưa dúng đều là
cơ sở để giáo viên đánh giá khả năng của học sinh, để động viên uốn nắn
hướng dẫn nhận thức rèn kỹ năng cho các em kòp thời.
GV: Nguyễn Thò Yến
5