KIỂM TRA HIỆU QUẢ đáp ỨNG MIỄN DỊCH đố với vắc XIN h5n1 TRÊN đàn GIA cầm HUYỆN CHÂU THÀNH và CÀNG LONG TỈNH TRÀ VINH

TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C

NG D NG

NGUY N TH THANH LAN

KI M TRA HI U QU
ÁP NG MI N D CH
I V I V C XIN H5N1 TRÊN ÀN GIA C M
HUY N CHÂU THÀNH VÀ CÀNG LONG
NH TRÀ VINH

Lu n v n t t nghi p
Ngành: BÁC S THÚ Y

C n th , 2010


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C

NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: BÁC S THÚ Y

Tên

tài:

KI M TRA HI U QU
ÁP NG MI N D CH
I V I V C XIN H5N1 TRÊN ÀN GIA C M
HUY N CHÂU THÀNH VÀ CÀNG LONG
NH TRÀ VINH

Giáo viên h ng d n:
PGS. TS. L u H u Mãnh

C n th , 2010

Sinh viên th c hi n:
Nguy n Th Thanh Lan
MSSV: 3064585
L p: Thú Y K32


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C
MÔN THÚ Y

NG D NG

tài: Ki m tra hi u qu áp ng mi n d ch i v i v c xin H5N1 trên àn gia

m huy n Châu Thành và Càng Long t nh Trà Vinh; do sinh viên Nguy n
Th Thanh Lan, l p Thú Y K32 th c hi n t i phòng ch n oán xét nghi m-C
Quan Thú Y Vùng VII, t 01/08/2010 n 09/11/2010.

C n Th , ngày… tháng… n m 2010
B môn duy t

C n Th , ngày …tháng …. m 2010
Giáo viên h ng d n duy t

C n Th , ngày… tháng….n m 2010
Khoa Nông Nghi p & Sinh H c ng D ng duy t


IC M

N

Tr i qua g n 5 n m h c t p d i mái tr ng i H c C n Th ,
c s dìu
d t, d y d t n tình c a quý th y cô, chúng em ã tích l y cho mình nhi u ki n th c
chuyên môn và nh ng kinh nghi m s ng quí báu, ó là hành trang mà chúng em s
mang theo
t tin b c vào i. Tr c kho nh kh c s p r i xa mái tr ng thân
yêu này, xa r i th i sinh viên nhi u k ni m, em xin g i l i tri ân sâu s c n Th y
u H u Mãnh ã h ng d n, ch d y giúp em hoàn thành t t lu n v n t t nghi p
c a mình, cùng n
i M kính yêu c a em, ng i ã sinh thành và kh công nuôi
d y con khôn l n nên ng i và luôn bên con ng viên hung úc tinh th n m i
khi con g p khó kh n.

Em xin chân thành c m n:
- Quí th y cô trong Khoa Nông Nghi p & Sinh H c ng D ng-Tr ng
iH c
C n Th ã t n tình gi ng d y và truy n t cho chúng em nh ng ki n th c vô cùng
quý báu.
- Các anh, ch phòng ch n oán xét nghi m- quan thú y vùng VII, ch Bùi Th Lê
Minh ã nhi t tình h ng d n, t o
u ki n cho em hoàn thành t t lu n v n t t
nghi p.
- Xin g i l i c m n n nh ng ng i b n trong l p Thú Y K32, nh ng ng i anh
em ã cùng tôi chia s bu n vui, ã g n bó và giúp
tôi trong su t th i gian h c
t p.
Cu i cùng, em xin kính chúc quý th y cô cùng các anh ch
c d i dào s c
kh e và thành công trong công vi c, chúc nh ng ng i b n c a tôi nhi u s c kh e
và thành t.

C n Th , ngày 09 tháng 10 n m 2010.


M CL C
Trang
Trang t a
Trang duy t
L ic m n
M cl c
Danh sách b ng
Danh sách hình
Tóm l c

Ch

ng 1

Ch

ng 2

tV n
c Kh o Tài Li u

i
ii
iii
iv
vi
vii
viii
1
2

2.1
2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.1.4

B nh cúm gia c m
Hình thái và c u trúc vi rút cúm gia c m
c tính kháng nguyên

c l c c a vi rút
S c kháng c a vi rút

2
3
4
5
5

2.2
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5
2.2.6

D ch t h c
Phân b d ch b nh
Loài v t m c b nh
Tu i gia c m m c b nh
Ch t ch a m m b nh
ch sinh b nh và ph ng th c lây lan
Tính ch t mùa c a b nh cúm gia c m

6
6
6
6
6

7
8

2.3
2.3.1
2.3.2

Mi n d ch h c
c m c a h th ng mi n d ch trên gia c m
Tính mi n d ch c a gia c m i v i vi rút cúm

8
8
9

2.4
2.4.1
2.4.2

M t s v n v v c xin cúm gia c m
L ch tiêm v c xin và li u s d ng
M t s chú ý khi s d ng v c xin cúm gia c m

9
10
10


2.5

M t s nghiên c u tr

c
11

Ch

Ch

Ch

ng 3

Ph

ng Ti n Và Ph

ng Pháp Nghiên C u

3.1
3.1.1
3.1.2

Ph ng ti n nghiên c u
Th i gian, a m và i t
D ng c và hóa ch t

3.2
3.2.1
3.2.2

3.2.3

Ph
Ph
Ph
Ph

ng 4

ng nghiên c u

ng pháp nghiên c u
ng pháp l y m u
ng pháp xét nghi m
ng pháp x lý s li u

12
12
12
12
13
13
15
18

K t Qu Và Th o Lu n

19

4.1

4.1.1
4.1.2

K t Qu Ki m Tra Huy t Thanh H c Trên àn V t
K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn v t huy n Châu Thành
K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn v t huy n Càng Long

19
19
20

4.2
4.2.1
4.2.2

K t Qu Ki m Tra Huy t Thanh H c Trên àn Gà
K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn gà huy n Châu Thành
K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn gà huy n Càng Long

22
22
23

4.3

So Sánh T L B o H Gi a àn Gà Và àn V t

25

K t Lu n Và

27

ng 5
5.1
5.2

Ngh

K t Lu n
Ngh

27
27

TÀI LI U THAM KH O
PH CH
NG

28
30


DANH M C B NG
B ng
1
2
3
4
5

6
7
8
9
10
11

T a B ng
S li u m u huy t thanh v t
c l y t i huy n Châu Thành
S li u m u huy t thanh v t
c l y t i huy n Càng Long
S li u m u huy t thanh gà
c l y t i huy n Châu Thành
S li u m u huy t thanh gà
c l y t i huy n Càng Long
K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn v t huy n Châu Thành
K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn v t huy n Càng Long
T l (%) phân b hi u giá kháng th c a àn v t
K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn gà huy n Châu Thành
K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn gà huy n Càng Long
T l (%) phân b hi u giá kháng th c a àn gà
So sánh t l b o h gi a àn gà và àn v t

Trang
14
14
14
15
19

20
22
23
24
25
26


DANH M C HÌNH
Hình
1
2
3

T a hình
Hình thái và c u trúc cúm gia c m
Phân b hi u giá kháng th kháng virus cúm gia c m trên àn v t
Phân b hi u giá kháng th kháng virus cúm gia c m trên àn gà

Trang
3
22
25

DANH M C S
1
2

T a
quy trình tiêm phòng và l y m u máu trên v t

quy trình tiêm phòng và l y m u máu trên gà

Trang
13
13


TÓM L

C

ki m tra hi u qu áp ng mi n d ch i v i v c xin H5N1 trên àn gia
c m t i huy n Châu Thành và Càng Long t nh Trà Vinh, chúng tôi ti n hành xét
nghi m 410 m u huy t thanh gà, v t b ng ph n ng ng n tr ng ng k t h ng c u
v i kháng nguyên cúm vô ho t H5N1. K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn v t
hai huy n ã t t l b o h an toàn, s m u xét nghi m là 230, trong ó có 190
m u d ng tính, t l b o h
t 82.61%, trong ó huy n Châu Thành t k t qu
cao (88.43%), huy n Càng Long t t l th p h n (78.85%). K t qu ki m tra
huy t thanh h c trên àn gà t nh Trà Vinh c ng t t l b o h an toàn, s m u xét
nghi m là 180 m u, s m u d ng tính là 133, t l b o h
t 73.89%, trong ó
huy n Châu Thành có t l b o h
t 77.00%, huy n Càng Long có t l b o h
t th p h n 70.00%. Tuy nhiên, t l b o h trên àn gà t m c trung bình.
Nhìn chung, vi c tiêm phòng v c xin H5N1 cho àn gia c m c a hai huy n t hi u
qu . Hi u qu áp ng mi n d ch trên àn v t (82.64%) cao h n trên àn gà
(73.76%).

CH

NG 1

TV N
Ch n nuôi gia c m là ngh truy n th ng lâu i c a nông dân ta
có th c
ph m c i thi n i s ng, t ng thu nh p gia ình. Khi ch n nuôi gia c m phát tri n
quy mô th ng m i hàng hóa thì l i là m t ngh kinh doanh ch n nuôi có t l l i
nhu n khá cao so v i m t s ngh ch n nuôi khác. Tuy nhiên, ch n nuôi gia c m
nông h , trang tr i ang còn quy mô nh , phân tán nhi u cho nên gây không ít
khó kh n phòng ch ng b nh d ch, c bi t là b nh cúm gia c m.
B nh cúm gia c m là b nh truy n nhi m nguy hi m và có tính nghiêm tr ng
c bi t, lây lan xuyên biên gi i và gây thi t h i kinh t n ng n cho các n c có
d ch. Vi rút cúm gia c m không ch gây b nh cho gà, v t, ngan, ng ng, chim cút, à
i u, chim hoang dã và nguy hi m h n còn lây sang và gây ch t cho ng i.
Công tác phòng ch ng b nh cúm gia c m và i d ch cúm ng i
c
chính ph nhi u n c trên th gi i quan tâm.
n c ta,
ng, Chính ph ã có
nhi u ngh quy t yêu c u các c p, ngành t p trung s c tri n khai th c hi n ng b
các bi n pháp nh m kh ng ch có hi u qu . Các bi n pháp phòng ch ng d ch
c
tri n khai áp d ng ngay t
u nh tiêu h y toàn b , c m buôn bán, v n chuy n gia
c m b nh và gia c m trong khu v c có d ch, tiêu c, sát trùng, t ng c ng các bi n
pháp an toàn sinh h c… ã góp ph n kh ng ch hi u qu các t d ch. M c dù, các
bi n pháp này có k t qu nh t nh, song r t t n kém và gây thi t h i l n v kinh t ,
gây ô nhi m môi tr ng và không khí, không mang l i hi u qu mong mu n trong

i u ki n ch n nuôi nh l nh
Vi t Nam (Tô Long Thành, 2008). Cho n nay,
b nh cúm gia c m ch a
c kh ng ch hoàn toàn và v n tái phát l t nhi u i.
Th c hi n d án s d ng v c xin nh m kh ng ch và thanh toán b nh cúm
gia c m th
c l c cao H5N1 giai
n III (2009 - 2010) ã
c B Nông nghi p
và Phát tri n nông thôn phê duy t t i Quy t nh s 47 Q /BNN-TY ngày 07 tháng
01 n m 2009 và
tri n khai ng b , hi u qu công tác tiêm phòng v c xin cúm
gia c m n m 2010. Ngành thú y t nh Trà Vinh ã ti n hành tiêm phòng v c xin cúm
gia c m t 1 cho àn gia c m c a t nh.
c s phân công c a b môn thú y và
quan Thú y Vùng VII, chúng tôi th c hi n
tài “Ki m tra hi u qu áp ng
mi n d ch i v i v c xin H5N1 trên àn gia c m huy n Châu Thành và Càng
Long t nh Trà Vinh”
M c tiêu
tài là ánh giá hi u qu c a vi c tiêm phòng v c xin trên
àn gia c m.


CH

NG 2

C KH O TÀI LI U
2.1 B NH CÚM GIA C M

B nh cúm gia c m (tên ti ng anh là Avian influenza) còn có tên là d ch t gà
(Fowl plague)
c T Ch c D ch T Th Gi i (OIE) li t vào danh sách m t trong
b n b nh
mà t t c các n c trên th gi i c bi t quan tâm kh ng ch vì b nh
có t c lây lan nhanh và t l ch t cao.
B nh gây ra b i vi rút type A, thu c h Orthomyxoviride v i nhi u type khác
nhau. Vi rút gây b nh ch y u là lo i H5, H7 và H9. Vi rút cúm gia c m d bi n i
gen, trong l ch s d ch cúm gia c m ã phát thành i d ch nhi u n c trên th
gi i. Vào n m 1878, b nh
c Perroncito l n u tiên mô t
Italia gây ra b i
ch ng vi rút cúm có tính gây b nh cao. Ông nhìn nh n m t cách sáng su t r ng
ng lai s là m t b nh quan tr ng và nguy hi m. Nh ng t i n m 1901, Centanni
và Savunozzi m i xác nh
c nguyên nhân gây b nh là tác nhân qua l c. T ó
mãi n n m 1955, Schafer x p vi rút gây b nh d ch t gà, gà tây và m t s gia c m
khác v i t l ch t cao vào nhóm vi rút type A v i H7N1 và H7N7. N m 1959, các
ch ng vi rút thu c type ph H5 c ng
c phân l p t tr n d ch gây ch t nhi u gia
c m Scotland. B nh
c Beard.C. mô t khá k
M vào n m 1971 qua m t
t d ch cúm khá l n trên gà tây. Sau ó, nh ng tr n d ch do các ch ng vi rút thu c
các type ph này c ng
c ghi nh n B c và Nam M , B c Phi, Trung và Vi n
ông, Châu Âu, Anh Qu c và Liên Xô c . Các công trình nghiên c u có h th ng
v b nh này c ng l n l t
c công b
Úc n m 1975, Anh 1979, M 19831984, Ailen 1983–1984… (H Th Vi t Thu, 2007)

Vi c các v d ch cúm liên t c bùng n kh p các châu l c trên th gi i ã thôi
thúc hi p h i các nhà ch n nuôi gia c m t ch c h i th o. T ó n nay trong các
h i ngh v d ch t trên th gi i, b nh cúm gia c m luôn là m t trong nh ng n i
dung
c coi tr ng. i u ó kh ng nh b nh cúm gia c m ngày càng tr nên ph
bi n và gây nhi u thi t h i kinh t cho ngành ch n nuôi gia c m th gi i (Lê V n
m, 2004).
Vi t Nam, l n u tiên trong l ch s b nh cúm gia c m type A H5N1
c
phát hi n vào tháng 12/2003, d ch ã
c xác nh t i tr i gà gi ng c a công ty CP
óng t i xã Th y Xuân Tiên, huy n Ch ng D ng, t nh Hà Tây.
n tháng


11/2004 d ch l i phát ra, kéo dài n gi a n m 2005.
m 2006 c n
phát hi n d ch nào n ng n tháng 5 n m 2007 d ch l i bùng phát.

c không

D ch tác ng ch y u các t nh ng b ng Sông H ng và ng b ng Sông
C u Long, là n i có m t
àn gia c m cao và có t p quán ch n nuôi v t th
ng.
B Nông Nghi p và phát tri n nông thôn cùng C c Thú Y ã ch
o các a
ph ng tri n khai tiêm phòng. Ngu n v c xin ch y u
c nh p t Trung Qu c,
lo i v c xin nh d u vô ho t c a ch ng vi rút H5N1

tiêm cho àn gà và àn v t
(Bùi Quý Huy, 2007).
2.1.1 Hình thái và c u trúc vi rút cúm gia c m
Vi rút cúm gia c m

M2 : Ion trao

i

Kháng nguyên H
Kháng nguyên N
Màng lipid

M1 màng protein

Nhân là ARN g m 8 m nh

Hình 1 Hình thái và c u trúc cúm gia c m
(www.wikipedia.com/influenza)

Vi rút gây b nh cúm gia c m
c chia thành ba type là A, B và C d a trên
s s p x p khác nhau gi a các nucleoprotein (NP) và kháng nguyên n n (matrix
protein). Vi rút cúm gia c m thu c type A, type này có th gây b nh t nhiên loài
chim, heo, ng i và m t s
ng v t có vú khác (Tô Long Thành, 2004). Vi rút
thu c chi influenza A.. H t vi rút có d ng hình kh i ho c ôi khi có d ng hình kh i
kéo dài,
ng kính kho ng 80-120 nm. H t vi rút nhi u khi có d ng kéo dài hình
s i, có khi dài n vài µm. V vi rút có b n ch t protein. Nuclecapsid bao b c l y

nhân vi rút là t p h p c a nhi u protein phân o n, c u trúc i x ng xo n 130150nm. Nhân là m t ARN có
ng kính s i xo n t 8-9 nm và bao g m tám
m nh r i nhau mang m t mã cho 10 lo i protein khác nhau c a vi rút. Phân t
ng c a h t vi rút kho ng 250 tri u Dalton.


C u trúc t ngoài vào trong bao g m
- Màng lipid: có hai l p, có ngu n g c t màng nguyên sinh ch t c a t bào
ký ch .
- Protein b m t: bao g m kháng nguyên HA có hình g y (Hemaglutinin: là
lo i protein gây ng ng k t h ng c u) và NA có hình n m (Neuraminidase: là lo i
protein có ch c n ng nh m t lo i enzyme phá h y th th c a vi rút).
iv is
gây nhi m, hai kháng nguyên HA và NA có vai trò r t l n giúp vi rút gây b nh.
Kháng nguyên HA giúp vi rút bám vào t bào, nh ó mà vi rút xâm nh p vào bên
trong t bào. Kháng nguyên NA giúp vi rút ra kh i t bào ã nhi m
lan sang t
bào lành khác.
- M1 (matrix protein): n m x p ngay d i màng lipid, g n k t v i nh ng
ribonucleoprotein bên trong quy t nh hình d ng c a vi rút.
Ngoài ra còn ph c h p enzym transriptase g n k t v i các chu i nucleocapsid bao
g m PB1, PB2 (basic polymerase 1, 2) và PA (acidic polymerase). Các protein
không c u trúc (non structure) NS2 n m r i rác ngay d i M và SN1, không ph i là
thành ph n c u trúc c a vi rút nh ng c ng
c tìm th y nh ng t bào khi vi rút
nhân lên (Ghi theo trích d n c a Nguy n Kh c Chung Th m, 2008).
M t trong nh ng c
m quan tr ng c a vi rút cúm gia c m là s thay i
kháng nguyên theo th i gian. Vi rút cúm bi n i tính kháng nguyên b m t liên
t c do t bi n ng u nhiên và do s c ép c a mi n d ch.

2.1.2

c tính kháng nguyên

Bi n i và trao i kháng nguyên trong n i b gen và gi a gen HA, NA ã
c nghiên c u r t chi ti t trong hàng ch c n m qua. Có t t c 16 bi n th gen HA
(H1–H16) và 09 bi n th gen NA (N1–N9), mà m i m t h p th gen HA và NA t o
nên m t bi n ch ng gây b nh. Nhi u khi nh ng bi n ch ng ó tuy cùng m t lo i
hình tái t h p HA và NA, ví d : H5N1, nh ng t bi n n i gen c a chính HA và
NA t o nên tính thích ng c a loài v t ch khác nhau và m c
gây b nh khác
nhau.
H5N1
c coi là lo i bi n ch ng có m c
bi n ch ng cao nh t cho các loài
ng v t và ng i. Do H5N1 gây ch t phôi gà ngay l p t c nên ngu n phôi gà
không th s d ng
nuôi c y thu vi rút H5N1
s n xu t vaccine vô ho t (Lê
Thanh Hòa, 2005).


2.1.3

c l c c a vi rút

Vi rút cúm gia c m gây ra nh ng bi u hi n lâm sàng nh ng m c
khác
nhau ph thu c vào ch ng vi rút, loài c m nhi m và các y u t ngo i c nh. D a
vào ng l c gây b nh, vi rút cúm

c chia thành hai lo i
- Lo i ng l c cao: sau 10 ngày tiêm t nh m ch 0,2 ml n c tr ng gà ã gây
nhi m vi rút
c pha loãng 1/10 cho gà m n c m t 4-6 tu n tu i ph i làm ch t 75100% gà th c nghi m. Vi rút gây b nh cúm gà (có th type ph ) ph i làm ch t 20%
s gà m n c m th c nghi m và phát tri n t t trên t bào x phôi trong môi tr ng
nuôi c y không có trypsin.
- Lo i c l c th p: là vi rút phát tri n t t trong c th gà nh ng không gây
ra d ch cúm v i các tri u ch ng lâm sàng và không t o ra các b nh tích i th (Ghi
theo trích d n c a X m V n Lang, 2006).
Tuy nhiên, c l c c a vi rút bi n i r t ph c t p. Trong quá trình di n ti n
c a b nh ho c sau khi di n ti n qua nhi u loài, nhi u ch ng c l c th p loài này
l i tr thành c l c cao c a loài khác và tr thành ngu n l u tr r t quan tr ng.
2.1.4 S c

kháng c a vi rút

i u ki n ngo i c nh có nh h ng rõ r t t i s c
kháng c a vi rút cúm
H5N1. Trong i u ki n nhi t
và m
t ng i th p vi rút th ng s ng lâu
n. Nhi t
cao, PH quá ki m hay quá acid c ng làm cho vi rút tr nên b t ho t.
nhi t
trên 60–70 0C vi rút d dàng b tiêu di t sau 5 phút.
Vi rút cúm có th s ng trong chu ng gà t i 35 ngày, trong phân gia c m
b nh 3 tháng và s ng b n trong dung d ch có ch a protein
c tr l nh ho c ông
khô, trong i u ki n nhi t
t nhiên có th t n t i trong 3-4 ngày. Tr ng gia c m

0
có mang vi rút b o qu n 4 C v n có kh n ng gây b nh sau vài tu n.
Vi rút cúm type A t ng i nh y c m v i các ch t hóa h c nh : formalin,
acid pha loãng, ete, sodium desoxycholat, hydroxylamine, vôi b t ho c n c vôi tôi
c ng có tác d ng kh trùng.
c xà phòng có hai tác d ng: th nh t nó t y r a làm trôi vi rút bám trên
tay, chân, qu n áo và các
v t nhi m trùng; th hai nó phân h y v lipoprotein
c a vi rút cúm làm vi rút b vô ho t.
Ánh sáng m t tr i c ng có tác d ng t t trong vi c tiêu di t vi rút ch sau vài
gi do tác ng c a tia t ngo i (Tài li u h ng d n cho cán b thú y, thú y viên và
ng i hành ngh thú y, 2007).


2.2 D CH T H C
2.2.1 Phân b d ch b nh
Vi rút cúm gia c m phân b kh p th gi i trong các loài gia c m, dã c m,
ng v t có vú. S phân b và l u hành c a vi rút cúm gia c m r t khó xác nh
c chính xác.
S phân b c a b nh ph thu c vào nhi u y u t
c loài v t nuôi và hoang
dã, t p quán ch n nuôi gia c m,
ng di trú c a dã c m, mùa v , th i ti t và h
th ng báo cáo d ch b nh, ph ng th c nghiên c u, trình
v n minh trong ch n
nuôi, v n chuy n, tiêu th gia c m và s n ph m gia c m, h th ng và hi u l c c a
lu t pháp v thú y...
S phân b và l u hành c a vi rút cúm gia c m ã x y ra trong ph m vi toàn
c u do s di trú c a các loài chim tr i. Do ó, r t khó d oán khi nào và
âu vi

rút s xu t hi n gây thành d ch cho àn gia c m nuôi.
nh ng n i mà d ch cúm gia c m ã t ng x y ra do vi rút có th còn l n
qu t âu ó trong t nhiên nên c ng r t khó bi t khi nào thì d ch l i bùng phát tr
l i. i u quan tr ng là tìm m i cách ng n ch n s ti p xúc gi a dã c m và gia c m
nuôi b o v àn gia c m (Bùi Quý Huy, 2007).
2.2.2 Loài v t m c b nh
Gà, gà tây và v t là m n c m nh t, ngan, ng ng, cút, chim công, tr , các loài
gia c m khác và chim hoang dã t t c các l a tu i u c m nhi m vi rút.
Ng i, heo, ng a, ch n, mèo, kh ...c ng có th b nhi m b nh.
2.2.3 Tu i gia c m m c b nh
Theo k t qu kh o sát các bi u hi n lâm sàng và b nh tích i th b nh cúm
gia c m m t s c s ch n nuôi các t nh phía b c c a Lê V n N m (2004) ghi
nh n tu i m c b nh s m nh t gà là 26 ngày tu i, v t là 28 ngày tu i và ngan là
24 ngày tu i.
ng th i, tu i m c b nh cao nh t gà là 10 tháng, v t 18 tháng và
ngan là 14 tháng tu i.


2.2.4 Ch t ch a m m b nh
Sau khi b nhi m vi rút H5N1, chúng i vào máu n t t c c quan n i t ng.
Phân c ng ch a vi rút. Vi rút c ng ch a nhi u trong ph i và
ng hô h p k c
c m i và các d ch ti t khác.
2.2.5 C ch sinh b nh và ph

ng th c lây lan

gia c m b nh b t u t vi c gia c m hít ho c nu t ph i vi rút t không
khí, th c n, n c u ng, xâm nh p theo
ng hô h p và tiêu hóa. Vì men trypsin

trên
ng hô h p và trong bi u mô niêm m c ru t cho phép các phân t vi rút này
nhân ôi và t ng sinh phóng thích các vi rút gây nhi m. gà, xoang m i là v trí
ng sinh vi rút u tiên.
S lây truy n
c th c hi n theo hai
ng
- Lây tr c ti p do gia c m ti p xúc v i gia c m hay chim hoang dã m c b nh thông
qua các h t khí dung
c bài th i t
ng hô h p ho c qua phân, th c n, n c
u ng b nhi m m m b nh.
- Lây lan gián ti p qua các h t khí dung trong không khí v i kho ng cách g n ho c
nh ng d ng c ch a vi rút H5N1, do gia c m, chim tr i m c b nh th i ra qua phân
ho c do th c n, côn trùng.
i v i gia c m nuôi thì ngu n d ch u tiên th ng th y là
- T các loài gia c m nuôi khác nhau trong cùng m t trang tr i ho c trang tr i
khác li n k , ho c h c n nuôi xung quanh.
- T gia c m nh p t n i khác n.
- T chim di trú.
- T ng i và các ng v t có vú khác.
Vi rút cúm gia c m d dàng lây lan truy n t i các vùng khác nhau do con
ng i a gia c m m c b nh i ho c qu n áo, gi y dép b ô nhi m m m b nh, ho c
do các xe v n chuy n, d ng c ch n nuôi.
i v i vi rút cúm gia c m c l c cao thì s truy n lây ch y u qua phân,
ng mi ng.
V i ch ng vi rút cúm gia c m có c l c cao, phân t gây nhi m xâm nh p
vào l p d i niêm m c và vào trong mao m ch. Vi rút nhân lên và lan tràn trong
ng máu và b ch huy t i n các c quan n i t ng, não và da. Vi rút gây b nh

b ng cách phá v các m ch máu gây xu t huy t tràn lan, ng th i h y ho i nhanh
chóng các t ch c t bào
ng hô h p, gây s t cao, làm r i lo n các quá trình
sinh hóa bình th ng c a c th . D u hi u b nh và ch t là do nhi u c quan b h
h i và suy s p ch c n ng.
Tác h i c a vi rút cúm gia c m là h u qu c a m t trong ba ti n trình
- Vi rút nhân lên tr c ti p trong t bào, mô và c quan.
- Thi u máu c c b do huy t kh i trong m ch.
- Tác ng gián ti p do s n xu t nh ng ch t trung gian t bào nh Cytokine (Bùi
Quý Huy, 2007).
2.2.6 Tính ch t mùa c a b nh cúm gia c m
Trong kho ng th i gian t n m 2003-2005 th y b nh có khuynh h ng hay
phát vào mùa ông, sau ó lây lan và l u hành t tháng 12 n m tr c n tháng 3
m sau.
Tuy nhiên, do nhi u nguyên nhân th i gian g n ây b nh phát ra không theo
mùa nh tr c mà phát ra c nh ng tháng mùa hè. Nói chung, b nh hi n nay không
phát ra theo mùa n a mà có th phát ra trong b t k tháng nào trong n m.
Lý do
c a ra là nh ng n m u phát d ch do làm t t công tác tiêu c
t i vùng d ch nên vi rút ã b tiêu di t ngoài môi tr ng.
n mùa ông, chim di trú
quay tr l i mang theo vi rút H5N1 truy n b nh khi ti p xúc v i àn gia c m. Vài
m g n ây khi b nh do vi rút H5N1 phát tri n và lây lan r ng vi rút d n d n thích
nghi và ti m n trong àn gia c m nuôi t i các a ph ng. T ó, b nh phát tán
sang các loài gia c m nh gà, v t ch a tiêm phòng và gây d ch vào b t c tháng nào
(Bùi Quý Huy, 2007).
2.3 MI N D CH H C
2.3.1

c

m c a h th ng mi n d ch trên gia c m

Khác v i các loài ng v t h u nh m t chút, các loài gia c m có túi
Fabricius là n i kích thích hình thành kháng th khi có s kích thích c a protein, vi
rút, vi khu n… ây là túi nh n m phía trên nh p. Niêm m c t o thành các n p
g p cao, bao ph l y túi tuy n, d i niêm m c có nhi u n t b ch huy t (gà 40-50
n t trong túi), nh ng n t b ch huy t th ng t p trung vùng v , vùng t y ít h n.
Bên trong n t b ch huy t ch a nhi u t bào lympho. Túi Fabrius phát tri n m nh
gia c m non và b t u teo khi tr ng thành.
i v i gà, kho ng 4 tháng tu i túi


Fabricius b t u teo và t i tháng th 11-12 thì m t h n ( ng Ng c Hu nh, 2007).
Túi Fabrius là n i
t bào lympho chín. Tuy nhiên,
áp ng mi n d ch gia
c m m t cách c b n và toàn di n thì còn tùy thu c vào ba lo i t bào: i th c bào,
t bào lympho B và t bào lympho T.
- i th c bào: có ngu n g c t t y
ng. Chúng có kh n ng k t dính, bao
b c và tiêu h y các tác nhân gây b nh.
i th c bào là t bào di ng và phân b
r ng rãi trong c th gia c m,
c ho t hóa có kh n ng t ng th c bào và chuy n
n d ch t n công s lây nhi m.
- T bào lympho T: các t bào ti n thân d ng lympho t t ch c t o máu (t y
ng) i n tuy n c, phân chia, bi t hóa thành các t bào lympho ch u trách
nhi m áp ng mi n d ch qua trung gian t bào

c g i là t bào lympho T.
Lymphocyte T chi m kho ng 70% t ng s lympho bào máu ngo i vi và chi m a s
các lympho bào các mô lympho.
Ch c n ng chính c a lymphocyte T: là gây c qua trung gian t bào (Tc),
quá m n ch m (Tdth), h tr t bào lympho B (Th), i u hòa mi n d ch thông qua
các cytokine c a Th và Ts.
Quá trình bi t hóa lympho T t t y x ng
c t ng sinh và bi t hóa thành
lympho T ch a chín r i i vào vùng t y.
Vùng t y: là n i tr ng thành c a các lympho T ch a chín thành chín r i i
vào máu n các c quan lympho ngo i vi.
- T bào lympho B: là các t bào sinh ra kháng th d ch th , t bào này g i là
lympho bào B và ho t ng c a chúng ph thu c vào túi Fabricius, còn ng i và
ng v t h u nh khác là t y x ng.
Khi có kháng nguyên xâm nh p, bên trong c th s di n ra áp ng mi n
d ch. Kháng th b
i th c bào b t, nu t và x lí. Sau ó chúng mang kháng
nguyên ã
c x lí n trình di n cho t bào lympho chín (Ghi theo trích d n c a
Lê Th Ng c Bích, 2006).
2.3.2 Tính mi n d ch c a gia c m

i v i vi rút cúm

- Mi n d ch ch
ng
Nhi m vi rút cúm gia c m ho c tiêm v c xin cúm gia c m u t o áp ng
mi n d ch d ch th
m c
c c b ho c toàn thân. Mi n d ch d ch th

m c
toàn thân thì bao g m: IgM trong vòng 5 ngày sau khi nhi m và IgG trong th i gian
ng n sau ó, còn mi n d ch c c b thì ch a
c nghiên c u nhi u.


áp ng kháng th thay i theo loài, l n nh t là gà r i n công, gà tây, cút
và cu i cùng là v t.
Trên gà
kh n ng b o h ng n ng a các bi u hi n lâm sàng và không b
ch t có th t i thi u 30 tu n sau khi tiêm m t m i v c xin. Mi n d ch c a các
protein bên trong c a vi rút không b o h
c các bi u hi n lâm sàng ho c không
b ch t nh ng có th làm rút ng n th i gian nhân lên và bài th i c a vi rút.
- Mi n d ch th
ng
Kh n ng b o h c a kháng th th
ng i v i HA và NA ch a
c báo
cáo nhi u nh ng trên c s c a nh ng tác nhân gây b nh gia c m khác thì kh n ng
b oh
c các bi u hi n lâm sàng không b ch t t vi rút c ng t ng ng có th
kéo dài trong th i gian 2 tu n u sau khi p n (Ghi theo trích d n c a Nguy n
Kh c Chung Th m, 2008).
2.4 M T S

V N

V V C XIN CÚM GIA C M

2.4.1 L ch tiêm v c xin và li u l

ng s d ng

Cách dùng: tiêm b p (ng c) ho c d i da (1/3 d i sau c ).
Li u dùng
- Gà 14-35 ngày tu i: li u 0,3ml/con; gà t 35 ngày tu i tr lên: li u dùng
0,5ml/con; gà gi ng, gà : li u 0,5ml/con và c 6 tháng dùng v cxin nh c l i 1 l n.
- V t 14-35 ngày tu i: li u 0,5ml/con và tiêm l n 2
c th c hi n vào ngày
28-35 sau l n tiêm u tiên v i li u 1ml/con và sau ó c 6 tháng tiêm phòng nh c
l i 1 l n v i li u 1ml/con.
2.4.2 M t s chú ý khi s d ng v c xin cúm gia c m
Dùng v cxin này c n l u ý m t s v n : không dùng v cxin cho gà v t
b nh cúm gia c m hay gà ang m y u; không làm ông l nh v cxin mà ch b o
qu n v cxin nhi t
2-80C trong bóng t i v i th i gian dùng 12 tháng; không
dùng lo v cxin v ho c có hi n t ng tách l p d u và n c; l v cxin nên
t
nhiên
t n nhi t
phòng tr c khi dùng; sau khi m l v cxin nên dùng
trong 24 gi . Th ng xuyên thay kim trong khi tiêm v cxin; không s d ng v cxin
cho gia c m s d ki n
c gi t m trong vòng 28 ngày.


2.5 M T S

NGHIÊN C U TR

C

K
nghiên c
-

t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn gia c m t nh An Giang trong
u c a Tr c Mèo Im (2006)
T l b o h c a àn gà là 77.9%
T l b o h c a àn v t là 97.2%.

K
nghiên c
-

t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn gia c m t nh C n Th trong
u c a Phan Minh Hi u (2006)
T l b o h c a àn gà là 70%
T l b o h c a àn v t là 93.8%.

K t qu ki m tra huy t thanh h c trên àn gà t nh
c u c a Lê V nh H ng (2009) là 88.89%

ng Tháp trong nghiên


CH
PH
3.1 PH

NG TI N VÀ PH

NG 3
NG PHÁP NGHIÊN C U

NG TI N NGHIÊN C U

3.1.1 Th i gian,

a

m và

it

ng nghiên c u

- Th i gian th c hi n t 8/2010 - 11/2010.
- a m l y m u t i 2 huy n Châu Thành và Càng Long thu c t nh Trà vinh.
- a m xét nghi m phòng ch n oán và xét nghi m C Quan Thú Y Vùng VII.
- i t ng nghiên c u là huy t thanh gà, v t sau tiêm phòng v c xin cúm gia c m.
3.1.2 D ng c và hóa ch t
D ng c
- Máy ly tâm
- Máy l c
- N i h p cách th y
- a làm ph n ng ng ng k t ( áy hình ch U ho c V)
- Máy ly tâm hematorite.
Hóa ch t

- Kháng nguyên cúm vô ho t H5N1 (H5N1 Inativated Ag/Vet Lab Agency/UK).
- H ng c u gà 0,5%
- Dung d ch Phosphate Buffer Soline (PBS).
- N c mu i sinh lý 0,85% NaCl.
- Dung d ch ch ng ông (dung d ch Alsever).
Pha ch m t s dung d ch
- Dung d ch ch ng ông (dung d ch Alsever): Citric acide 0,55 g + Glucose 20,5 g +
NaCl 4,2 g + Sodium Citrate 8 g. N c c t v a 1000 ml
- Dung d ch Phosphate Buffer Saline (PBS): dung d ch PBS
c pha t 8 g NaCl +
2 g KCl + 1,15 g NaHPO4 + 0,2 g KH2PO4 trong 1000 ml n c c t,
u ch nh pH
dung d ch v 7,2 b ng NaOH 0,1 M ho c HCl 0,01M sau ó h p vô trùng 121 0C
trong th i gian 30 phút.


- Dung d ch n c mu i sinh lí 0,85% NaCl: pha 0,85 g NaCl trong 1000 ml n c
c t, u ch nh pH dung d ch v 7,2 b ng NaOH 0,1 M ho c HCl 0,01 M sau ó h p
vô trùng 121 0C trong th i gian 15 phút.
3.2 PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

3.2.1 Ph

ng pháp l y m u

Quy trình tiêm phòng và l y m u máu
Tu i
n tiêm

phòng

iv ivt
T 15-35
ngày tu i
Li u 1

28-35 ngày sau
n tiêm u
Li u 2

1 tháng sau khi
tiêm li u 2
L y máu em
xét nghi m

sau 6
tháng
Tiêm l p
i

Sau tiêm phòng
p l i 1 tháng
y máu em
xét nghi m

1 quy trình tiêm phòng và l y m u máu trên v t

-

i v i gà

Tu i

T 14-35 ngày
tu i

n tiêm
phòng

Li u 1

1 tháng sau khi
tiêm li u 1

sau 6
tháng

Sau tiêm phòng l p l i 1
tháng

y máu em
xét nghi m

Tiêm l p
i

y máu em xét nghi m

2 quy trình tiêm phòng và l y m u máu trên gà

M u máu
c l y nh ng àn v t và gà trên a bàn ã ch n. Trên m i a
bàn ta ch n ng u nhiên các h ch n nuôi gia c m l y th t ho c l y tr ng qui mô
h gia ình (qui mô àn 2000 con) ti n hành l y m u.
Tr c khi l y máu, sát trùng nh n i t nh m ch gia c m, sau ó dùng b m
tiêm vô trùng ghim vào lòng t nh m ch và rút máu ra t t cho n khi l ng máu
t kho ng 3ml,
nghiêng ng b m kho ng 45o so v i m t t, sau 20 phút cho
vào túi nylon c t ch t l i, dán nhãn r i cho vào thùng d tr có n c á khô b o
qu n l nh 4 oC và g i v phòng xét nghi m trong ngày.
S m u huy t thanh gà và v t l y t i hai huy n Châu Thành và Càng Long là
410 m u, trong ó có 230 m u huy t thanh v t và 180 m u huy t thanh gà (b ng 1,


b ng 2, b ng 3 và b ng 4)
ng 1 S li u m u huy t thanh v t
Huy n
Châu
Thành

Xã
ng Hòa A
Hòa Minh
Song L c
Thanh M
Hòa Thu n
Chánh
Hòa L i
ng

c l y t i huy n Châu Thành

S m u
10
20
10
10
20
20
5
95

Tháng tu i
5
5
7
6
6
7
5

ng 2 S li u m u huy t thanh v t
Huy n
Càng
Long

Xã
i Phúc
C m

Tân Bình
Huy n H i
Ph ng Th nh
An Tr ng A
cM
Nh Long Phú
ng

S m u
20
5
20
20
20
20
10
20
135

ng 3 S li u m u huy t thanh gà
Huy n
Châu
Thành

Xã
Thanh M
ng Hòa A
Long Hòa
Nguy t Hóa
Song L c

Hòa L i
ng

S m u
10
10
20
20
10
15
85

Ngày tiêm phòng Ngày l y m u
05/07/2010
04/08/ 2010
06/07/2010
04/08/ 2010
03/07/2010
04/08/ 2010
05/07/2010
04/08/ 2010
03/07/2010
04/08/ 2010
04/07/2010
04/08/ 2010
06/07/2010
04/08/ 2010

c l y t i huy n Càng Long
Tháng tu i

6
7
5
5
7
6
6
5

Ngày tiêm phòng Ngày l y m u
08/07/2010
05/08/2010
07/07/2010
05/08/2010
05/07/2010
05/08/2010
06/07/2010
05/08/2010
07/07/2010
05/08/2010
05/07/2010
05/08/2010
06/07/2010
05/08/2010
04/07/2010
05/08/2010

c l y t i các huy n Châu Thành
Tháng tu i
5

8
9
6
8
5

Ngày tiêm phòng
03/07/2010
05/07/2010
01/07/2010
04/07/2010
05/07/2010
06/07/2010

Ngày l y m u
04/08/ 2010
04/08/ 2010
04/08/ 2010
05/08/ 2010
05/08/ 2010
05/08/ 2010


ng 4 S li u m u huy t thanh gà
Huy n
Càng
Long

Xã
Nh Long Phú

An Tr ng A
i Ph c
Huy n H i
cM
Tân Bình
C m
ng

3.2.2 Ph

S m u
10
10
20
20
10
10
15
95

c l y t i các huy n Càng Long
Tháng tu i
9
8
5
9
5
8
9

Ngày tiêm phòng
17/07/2010
16/07/2010
14/07/2010
15/07/2010
14/07/2010
18/07/2010
17/07/2010

Ngày l y m u
06/08/2010
06/08/2010
06/08/2010
06/08/2010
06/08/2010
06/08/2010
06/08/2010

ng pháp xét nghi m

ki m tra hi u qu áp ng mi n d ch sau khi tiêm phòng v c xin cúm gia
c m, c n th c hi n các b c sau
c 1: chu n b h ng c u gà (RBC) 10% và 0,5%
c 2: chu n b m u huy t thanh xét nghi m
c 3: x lí huy t thanh b ng RDE
c 4: chu n
kháng nguyên cúm gia c m (HA)
c 5: thi t l p ph n ng HI
c 6: c k t qu
P

ng pháp chu n b h ng c u gà (RBC) 10% và 0,5%

- Gà tr ng
c nuôi trong phòng thí nghi m
l y máu trong su t th i gian ti n
hành xét nghi m m u.
- Ch n 2-3 con gà kh e m nh. L y máu ph n t nh m ch cánh gà b ng 1 b m tiêm
ch a dung d ch ch ng ông máu (Natri Citrate 5%).
- Máu c a gà tr ng kh e m nh ã tr ng thành, không có kháng th cúm và
newcastle
c l y làm dung d ch h ng c u gà.
- L y máu 2-3 con gà tr n l i kho ng 4-5 ml, có ch t kháng ông.
- Thêm m t l ng t ng
ng PBS vào máu gà v a l y, l c nh
u.
- Ti p theo li tâm t c 1500–2000 vòng/phút trong th i gian 10 phút.
- Dùng micropipet hút b d ch n i. Sau ó r a h ng c u b ng cách thêm dung d ch
PBS m t l ng t ng
ng vào h ng c u gà r i tr n u và li tâm ti p t c v i t c
nh trên. Ti p t c lo i b d ch n i và r a h ng c u cho n khi d ch n i s ch


(th ng ph i r a 3-5 l n).
- Cho thêm 10 ml PBS và l c u thu ho ch h ng c u trong ng li tâm.
- Dùng ph ng pháp Micro Haematocrit
o t l h ng c u.
pha h ng c u 10% dùng công th c
V1 * C1 = V2*C2

V1, C1: là th tích và n ng hi n có; V2, C2: là th tích và n ng c n dùng
- T h ng c u 10%, áp d ng công th c trên pha h ng c u 0,5%.
- Th i gian b o qu n h ng c u th ng không quá 2 ngày. N u mu n kéo dài th i
gian b o qu n, h ng c u ph i
c gi trong dung d ch Alsever.
Ph

ng pháp chu n b m u huy t thanh xét nghi m

- M u máu s
c ch t l y huy t thanh (qua 2 l n ch t) cho vào tube ch a huy t
thanh 1,5 ml. Sau ó ký hi u m u và ti n hành s lý nhi t 56 0C trong 30 phút.
- Pha loãng m u huy t thanh b ng dung d ch PBS v i t l 1 ph n m u huy t thanh
và 3 ph n PBS (30µl huy t thanh + 90µl PBS).
- Thêm kho ng 5–10 µl h ng c u 10% vào t t c các gi ng c a a pha loãng m u,
nhi t phòng 30–60 phút ho c trong ng n mát t l nh (4-8 0C) t 2-3 gi .
- L y 50 µl huy t thanh làm xét nghi m (25 µl làm i ch ng huy t thanh, 25 µl
làm xét nghi m).
Ph

ng pháp x lí huy t thanh b ng RDE

- Hoàn nguyên RDE b ng n c mu i sinh lí vô trùng.
- Pha loãng m u huy t thanh b ng dung d ch RDE, 1 ph n m u + 3 ph n RDE (40
µl m u + 120 µl RDE : sau giai
n này huy t thanh
c pha loãng ¼).
0
- m u 37 C qua êm (16-20 gi ).
- qua êm (16-20 gi ).

- em un h n h p m u + RDE 56 0C trong 45 phút, ngu i.
- Thêm 5 µl h ng c u gà 10%, l c u,
40 0C trong 30 phút.
- L y ph n n c bên trên xét nghi m.
Ph ng pháp chu n
kháng nguyên cúm gia c m (HA)
- Vi rút H5N1 ã b t ho t do Veterinary Laboratories Agency (UK) s n xu t
d ng làm kháng nguyên.

cs