SKKN huong dan HS lam bai tap Ly 9

 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
HƯỚNG DẪN HỌC SINH
GIẢI BÀI TẬP ĐỊNH LƯNG phÇn ®iƯn häc m«n vËt lý 9
PHẦN I: MỞ ĐẦU.
I)Lý do chän đề tài:
1)C¬ së lý luận:
Cïng víi sù ®ỉi míi ph¸t triĨn cđa ®Êt níc- NỊn gi¸o dơc cđa ViƯt Nam cã nh÷ng biÕn
®ỉi s©u s¾c vỊ mơc tiªu, néi dung s¸ch GK vµ c¶ ph¬ng ph¸p gi¸o dơc, mét trong nh÷ng ®ỉi
míi c¬ b¶n hiƯn nay lµ ®ỉi míi mơc tiªu d¹y häc ë trêng phỉ th«ng THCS.
§Þnh híng ®ỵc thĨ chÕ hãa trong lt gi¸o dơc ®iỊu 24.2: "Ph¬ng ph¸p gi¸o dơc phỉ
th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc tù gi¸c chđ ®éng s¸ng t¹o cđa häc sinh; phï hỵp víi ®Ỉc
®iĨm cđa tõng líp häc m«n häc; båi dìng ph¬ng ph¸p tù häc, tù rÌn lơyªn kü n¨ng vËn
dơng kiÕn thøc vµo thùc tiƠn,t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niỊm vui høng thó häc tËp cho
häc sinh"Lµ mét gi¸o viªn VËt lý khèi THCS, T«i nhËn thøc ®ỵc ,bé m«n vËt lý THCS cã
vai trß quan träng bëi c¸c kiÕn thøc kÜ n¨ng cã nhiỊu øng dơng trong ®êi sèng vµ kü tht.
Nã cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc VËt lý phỉ th«ng c¬ b¶n cã hƯ thèng vµ toµn diƯn, nh÷ng kiÕn
thøc nµy ph¶i phï hỵp víi tr×nh ®é hiĨu biÕt hiƯn ®¹i theo tinh thÇn kü tht tỉng hỵp, t¹o
®iỊu kiƯn híng nghiƯp g¾n víi cc sèng. Nh»m chn bÞ tèt cho c¸c em tham gia vµo lao
®éng s¶n xt hc tiÕp tơc häc lªn phỉ th«ng trung häc. §ång thêi m«n VËt lý gãp phÇn
ph¸t triĨn n¨ng lùc t duy khoa häc, rÌn lun kü n¨ng c¬ b¶n cã tÝnh chÊt kü tht tỉng hỵp
gãp phÇn x©y dùng thÕ giíi quan khoa häc rÌn lun phÈm chÊt ®¹o ®øc cđa ngêi lao ®éng
míi.ViƯc n¾m nh÷ng kh¸i niƯm, hiƯn tỵng, ®Þnh lt vµ viƯc gi¶i bµi tËp ®iƯn häc líp 9 lµ
rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. Thùc tÕ trong gi¶ng d¹y cho thÊy, Việc giải bài tập đònh lượng
của môn vật lý ở cấp THCS là một vấn đề làm cho nhiều học sinh cảm thấy khã vµ
sợ , đặc biệt là các bài tập đònh lượng của phÇn ®iƯn häc lớp 9.ChÝnh v× nh÷ng lý do
trªn,T«i nghiªn cøu vỊ ®Ị tµi "híng dÉn HS gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn
häc m«n vËt lý 9”
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 1
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
2)C¬ së thực tiễn:
Đối với môn Vật lý thì tới lớp 6 học sinh mới được tiếp xúc, nên no ùcßn khá mới mẻ

đối với các em, vả lại tiết bài tập là rất ít so với tiết lý thuyết. VÉn cßn nhiỊu häc sinh
cha tỉng hỵp ®ỵc kiÕn thøc VËt lý tõ líp 6, 7,8 ,9 .C¸c em cha hiĨu s©u , hiĨu kÜ c¸c kiÕn
thøc VËt lý, cßn thơ ®éng lÜnh héi kiÕn thøc . Trong khi ch÷a bµi tËp, nhiỊu häc sinh vÉn
cßn thê ¬, nhiỊu häc sinh chØ cÇn kÕt qu¶ ®èi chiÕu , thËm chÝ vÉn cßn häc sinh cha biÕt tãm
t¾t bµi to¸n b»ng c¸c kÝ hiƯu VËt lý , c¸ch ®ỉi ra ®¬n vÞ c¬ b¶n ...®Ỉc biƯt lµ cha gi¶i thÝch ®-
ỵc c¸c hiƯn tỵng VËt lý trong ®êi sèng vµ kÜ tht .
Lµ mét gi¸o viªn, ai còng mn m×nh cã giê d¹y giái , mét gi¸o viªn giái , mn cho häc
sinh ham mª , høng thó häc tËp , mn cho häc sinh gi¶i bµi tËp VËt lý mét c¸ch høng thó
vµ thµnh th¹o . Mn ®¹t ®ỵc mơc tiªu nµy lµ c¶ mét vÊn ®Ị nan gi¶i víi ngêi trùc tiÕp d¹y
bé m«n .Xt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn cïng víi b¨n kho¨n , tr¨n trë bÊy l©u nay cđa b¶n
th©n .T«i xin tr×nh bµy ®Ị tµi " Híng dÉn HS gi¶i bµi tËp dÞnh lỵng phÇn ®iƯn häc m«n vËt lý 9 "
trong mét tiÕt häc.
II) Mơc ®Ých,®èi tỵng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
1)Mục đích nghiên cứu:
Tôi nghiên cứu về vấn đề này giúp HS có thể giải được các bài tập đònh lượng
của môn Vật lý và coi đây là một công việc nhẹ nhàng.
-T×m ra con ®êng ph¬ng ph¸p d¹y häc ®Ĩ n©ng cao chÊt lỵng , hiƯu qu¶ gi¸o dơc. t¹o c¬ së
Thùc hiƯn mơc tiªu nhiƯm vơ n¨m häc.
2) §èi tỵng vµ phạm vi nghiên cứu:
§Ị tµi nghiên cứu về việc hướng dẫn HS giải bài tập đònh lượng vật lý THCS ®ỵc ¸p
dơng trong n¨m häc 2008 -2009 t¹i trêng THCS phong Thđy.
-§èi tỵng : học sinh khối 9 của trường THCS Phong Thđy.
3) NhiƯm vơ nghiªn cøu:
- T×m ra ph¬ng ph¸p d¹y häc phï hỵp ®èi tỵng HS víi chn kiÕn thøc kØ n¨ng c¬ b¶n theo
qut ®Þnh 16 ch¬ng tr×nh GD- §T.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 2
Hớng dẫn HS Giải bài tập định lợng phần điện học vật lý 9
- Tạo cho học sinh có hứng thú,yêu thích môn học,tự ôn tập đào sâu, mở rộng kiến thức ,
lĩnh hội kiến thức mới, rèn luyện kĩ năng , kĩ xảo vận dụng lý thuyết vào thực tiễn , rèn
luyện thói quen vận dụng kiến thức quan sát , phát huy hình thức tự lực của học sinh góp

phần làm phát triển t duy sáng tạo các em.
III) Phơng pháp nghiên cứu:
- Đọc tài liệu các văn bản có liên quan đến vấn đề: phơng pháp giải bài tập vật lý
THCS.Tham khảo các đề ,các bài toán vật lý hay bậc THCS,những dạng bài tập vật lý.
IV) Các giải pháp khoa học
- áp dụng chuyên đề đổi mới phơng pháp dạy học bậc THCS.
-Tìm tòi những giải pháp hay,những bài toán phù hợp với tất cả các đối tợng HS mà bản
thân trực tiếp giảng dạy.
V) Dự thảo nội dung:
Phần I : Mở đầu
Phần II : Nội dung.
Chơng I. Cơ sở lý luận
Chơng II.Thực trạng
Chơng III.Các giải pháp thực hiện
Phần III :Bài học kinh nghiệm và tổng kết
PHAN II: NOI DUNG.
Chơng I. Cễ Sễ LY LUAN :
Công tác đổi mới phơng pháp dạy học đã đợc các nhà giáo dục nghiên cứu nhiều năm
và đang đợc sự bàn cãi quan tâm của giáo giới
Dạy - học là việc làm thờng xuyên, liên tục và không giới hạn của ngời thầy giáo.
Việc nâng cao chất lợng giáo dục là nhiệm vụ chủ yếu của công tác dạy học.
Việc dạy học của giáo viên(GV)và việc học của học sinh (HS) là nhằm làm cho học
sinh hoạt động một cách tự giác tích cực, tiếp thu nội dung giáo dục và chuyển hóa nội
dung giáo dục thành phẩm chất tốt đẹp của con ngời.
Nghị quyết TW4 khóa VII xác định: "khuyến khích tự học phải áp dụng phơng pháp
giáo dục hiện đại để giáo dục cho học sinh khả năng t duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn
đề".
Giáo viên : Nguyễn Thị Thúy Trng THCS Phong Thy Trang 3
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
NghÞ qut T¦2 Khãa VIII tiÕp tơc kh¼ng ®Þnh mơc tiªu gi¸o dơc ®µo t¹o trong giai

®o¹n míi lµ " N©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi dìng nh©n tµi" vµ ph¶i "§ỉi míi ph-
¬ng ph¸p gi¸o dơc ®µo t¹o kh¾c phơc lèi trun thơ mét chiỊu rÌn lun thµnh nÕp t duy
s¸ng t¹o cđa ngêi häc, tõng bíc ¸p dơng ph¬ng ph¸p hiƯn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y häc. ®¶m
b¶o ®iỊu kiƯn tù häc tù nghiªn cøu cho häc sinh".
VÊn ®Ị ®ỵc ®Ỉt ra lµ d¹y nh thÕ nµo? häc nh thÕ nµo?®Ĩ n©ng cao chÊt lỵng ,®¸p øng
víi nhu cÇu x· héi ngµy cµng ®ỉi míi.Bởi vậy để giúp học sinh thực sự vận dụng kiến
thức vật lý cho việc giải bài tập thì điều quan trọng trước tiên là phải hướng dẫn cho
học sinh biết cách phân tích các hiện tượng vật lý được nêu ra trong bài toán, nhận rõ
sự diễn biến của hiện tượng, xác đònh được các tính chất, nguyên nhân, quy luật phổ
biến chi phối sự diễn biến của hiện tượng. Dù là bài tập đònh lượng hay đònh tính thì
cũng phải bắt đầu từ sự phân tích đònh tính trước khi đưa ra những công thức tính toán
cho phù hợp.
Nhiều khi học sinh thuộc những đònh nghóa, đònh lý, quy tắc nhưng vẫn không giải bài
tập ®ỵc nguyên nhân là không biết lập luận để vận dụng chúng. Khi ta yêu cầu học
sinh vận dụng các kiến thức vật lý để giải bài tập có nghóa là yêu cầu các em thiết lập
mối quan hệ giữa các kiến thức mà các em đã học vào một trường hợp cụ thể. Hiện
tượng cụ thể trong thực tế rất đa dạng và nhiều hiện tượng trải qua nhiều giai đoạn bò
chi phối bởi nhiều nguyên nhân, nhiều quy luật. Cần phải phân tích được sự phức tạp
đó và thực hiện lập luận một cách đúng quy tắc thì kết quả thu được mới chắc chắn.
Bởi vậy việc rèn luyện cho học sinh biết phân tích, suy luận là rất quan trọng, cần
thiết, phải làm một cách kiên trì, có kế hoạch tạo thói quen, thành nếp suy nghó của
học sinh, không để cho học sinh hoàn toàn mò mầm một cách tự phát. Đối với học
sònh THCS chưa thể giới thiệu cho các em một cách tường minh các phương pháp suy
luận, lô gíc hay các phương pháp nhận thức vật lý. Nhưng bản thân giáo viên thì phải
biết để hướng dẫn cho học sinh thực hiện theo phương pháp đó mỗi khi có cơ hội. Qua
nhiều lần như vậy sẽ hình thành ở học sinh thói quen, nếp suy nghó khoa học.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 4
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Ch¬ng II. THỰC TRẠNG
1.Thùc tr¹ng

Bªn c¹nh mét sè HS giái kh¸ vÉn cßn nhiỊu em cha tù m×nh gi¶i ®ỵc mét bµi tËp vËt lý ®¬n
gi¶n hc cã nh÷ng HS n¾m ®ỵc lý thut nhng kØ n¨ng vËn dơng lý thut vµo gi¶i to¸n vËt
lý cßn chËm vµ u.NhiỊu häc sinh chØ cÇn kÕt qu¶ ®èi chiÕu ,hay dùa vµo bµi tËp mÉu cđa
ThÇy vµ gi¶i mét c¸ch r©p khu«n, thËm chÝ vÉn cßn häc sinh cha biÕt tãm t¾t bµi to¸n b»ng
c¸c kÝ hiƯu VËt lý , c¸ch ®ỉi ra ®¬n vÞ c¬ b¶n ...®Ỉc biƯt lµ cha gi¶i thÝch ®ỵc c¸c hiƯn tỵng
VËt lý trong ®êi sèng vµ kÜ tht .
2. Nguyªn nh©n cđa nh÷ng h¹n chÕ:
-Phần nhiều bài tập về nhà không có sự chỉ đạo của giáo viên.
- Hiện nay số tiÕt bài tập ở trên lớp là rất ít, thậm chí là không có.
-Tình trạng phổ biến hiện nay là học sònh học tập thụ động, máy móc, còn giáo viên
chỉ chú trọng đến các bài toán khó nên học sinh thường chỉ thuộc mấy công thức vật
lý rồi áp dụng để tính toán một cách máy móc mặc dù không hiểu rõ hiện tượng vật
lý, ý nghóa của các công thức đó.
-Trªn líp giáo viên thường dành các tiết bài tập chữa những bài khó v× thêi lỵng 45’.
Thùc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ®Ĩ khắc phục t×nh tr¹ng trªn thì T«i ®· hướng dẫn học
sinh suy nghó tìm lấy lời giải.b»ng c¸ch đưa ra được những câu hỏi hướng dẫn thích
hợp, bản thân phải giải bài tập theo bốn bước một cách tỉ mỉ, lường hết những khó
khăn hay vÊp cđa HS rồi căn cứ vào đó mà đặt câu hỏi hướng dẫn.
* VỊ phÝa gi¸o viªn:
VÉn cßn mét sè gi¸o viªn d¹y theo ph¬ng ph¸p ®ỉi míi cha nhn nhun, dÉn ®Õn
häc sinh lÜnh héi kiÕn thøc cßn thơ ®éng, mét sè giê häc vÉn cßn nghÌo nµn, tỴ nh¹t, cha
hiĨu râ, hiĨu s©u ý ®å cđa s¸ch gi¸o khoa.
Bµi tËp chØ yªu cÇu c¸c em gi¶i mét c¸ch thơ ®éng hc gi¸o viªn gi¶i hé cho c¸c em,
cha ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o, tù lùc cđa häc sinh.
ChÝnh v× vËy mµ mét sè gi¸o viªn cha thùc sù chó träng ®Õn viƯc lËp kÕ ho¹ch d¹y chu
®¸o. Th«ng thêng lµ rÊt ®¬n s¬, cho c¸c em gi¶i mét sè bµi tËp ë trong s¸ch, kh«ng cã bµi
tËp ®iĨn h×nh vµ tỉng hỵp.
* VỊ phÝa häc sinh:
VÉn cßn nhiỊu häc sinh cha tỉng hỵp ®ỵc kiÕn thøc VËt lý tõ líp 6, 7, 8 c¸c em cha
hiĨu s©u, hiĨu kÜ c¸c kiÕn thøc VËt lý, cßn thơ ®éng lÜnh héi kiÕn thøc. Trong khi ch÷a bµi

tËp, nhiỊu häc sinh vÉn cßn thê ¬, nhiỊu häc sinh chØ cÇn kÕt qu¶ ®èi chiÕu, thËm chÝ vÉn
cßn häc sinh cha biÕt tãm t¾t bµi to¸n b»ng c¸c kÝ hiƯu VËt lý, c¸ch ®ỉi ra ®¬n vÞ c¬ b¶n
...®Ỉc biƯt lµ gi¶i thÝch c¸c hiƯn tỵng VËt lý trong ®êi sèng vµ kÜ tht.
Ch¬ng III CÁC GIẢI PHÁP thùc hiƯn
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 5
 Híng dÉn HS Gi¶i bµi tËp ®Þnh lỵng phÇn ®iƯn häc vËt lý 9
Để có thể giải được tốt một bài toán đònh lượng thì phải hướng dẫn các em theo
các bước sau:
Bước 1: T×m hiĨu ®Ị
a. Đọc kỹ đề bài toán.
b. Tìm hiểu ý nghóa vật lý của các từ ngữ trong đề bài và diễn đạt bằng ngôn ngữ
vật lý.
c. Biểu diễn các đại lượng vật lý bằng các ký hiệu, chữ cái quen dùng trong quy
ước sách giáo khoa.
d. Vẽ hình nếu cần.
e. T×m hiĨu mèi quan hƯ gi÷a ®¹i ®· cho víi ®¹i lỵng cÇn t×m hay ẩn số của bài tập.
Tóm tắt ®Ị bài.
Bước 2: Ph©n tÝch hiƯn tỵng vËt lý mµ ®Ị bµi ®Ị cËp
a. Căn cứ vào những điều đã cho biết, xác đònh xem hiện tượng đã nêu trong bài
thuộc phần nào của kiến thức vật lý, có liên quan đến những khái niệm nào,
đònh luật nao, quy tắc nào?
b. Đối với những hiện tượng vật lý phức tạp thì phải phân tích ra thành những hiện
tượng đơn giản, chỉ bò chi phối bởi một nguyên nhân, một quy tắc hay một đònh
luật vật lý xác đònh.
c. Tìm hiểu xem hiện tượng vật lý diễn biến qua những giai đoạn nào, mỗi giai
đoạn tuân theo những đònh luật nào?
Bước 3: X©y dùng LËp ln cho viƯc gi¶i bµi tËp.
a. Trình bày có hệ thống, chặt chẽ lập luận lô gíc để tìm ra mối liên hệ giữa
những điều cho biết và điều phải tìm.
b. Nếu cần phải tính toán đònh lượng, thì lập các công thức có liên quan đến các

đại lượng cho biết, đại lượng cần tìm. Thực hiện các phép biến đổi toán học để
cuối cùng tìm ra được một công thức toán học, trong đó ẩn số là đại lượng vật lý
phải tìm, liên hệ với các đại lượng khác đã cho trong đề bài.
c. Đổi các đơn vò đo trong đầu bài thành đơn vò của cùng một hệ đơn vò và thực
hiện các phép tính toán.
Có thể trình bày lập luận theo hai phương pháp:phương pháp phân tích.phương
pháp tổng hợp.
Gi¸o viªn : Ngun ThÞ Thóy Trường THCS Phong Thủy Trang 6