Vai trò của trí thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự trong xây dựng quân đội nhân dân việt nam vững mạnh về chính trị hiện nay tt

1
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Trí thức KHXH&NV quân sự là một bộ phận của đội ngũ trí
thức KHXH&NV Việt Nam công tác trong quân đội. Bằng lao động
trí óc sáng tạo, thế giới quan khoa học, sự hiểu biết sâu, rộng về đời
sống xã hội, con người, về thực tiễn hoạt động quân sự, cùng với
lòng yêu nghề, phẩm chất đạo đức trong sáng, họ luôn đóng vai trò
quan trọng trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về mọi mặt, bảo vệ
vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị là nguyên tắc căn
bản trong xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng của Đảng, là cơ sở
để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của quân đội.
Xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị có nội dung toàn diện,
bao gồm xây dựng mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của quân đội; xây
dựng các tổ chức, các lực lượng trong quân đội vững mạnh về chính
trị; xây dựng các mối quan hệ chính trị - xã hội trong quân đội thực sự
dân chủ, đoàn kết và kỷ luật; xây dựng ĐSVHTT của bộ đội phong
phú, lành mạnh và ĐTTTLL, phản bác các quan điểm sai trái, phản
động của các thế lực thù địch, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của
Đảng trong quân đội. Xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị là
trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của cả hệ thống chính
trị, trong đó trí thức KHXH&NV quân sự đóng vai trò quan trọng.
Thực tiễn những năm qua, với trình độ học vấn cao, phương
pháp tư duy khoa học nhạy bén, trí thức KHXH&NV quân sự đã tính
tích cực, chủ động trong nghiên cứu khoa học, phổ biến, giáo dục,
ứng dụng và làm giàu tri thức KHXH&NV, góp phần củng cố, tăng
cường bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc của
quân đội, bảo đảm cho quân đội thực sự là lực lượng chính trị tin cậy,
lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và
nhân dân. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, việc

thực hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự vẫn còn những hạn
chế như: nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn, bổ sung, phát triển
tri thức KHXH&NV, nhất là những vấn đề lý luận xây dựng quân đội
vững mạnh về chính trị chưa chủ động, chất lượng chưa cao; phổ
biến, giáo dục, bồi dưỡng tri thức KHXH&NV nhằm nâng cao bản
lĩnh chính trị, xây dựng mục tiêu, lý tưởng cách mạng, bản chất giai
cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc của cán bộ, chiến sĩ còn có
mặt hạn chế; đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng chính trị của
đội ngũ cán bộ, chiến sĩ, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân viên
chức quốc phòng có mặt chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng
quân đội vững mạnh về chính trị trong tình hình mới; việc tiếp thu,


2
ứng dụng tri thức KHXH&NV trong xây dựng hệ thống các tổ chức
vững mạnh về chính trị còn chưa cao; tính chủ động, sáng tạo, tính
chiến đấu và hiệu quả ĐTTTLL, phản bác quan điểm sai trái, phản
động của các thế lực thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
trong quân đội còn thiếu vững chắc.
Hiện nay, yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị có bước phát triển cao hơn. Trong
khi đó, các thế lực thù địch, phản động đang triệt để lợi dụng những
thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 để tiếp tục đẩy mạnh
thực hiện chiến lược "diễn biến hoà bình", âm mưu “phi chính trị hóa”
quân đội nhằm phá hoại nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác
- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; công kích, xuyên tạc, phủ nhận vai trò
lãnh đạo của Đảng đối với xã hội và quân đội; từng bước làm cho cán
bộ, chiến sĩ mơ hồ, mất cảnh giác, xa rời mục tiêu, lý tưởng chiến đấu,
phai nhạt bản chất giai cấp giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân
tộc. Tình hình trên, đã và đang đặt ra hàng loạt vấn đề mới, phức tạp cả

về lý luận và thực tiễn, đòi hỏi KHXH&NV nước ta, trực tiếp là trí
thức KHXH&NV quân sự phải đi sâu nghiên cứu, lý giải có căn cứ
khoa học nhằm góp phần củng cố, tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối,
trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với quân đội, xây dựng tiềm lực
chính trị tinh thần làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp và sức
mạnh chiến đấu của quân đội. Nhận định về vấn đề này, Báo cáo Chính
trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X tại Đại hội XI đã chỉ
rõ: “Khoa học xã hội làm tốt nhiệm vụ tổng kết thực tiễn, nghiên cứu
lý luận, dự báo xu hướng phát triển, cung cấp luận cứ cho việc xây
dựng đường lối, chính sách phát triển đất nước trong giai đoạn mới”
[37, tr.78-79], đồng thời phát huy những di sản văn hóa dân tộc, sáng
tạo những giá trị văn hoá mới của Việt Nam.
Mặt khác, những năm gần đây, đã có nhiều công trình nghiên
cứu của các tác giả trong nước và ngoài nước bàn đến trí thức, trí
thức quân đội, trí thức KHXH&NV, trí thức KHXH&NV quân sự.
Song, do mục đích, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu khác
nhau nên các công trình đó chưa đề cập hoặc có đề cập nhưng chưa
toàn diện, thiếu hệ thống cơ sở lý luận, thực tiễn về vai trò của trí
thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng quân đội về chính trị, làm
cơ sở định hướng việc phát huy vai trò của đội ngũ này trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị hiện nay.
Từ những lý do trên, tác giả lựa chọn vấn đề: “Vai trò của trí thức
khoa học xã hội và nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân
Việt Nam vững mạnh về chính trị hiện nay” làm đề tài luận án của mình.


3
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý
luận và thực tiễn vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây

dựng QĐNDVN về chính trị, đề xuất yêu cầu và những giải pháp chủ
yếu phát huy vai trò của đội ngũ này trong xây dựng QĐNDVN vững
mạnh về chính trị hiện nay.
* Nhiệm vụ nghiên cứu: Tổng quan tình hình nghiên cứu có
liên quan đến đề tài luận án, khái quát những kết quả chủ yếu và
những vấn đề luận án cần tập trung giải quyết; Luận giải một số vấn
đề lý luận về vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị; Đánh giá thực trạng thực
hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị, chỉ ra nguyên nhân của thực
trạng và một số vấn đề đặt ra hiện nay; Đề xuất yêu cầu, giải pháp
phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị hiện nay.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu: Vai trò của trí thức KHXH&NV
quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị.
* Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu vai
trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững
mạnh về chính trị. Phạm vi về không gian: Tập trung nghiên cứu, khảo
sát ở Viện KHXHNVQS, Học viện Chính trị, Trường Sĩ quan Chính
trị, Trường Sĩ quan Lục quân 1, Sư đoàn 316 (QK2), Sư đoàn 395
(QK3), Sư đoàn 3 (QK1). Phạm vi về thời gian: Các tư liệu, số liệu sử
dụng nghiên cứu, khảo sát chủ yếu từ năm 2006 đến nay.
4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận: Luận án được nghiên cứu trên cơ sở lý luận
của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan
điểm, chỉ thị, nghị quyết của ĐCSVN và của QUTW, BQP về trí thức
và phát huy vai trò của trí thức trong cách mạng XHCN, về xây dựng
quân đội và đội ngũ cán bộ quân đội.
* Cơ sở thực tiễn: Hoạt động của trí thức KHXH&NV quân sự

trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị những năm qua,
được thể hiện ở các số liệu nghiên cứu, khảo sát; các báo cáo sơ kết,
tổng kết công tác giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học,


4
CTĐ,CTCT của một số viện nghiên cứu, học viện, trường sĩ quan và
đơn vị làm nhiệm vụ huấn luyện sẵn sàng chiến đấu của Quân đội.
* Phương pháp nghiên cứu: Trên cơ sở phương pháp luận của
CNDVBC và CNDVLS, luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp
nghiên cứu của KHXH&NV, trong đó tập trung vào các phương
pháp: hệ thống - cấu trúc; phân tích - tổng hợp; lôgíc - lịch sử; điều
tra, khảo sát thực tế; thống kê và phương pháp chuyên gia.
5. Những đóng góp mới của luận án
Làm rõ quan niệm về trí thức KHXH&NV quân sự và những
nội dung vai trò của đội ngũ này trong xây dựng QĐNDVN vững
mạnh về chính trị; Đánh giá được những thành tựu, hạn chế thực hiện
vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN
vững mạnh về chính trị và những vấn đề đặt ra hiện nay cần tập trung
giải quyết; Đề xuất được những giải pháp chủ yếu phát huy vai trò
của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững
mạnh về chính trị hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
* Ý nghĩa lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần
bổ sung, làm rõ những vấn đề lý luận về trí thức KHXH&NV quân sự
và vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị.
* Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận án góp
phần cung cấp luận cứ khoa học để các cơ quan nghiên cứu, các
học viện, nhà trường, đơn vị quân đội nghiên cứu, vận dụng trong

tham mưu, đề xuất, chỉ đạo và tổ chức thực hiện việc phát huy vai
trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN
vững mạnh về chính trị. Đồng thời, kết quả nghiên cứu của luận án
có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy
những nội dung có liên quan ở các học viện, nhà trường, các cơ
quan nghiên cứu trong quân đội.
7. Kết cấu của luận án: Luận án gồm: Phần mở đầu; 4
chương (7 tiết); Kết luận; Danh mục các công trình nghiên cứu của
tác giả đã công bố có liên quan đến đề tài luận án; Danh mục tài liệu
tham khảo và Phụ lục.


5
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1.1. Một số công trình nghiên cứu ở nước ngoài có liên
quan đến đề tài luận án
1.1.1. Một số công trình nghiên cứu về trí thức, trí thức khoa
học xã hội và nhân văn
Cuốn sách: “Tôn trọng trí thức, tôn trọng nhân tài kế lớn trăm
năm chấn hưng đất nước” do Nguyễn Như Diệm dịch của nhóm tác
giả Thẩm Vinh Hoa và Ngô Quốc Diện; Cuốn sách: “Chiến lược
quốc gia nhân tài biến đổi thế giới” của tác giả Vương Huy Diệu;
Bài viết: “Cuộc cách mạng quân sự mới” của tác giả Hùng Quang
Khải. Bài viết: “Tổng quan về 5 trường đại học tổng hợp trong toàn
quân” của tác giả Lăng Tường. Cuốn sách: “Lý thuyết Nhân tài 3C”
của giáo sư Dave Ulrich; Cuốn sách “Trí thức, lịch sử và cách mạng
- Bút ký về cuộc sống của nước Nga hiện nay” của Vladimir
Alexanderovits Mau; Cuốn sách: “Phương pháp giảng dạy các môn

khoa học xã hội” của tác giả X.G.Lu-cô-nhin và V.V.Xê-rê-bri-an-nicốp. Các công trình trên, đã trình bày các quan điểm của mình về trí
thức, về vị trí, vai trò của họ, nhất là “nhân tài” bộ phận tinh hoa nhất
của trí thức đối với sự phát triển của xã hội. Đồng thời, trên cơ sở
những đánh giá khách quan, toàn diện thực trạng trí thức, các công
trình trên đã đề xuất các giải pháp rất cơ bản nhằm đào tạo, bồi
dưỡng, phát triển đội ngũ này trong thực tiễn, phục vụ đắc lực cho sự
nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa, xẫ hội, giáo dục và đào tạo.
1.1.2. Một số công trình nghiên cứu về xây dựng quân đội và
xây dựng quân đội về chính trị
Cuốn sách: “Xây dựng quân đội củng cố quốc phòng sẵn sàng
chiến đấu” của tác giả M.V. Phrunde; Bài viết: “Cải tổ quân đội
Nga” trong Mark Galeotti; Cuốn sách: “Nhân tố chính trị - tinh thần
trong chiến tranh hiện đại” của nhóm tác giả Học viện Quân chính
Lênin; Cuốn sách: “Giáo trình Công tác đảng, công tác chính trị của
Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc” của tác giả Chương Tư
Nghị; Bài viết: “Nghiên cứu công tác chính trị của Cộng quân đứng
trước cuộc khủng hoảng và tư tưởng sĩ khí của họ” của tác giả Trần
Trạc Minh. Các công trình trên đã phân tích, làm rõ mối quan hệ giữa
con người và vũ khí, từ đó khẳng định vai trò quyết định của con


6
người trong chiến tranh. Tuy nhiên, theo các tác giả, con người luôn
luôn chịu sự tác động mạnh mẽ của điều kiện kinh tế - xã hội ở cả
mặt tích cực và tiêu cực, do đó cần coi trọng công tác với con người,
coi vấn đề con người là vấn đề trung tâm giữ vai trò quyết định. Nếu
không làm tốt công tác chính trị đối với con người, không phát huy
sức mạnh của họ thì quân đội khó vượt qua khó khăn để hoàn thành
tốt nhiệm vụ của mình. Từ đó, các công trình đã đề xuất các biện
pháp nâng cao sức mạnh chính trị, tinh thần, xây dựng bản lĩnh, ý

thức, trách nhiệm của con người trong thực hiện các nhiệm vụ.
1.2. Một số công trình nghiên cứu ở trong nước có liên
quan đến đề tài luận án
1.2.1. Một số công trình nghiên cứu về trí thức, trí thức khoa
học xã hội và nhân văn Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện
đại hóa đất nước
Cuốn sách: “Định hướng phát triển đội ngũ trí thức Việt
Nam trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa” của tác giả Phạm Tất
Dong; Bài viết:“Những biến đổi quan trọng giai đoạn 2011-2020
và vấn đề xây dựng đội ngũ trí thức Việt Nam” của tác giả Trần
Ngọc Hiên; Cuốn sách: “Thực trạng và giải pháp xây dựng đội
ngũ trí thức Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới đất nước” của tác
giả Đàm Đức Vượng; Cuốn sách: “Đội ngũ trí thức khoa học xã
hội và nhân văn Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới” của tác giả
Ngô Thị Phượng; Cuốn sách: “Phát huy tiềm năng trí thức khoa
học xã hội Việt Nam” của tác giả Nguyễn An Ninh; Bài viết:
“Phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ nghiên cứu, giảng dạy khoa
học xã hội nhân văn trong đấu tranh lý luận hiện nay” của tác giả
Trần Văn Phòng. Nội dung của các công trình trên đề cập khá toàn
diện, sâu sắc về trí thức, trí thức KHXH&NV. Các công trình trên
đều khẳng định, trí thức, trí thức KHXH&NV có vị trí, vai rất trò
quan trọng đối với sự phát triển của xã hội. Tuy nhiên, do điều
kiện lịch sử và quan niệm của giai cấp cầm quyền với đội ngũ này
không giống nhau nên sự quan tâm, xây dựng và phát triển có lúc
chưa thỏa đáng, do đó chưa khơi dậy và phát huy được vai trò của
họ trên thực tế. Từ đó, bằng phương pháp tiếp cận độc lập, các tác
giả đã chỉ ra những thành tựu, hạn chế, đồng thời đề xuất yêu cầu
và hệ thống các giải pháp để phát huy vai trò của đội ngũ này đáp
ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nước và ĐTTTLL.

7
1.2.2. Một số công trình nghiên cứu về xây dựng Quân đội
nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị
Cuốn sách: “Xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam về chính
trị” của nhóm tác giả Viện Khoa học Xã hội Nhân văn Quân sự;
Cuốn sách: “Tiếp tục xây dựng quân đội nhân dân Việt Nam vững
mạnh về chính trị đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thời kỳ mới” của tác giả
Lê Văn Dũng; Cuốn sách: “70 năm xây dựng Quân đội nhân dân Việt
Nam về chính trị (1944 - 2014)” của tác giả Trần Đức Nhân; Cuốn
sách: “Bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc của
Quân đội nhân dân Viêt Nam” của nhóm tác giả Viện Khoa học Xã
hội Nhân văn quân sự; Cuốn sách: “70 năm Quân đội nhân dân Việt
Nam cội nguồn sức mạnh tinh thần” của các tác giả Nguyễn Đình
Minh và Nguyễn Mạnh Hưởng; Cuốn sách: “Xây dựng quân đội về
chính trị trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới” của tác giả
Nguyễn Vĩnh Thắng. Các công trình trên đã đi sâu nghiên cứu, phân
tích, làm rõ những vấn đề lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương, đường lối của ĐCSVN
về xây dựng quân đội và xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị
trong bối cảnh mới của tình hình thế giới, khu vực và trong nước.
Đồng thời, chỉ ra bức tranh toàn cảnh xây dựng quân đội vững mạnh
về chính trị, bao gồm cả những thành tựu, hạn chế, nguyên nhân và
các bài học kinh nghiệm. Từ đó, các công trình cũng đã đề xuất, kiến
nghị những yêu cầu cơ bản, giải pháp chủ yếu tiếp tục đẩy mạnh xây
dựng quân đội vững mạnh về chính trị trong tình hình mới.
1.2.3. Một số công trình nghiên cứu về vai trò và phát huy
vai trò của trí thức khoa học xã hội và nhân văn trong Quân đội
nhân dân Việt Nam
Bài viết: “Phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ giảng dạy chính

trị nhằm nâng cao chất lượng học tập chính trị cho hạ sĩ quan binh
sĩ ở đơn vị cơ sở hiện nay” của tác giả Ngô Văn Quỳnh; Bài viết:
“Trí thức quân đội với cuộc đấu tranh tư tưởng - lý luận trong tình
hình mới” của tác giả Nguyễn Mạnh Hưởng; Luận án tiến sĩ triết học:
“Phát huy vai trò nguồn lực trí thức khoa học xã hội nhân văn trong
Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Đình
Minh; Luận án tiến sĩ triết học: “Phát triển nguồn lực giảng viên
khoa học xã hội và nhân văn chất lượng cao trong các học viện quân
đội nhân dân Việt Nam hiện nay” của tác giả Phạm Thanh Giang;


8
Cuốn sách: “Phát huy vai trò đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và
nhân văn của các nhà trường quân đội trong đấu tranh tư tưởng - lý
luận hiện nay” của nhóm tác giả Lê Anh Thơ và Nguyễn Sỹ Họa; Bài
viết: “Đấu tranh chống các quan điểm sai trái, nhiệm vụ quan trọng
của giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các nhà trường quân
đội” của tác giả Lưu Đình Trang. Các công trình trên đã trình bày khá
toàn diện quan niệm về trí thức KHXH&NV trong quân đội, từ đó
khẳng định vai trò quan trọng của đội ngũ này trong xây dựng quân
đội, nhất là xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị. Vai trò của trí
thức KHXH&NV trong quân đội thể hiện khá toàn diện trên các lĩnh
vực, từ nghiên cứu khoa học, giáo dục và đào tạo, giáo dục chính trị
tư tưởng, xây dựng tổ chức, xây dựng con người, xây dựng ĐSVHTT
và ĐTTTLL. Tuy nhiên, mặc dù đạt được nhiều thành tựu trong việc
phát huy vai trò của đội ngũ này nhưng trong thực tiễn vẫn còn bộc lộ
những hạn chế, bất cập. Trên cơ sở khảo cứu thực tiễn, các công trình
đã đề xuất các yêu cầu, giải pháp khá toàn diện nhằm phát huy vai trò
của trí thức KHXH&NV trong quân đội. Trong đó, đề cao vấn đề
nhận thức của xã hội, sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng,

QUTW, BQP, cải thiện vấn đề cơ chế, chính sách, điều kiện và môi
trường làm của trí thức KHXH&NV trong quân đội.
1.3. Khái quát kết quả của các công trình đã khảo cứu có liên
quan đến đề tài luận án và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục giải quyết
1.3.1. Khái quát kết quả của các công trình đã khảo cứu
Một là, trên phương diện lý luận, các công trình khảo cứu ở
trên đã đưa ra hệ thống các quan niệm, phương pháp tiếp cận về trí
thức, trí thức quân đội, trí thức KHXH&NV, trí thức KHXH&NV
quân sự trên nhiều bình diện khác nhau: từ nhận thức, đánh giá về vị
trí, vai trò của họ trong các lĩnh vực của đời sống xã hội; đến việc
vận dụng quan điểm, đường lối, chính sách của giai cấp cầm quyền,
của các đảng phái chính trị nhằm phát huy vai trò, tiềm năng trí tuệ
của đội ngũ này trong thực tiễn xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội
của đất nước. Đặc biệt, nhiều công trình nghiên cứu đã làm nổi bật
vai trò quyết định của con người, của trí thức đối với việc hiện đại
hóa quân đội, tăng cường sức mạnh quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Tuy
nhiên, trước sự biến đổi phức tạp của tình hình thế giới, khu vực, sự
phát triển cao về yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,
nhiệm vụ quân đội, nhiều vấn đề mới, phức tạp nảy sinh cả về lý


9
luận, thực tiễn cần giải quyết cho thấu đáo, nhất là đặc điểm, vai trò
và nội dung biểu hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong
xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị thì các công trình trên
lại chưa đề cập, hoặc có đề cập nhưng chưa toàn diện, thỏa đáng.
Hai là, trên phương diện thực tiễn, ở chừng mực nhất định, các
công trình khảo cứu ở trên cũng đã phân tích, đánh giá khá sâu sắc
thực trạng vai trò của đội ngũ trí thức, trí thức quân đội, trí thức
KHXH&NV, trí thức KHXH&NV quân sự trong từng ngành, lĩnh

vực cụ thể với các số liệu, tư liệu hết sức phong phú. Song, chưa có
công trình nghiên cứu chuyên khảo, đề án, đề tài, chương trình
nghiên cứu khoa học cấp nhà nước, cấp BQP, TCCT hay luận án nào
trực tiếp đi sâu phân tích, làm rõ những thành tựu và hạn chế thực
hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị. Do đó, việc chỉ ra nguyên nhân
thực trạng và một số vấn đề đặt ra hiện nay cần tập trung giải quyết
nhằm phát huy vai trò của đội ngũ này trong xây dựng QĐNDVN
vững mạnh về chính trị hiện nay cũng chưa đầy đủ, thuyết phục.
Ba là, do đối tượng và phạm vi nghiên cứu bị giới hạn, cho nên
hệ thống các quan điểm, định hướng và giải pháp phát huy vai trò của
trí thức, trí thức quân đội, trí thức KHXH&NV, trí thức KHXH&NV
quân sự được đề cập trong các công trình khảo cứu ở trên, mặc dù
tương đối toàn diện, sâu sắc nhưng mới chỉ dừng lại ở những định
hướng, giải pháp phát huy trong từng lĩnh vực, ngành nghề cụ thể mà
chưa phải là hệ thống các quan điểm, giải pháp mang tính tổng thể,
toàn diện phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị hiện nay. Hệ thống các quan
điểm, định hướng, giải pháp đó được tác giả tiếp thu, kế thừa có chọn
lọc để thực hiện thành công đề tài luận án của mình.
1.3.2. Những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục giải quyết
Một là, về phương diện lý luận, luận án sẽ tập trung phân tích,
làm rõ quan niệm, đặc điểm của trí thức KHXH&NV quân sự. Trên
cơ sở đó, chỉ ra sự khác nhau giữa đội ngũ này với các lực lượng
khác. Nghiên cứu, làm rõ chính trị của QĐNDVN và sự vững mạnh
về chính trị của QĐNDVN. Nghiên cứu và đưa ra quan niệm về xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị, chỉ rõ mục đích, chủ thể,
lực lượng, đối tượng, phương thức xây dựng. Nghiên cứu, chỉ ra cách
hiểu chung nhất về vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong

10
xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị. Những vấn đề trên, tuy
không mới, đã được các tác giả, nhóm tác giả đề cập ở mức độ khác
nhau trong các công trình nghiên cứu của mình, song trong điều kiện
thế giới, khu vực, trong nước có nhiều diễn biến phức tạp như hiện
nay; yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc có sự
phát triển mới thì việc nghiên cứu, bổ sung làm rõ những vấn đề trên
có ý nghĩa rất quan trọng.
Hai là, trên cơ sở các khái niệm công cụ, bằng kiến thức
chuyên ngành, liên ngành đã được tích lũy trong quá trình học tập tại
trường và bằng kinh nghiệm thực tiễn trong hoạt động quân sự của
bản thân, luận án sẽ tập trung phân tích, làm rõ những nội dung cơ
bản xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị. Đồng thời, nghiên
cứu, phân tích nội dung biểu hiện vai trò của trí thức KHXH&NV
quân sự trong từng nội dung xây dựng đó. Đây là cơ sở, tiêu chí quan
trọng để tác giả phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện vai trò của trí
thức KHXH&NV quân sự và đề xuất yêu cầu, giải pháp phát huy vai
trò của đội ngũ này trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính
trị hiện nay. Mặc dù, vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong
xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị là khách quan, vốn có
của chính bản thân đội ngũ này, song việc thực hiện vai trò của họ
đến đâu lại chịu sự quy định của nhiều yếu tố, cả khách quan và chủ
quan. Vì vậy, luận án sẽ nghiên cứu, chỉ ra các yếu tố đó cũng như
phân tích, làm rõ sự quy định của các yếu tố đó đến việc thực hiện
vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN
vững mạnh về chính trị như thế nào.
Ba là, về phương diện thực tiễn, luận án tập trung phân tích,
đánh giá khách quan, trung thực thực trạng thực hiện vai trò của trí
thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về

chính trị thời gian qua. Đồng thời, nghiên cứu, tìm ra những nguyên
nhân khách quan, chủ quan của thực trạng đó. Để thực hiện được vấn
đề này, trên cơ sở các số liệu điều tra, khảo sát, các tư liệu, báo cáo
tổng kết về công tác giáo dục và đào tạo, nghiên cứu khoa học,
CTĐ,CTCT của các học viện, viện nghiên cứu, trường sĩ quan, đơn vị
làm nhiệm vụ huấn luyện sẵn sàng chiến đấu của quân đội, luận án
tiến hành xử lý thông tin một cách khoa học, chặt chẽ. Từ thực trạng
thực hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị, luận án nghiên cứu, xác định


11
những vấn đề đặt ra hiện nay cần tập trung giải quyết nhằm tháo gỡ
những vướng mắc, bảo đảm cho trí thức KHXH&NV quân sự phát
huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm của mình trong xây dựng quân đội
vững mạnh về chính trị hiện nay.
Bốn là, trong tình hình mới, yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, xây dựng QĐNDVN vững mạnh
về chính trị có bước phát triển cao hơn làm nảy sinh nhiều vấn đề
mới, phức tạp cả về lý luận và thực tiễn đòi hỏi phải phát huy vai trò
của KHXH&NV, của các tổ chức, lực lượng trong xã hội, quân đội,
đặc biệt là vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự. Do đó, trên cơ sở
tiếp thu, lĩnh hội có chọn lọc các quan điểm, định hướng, giải pháp
phát huy mà các công trình đã khảo cứu ở trên đề cập, luận án nghiên
cứu và đề xuất những yêu cầu cơ bản và giải pháp chủ yếu mang tính
toàn diện, đồng bộ nhằm phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV
quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị hiện nay.
Kết luận chương 1
Trong chương 1, tác giả đã tổng quan 12 công trình nghiên
cứu của các tác giả, nhóm tác giả nước ngoài và 18 công trình nghiên

cứu của các tác giả, nhóm tác giả trong nước, quân đội có liên quan
đến đề tài luận án với nhiều thể loại khác nhau, như sách chuyên
khảo, tham khảo, đề tài, luận án tiến sĩ và các bài báo khoa học đăng
tải trên các tạp chí có uy tín. Đồng thời, tác giả cũng đã khái quát kết
quả của các công trình đã khảo cứu và xác định rõ những vấn đề đặt
ra luận án cần tiếp tục giải quyết. Các công trình khảo cứu ở trên đã
góp phần quan trọng trong việc làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận,
thực tiễn về vai trò của đội ngũ trí thức Việt Nam nói chung, đội ngũ
trí thức quân đội, trí thức KHXH&NV quân sự nói riêng. Qua việc
tổng quan, một mặt tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả nghiên cứu, kế
thừa những giá trị khoa học mà các công trình nghiên cứu đó đạt
được để phục vụ cho luận án của mình. Mặt khác, cung cấp thông tin
giúp tác giả luận án nhận thức rõ hơn, sâu sắc hơn về những vấn đề,
khía cạnh mà các công trình trước đó chưa đề cập, nghiên cứu, hoặc
đã đề cập, nghiên cứu nhưng chưa đầy đủ, thống nhất.


12
Chương 2
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA TRÍ THỨC
KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN QUÂN SỰ TRONG
XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM
VỮNG MẠNH VỀ CHÍNH TRỊ
2.1. Trí thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự và
những vấn đề cơ bản xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam
vững mạnh về chính trị
2.1.1. Trí thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự
2.1.1.1. Quan niệm về trí thức KHXH&NV quân sự
Trên cơ sở tiếp cận quan niệm về trí thức; KHXH&NV, trí
thức KHXH&NV, luận án xác định: Trí thức KHXH&NV quân sự là

một bộ phận của đội ngũ trí thức KHXH&NV Việt Nam, bao gồm
những người lao động trí óc trong quân đội, có trình độ học vấn đại
học trở lên về lĩnh vực chuyên môn nhất định, có năng lực tư duy độc
lập và khả năng sáng tạo, truyền bá, ứng dụng, làm giàu tri thức
KHXH&NV trong tổ chức và hoạt động quân sự, tạo ra sản phẩm
tinh thần, vật chất có giá trị đối với sự nghiệp xây dựng quân đội,
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
2.1.1.2. Đặc điểm của trí thức KHXH&NV quân sự
Bên cạnh những đặc điểm chung của trí thức KHXH&NV Việt
Nam, trí thức KHXH&NV quân sự còn có những đặc điểm riêng:
Một là, trí thức KHXH&NV quân sự là những quân nhân có
sự đa dạng về trình độ học vấn, cấp bậc, chức vụ, chuyên môn ngành
nghề và sự trải nghiệm thực tiễn xã hội, thực tiễn quân sự.
Hai là, hoạt động của trí thức KHXH&NV quân sự luôn thể
hiện sâu sắc và rõ nét tính đảng, tính chính trị.
Ba là, trí thức KHXH&NV quân sự hoạt động trong môi
trường đặc thù quân sự, được tổ chức chặt chẽ, thống nhất với yêu
cầu cao về kỷ luật và ý thức sẵn sàng chiến đấu.
Bốn là, sản phẩm lao động trí óc của trí thức KHXH&NV
quân sự chủ yếu phục vụ mục đích quân sự, quốc phòng, xây dựng
quân đội vững mạnh về chính trị.
Trí thức KHXH&NV quân sự và cán bộ chính trị là hai khái
niệm không đồng nhất với nhau. Trí thức KHXH&NV quân sự có thể
là những cán bộ chính trị. Nhưng, không phải tất cả cán bộ chính trị
đều là trí thức KHXH&NV quân sự. Họ chỉ là trí thức KHXH&NV


13
quân sự khi họ tham gia vào các hoạt động cụ thể gắn với dấu hiệu
đặc trưng như: Có trình độ học vấn đại học trở lên; lao động trí óc,

độc lập, sáng tạo trong nghiên cứu, phổ biến, giáo dục, ứng dụng và
làm giàu tri thức KHXH&NV; tạo ra các sản phẩm tinh thần, vật chất
có giá trị đối với xây dựng quân đội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
2.1.2. Những vấn đề cơ bản xây dựng Quân đội nhân dân
Việt Nam vững mạnh về chính trị
2.1.2.1. Chính trị của QĐNDVN và sự vững mạnh về chính
trị của QĐNDVN
Chính trị của QĐNDVN là chính trị của Đảng, mang bản
chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc sâu sắc. Sự vững
mạnh về chính trị của QĐNDVN được thể hiện ở sự kiên định chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu, lý tưởng chiến
đấu, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà
nước; có nhận thức đúng về đối tượng, đối tác, về chức năng, nhiệm
vụ quân đội; đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân dân; xây dựng các tổ
chức, các lực lượng trong quân đội vững mạnh về chính trị; thực hiện
tốt chức năng đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân lao
động sản xuất, giúp dân xóa đói, giảm nghèo, cứu hộ, cứu nạn...
2.1.2.2. Quan niệm xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính
trị.
Xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị là yêu cầu
khách quan của sự nghiệp cách mạng, là sự tác động có mục đích, có
ý thức của các chủ thể, các lực lượng vào các yếu tố cấu thành chất
lượng chính trị của từng cá nhân, đơn vị quân đội, nhằm làm gia tăng
giá trị của các yếu tố đó, góp phần tăng cường bản chất giai cấp công
nhân, tính nhân dân, tính dân tộc của quân đội.
Với cách tiếp cận đó, xây dựng QĐNDVN vững mạnh về
chính trị là tổng thể các hoạt động có mục đích, được tổ chức chặt
chẽ, thống nhất với nhiều chủ trương, nội dung, hình thức, biện pháp
của cả hệ thống chính trị, trực tiếp là của QUTW, BQP, các tổ chức,
cá nhân trong quân đội nhằm không ngừng nâng cao sức mạnh chính

trị, tinh thần, củng cố tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính
nhân dân, tính dân tộc của quân đội.
Quan niệm trên chỉ ra những vấn đề rất cơ bản như: Mục
đích, chủ thể, lực lượng, phương thức và nội dung xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị. Trong đó, nội dung xây dựng


14
quân đội vững mạnh về chính trị được xác định: Một là, xây dựng
nền tảng tư tưởng và củng cố, tăng cường bản chất giai cấp công
nhân, tính nhân dân, tính dân tộc của quân đội; Hai là, xây dựng các
tổ chức trong quân đội vững mạnh về chính trị; Ba là, xây dựng, bồi
dưỡng, nâng cao chất lượng chính trị của đội ngũ cán bộ và các lực
lượng khác trong quân đội; Bốn là, xây dựng các mối quan hệ chính
trị - xã hội của quân đội thực sự dân chủ, đoàn kết và kỷ luật; Năm
là, xây dựng ĐSVHTT của bộ đội phong phú, lành mạnh.
2.2. Nội dung vai trò và những yếu tố quy định thực hiện
vai trò của trí thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự trong
xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị
2.2.1. Nội dung vai trò của trí thức khoa học xã hội và
nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam
vững mạnh về chính trị
2.2.1.1. Trí thức KHXH&NV quân sự là lực lượng nòng cốt
tham gia nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn, bổ sung, phát triển
tri thức khoa học xã hội và nhân văn trong quân đội
2.2.1.2. Trí thức KHXH&NV quân sự là lực lượng nòng cốt
phổ biến, giáo dục tri thức KHXH&NV trong quân đội
2.2.1.3. Trí thức KHXH&NV quân sự là lực lượng chủ yếu
tiếp thu, ứng dụng tri thức khoa học xã hội và nhân văn trong xây
dựng các tổ chức, các lực lượng của quân đội vững mạnh về chính

trị
2.2.1.4. Trí thức KHXH&NV quân sự là lực lượng quan
trọng tham gia xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội
2.2.1.5. Trí thức KHXH&NV quân sự là lực lượng nòng cốt
trong đấu tranh tư tưởng, lý luận, góp phần quan trọng bảo vệ vững
chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong quân đội
2.2.2. Những yếu tố quy định thực hiện vai
trò của trí thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự trong
xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị
2.2.2.1. Điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước và
yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, xây dựng quân đội chi
phối sâu sắc đến thực hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự
trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị
2.2.2.2. Sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, trực
tiếp là của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tác động, chi phối


15
đến thực hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị
2.2.2.3. Thực hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự
trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị phụ thuộc vào sức
mạnh nội lực của chính đội ngũ này
2.2.2.4. Môi trường quân sự chi phối sâu sắc đến thực hiện
vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN
vững mạnh về chính trị
Kết luận chương 2
Trí thức KHXH&NV quân sự là một bộ phận quan trọng của
đội ngũ trí thức KHXH&NV Việt Nam, những người lao động trí óc
phức tạp trong quân đội, có trình độ học vấn đại học trở lên về lĩnh

vực chuyên môn nhất định, có năng lực tư duy độc lập và khả năng
sáng tạo, phổ biến, giáo dục, ứng dụng và làm giàu tri thức
KHXH&NV trong tổ chức và hoạt động quân sự, tạo ra những sản
phẩm tinh thần và vật chất có giá trị đối với sự nghiệp xây dựng quân
đội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Trí thức KHXH&NV quân sự có vai trò quan trọng trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị. Họ là lực lượng nòng cốt
tham gia nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn, bổ sung, phát triển
tri thức KHXH&NV; lực lượng nòng cốt phổ biến, giáo dục tri thức
KHXH&NV trong quân đội; lực lượng chủ yếu tiếp thu, ứng dụng tri
thức KHXH&NV trong xây dựng các tổ chức, các lực lượng trong
quân đội vững mạnh về chính trị; lực lượng quan trọng tham gia xây
dựng ĐSVHTT của bộ đội; lực lượng nòng cốt trong ĐTTTLL, bảo
vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong quân đội.
Trí thức KHXH&NV quân sự thực hiện vai trò của mình
trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị luôn chịu sự tác
động, chi phối của nhiều yếu tố. Vì vậy, việc nhận thức đúng đắn các
yếu tố trên có ý nghĩa quan trọng, là cơ sở để đề xuất nội dung, yêu
cầu, giải pháp phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự
trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị hiện nay.


16
Chương 3
THỰC TRẠNG THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA TRÍ THỨC
KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN QUÂN SỰ TRONG XÂY
DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM VỮNG MẠNH VỀ
CHÍNH TRỊ VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA HIỆN NAY
3.1. Thực trạng thực hiện vai trò của trí thức khoa học xã
hội và nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt

Nam vững mạnh về chính trị
3.1.1. Thành tựu thực hiện vai trò của trí thức khoa học xã
hội và nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt
Nam vững mạnh về chính trị
3.1.1.1. Nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn, bổ sung,
phát triển tri thức KHXH&NV của trí thức KHXH&NV quân sự đã
đạt được nhiều kết quả quan trọng
3.1.1.2. Phổ biến, giáo dục tri thức KHXH&NV
trong quân đội của trí thức KHXH&NV quân sự đạt
chất lượng, hiệu quả ngày càng cao
3.1.1.3. Tiếp thu, ứng dụng tri thức KHXH&NV trong xây
dựng các tổ chức, các lực lượng trong quân đội vững mạnh về chính
trị của trí thức KHXH&NV quân sự ngày càng có chất lượng, hiệu
quả cao và vững chắc
3.1.1.4. Tham gia xây dựng đời sống văn hóa tinh thần bộ
đội của trí thức KHXH&NV quân sự đã có sự chuyển biến mạnh mẽ
về chất lượng, hiệu quả ngày càng được nâng cao
3.1.1.5. Đấu tranh tư tưởng, lý luận của trí thức KHXH&NV
quân sự được coi trọng, chất lượng, hiệu quả ngày càng cao
3.1.2. Hạn chế thực hiện vai trò của trí thức khoa học xã
hội và nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt
Nam vững mạnh về chính trị
3.1.2.1. Nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn, bổ sung,
phát triển tri thức KHXH&NV của trí thức KHXH&NV quân sự có
mặt còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng
quân đội vững mạnh về chính trị
3.1.2.2. Chất lượng, hiệu quả tham gia phổ biến,
giáo dục tri thức KHXH&NV của một bộ phận trí thức
KHXH&NV quân sự còn hạn chế
3.1.2.3. Tiếp thu, ứng dụng tri thức KHXH&NV trong xây

dựng các tổ chức, các lực lượng trong quân đội vững mạnh về chính
trị của một bộ phận trí thức KHXH&NV quân sự còn chưa kịp thời,
có mặt còn hạn chế


17
3.1.2.4. Tham gia xây dựng đời sống văn hóa tinh thần bộ
đội của trí thức KHXH&NV quân sự có mặt chất lượng, hiệu quả chưa
cao, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng quân đội vững
mạnh về chính trị
3.1.2.5. Tham gia đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận
của trí thức KHXH&NV quân sự còn có biểu hiện chưa chủ động,
quyết liệt, thường xuyên, kịp thời và hiệu quả chưa cao
3.2. Nguyên nhân thực trạng thực hiện vai trò của trí
thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự trong xây dựng Quân
đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị và một số vấn đề
đặt ra hiện nay
3.2.1. Nguyên nhân thực trạng thực hiện vai trò của trí thức
khoa học xã hội và nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội
nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị
3.2.1.1. Nguyên nhân của thành tựu:
Một là, sự nghiệp đổi mới, phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa,
giáo dục, khoa học và công nghệ của đất nước đạt được nhiều kết quả
quan trọng, tạo tiền đề, điều kiện thuận lợi để trí thức KHXH&NV
quân sự cống hiến, trưởng thành.
Hai là, , thành tựu trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân,
xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện
đại và môi trường quân sự đã có tác động tích cực đến hoạt động lao
động sáng tạo của trí thức KHXH&NV quân sự.
Ba là, sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ của Đảng, Nhà

nước, trực tiếp là của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đối với
hoạt động sáng tạo của trí thức KHXH&NV quân sự;
Bốn là, trí thức KHXH&NV quân sự luôn nêu cao tinh thần
trách nhiệm, tích cực, chủ động học tập, rèn luyện, phấn đấu thực hiện
vai trò của mình trong xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị
3.2.1.2. Nguyên nhân của hạn chế:
Một là, còn có biểu hiện nhận thức chưa đúng, chưa đầy đủ
về vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị.
Hai là, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm còn nhiều bất cập,
chưa phù hợp với đặc thù lao động của trí thức KHXH&NV quân sự.
Ba là, công tác đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, sử dụng trí thức
KHXH&NV quân sự còn hạn chế.


18
Bốn là, do tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường,
những hiện tượng tiêu cực trong đời sống xã hội và những khó khăn
của hậu phương gia đình trí thức KHXH&NV quân sự.
3.2.2. Một số vấn đề đặt ra từ thực trạng thực hiện vai trò
của trí thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự trong xây dựng
Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị hiện nay
3.2.2.1. Mâu thuẫn giữa những hạn chế, bất cập về trình độ,
năng lực và phẩm chất của trí thức KHXH&NV quân sự với yêu cầu,
nhiệm vụ ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng QĐNDVN vững
mạnh về chính trị
3.2.2.2. Mâu thuẫn giữa yêu cầu cao đối với trí thức
KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính
trị với những yếu kém, bất cập trong đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá,
sử dụng đội ngũ này

3.2.2.3. Mâu thuẫn giữa những bất cập, hạn chế về cơ chế,
chính sách và môi trường, điều kiện làm việc của trí thức
KHXH&NV quân sự với yêu cầu cao phải phát huy vai trò của họ
trên thực tế
Kết luận chương 3
Những năm qua, bằng lao động trí óc sáng tạo, phương pháp
tư duy khoa học nhạy bén, sự am hiểu sâu sắc về đời sống xã hội,
quân đội, trí thức KHXH&NV quân sự đã thực hiện tốt vai trò của
mình trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị. Tuy nhiên,
bên cạnh đó, trong nghiên cứu khoa học, tổng kết thực tiễn, bổ sung,
phát triển tri thức KHXH&NV; phổ biến, giáo dục tri thức
KHXH&NV trong quân đội; tiếp thu, ứng dụng tri thức KHXH&NV
trong xây dựng các tổ chức, các lực lượng vững mạnh về chính trị;
tham gia ĐTTTLL, phản bác các quan điểm sai trái còn có mặt hạn
chế. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trên, song nguyên
nhân trực tiếp, quyết định là do nhận thức, trình độ, năng lực và
phẩm chất của một bộ phận trí thức KHXH&NV quân sự hạn chế;
môi trường và cơ chế, chính sách đãi ngộ chưa thỏa đáng...
Từ thực trạng thực hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân
sự trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị thời gian qua,
đã và đang đặt ra một số vấn đề cần tập trung giải quyết. Những vấn
đề đó, nếu được nhận thức đúng đắn và giải quyết thấu đáo sẽ góp
phần quan trọng tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, tạo cơ sở để trí
thức KHXH&NV quân sự thực hiện tốt hơn vai trò của mình trong
xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị trong tình hình mới.


19
Chương 4
YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ

CỦA TRÍ THỨC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN QUÂN
SỰ TRONG XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM
VỮNG MẠNH VỀ CHÍNH TRỊ HIỆN NAY
4.1. Yêu cầu phát huy vai trò của trí thức khoa học xã hội
và nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt
Nam vững mạnh về chính trị hiện nay
4.1.1. Phát huy vai trò của trí thức khoa học xã hội và nhân
văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững
mạnh về chính trị hiện nay phải bám sát mục tiêu, nội dung xây
dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị trong
tình hình mới
4.1.2. Phát huy vai trò của trí thức khoa học xã hội và
nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam
vững mạnh về chính trị hiện nay phải được tiến hành
thường xuyên, toàn diện, có trọng tâm, trọng
điểm, với nhiều hình thức, biện pháp đa dạng,
hiệu quả
4.1.3. Phát huy vai trò của trí thức khoa học xã hội và nhân
văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững
mạnh về chính trị hiện nay phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo,
phối hợp chặt chẽ, thống nhất của cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy
các cấp, các lực lượng trong và ngoài quân đội
4.1.4. Phát huy vai trò của trí thức khoa học xã hội và nhân
văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững
mạnh về chính trị hiện nay phải có cơ chế, chính sách phù hợp,
giải quyết tốt nhu cầu, lợi ích chính đáng của đội ngũ này.
4.2. Những giải pháp chủ yếu phát huy vai trò của trí thức
khoa học xã hội và nhân văn quân sự trong xây dựng Quân đội
nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị hiện nay
4.2.1. Nâng cao nhận thức của các tổ chức, các lực lượng về

vai trò và phát huy vai trò của trí thức khoa học xã hội và nhân
văn quân sự trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững
mạnh về chính trị hiện nay
Đây là giải pháp quan trọng có ý nghĩa quyết định, là “chìa
khóa” bảo đảm cho hoạt động phát huy được tiến hành thường xuyên,


20
đạt chất lượng và hiệu quả ngày càng cao. Nội dung nâng cao nhận
thức của các tổ chức, lực lượng bao gồm: Nhận thức sâu sắc những
vấn đề cơ bản xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị; nhận
thức đúng đắn tính đặc thù và giá trị lao động trí óc sáng tạo của trí
thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về
chính trị; nhận thức đúng đắn những cống hiến và những hạn chế
trong thực hiện vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị. Để nâng cao nhận thức của
các tổ chức, các lực lượng về vai trò và phát huy vai trò của trí thức
KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính
trị hiện nay, cần thực hiện đồng bộ các biện pháp sau: Môt là, đẩy
mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục trên các phương tiện thông tin
đại chúng để cung cấp thông tin, phổ biến tri thức và định hướng
nhận thức cho các tổ chức, các lực lượng; Hai là, phát huy vai trò của
các tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy, hệ thống cơ quan chức năng, các tổ
chức chính trị - xã hội trong quân đội trong tuyên truyền, giáo dục,
nâng cao nhận thức cho các chủ thể, các lực lượng; Ba là, đẩy mạnh
các hoạt động thực tiễn tham gia xây dựng quân đội vững mạnh về
chính trị của trí thức KHXH&NV quân sự để giáo dục, nâng cao
nhận thức của tổ chức, các lực lượng.
4.2.2. Nâng cao chất lượng công tác quy hoạch, đào tạo, bồi
dưỡng trí thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự đáp ứng yêu

cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh
về chính trị trong tình hình mới
Công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng tác động trực tiếp đến
sức mạnh nội sinh của trí thức KHXH&NV quân sự. Vì vậy, nâng
cao chất lượng công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng trí thức
KHXH&NV quân sự là vấn đề khách quan, là giải pháp cơ bản, có
ý nghĩa quan trọng phát huy vai trò của đội ngũ này trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị hiện nay. Để nâng cao
chất lượng công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng trí thức
KHXH&NV quân sự, đòi hỏi các chủ thể, lực lượng phải quán
triệt và thực hiện đồng bộ nhiều nội dung và biện pháp, mà trọng
tâm là một số vấn đề cơ bản sau: Một là, đổi mới công tác quy
hoạch nguồn đào tạo, bồi dưỡng trí thức KHXH&NV quân sự trên
cơ sở bám sát yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng quân đội vững mạnh về


21
chính trị; Hai là, đổi mới đồng bộ, toàn diện công tác đào tạo, bồi
dưỡng trí thức KHXH&NV quân sự.
4.2.3. Tiếp tục đổi mới và thực hiện có hiệu quả các quy định
về quản lý, sử dụng, đãi ngộ đối với trí thức khoa học xã hội và
nhân văn quân sự
Đây là giải pháp quan trọng, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu
sắc nhằm phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây
dựng quân đội vững mạnh về chính trị. Quản lý, sử dụng, đãi ngộ trí
thức KHXH&NV quân sự là những khâu cơ bản trong công tác cán
bộ, có tác động trực tiếp đến tư tưởng, nhận thức, tình cảm của đội
ngũ này. Để tiếp tục đổi mới và thực hiện có hiệu quả các quy định
về quản lý, sử dụng, đãi ngộ đối với trí thức KHXH&NV quân sự đòi
hỏi Đảng, Nhà nước, trực tiếp là QUTW, BQP và các tổ chức, các lực

lượng trong quân đội cần tập trung thực hiện đồng bộ một số vấn đề
cơ bản sau: Một là, quản lý chặt chẽ trí thức KHXH&NV quân sự ở
các cơ quan, đơn vị trong toàn quân; Hai là, bố trí sử dụng trí thức
KHXH&NV quân sự một cách khách quan, đúng người, đúng việc;
Ba là, ban hành và thực hiện các chế độ, chính sách đãi ngộ về vật
chất, động viên về tinh thần đối với trí thức KHXH&NV quân sự
trong xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị.
4.2.4. Xây dựng môi trường lao động thuận lợi cho hoạt
động sáng tạo của trí thức khoa học xã hội và nhân văn quân sự
Môi trường lao động có ảnh hưởng to lớn đến hoạt động
sáng tạo của trí thức KHXH&NV quân sự. Theo đó, xây dựng môi
trường lao động thuận lợi, phù hợp với đặc điểm hoạt động quân
sự trên cơ sở tôn trọng và vì sự phát triển của trí thức KHXH&NV
quân sự là một tất yếu khách quan nhằm phát huy vai trò của đội
ngũ này trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị hiện
nay. Muốn vậy, cần tập trung thực hiện nhiều nội dung, biện pháp,
trong đó chú trọng một số vấn đề sau: Một là, xây dựng bầu không
khí dân chủ và tự do tư tưởng trong nghiên cứu KHXH&NV; Hai
là, xây dựng và củng cố mối quan hệ đồng chí, đồng nghiệp đoàn
kết, cởi mở, giúp đỡ nhau ở các cơ quan, đơn vị nơi trí thức
KHXH&NV học tập và công tác; Ba là, hiện đại hóa cơ sở vật
chất kỹ thuật và bảo đảm tốt nguồn thông tin, tư liệu đa dạng, cập
nhật cho các hoạt động sáng tạo của trí thức KHXH&NV quân sự;


22
Bốn là, tăng cường và mở rộng giao lưu, hợp tác khoa học giữa
các cơ quan, đơn vị trong và ngoài quân đội.
4.2.5. Phát huy tính tích cực, chủ động của
bản thân trí thức khoa học xã hội và nhân văn

quân sự trong các hoạt động thực tiễn xây dựng
Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính
trị
Đây là giải pháp có ý nghĩa quyết định đến việc phát huy vai
trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây dựng QĐNDVN vững
mạnh về chính trị. Bởi vì, yếu tố khách quan như nhận thức của chủ
thể lãnh đạo, quản lý, môi trường lao động, điều kiện cơ sở vật chất,
kỹ thuật, chính sách đãi ngộ… dù tác động to lớn đến đâu cũng sẽ
không đem lại kết quả cao nếu mỗi trí thức KHXH&NV quân sự
không tự giác, tích cực và chủ động trong nghiên cứu khoa học, phổ
biến, giáo dục, ứng dụng và làm giàu tri thức KHXH&NV, ĐTTTLL
phản bác các quan điểm sai trái, phản động của các thế lực thù địch
bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong quân đội. Để
hiện thực hóa giải pháp này cần thực tốt một số nội dung, biện pháp
cụ thể sau: Một là, trí thức KHXH&NV quân sự đẩy mạnh học tập,
rèn luyện nâng cao trình độ, năng lực và phương pháp tư duy khoa
học; Hai là, trí thức KHXH&NV quân sự tích cực, tự giác tu dưỡng,
rèn luyện đạo đức cách mạng, đạo đức nghề nghiệp; Ba là, trí thức
KHXH&NV quân sự tích cực, chủ động trong giáo dục và đào tạo,
nghiên cứu KHXH&NV trong quân đội; Bốn là, trí thức KHXH&NV
quân sự đẩy mạnh hoạt động văn hóa, văn nghệ, văn học, nghệ thuật,
báo chí, xuất bản, phát thanh, truyền hình trong quân đội; Năm là, trí
thức KHXH&NV quân sự tích cực và chủ động ĐTTTLL, bảo vệ
vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong quân đội.
Kết luận chương 4
Phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị được hiểu là tổng hợp các
cách thức, biện pháp tác động hợp quy luật của các chủ thể, các lực
lượng nhằm làm cho những phẩm chất, năng lực của trí thức
KHXH&NV quân sự được khơi dậy, phát triển và lan tỏa trong thực

tiễn, góp phần tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính nhân
dân, tính dân tộc của quân đội.


23
Phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị cần quán triệt và thực hiện
tốt các yêu cầu như: Phải bám sát mục tiêu, nội dung xây dựng quân
đội về chính trị trong tình hình mới; phải được tiến hành thường
xuyên, toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm với nhiều nội dung, hình
thức, biện pháp; phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp chặt
chẽ, thống nhất của cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy các cấp, các lực
lượng trong và ngoài quân đội; phải có cơ chế, chính sách phù hợp và
giải quyết tốt nhu cầu, lợi ích chính đáng của trí thức KHXH&NV
quân sự. Đồng thời, phải thực hiện đồng bộ các giải pháp chủ yếu
như: Nâng cao nhận thức của các tổ chức, các lực lượng về vai trò và
phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự; đổi mới công tác
quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và thực hiện có hiệu quả các quy định
về quản lý, sử dụng, đãi ngộ, tạo lập môi trường lao động lành mạnh;
phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của bản thân trí thức
KHXH&NV quân sự trong thực tiễn xây dựng quân đội vững mạnh
về chính trị. Những yêu cầu, giải pháp trên có quan hệ chặt chẽ,
thống nhất với nhau tạo thành sức mạnh tổng hợp. Do đó, cùng với
những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, QUTW, BQP đối
với trí thức KHXH&NV quân sự, việc thực hiện tốt các yêu cầu và
giải pháp mà luận án đề xuất sẽ tạo được bước chuyển biến mới trong
việc phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự trong xây
dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị hiện nay.

24
KẾT LUẬN
1. Trí thức KHXH&NV quân sự là một bộ phận quan trọng của
đội ngũ trí thức KHXH&NV Việt Nam, những người lao động trí óc
phức tạp trong quân đội, có trình độ học vấn đại học trở lên về lĩnh
vực chuyên môn nhất định, có năng lực tư duy độc lập và khả năng
sáng tạo, phổ biến, giáo dục, ứng dụng và làm giàu tri thức
KHXH&NV trong tổ chức và hoạt động quân sự, tạo ra những sản
phẩm tinh thần và vật chất có giá trị đối với sự nghiệp xây dựng quân
đội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
2. Trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị, trí thức
KHXH&NV quân sự luôn thể hiện vai trò quan trọng và có nhiều
đóng góp to lớn. Tuy nhiên, nhìn một cách khách quan, bên cạnh
những đóng góp to lớn, việc thực hiện vai trò của trí thức
KHXH&NV quân sự vẫn còn bộc lộ những hạn chế, chưa tương
xứng với tiềm năng của họ. Những hạn chế đó bắt nguồn từ nhiều
nguyên nhân khác nhau, cả khách quan và chủ quan.
3. Để tiếp tục phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV quân
sự trong xây dựng QĐNDVN vững mạnh về chính trị trong thời gian
tới cần quán triệt sâu sắc những yêu cầu và tập trung thực hiện đồng
bộ các giải pháp đã nêu trong luận án. Các yêu cầu và giải pháp đó là
một chỉnh thể thống nhất, có mối quan hệ biện chứng, chặt chẽ với
nhau tạo thành sức mạnh tổng hợp để phát huy vai trò của trí thức
KHXH&NV quân sự, do đó, các chủ thể trong quá trình thực hiện
không xem nhẹ hay tuyệt đối hóa một giải pháp nào.
4. Vai trò và việc phát huy vai trò của trí thức KHXH&NV là
vấn đề rộng lớn, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị, do đó đòi hỏi phải được nghiên
cứu cơ bản, toàn diện, có hệ thống và cần có sự phối hợp của nhiều
lĩnh vực khoa học, nhiều cấp, nhiều ngành từ QUTW đến các chi bộ

trong toàn quân. Từ góc độ chính trị - xã hội, đề tài luận án mới bước
đầu khám phá một số vấn đề có ý nghĩa phương pháp luận. Do đó,
cần phải tiếp tục nghiên cứu vai trò của trí thức KHXH&NV quân sự
ở nhiều khía cạnh, nhiều lĩnh vực khác nhau.
5. Trên cơ sở kết quả bước đầu, tác giả luận án sẽ tiếp tục
nghiên cứu, bổ sung, phát triển và hoàn thiện vấn đề này, nhằm góp
phần nhỏ bé của mình trong việc phát huy vai trò của trí thức
KHXH&NV quân sự đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng
QĐNDVN vững mạnh về chính trị, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt
Nam XHCN trong tình hình mới.