Việt Nam quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội.

A. LỜI MỞ ĐẦU
Từ khi chủ nghĩa xã hội thế giới lâm vào thoái trào, chế độ chủ nghĩa xã
hội ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, các thế lực thù địch của chủ nghĩa Mác-
Lênin, của chủ nghĩa xã hội càng có dịp vu cáo, xuyên tạc hòng bác bỏ chủ
nghĩa Mác-Lênin, trong đó học thuyết về hình thái kinh tế -xã hội là một trong
đIểm lý luận bị công kích từ nhiều phía, bi xuyên tạc và vu cáo một cách trắng
trợn.
Sự công kích đó của kẻ thù có cả ở ngoài nước và trong nước. Alvin Toffler
nhà tương lai học với bộ sách gồm 5 tác phẩm:cú sốc tương lai, lán sóng thứ 3,
thăng trầm quyền lực, chiến tranh và chống chiến tranh,tạo dựng một nên văn
minh mới, đã đưa ra một cách tiếp cận mới:tiếp cận theo nền văn minh.Ông cho
rằng:”Cách tiếp cận theo nên văn minh” đứng ở đIểm cao hơn cách tiếp cận hình
tháI, vì đã xuất phát từ nền văn minh hậu công nghiệp, trong khi tiếp cận hình
thái kinh tế-xã hội chỉ dựa trên nền văn minh công nghiệp.
Do đó hơn lúc nào hết, những người cách mạng phải đấu tranh với các quan
đIểm thù địch nhằm bảo vệ sự đúng đắn của chủ nghĩa Mác-Lênin nói chung và
học thuyết Mác về hình thái kinh tế-xã hội nói riêng .
Mục đích của tiểu luận này là em muốn làm rõ hơn về mặt học thuyết Mác
về hình tháI kinh tế –xã hội.
Kết cấu tiểu luận gồm có 3 phần:
PhầnI:Học thuyết Mác về hình thái kinh tế -xã hội.
Phần II:Tính khoa học và cách mạng của học thuyết Mác về hình thái kinh
tế-xã hội.
Phần III:Việt Nam quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội.
Vì đây l tià ểu luận đầu tiên em viết nên có nhiều thiếu xót em mong các thầy
cô giáo góp ý để các tiểu luận sau em sẽ viết tốt hơn.Em xin trân th nh cà ảm
ơn.
1
B.PHẦN NỘI DUNG
I học thuyết mác về hình tháI kinh tế -xã hội .
1.Quan niệm của các nhà xã hội học,triết học trước Mác

Trước Mác, các nhà xã hội học, triết học đã không thể giải thích một cách
khoa học sự vận động theo quy luật khách quan của lịch sử hay vấn đề phân kỳ
lịch sử xã hội v.v…Chẳng hạn:Nhà xã hội học Italia là Vicô(1668-1744)đã phân
chia các thời kỳ lịch sử như phân chia các giai đoạn của một vòng đời:thơ ấu,
thanh niên và tuổi già. Nhà triết học duy tâm Đức Hêghen(1770-1831)lại phân
chia lịch sử loài người thành ba thời kỳ chủ yếu là thời kỳ phương đông, thời kỳ
cổ đại và thời kỳ Giecmani.Nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng Pháp
Phuriê(1772-1831)đã chia tiến trình lịch sử thành bốn thời kỳ:thời kỳ mông
muội, thời kỳ dã man, thời kỳ giả tưởngvà thời kỳ văn minh.Nhà dân chung học
Mỹ Herry Mooc-Gan(1818-1881)lại phân chia lịch sử thành ba thời kỳ
chính:thời kỳ mông muội , thời kỳ dã man và thời kỳ văn minh.
Những cách phân kỳ như vậy, không đem lại cách nhìn khoa học về
một xã hội cụ thể.
2.Quan điểm của Mác
Đến Mác,dựa trên những kết quả nghiên cứu lý luận v tà ổng kết quá trình
lịch sử,Mác đã nêu ra quan đIểm duy vật về lịch sử v hình th nh hà à ọc thuyết
về hình tháI kinh tế xã hội với những nội dung chính sau đây:
+ .Thật vậy,sự sản xuất xã hội là hoạt động đặc trưng riêng có của con
người và xã hội loài người,đó là cái phân biệt sự khác nhau cơ bản giữa xã hội
loàI người và loàI súc vật.Sản xuất xã hội bao gồm sản xuất vật chất,sản xuất
tinh thần và sản xuất ra bản thân con người.Trong hiện thực,ba quá trình này của
sản xuất không tách biệt với nhau ,trong đó sản xuất vật chất giữ vai trò nền
2
tảng, là cơ sở của sự tồn tại và phát triển xã hội.Và xét đến cùng thì sản xuất vật
chất quy đình và quyết định toàn bộ đời sống xã hội.
+Quan đIểm về mối quan hệ biện chứng giưa lực lượng sản xuất và quan
hệ sản xuất.Mác viết:”Những quan hệ xã hội đều gắn liền mật thiết với những
lực lượng sản xuất.Do có được những lực lượng sản xuất mới,loài người thay
đổi phương thức sản xuất,cách kiếm sống của mình ,loài người thay đổi tất cả
những quan hệ xã hội của mình.Cái cối xay quay bằng tay đưa lại xã hội có lãnh

chúa,cái cối xay chạy bằng hơi nước đưa lại xã hội có nhà tư bản công
nghiệp”.Như vậy theo Mác,lực lượng sản xuất xét đến cùng đóng vai trò quyết
định trong việc thay đổi toàn bộ các quan hệ xã hội.
+Quan đIểm về mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc
thượng tầng.Quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng thể
hiện ở chỗ,cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng,mặc dù kiến trúc
thượng tầng có khả năng tác động trở lại đối với cơ sở hạ tầng.Mác viết:”không
thể lấy bản thân những quan hệ pháp quyền cũng như các hình thái nhà
nước,hay lấy cái gọi là sự phát triển chung của tinh thần của con người,để giải
thích các quan hệ và hình thái đó,mà trái lại,phải thấy rằng những quan hệ và
hình thái đó bắt nguồn từ những điều kiện sinh hoạt vật chất…Nếu ta không thể
nhận định được về một con người mà chỉ căn cứ vào chính ý liến của người đó
đối với bản thân,thì ta cũng có thể nhận định được về một thời đại đảo lộn như
thế mà chỉ căn cứ vào ý thức của thời đại ấy.Trái lại,phải giải thích ý thức ấy
bằng những mâu thuẫn của đời sống vật chất,bằng sự sung đột hiện có giữa các
lực lượng sản xuất xã hội và những quan hệ sản xuất xã hội”
Từ những quan đIểm cơ bản trên,Mác đi đến kết luận hết sức khái quát:
“Trong sự sản xuất xã hội ra đời sống của mình, con người có những quan hệ
nhất định, tất yếu, không tuỳ thuộc vào ý muốn của họ-tức những quan hệ sản
xuất, những quan hệ này phù hợp với một chỉnh độ nhất định của các lực lượng
sản xuất vật chất của họ. Toàn bộ những quan hệ sản xuất ấy hợp thành cơ cấu
kinh tế xã hội, tức là cái cơ sở hiện thực trên đó dựng lên một kiến thức thượng
3
tầng pháp lý và chính trị và những hình thái ý thức xã hội nhất định tương ứng
với cơ sở hiện thực đó ”.
Như vậy, hình thái kinh tế xã hội là một phạm trù của chủ nghĩa duy vật
lịch sử, dùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu quan
hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó phù hợp với một trình độ nhất định của lực
lượng sản xuất và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên
những quan hệ sản xuất ấy.

C.Mác và Ph.Ăng ghen đã nhìn thấy động lực của lịch sử nằm ngay trong
hoạt động thực tiễn vật chất của con người. Học thuyết hình thái kinh tế xã hội
là quan niệm duy vật biện chứng được cụ thể hoá trong việc xem xét đời sống xã
hội. Động lực của lịch sử không phải do một lực lượng thần bí nào, mà chính là
hoạt động thực tiễn của con người dưới tác động của các quy luật khách quan.
Hoạt động thực tiễn đó lại xuất phát từ cái sự thật hiển nhiên: “Trước hết con
người cần phải ăn, uống, ở và mặc, nghĩa là phải lao động, trước khi có thể đấu
tranh để giành quyền thống trị, trước khi có thể hoạt động chính trị, tôn giáo,
triết học…”
Học thuyết Mác về kinh tế- xã hội không chỉ xác định các yếu tố cấu
thành hình thái kinh tế xã hội, mà còn xem xét xã hội trong quá trình biến đổi và
phát triển không ngừng. C.Mác viết: “tôi coi sự phát triển của những hình thái
kinh tế xã hội là quá trình lịch sử-tự nhiên”.Điều này đã được V.I.Lênin giải
thích:chỉ có đem qui những quan hệ xã hội vào những quan hệ sản xuất thì
người ta mới có được một cơ sở vững chắc để quan niệm sự phát triển của
những hình thái xã hội là một quá trình lịch sử tự nhiên.

II Tính khoa học và cách mạng của học thuyết Mác về hình thái
kinh tế xã hội
Khi phân tích quy luật vận động của một hình thái nhất định,học thuyết đã
chỉ ra những mâu thuẫn bên trong và sự vận động của mâu thuẫn này cuối cùng
dẫn đến sự chuyển hoá từ một hình thái kinh tế-xã hội này sang một hình thái
4
kinh tế-xã hội khác.Do đó,một mặt khẳng định tất yếu của trật tự hiện thời(trật
tự của chế độ tư bản chủ nghĩa),mặt khácMác cũng chứng minh luôn cả tính tất
yếu của một chật tự cao hơn mà hình thái kinh tế –xã hội tư bản chủ nghĩa nhất
thiết phải chuyển sang:Hình thái kinh tế-xã hội cộng sản chủ nghĩa mà giai đoạn
đầu là chủ nghĩa xã hội.Đây chính là vấn đề mà các nhà lý luận của giai cấp tư
sản luôn luôn tìm cách tấn công, phản bác hoặc lôi kéo, làm ngơ sang một
hướng khác.

Những người muốn phủ định học thuyết Mác về hình thái kinh tế-xã hội nêu
ra một nhận định là cách tiếp cận hình thái đã lạc hậu so với thời cuộc và họ
muốn thay vào đó cách tiếp cân bằng các nền văn minh.Họ cho rằng cách tiếp
cận hình thái chỉ nhấn mạnh yếu tố quan hệ sản xuất và vấn đề giai cấp, mà
không thấy biểu hiện phổ biến hơn, khái quát hơn là nền văn minh..Theo họ,lịch
phát triển của xã hội loài người không phải do mâu thuẫn giữa lực lượng sản
xuất mới , tiến bộ và quan hệ sản xuất lỗi thời thể hiên ra bằng đấu tranh giai cấp
dẫn đến cách Mạng xã hội như Mác và Angghen nói, mà được quyết định bởi
các nền văn minh.Đó là văn minh công nghiệp, văn minh nông nghiệp và văn
minh hậu công nghiệp.
Bản thân Alvin Toffler đã nói rằng:làn sóng văn minh mới sẽ trực tiếp cải tạo
lại toàn bộ xã hội,không còn phải thông qua đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân
tộc, không còn đấu tranh giữa những người bị áp bức bóc lột và kẻ bị áp bức bóc
lột nữa, loài người không cần đến cách mạng xã hội để tiến lên nữa,cách mạng
khoa học và công nghệ sẽ thay thế cho chức năng của cách mạng xã hội để thay
đổi bộ mặt xã hội.Ông quy mọi cuộc đấu tranh xã hội vào cuộc đấu tranh giữa
các làn sóng văn minh.Ông khái quoát rằng : “Từ nước này sang nước khác, sự
xung đột giữa các quyền lợi của làn sống thứ nhất và làn sóng thứ hai nổ ra khắp
nơi,dẫn dến khủng hoảng và biến động chính trị , đình công ,nổi loạn đảo chính
và chiến tranh…”, “các xã hội lán sóng thứ hai, tư sản hay cộng sản, Bắc hoặc
Nam tất cả đều giống nhau”, hoặc ông cho rằng: “những gì đang xảy ra hiện nay
không phải là cuộc khủng hoảng của chủ nghĩa tư bản, nhưng là của chính xã
5