Xây dựng và sử dụng mô hình học kết hợp chương di truyền học người ( SH 9 THCS) với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin ( Luận án tiến sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HỒNG THỊ THỦY

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG
MƠ HÌNH HỌC KẾT HỢP CHƯƠNG DI TRUYỀN
HỌC NGƯỜI (SH 9- THCS) VỚI SỰ HỖ TRỢ
CỦA CƠNG NGHỆ THƠNG TIN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Ngun – 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HỒNG THỊ THỦY

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG
MƠ HÌNH HỌC KẾT HỢP CHƯƠNG DI TRUYỀN
HỌC NGƯỜI (SH 9- THCS) VỚI SỰ HỖ TRỢ
CỦA CƠNG NGHỆ THƠNG TIN

Chun ngành: LL & PP dạy học bộ mơn Sinh học

Mã số : 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS NGUYỄN VĂN HỒNG

Thái Ngun – 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi, dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS Nguyễn Văn Hồng. Các số liệu, kết quả nêu trong luận
văn này là trung thực và chưa từng được ai cơng bố trong bất kì cơng trình nào
khác.
Thái Ngun, tháng 4 năm 2014
Tác giả luận văn

Hồng Thị Thuỷ

i
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

LỜI CẢM ƠN
Tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy hướng dẫn khoa
học: PGS.TS. Nguyễn Văn Hồng đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và tạo mọi
điều kiện để tác giả thực hiện luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn tập thể thầy cơ trong tổ bộ mơn Phương
pháp giảng dạy thuộc khoa Sinh – KTNN, khoa Sau đại học trường ĐHSP Thái
Ngun đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ cho tác giả nghiên cứu, học tập và hồn
thành luận văn.
Xin cảm ơn Ban giám hiệu cùng các thầy cơ giáo tổ Hóa – Sinh của bốn
trường: Trường PTDTBT THCS Sảng Mộc, trường PTDTBT THCS Thượng
Nung, PTDTBT THCS Nghinh Tường, PTDTBT THCS Thần Sa huyện Võ
Nhai tỉnh Thái Ngun đã tạo điều kiện thuận lợi và hợp tác cùng chúng tơi
trong suốt q trình thực hiện đề tài.
Xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tơi hồn
thành luận văn này.

Thái Ngun, tháng 04 năm 2014
Tác giả luận văn

Hồng Thị Thủy

ii
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

MỤC LỤC
Trang

Trang bìa phụ
Lời cam đoan.................................................................................................... i
Lời cảm ơn ...................................................................................................... ii
Mục lục ...........................................................................................................iii
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt ...........................................................iv
Danh mục các bảng, .........................................................................................v
MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
1. Lí do chọn đề tài ...................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu: .............................................................................. 3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu:........................................................ 3
4. Giả thuyết khoa học: ................................................................................ 3
5. Giới hạn nghiên cứu:................................................................................ 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................... 4
8. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ........................................... 6
1.1. Một số khái niệm cơ bản ....................................................................... 6
1.1.1. Khái niệm về hình thức tổ chức dạy học ............................................ 6
1.1.2. Các hình thức tổ chức dạy học........................................................... 7
1.1.3. Hình thức tổ chức dạy học có sự hỗ trợ của CNTT & TT .................. 9
1.2. Học kết hợp (Blended Learning - BL)................................................. 11
1.2.1. Khái niệm học kết hợp..................................................................... 11
1.2.2. Các mức độ dạy học kết hợp............................................................ 15
1.2.3. Đặc điểm của học kết hợp - Blended Learning ................................ 16
1.2.4. Lộ trình triển khai............................................................................ 17
1.3. Thực trạng khai thác và sử dụng CNTT trong dạy học ở một số trường
THCS thuộc huyện Võ Nhai tỉnh Thái Ngun.......................................... 19
1.3.1. Mục tiêu điều tra.............................................................................. 19
1.3.2. Kết quả tổng hợp và đánh giá .......................................................... 19
iii
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

Chương 2 XÂY DỰNG MƠ HÌNH HỌC KẾT HỢP CHƯƠNG " DI
TRUYỀN HỌC NGƯỜI" (SH 9 - THCS) .................................................. 23
2.1. Khái lược về webquest method ........................................................... 23
2.1.1 Giới thiệu về webquest ..................................................................... 23
2.1.2. Khái niệm webquest ........................................................................ 23
2.1.3. Ngun tắc hướng dẫn tự học bằng WebQuest method................... 24
2.2. Cấu trúc, nội dung chương "Di truyền học người" (SH 9 – THCS) .... 26
2.2.1. Mục tiêu .......................................................................................... 26
2.2.2. Cấu trúc ........................................................................................... 27
2.2.3. Nội dung.......................................................................................... 28
2.3. Xây dựng và sử dụng mơ hình học kết hợp chương”Di truyền học
người”(SH 9 – THCS) ............................................................................... 28
2.3.1. Ngun tắc và tiêu chí xây dựng mơ hình học kết hợp..................... 28
2.3.2. Thiết kế mơ hình.............................................................................. 30
Chương 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM..................................................... 58
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .......................................................... 58
3.2. Đối tượng và nội dung thực nghiệm sư phạm...................................... 58
3.2.1. Đối tượng của thực nghiệm sư phạm ............................................... 58
3.2.2. Nội dung của thực nghiệm sư phạm................................................. 58
3.3. Phương pháp thực nghiệm................................................................... 59
3.3.1. Chọn trường, lớp thực nghiệm......................................................... 59
3.3.2. Phương pháp phân tích kết quả TN.................................................. 59
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm (bảng 3.1 và 3.2) ................................. 60
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ.......................................................................... 66
1. Kết luận ................................................................................................. 66

2. Đề nghị .................................................................................................. 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 68
PHẦN PHỤ LỤC ......................................................................................... 70

iv
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CHỮ VIẾT TẮT

ĐỌC LÀ

CNTT & TT

Cơng nghệ thơng tin và truyền thơng

E- learning

Electronic Learning

GD & ĐT

Giáo dục và đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

NST

Nhiễm sắc thể

PTDTBT

Phổ thơng dân tộc bán trú

SH

Sinh học

THCS

Trung học cơ sở

TN & ĐC

Thực nghiệm và đố chứng

iv
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1: Mức độ sử dụng mạng Internet của học sinh THCS....................... 20
Bảng 1.2: Những khó khăn gặp phải khi sử dụng Internet của học sinh ......... 20
Bảng 1.3: Các mức độ sử dụng Internet của giáo viên THCS ........................ 21
Bảng 1.4: Những khó khăn gặp phải khi sử dụng Internet của giáo viên........ 21
Bảng 2.1: Cấu trúc nội dung bài 29 "Bệnh và tật di truyền ở người".............. 30
Bảng 2.2 Cấu trúc dạy kết hợp bài 29: Bệnh và tật di truyền ở người ............ 33
Bảng 2.3: Cấu trúc nội dung bài 30 "Di truyền học với con người" ............... 40
Bảng 2.4: Phương án dạy cho từng nội dung kiến thức bài 30 "Di truyền học
với con người” ................................................................................... 42
Bảng 2.5: Cấu trúc nội dung bài 28 "Di truyền học với con người" ............... 47
Bảng 2.6: Phương án dạy cho từng nội dung kiến thức bài 28 "Phương pháp
nghiên cứu di truyền người”............................................................... 49
Bảng 2.7: Xác định nội dung và phương án dạy học kết hợp trong chương
"Di truyền học người" ........................................................................ 55
Bảng 3.1. Tần số điểm các bài kiểm tra sau TN ............................................. 60
Bảng 3.2. Bảng tần suất điểm các bài kiểm tra............................................... 60
Bảng 3.3. Bảng tần suất hội tụ tiến điểm của các bài kiểm tra........................ 62
Bảng 3.4. Kiểm định X điểm trắc nghiệm..................................................... 63
Bảng 3.5. Phân tích phương sai điểm trắc nghiệm ......................................... 64

v
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1 Mơ hình học kết hợp ........................................................................ 12
Hình 1.2: Mơ hình lớp học trên địa chỉ (theo Nguyễn Văn
Hiền) ................................................................................................... 13
Hình 1.3. Những mức độ kết hợp trong dạy học ............................................. 15
Hình 1.4. Mơ hình sự phát triển của học kết hợp (theo Bonk, C. J. & Graham, 2004). 17
Hình 1.5. Sơ đồ các mức độ kết hợp E - learning với lớp học truyền thống .... 18
Hình 2.1. Hệ thống các ngun tắc dạy học ................................................... 29
Hình 3.1 Biểu đồ tần suất tổng hợp của 3 bài kiểm tra khối lớp TN và ĐC ... 61
Hình 3.2. Đồ thị biểu diễn đường tần suất hội tụ tiến tổng hợp của 3 bài kiểm
tra ở khối lớp TN và ĐC ...................................................................... 62

vi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Theo cách nói của L.E. Landon, Ethel Churchill, "Sự ngu dốt, hơn
hẳn cả sự ở khơng, mới là mẹ của tất cả các thói xấu. Ðịnh mệnh của các thế hệ
tương lai nằm ở trong nền giáo dục khơn ngoan, một nền giáo dục cần phải phổ
cập để có thể có ích lợi". Mục tiêu hiện nay của giáo dục, theo khẩu hiệu
UNESCO đặt ra cho giáo dục và đào tạo của thế kỷ XXI là "Học ở mọi nơi, học
ở mọi lúc, học suốt đời, dạy cho mọi người với mọi trình độ tiếp thu khác

nhau". Nhiệm vụ của giáo dục phải "giúp cho người học đạt được những kiến
thức và kỹ năng", "giúp cho con người có thể tiếp tục việc học tập trong suốt
cuộc đời" [20]. Để làm được điều đó, việc học khơng chỉ còn giới hạn trong
nhà trường mà đã được mở rộng hơn về khơng gian, thời gian và đa dạng hơn
về hình thức tổ chức, hỗ trợ cho nhu cầu "tự học" và "học suốt đời" của mỗi
người. Năm 2013 đặt dấu mốc quan trọng với ngành GD & ÐT khi Hội nghị
lần thứ 8, Ban Chấp hành T.W (khóa XI) thơng qua Nghị quyết "Về đổi mới
căn bản, tồn diện GD & ÐT, đáp ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc tế". Nghị quyết xác định mục tiêu "Tạo chuyển biến căn bản, mạnh
mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn cơng
cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân". Ngồi ra,
Nghị quyết đưa ra chín nhiệm vụ, giải pháp trong đổi mới căn bản, tồn diện
GD & ÐT. Đảng và Nhà nước xác định mục tiêu của đổi mới lần này là: “Tạo
chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng
ngày càng tốt hơn cơng cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của
nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển tồn diện và phát huy tốt nhất
tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; u gia đình, u Tổ quốc, u
đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo dục mở, thực học,
thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp

1
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng;
chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống GD

& ĐT; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến
năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực”[12]. Vì
vậy, cần phải đưa ra những giải pháp cho vấn đề này và một trong số đó chính là
tăng cường ứng dụng có hiệu quả CNTT& TT trong dạy – học.
1.2. Đề cập đến vấn đề đổi mới dạy và học hiện nay khơng thể khơng nhắc
tới vai trò của CNTT & TT trong việc cải tiến và hồn thiện sử dụng phương
pháp, phương tiện và hình thức tổ chức dạy - học. Trong đó, E - learning là
mức độ cao nhất của việc ứng dụng CNTT & TT trong dạy - học. Với nhiều ưu
điểm nổi bật, E- learning được xem như là một giải pháp hữu hiệu cho nhu cầu
"Học mọi nơi, học mọi lúc, học mọi thứ, học mềm dẻo, học một cách mở và
học suốt đời" [13] của mọi người và trở thành một xu hướng tất yếu trong
GD&ĐT hiện nay, tạo ra những thay đổi lớn trong hoạt động dạy và học. Tuy
nhiên, có thể thấy rằng, E - learning vẫn chưa thể phủ nhận vai trò chủ đạo của
các hình thức dạy học trên lớp, máy tính vẫn chưa thể thay thế hồn tồn được
phấn trắng, bảng đen. Vì vậy, việc tìm ra giải pháp kết hợp học trên lớp với các
giải pháp E – learning như thế nào cho phù hợp với từng điều kiện cụ thể ở
từng địa phương, vùng miền, đối tượng học sinh và nội dung học tập… là điều
hết sức cần thiết trong giáo dục hiện nay.
1.3. Kiến thức sinh học ngày càng có nhiều ứng dụng trong các lĩnh vực
của đời sống và sản xuất. Vì vậy, u cầu của việc dạy học sinh học phải gắn
với thực tiễn, khơi gợi hứng thú học tập cho học sinh, giúp học sinh tự tìm lấy
được kiến thức cho mình. Để làm được điều đó, ngồi việc cải cách nội dung
chương trình sách giáo khoa, đổi mới phương pháp dạy học còn phải đa dạng
hóa các hình thức dạy học, để làm sao dạy học trên lớp gắn với thực tế nhiều
hơn. Chúng tơi thấy rằng, dạy học qua mạng là một hướng giải quyết rất tốt cho
vấn đề này. Hiện nay, những giải pháp học trên mạng Internet dưới các hình

2
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

thức như website, blog, ... đang dần hình thành và phát triển, có thể thấy được
những kết quả hết sức khả quan từ các mơ hình này. Tuy nhiên, tất cả mới chỉ
dừng lại ở mức hỗ trợ người học tự do trong việc ơn luyện, củng cố kiến thức,
kiểm tra đánh giá, luyện tập cho các kỳ thi hay cung cấp kiến thức mới chứ
chưa có một mơ hình mang tính dạy học thực sự áp dụng trong nhà trường phổ
thơng. Với những lí do trên, chúng tơi tiến hành nghiên cứu đề tài:"Xây dựng
và sử dụng mơ hình học kết hợp chương ”Di truyền học người ”(SH 9 – THCS)
với sự hỗ trợ của CNTT”
2. Mục đích nghiên cứu:
Xây dựng và sử dụng mơ hình học kết hợp góp phần nâng cao hiệu
quả dạy học chương “Di truyền học người” (SH 9 – THCS).
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu:
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Hình thức học kết hợp.
3.2. Khách thể:
Q trình dạy học SH 9 - THCS
4. Giả thuyết khoa học:
Nếu xây dựng và sử dụng hợp lí mơ hình học kết hợp sẽ góp phần nâng
cao kết quả học tập của HS trong dạy học chương “Di truyền học người” (SH 9
– THCS)
5. Giới hạn nghiên cứu:
- Đề tài nghiên cứu của chúng tơi chỉ tập trung vào xây dựng và sử dụng
mơ hình học kết hợp để dạy chương “Di truyền học người “(SH 9 – THCS) cho
HS THCS trên địa bàn huyện Võ Nhai tỉnh Thái Ngun.
- Do điều kiện thực tế huyện Võ Nhai là một huyện miền núi, nền kinh tế
còn rất nhiều khó khăn, đa phần là các đồng bào dân tộc thiểu số, điều kiện

khách quan và chủ quan trong đào tạo trực tuyến còn nhiều trở ngại như máy
tính chưa đầy đủ, mạng internet chưa phủ khắp, trình độ ngoại ngữ và tin học

3
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

Luận án đầy đủ ở file: Luận án Full