Ý Nghĩa của việc nghiên cứu dư luận xã hội

Phần một

khái niệm xà hội học và các vấn đề liên quan hội học và các vấn đề liên quan
************************************************************
khái niệm về xà hội học và các vấn đề liên quan héi häc
X· héi häc cã nguån gèc tõ l©u đời nhng nó chỉ thành môn khoa học độc
lập vào những năm 30 của thế kỷ 19.Vào thời điiểm đó cïng víi sù ph¸t triĨn
nhanh chãng cđa khoa häc tù nhiên cũng nh sự phát triển mạnh mẽ của kỹ
thuật công nghiệp và sự biến đổi về mọi mặt của đời sống xà hội do chủ
nghĩa t bản tạo ra ,các tri thức của khoa học xà hội cũng bắt đầu phát
triển ,đặc biệt là sử học và luật học.Song nghiên cứu về xà hội với t cách là
chỉnh thể cho đến lúc đó vẫn thuộc về dịa bàn riêng của triết học mà môn
triết học-xà hội trong thời kỳ đó bị tách khỏi đời sống thực tế ,chứa đầy
những tập tục trừu tợng, không đáp ứng đợc nhu cầu thực tế, chính vì vậy xÃ
hội hội ra đời tách khỏi triết học, trở thành môn khoa học nghiên cứu về xÃ
hội nói chung, khắc phục tính chất trừu tợng xa rời thực tế của xà hội lúc đó
nhằm đáp ứng nhu cầu của đời sống xà hội thực tế. Nh vậy xà hội học trớc
hết là môn khoa học nghiên cứu về xà hội.
Khái niệm xà hội học
XÃ hội có nhiều cấp độ khác nhau tuỳ thuộc vào phạm vi xem xét mà khái
niệm xà hội học có thể đợc hiểu là một vùng, một địa phơng một quốc gia và
cả loài ngời.
Có thể định nghĩa xà hội học nh là một cộng đồng ngời có quan hệ gắn bó
mật thiết nhau trong sản xuất, trong đòi sống và cùng sống trong một phạm vi
điều kiện nhất định.
XÃ hội là một cộng đồng ngời, do những con ngời có ý chÝ cÊu thµnh .X·
héi vµ quy luËt x· héi chØ cã thĨ xt hiƯn, ph¸t triĨn trùc tiÕp cđa hoạt động
có ý chí theo đuổi những mục đích nhất định .chính vì vậy nghiên cứu xà hội
không thể tách rời nghiên cứu hoật động của cộng đồng ngời và mối quan hệ
muôn vẻ giữa cá nhân trong cộng đồng ấy trong những điều kiện lịch sử cụ
thể nhất định.

Với t cách là một chỉnh thể toàn vẹn, xà hội là một hêh thống. Hệ thống xÃ
hội bao gồm những yếu tố mối liên hệ giũa các yếu tố và sự biến đổi của các
1


yếu tố theo sự tác động của các yếu tố khách quan và chủ quan .Nghiên cứu
xà hội với t cách là một chỉnh thể với t cách là một hệ thống cũng có nghĩa là
phải nghiên cứu những yếu tố, mối liên hệ giữa các yếu tố để xác định những
quy luật vận động phát triển của chúng. Song mỗi yếu tố lại là một tiểu hệ
thống có các yếu tố nhỏ và sự tác động của các yếu tố cũng nh quy luật hình
thành phát triển của các yếu tố nhỏv.v...Chẳng hạn xà hội loài ngời gồm
nhiều quốc gia, mỗi quốc gia gồm nhiều địa phơng...nền sản xuất xà hội có
nhiều ngành, các ngành lại chuyên môn hoá hẹp hơnv.v...Rõ ràng nghiên cứu
hệ thống xà hội không chỉ cần xem xét những quy luật chung nhất mà còn
cần đi tới nhũng quy luật đặc thù, kém chung hơn.Và việc nghiên cứu càng
cụ thể bao nhiêu, các khoa học nghiên cứu về xà hội lại càng đáp ứng nhiều
cho thực tế bấy nhiêu. Đó chính là lý do xà hội học tách khỏi triết học để trở
thành một môn khoa học độc lập. Đồng thời xà hội học cũng có những vị trí
riêng, không đồng nhất với các khoa học xà hội học khác;vị trí này đợc quy
định bởi tính đặc thù của đối tợng và phơng pháp nghiên cứu xà hội học.

Chơng II- quá trình hình thành ,cơ câu và chức
năng của xà hội học và các vấn đề liên quan hội học
1.Lịch sử phát triển của xà hội học:
Vào thế kỷ thứ 18, đầu thế kỷ thứ 19, những tri thữc xà hội học đà phát
triển tới mức có thể tách khỏi triết học và hình thành một khoa học riêng biệt
với một hệ thống khái niệm phạm trù, lý luận đối tợng nhiệm vụ chức năng
và phơng pháp riêng.
Những tiền đề cho sự ra đời của xà hội học trong thời kỳ này gán liền với
những điều kiện kinh tế -xà hội và sự phát triển của các môn khoa học tự

nhiên và khoa học xà héi.
a-TiỊn ®Ị vỊ kinh tÕ x· héi:
X· héi häc víi t cách là một môn khoa học độc lập xuất hiện vào thế kỷ
19 do quá trình hình thành phát triển khách quan của chủ nghĩa t bản ,do sự
phát triển mạnh mẽ của nền sản xuất cơ khí, do sù thay sù thay ®ỉi tÝnh chÊt
2


và nội dung của lao động và do sự xuất hiện những hiện tợng mới trong đời
sống kinh tế xà hội. Những biến đổi đó là cơ sở xuất hiện và phát triển của tri
thức mới đặc biệt là tri thức về khoa học xà hội đồng thời những biến đổi đó
là cơ sở cho sự phát triển phơng pháp nghiên cứu xà hội đặc thù khác với phơng pháp nghiên cứu của triết học-xà hôị. Chính vì vậy mà xà hội học ra đời
và tách khỏi triết học. XÃ hội học xuất hiện còn là do sự biến đổi cđa t×nh
h×nh giai cÊp trong x· héi ë thêi kú này xuất hiên sự cần thiết phải nghiên
cứu xà hội cụ thể hơn về gia đình. Hoàn cảnh của công nhân và nông dân đời
sống xà hội của giai cấp. đời sống thành thị v.v...Việc nghiên cứu các vấn đề
xà hội cụ thể, thực tế đó cũng là cơ sở ®Ĩ x· héi häc ra ®êi, t¸ch khái triÕt häc
vỊ xà hội học.
b.Những biến đổi về chính trị xà hội và t tởng:
Biến đổi chính trị, xà hội, quan trọng nhất góp phần làm thay đổi căn bản
thể chế chính trị, trật tự xà hội và các thiết chế xà hội ở châu Âu thế kỷ
XVIII là cuộc đậi cách mạng Pháp năm 1789. Cuộc cách mạng này đà không
chỉ mở đầu cho sự tan rà chế độ phong kiến, nhà nớc quân chủ mà còn thay
thế trật tự cũ ®ã b»ng mét trËt tù x· héi míi lµ nhµ nớc t sản.
Mâu thuẫn sâu sắc về lợi ích giũa các tầng lớp xà hội và nhất là giữa các
giai cấp công nhân vô sản và giai cấp t sản đà lên đến đỉnh điển làm bùng nổ
cuộc cách mạng vô sản đầu tiên trên thế giới vào cuối thế kỷ XIX- Công xÃ
Pais năm 1917.Cuộc cách mạng này đà thổi bùng lên ngọn lửa nhiệt tình
cách mạng và lý tởng xà hội chủ nghĩa trong các tầng lớp tiến bỗ xà hội.
Những biến đổi chính trị xà hội và đặc biệt là cuộc cách mạng Pháp đà để lại

dấu ấn không phai mờ trong lịch sử phát triển xà hội học.Trớc hết đó là sự
kiện xà hội học ra đời lần đầu tiên ở Pháp mà không phải ở Anh, Đức hay Mỹ
.Thứ hai ,các công trình của các nhà xà hội học ở Pháp nh Auguste Comte,
Emile Durkeim, nhà xà hội học ngòi Anh Herbert Spencer, nhà xà hội học
ngời Đức George Simmel ,và đặc biệt nhà lý luận cách mạng và t tởng xà hội
Karl Marx... đều chịu ảnh hởng của học thuyết xà hội chủ nghĩa ở Pháp.
Những biến động chính trị, xà hội ở Pháp đà đặt ra câu hỏi lý luận cơ bÃn xÃ
hội ở Pháp. Đó là làm thế nào phát hiện và sử dụng các quy luật tổ chức xÃ
hội để góp phần tạo ra trật tự và tiến bộ xà hội.
c-Biến đổi về mặt lý luận và phơng pháp nghiên cứu:
Tiền đề về lý luận và phơng pháp luận làm nảy sinh xà hội học bắt nguồn
từ những t tởng kho học và văn hoá thời đại phục Hng thế kỷ thø XVIII.
3


Các nhà t tởng ở Anh thờng cổ vũ và bªnh vùc cho qun con ngêi nh»m
biƯn minh cho chđ nghĩa t bản công nghiệp lần đầu tiên xuất hiện ở nớc
này .Ví dụ: Adam Smith cho rằng: các cá nhân phải đợc tự do thoát khỏi
những rằng buộc và hạn chế bên ngoài dể tự do cạnh tranh. Có nh vậy các cá
nhân mới tạo ra đợc xà hội tốt đẹp hơn. Các nhà triết học Pháp cho rằng con
ngời và xà hội chủ yếu bị chi phối bởi điều kiện và hoàn cảnh của họ, rằng
con ngời có những quyền tự nhiên nhất định mà các thiết chế xà hội đang
vi phạm.Vì vậy, cần xoá bỏ, thay thÕ trËt tù x· héi cò b»ng mét trËt tù xà hội
mới tốt đẹp hơn với bản chất và nhu cầu của con ngời. Sự biến đổi nh vậy cần
phải diễn ra một cách hợp pháp, tiến bộ và bằng con đờng khai sáng.Các t tởng nhân đạo, tiến bộ đó đà đợc phản ánh khá rõ trong cuộc cách mạng Pháp
năm 1789.
Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và đặc biệt là phơng pháp nghiên cứu
khoa học cũng là nhân tố quan trọng cho sự ra đời của xà hội học .Các hiện tợng, quá trình xà hội và hành động của con ngời đà trở thành đối tọng nghiên
cứu khoa học.Các khoa học tự nhiên nh vật lý, hoá học,sinh học... đà phá
hiện ra các quy luật tự nhiên để giải thích thế giới. Các nhà t tởng xà hội, các

nhà xà hội học tìm thấy ở khoa học tự nhiên một hình tọng quan niệm và
cách xây dựng lý thuyết cách nghiên cứu các quá trình, hiện tợng xà hội một
cách khoa học.
2- Cơ cấu và chức năng của xà hội học.
A- Cơ cấu xà hội học
Có thể hình dung xà hội hoc nh một toà kiến trúc nhiều tầng, trong đó tầng
trên cùng là xà hội học đại cơng, tiếp đó là tầng lý luận xà hội học chuyên
biệt và tầng dới cùng là công trình nghiên cứu xà hội học cụ thể.
a-xà hội học đại cơng và xà hội học chuyên biệt.
việc phân chia xà hội học đại cơng và xà hội học chuyên biệt là căn cứ vào
phạm vi của vấn đề nghiên cứu hay mức độ chung của vấn đề đợc nghiên
cứu.
XÃ hội học đại cơng
Xà hội học đại cơng là cấp độ cơ bản của hệ thống lý thuyết xà hội học. XÃ
hội học đại cơng là khoa học về những quy luật chung nhất của xà hội,về sự
hoạt động và phát triển của xà hội, về sự tơng tác tự nhiên vốn có của các yếu
tố hợp thành xà hội.Trên ý nghĩa ấy, xà hội học đại cơng liên quan mật thiết
đến chủ nghĩa duy vật lịch sử. Chỗ khác nhau giữa chủ nghĩa duy vật lịch sử
4


và xà hội học là sự khác nhau về đối tợng phơng diện và phơng pháp nghiên
cứu của hai môn khoa học xà hội đó.
XÃ hội học chuyên biệt.
XÃ hội học chuyên biệt phản ánh mối liên hệ khách quan giữa các mặt
khác nhau của đời sống xà hội.Các lý luận Xà hội học chuyên biệt đóng vai
trò là khâu trung gian gắn lý luận xà hội học đại cơng với việc nghiên cứu các
hiện tợng của đời sống xà hội.
Ngày nay, xà hội học chuyên biệt đợc phân thành nhiều bộ môn nh:xà hội
học lao động ,lối sồng, d luận phân tầng xà hội, xung đột xà hôị, xà hội học

về nhận thức, tôn giáo luật pháp, hình xà hội học nông thôn, dô thịv.v.. ở một
số nớc, các ngành xà hội học chuyên biệt đợc phân chia thành 200 loại khác
nhau.
b-Xà hội học trừu tợng -ý thuyết và xà hội học cụ thể thực nghiệm
Việc phân chia xà hội học trừu tợng-lý thuyết và Xà hội học cụ thể thực
nghiệm là căn cứ vào mức dộ trừu tợng của vấn đề nghiên cứu.Việc phân chia
này có liên quan mật thiét với việc phân chia thành xà hôị học chuyên biệt và
XÃ hội học đại cơng. XÃ hội học đại cơng nghiên cứu những quy luật chung
nhất, do đó liên quan chặt chẽ tới xà hội học trừu tợng - lý thuyết; còn xà hội
học chuyên biệt nghiên cứu những vấn đề cụ thể hơn nên gán liền víi x· héi
häc cơ thĨ - thùc nghiªm. Tuy nhiªn không thể đồng nhất XÃ hội học đại cơng với X· héi häc trõu täng lý thuyÕt bëi v× x· hội học đại cơng cũng có cơ
sở thực nghiệm; Cũng không thể đồng nhất Xà hội học chuyên biệt với xà hội
học cụ thể bởi vì xà hội học chuyên biệt cũng có phần lý thuyết, là xà hội học
lý thuyết.
Cấp độ xà hội học lý thuyết là sự tái hiện lại trong quá trình t duy khách
thể xà hội, mô tả trạng thái của nó, thâm nhập vào các quy luật vận động phát
triển của nó, hiẻu đợc và dự báo đợc xu hớng tất yếu phát triển của nã.
CÊp ®é x· héi häc thùc nghiƯm bao gåm viƯc thu thập thông tin xà hội
thông qua quan sát, thử nghiệm và việc sử lý các thông tin xà hội đó. Mô tả
các sự kiện thực nghiệm là công việc cđa x· héi häc thùc nghiƯm
Mèi quan hƯ gi÷a cÊp ®é lý thut vµ cÊp ®é thùc nghiƯm thĨ hiƯn ở chỗ:
nhận thức lý thuyết đợc xây dựng trên cơ sở nhận thức thực nghiệm, là cái có
trớc, là cơ sở để khái quát hoá: Song nhận thức lý thuyết không phải là sự
tiếp diễn đơn giản nhận thức thực nghiệm mà là bớc phát triển cao hơn trong
việc tìm ra các quy luật vận động và biến đổi của khách thể nghiên cứu.
5


Danh giới giữa các cấp độ lý thuyết và cấp ®é thùc nghiÖm chØ cã tÝnh chÊt
tong ®èi. X· héi học, với tất cả các bộ phận của nó, đều lµ khoa häc võa cã

tÝnh chÊt lý thuyÕt, võa cã tính chất thực nghiệm.
B- chức năng của xà hội học
a- Chức năng nhận thức.
Lý luận xà hội học vũ trang cho các nhà nghiên cứu và lÃnh đạo những tri
thức khoa học và phát triển của xà hội và những quy luật của sự phát triển đó.
Nó còn chỉ ra nguồn gốcvà cơ chế của quá trình phát triển xà hội, chức năng
nhận thức của xà hội học biểu hiện ở chỗ:
+ Một là, XÃ hội học tạo ra những tiền đề để nhận thức những triển vọng
phát triển cao hơn của xà hội nói chung, kể cả của các mặt các lĩnh vực riêng
của nó.
+ Hai là, xà hội học xác định những nhu cầu phát triển của xà hội, của các
giai cấp, các nhóm xà hội, xác định những hình thức cụ thể cho phép đạt đợc
trùng hợp đến mức tối đa các lợi ích của cá nhân, của nhóm đối với lợi ích, xÃ
hội.
+ Ba là, xà hội học giúp phân tích những lý luận hoạt động nhận thức về xÃ
hội xây dựng lý luận và phơng pháp nhận thức xà hội.
b-Chức năng t tởng.
XÃ hội học giúp giáo dục t tởng cho quần chúng. Nó vũ trang cho mäi ngêi
trÝ thøc vỊ c¸c quy lt khach quan của sự phát triển xà hội,vạch ra con đờng
xây dựng xà hội mới. Cho nên, xà hội học làm cho con ngời ý thức đợc về sức
mạnh và vị trí của mình một cách đầy đủ hơn, góp phần nâng cao tích cực xÃ
hội của mỗi cá nhân.Chức năng t tởng của XÃ hội học thể hiện ở chỗ:
+ Một là,Củng cố và tăng cờng niềm tin vào tính khoa häc x· héi cđa triÕt
häc vỊ x· héi b»ng các công trình nghiên cứu cụ thể của xà hội học chuyên
biệt và xà hội học thực nghiệm.Tin vào khoa häc x· héi cịng cã nghÜa lµ tin
vµo tiÕn bé xà hội, vào tơng lai sáng của nhân loại.
+ Hai là: Phát huy tính năng động chủ quan nhờ các công trình nghiên cứu
về tính cơ động xà hội, sự biến cách xà hội về nhân cách con ngời nói chung,
về những vấn đề có liên quan có liên quan ®Õn chđ thĨ x· héi do x· héi häc
®Ỉt vÊn đề hoặc trực tiếp nghiên cứu và giải quyết.

+ Ba là, góp phần điều chỉnh hành vi và nhân cách cá nhân thông qua các
công trình nghiên cứu về đạo dức, lối sống định hớng giá trị, văn hoá nghệ
thuật, khuyết tật xà hội...do xà hội học quan tâm và nghiªn cøu.
6


c-Chức năng dự báo và quản lý.
Đây là chức năng hÕt søc quan träng cđa x· héi häc. Dùa trªn cơ sở phân
tích và tổng hợp các kết quả nghiên cứu hiện trạng của những quá trình riêng
lẻ những hiện tọng của các mặt xà hội, xà hội học làm sáng triển vọng vận
động của xà hội học trong tơng lai sắp tới cũng nh tơng lai xa hơn.
Nhờ những dự báo của xà hội học mà các chủ thể quản lý có thể đa ra và
thực hiện kế hoạch hoá, kế hoạch hoá chẳng những là tơng lai của tính chất lợng của hoạt động có ý thức của con ngời mà còn là công cụ quan trọng của
tất cả các chủ thể xà hội trong lĩnh vực tổ chøc qu¶n lý x· héi.
Nh vËy x· héi häc cã mối quan hệ trực tiếp đến hoạt động quản lý. Nhờ
những kết quả khoa học của việc nghiên cứu đà đợc chứng thực và đồng thời
nhờ cả sự khác nhau về quan diểm và phơng pháp đánh gía về những đặc tính
khác nhau của đối tợng, xà hội học tạo ra các căn cứ xuất phát cho việc đề ra
và quyết định tối u các phơng án quản lý.
d-Chức năng phơng pháp luận
Nội dung và phơng pháp nghiên cứu của xà hội học cung cấp phơng pháp
luận để tiếp cận và phân tích tính hiện thực xà hôị.Chính hệ thống phơng
pháp đặc thù của xà hội học đợc coi là công cụ chung cho nhiều ngành khoa
học trong lĩnh vực hoạt động riêng của mình.Chức năng phơng pháp luận của
xà hội học đợc biểu hiện cụ thể ở chỗ:
+ Một là,Từ những tri thức về quy luật chung và đặc thù về xà hội của xÃ
hội học mà các chủ thể xà hội rút ra phơng pháp nhận thức và cải tạo các đối
tợng xà hội.
+ Hai là,Từ những quan điểm, phơng pháp đánh giá các đặc tính khác nhau
của đối tợng xà hội mà các chủ thể xà hội rút ra các phơng pháp khác nhau

để tiép cận cùng một vấn đề
+ Ba là,từ các phơng pháp, bớc đi cụ thể của xà hội học thực nghiệm mà
các chủ thể tìm thâý phơng pháp cụ thể để nhận thức và hành động trong thực
tế.
Với những chức năng trên XÃ hội học có vai trò và ý nghĩa vô cùng quan
trọng trong đời sống xà hội học. Chính vì vậy, mặc dầu xà hội học mới bắt
đầu đợc tìm hiểu, đặc biệt là ở nớc ta, nó đà đợc quan tâm nghiên cứu cả về
chiều rộng lẫn chiều sâu.Cùng với sự bùng nổ thông tin, cùng với vai trò ngày
càng tăng của khoa học xà hội, nhất là các tri thøc thùc chøng vỊ x· héi, cïng
víi xu híng qc tế hoá hoạt động của xà hội, cùng với chủ trơng mở cửa và
hội nhập với thế giới của nớc ta, xà hội học sẽ đợc nghiên cứu ngày một s©u
7


thêm để trên cơ sở đó ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn đối với sự tiến
bộ của toàn thể xà hội loài ngời.

Phần hai
Nội dung d luận xà hội học và các vấn đề liên quan hội
Chơng I-Khái niệm d luận xà hội học và các vấn đề liên quan hội
1- Khái niệm d luận xà hội
Có thể còn nhiều ý kiến khác nhau về một định nghĩa, đầy đủ chính xác
hoạt động về d luận xà hội. Nhng đông đảo các nhà khoa học đều đồng ý
rằng d luận xà hội là một hiện tợng xà hội đặc biệt biểu thị thái độ phán xét
đánh giá của quần chúng đối với vấn đề mà họ quan tâm. D luận xà hội đÃ
xuất hiện và tồn tại lâu đời trong lịch sử, nó phát triển trởng thành cùng với
bản thân xà hội loài ngời.
Đối tợng d luận xà hội không phải là mọi thực tế xà hội nói chung, mà nó
chỉ là cộng đồng ngời quan tâm tới vì nó liên quan đến nhu cầu tinh thần vật
chất cđa hä. Nh vËy d ln x· héi chØ n¶y sinh khi cã vÊn ®Ị cã ý nghÜa x·

héi ®ơng chạm đến lợi ích của cộng đồng, có tầm quan trọng và tính cấp bách
đòi hỏi sự phán xét, đánh giá phơng hớng giải quyết đó có thể là một vấn đề
chính trị xà hội văn hoá hay đạo đức.
Tính đặc thù của d luận xà hội gắn liền với chđ thĨ cđa nã; liƯu cã thĨ coi
sè ngêi cđa một nhóm mọi tập hợp ngòi là d luận xà hôị đợc không?Tất nhiên
một nhóm nhỏ có thể tham gia hình thành d luận về một vấn đề xà hội chung,
có giá trị nào đó trong trờng hợp này, có thể coi nó là một trong những nhóm
tạo ra chủ thể của d luận, vì nó thâm nhập vào một cộng đồng ngời nào
đó.Trong xà hội nó tồn tại d luận xà hội ở nhiều dạng cộng đồng lớn nhỏ.
d luận xà hội không phải là một trạng thái tinh thần thuần túy mà là một
trạng thái tinh thần thực tế. Nhà nghiên cứu ngời Bungari B.Vinhép viết:D
luận xà hội xuất hiện hình thành và hoạt động nh một tranh luận đánh giá thể
hiện quan hệ của các nhóm xà hội với hành vi và hoạt động của từng ngời
riêng biệt.Yếu tố nhất định của bất cứ một cuộc tranh luận tập thể nào về các
hiện tợng có thể coi là d luận xà hội đều phải có sự đánh giá âm tính hay dơng tính về hiện trạng.
8


Tính đặc thù của d luận xà hội chỉ ra møc xem xÐt, sù thĨ hiƯn cđa d ln
x· héi.D luận xà hội phải đợc thể hiện đầy đủ ở mức độ lời nói và ở mức độ
hành vi. Khi d luận xà hội hình thành, cộng đồng xà hội đi từ đánh giá cung
với lập trờng hành động, kiến nghị chung nên cấp trên và tuỳ theo điều kiện
mà chuyển hoá từ lời nói đến hành động.Thái độ, tinh thần nh vậy thể hiện
nh là thái độ tinh thần thực tiến, thúc đẩy hành dộng thực tiễn.Quá trình này
thể hiện rõ ràng trong các cuộc trng cầu ý kiến nhân dân về các chủ trơng,
chính sách và các dự luật trong quá trình phát triển cách mạng của nhân
dân.Chính vì vậy d luận xà hội đợc xem nh là một hoạt động tâm lý xà hội, là
cầu nối giữa ý thức xà hội và hành động xà hội. Sự phản ánh thực tế trong d
luận xà hội trớc hết có tính chất đánh giá các hiện tợng xà hội để xác định
hành vi ứng xử của con ngời.Nghiên cứu vấn đề d luận xà hội phải xem xét ở

nhiều khía cạnh đó là khía cạnh về chủ thể và kh¸ch thĨ cđa d ln x· héi.
+Chđ thĨ cđa d luận xà hội là các nhóm xà hội mà lợi ích của họ có mội
quan hệ nhất định đối với các vấn đề diễn ra trong xà hội và đợc nhiều ngời
đa ra trao đổi, thảo luận.
+Khách thể của d luận xà hội là những sự kiện khác nhau của đời sống xÃ
hội. Để xác định đợc khách thể của d ln x· héi cã thĨ dùa vµo hai dÊu hiệu
cơ bản sau:
Lợi ích chung đợc xem là tiêu chuẩn hàng đầu để xác định khách thể của
d luận xà hội, bởi vì lợi ích chung là cơ sở xuất hiện các tranh luận tập
thể,tuy nhiên, trong mối quan hệ với ý thức, lợi ích cá thể cùng tồn tại ở
ngoài d luận xà hội. Bản thân d luận xà hội chỉ tồn tại trên cơ sở lợi ích
chung.
Những tranh luận gắn liền với lợi ích xà hội đợc mọi ngời quan tâm là điều
kiện cơ bản thứ hai để xác định khách thể của d luận xà hội.
Cơ sở hình thành và quá trình hình thành của d luận xà hội.
Cơ sở cho việc hình thành d luận xà hội là sự thảo luận, trao đổi ý kiến
công khai đối với các sự kiện, hiện tợng, quá trình xà hội.
Việc hình thành d luận xà hội thờng qua các bớc:
-Chứng kiến hoặc hình dung sự việc, nảy sinh cảm nghĩ bớc đầu.
-Trao đổi, bàn luận về những cảm nghĩ, chuyển từ ý thức cá nhân sang ý
thức của nhóm ngời.
-Hình thành sự phán xét, đánh giá về sự kiện hiện tợng đó và nêu các biện
pháp giải quyết.
9


2-D luận xà hội và tin đồn.
D luận xà hội và tin đồn
+ Tin đồn là tin tức về mét sù viƯc, mét sù kiƯn cã thËt hay kh«ng có thật,
hoặc chỉ là sự lan truyền từ ngời này sang ngòi khác nhng thiếu dữ liệu kiểm

chứng.Tin đồn chỉ thµnh d ln cđa nhãm, cđa tËp thĨ lín hay nhỏ khi có sự
phán xét đánh giá về sự việc sự kiện nào đó.
+ Trong d luận xà hội, mọi vấn đề phải đợc kiểm chứng qua các phơng tiện
thộng tin đai chúngvà những nguồn tin có trách nhiệm.Tin đồn có đặc điểm
sau:
Cờng độ tin đồn phụ thuộc vào tính hấp dẫn và mức độ không xác định của
vấn đề, hình thức lây lan:rút gọn chi tiết; cờng điệu hoá, các thông tin đợc
sắp xếp theo động cơ của ngời trun tin.
 D ln x· héi vµ chn mùc x· hội
D luận xà hội có tác dụng điều chỉnh hành vi con ngời, vì nó đa ra những
nhận xét đánh giá trên cơ sở chuẩn mực xà hội.D luận xà hội góp phần tạo ra
những chuẩn mực xà hội mới, loại bỏ những giá trị chuẩn mực cũ, hoặc nó có
thể tập hợp các chuẩn mực xà hội với nhau và tao ra sức mạnh mới.
D luận xà hội và d luận của xà hội
Thông thờng, sau mỗi vấn đề xà hội đợc đa ra, có những quan điểm ,cách
nhìn nhận khác nhau ở trong mỗi nhóm. Những quan điểm ý kiến của nhóm
đó đợc gọi là d luận xà hội, một khi trong quá trình tơng tác giữa các nhóm
xà hội đà dẫn tới việc hình thành các ý kiến chung.

Chơng II - Quá trình hình thành và yếu tố hình
thành d luận xà hội học và các vấn đề liên quan hội
1- Quá trình phát sinh:
D luận xà hội không phải là ý kiến của một ngời mà là của số đông ngời
trong cộng dồng, là phát ngôn chung của họ. đó không phải là tổng cộng của
các ý kiến phán xét, đánh giá của các cá nhân mà qua chao đổi, bàn bạc có sự
tác động qua lại giữa các ý kiến, hình thành nên sự phán xét, đánh giá trung
của số đông trong cộng đồng ngời.
Trong điều kiện bình thờng, việc hình thành d luận xà hội có thể chia
thành các bớc sau:
10

-Bíc thø nhÊt: Chøng kiÕn h×nh dung sù viƯc sù kiện, chao đổi thông tin về
nó, nảy sinh các cảm nghĩ và các ý kiến bớc đầu
-Bớc thứ hai: Trao đổi bàn luận về các cảm nghĩ các ý kiến xung qunah đối
tợng của d kuận, ý kiến cá nhân chuyển từ lĩnh vực ý thúc cá nhân sang ý
thức xà hôị.
-Bớc thứ ba:Các loại ý kiến khác nhau thống nhất lại xung quanh quan
điểm cơ bản, hình thành phán xét đánh giá chung đại đa số cộng đồng.
-Bớc thứ t: Từ sự phán xét đánh giá chung đi tới lập trờng hành động thống
nhất, nêu ra những ý kiến nghị về hoạt động thực tiễn.
Tuy từng những vấn đề mà quá trình hình thành d luạn xà hội có biểu hiện
khác nhau trong điều kiện khác nhau.Nói chung khi vấn đề càng phúc tạp thì
ý kiến càng đa dạng gây ra những cuộc tranh luận sôi nổi truớc khi ®i ®Õn ®ỵc thèng nhÊt ý kiÕn cđa ®a sè. Nh vậy d luân xà hội hình thành qua sự va
chạm các ý kiến khác nhau là sản phảm của giao tiếp xà hội. Không có giao
tiếp xà hội thì không có sự sáng tạo tập thể không có sự phán xét chung của
đại đa số ngòi trong cộng đồng.
2-Những yếu tố chính tác động đến sự hình thành d luận xà hội
sự hình thành d luận nói chung cũng nhu d ln x· héi phơ thc vµo
nhiỊu u tè khách quan và chủ quan về kinh tế chính trị văn hoá xà hội có
thể nêu ra nhứng yếu tố nhận xét sau đây
a-Tính chất của các sự kiện hiện tợng quá trình xà hội: D luận xà hội là
hiện tợng tinh thần phản ánh tồn tại xà hội truớc hết phụ thuộc vào tính chất
của các sự kiện hiện tợng trong xà hội mà nó phản ánh, vào ý nghĩa của sự
kiện đó đối với mấu thuẫn và lợi ích của cộng đồng ngòi mang d luận. họ ủng
hộ hiện tợng phù hợp vói lợi ích của họ và phản ánh những hiện tợng ngợc
lại.
b- trình độ hiểu biết hệ t tởng trình độ văn hoá:Có thể nói rộng hơn là mức
độ chuẩn bị của cộng đồng ngời để tiếp nhận các sự kiện, các hiện tợng cần
thiết nên thông tin không đầy đủ, dẫn đến khả năng tranh luận kéo dài không

hình thành d luận xà hội. Hệ t tởng trình độ văn hoá cũng ảnh hởng quan
trọng đến tình hình nói chung, các quan điểm phán xét phản ánh với xà hội
xung quanh.
c- Những nhân tố về t©m lý x· héi: NhiỊu nh©n tè nh thãi quen, nếp nghĩ ý
chí tâm trạng tình cảm của một cộng đồng ngòi đà đợc hình thành do ảnh hởng trực tiếp của diều kiện sống hàng ngày và do công tác tuyên truyền giáo
11


dục.ảnh hởng của nhân tố này có nhiều mặt đôi khi khó nhận biét tuỳ từng
thời điểm nhất định nếu ngời ta có tâm trạng phấn chấn, hồ hởi thì nội dung
phán xét đánh giá một hiện tợng có những khía cạnh khác với khi ở khía cạnh
tâm trạng chán nản, bi quan.Thờng khi thấy phấn chấn lạc quan thì thấy
nhiều thuận lợi hơn ít thấy khó khăn và ngợc lại. Những nếp nghĩ bảo thủ
cứng nhắt mang di sản của quá khứ thì có thể ảnh hởng đén việc hình thành
d luận xà hội không đúng đắn.
d- Hoàn cảnh sinh hoạt chính trị:Trong điều kiện có dân chủ rộng rái xÃ
hội có thông tin phong phú mọi ngời sÃn sàng cởi mở bộc lộ các ý kiến của
mình tham gia bàn bạc các vấn đề chung thì d luận xà hội có điều kiện thuận
lợi, Ngợc lại, trong điều kiện thiếu dân chủ, thông tin nghèo nàn thậm chí bị
cắt xén xuyên tạc thì d luận xà hội hình thành khó khăn, chậm chạp dói các
chế độ độc Tài phát xít thì quyền dân chủ bị thủ tiêu thì d luân xà hội phát
triển theo hớng mập mờ mang tính châm biếm ,tiếu lâm...
Chơng III Tính chất của d luận xà hội học và các vấn đề liên quan hội
1-Tính công chúng, công khai
Hệ thống truyền thông đại chúng có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc
hình thành và thể hiện d luận xà hội. Hệ thống thông tin đại chúng là phơng
tiện của các thiết chế xà hội nhằm bảo đảm phổ biến các thông tin trên quy
mô đại chúng đợc thực hiện bằng các hoạt động phát nhanh, truyền hình, các
hệ thống in ấn và phát hành sách báo. Chính C.Mac đà chỉ ra rằng: sản phẩm
của truyền thông là d luận xà hội. Đặc điểm của hệ thống truyền thông đại

chúng là các tin tức từ hệ thống này đợc chuyển biến đến công chúng một
cách nhanh chóng, đều đặn và trực tiếp. Nó vừa phải hớng tới các đối tợng
công chúng nói chung, vừa phải hớng tới các nhóm công chúng cụ thể.
2.Tính lan trun
TÝnh lan trun lµ mét tÝnh chÊt rÊt quan träng của d luận xà hội. Vì nếu
không có lan truyền thì một sự kiện, sự việc không thể trở thành d luận xà hội
đợc. Ví dụ nh sự kiện khủng bố tấn công trung tâm Thơng Mại Thế Giới ở nớc Mỹ ngày 11-9 lúc đầu, thông tin chỉ bó hẹp trong phạm vi khu vực thành
phố, nhng nhờ có phơng tiện thông tin đại chúng mà nó đà lan truyền khắp
thế giới ...Từ ví dụ cụ thể trên ta cã thĨ rót ra r»ng nhê cã tÝnh lan trun mµ
12


d luận xà hội đà đợc hình thành và cũng nhờ lan truyền mà thông tin đợc cập
nhật đến mọi ngời một cách nhanh hơn.
3-Tính lợi ích
D luận xà hội liên hệ chặt chẽ với quyền lợi của các cá nhân và các nhóm
xà hội.
D luận xà hội nhiều khi có sức mạnh to lớn, hơn cả pháp luật.
Ví dụ: Một ngời nào đó có tội lỗi, nếu chỉ bị phạt tiền và giam cầm, có khi
ngời ta không sợ bằng bị công bố tội trạng trên đài truyền thanh địa phơng họ
đang sống và thông báo cho gia đình, dòng họ của ngời đó đợc biết. Biểu dơng và tôn vinh đúng mức, kịp thời, đúng lúc các điển hình tiên tiến cũng có
tác dụng to lớn trong việc thóc ®Èy x· héi.
4.TÝnh biÕn ®ỉi
D ln x· héi cã thể chuyển hoá thành các hành động xà hội để thể hiện sự
đồng tình hay phản đối của các nhóm xà hội với cả hai mặt tích cực và tiêu
cực.
D luận xà hội cũng nh các hiện tuợng xà hội khác không ngừng phát triển
và biến đổi cùng với sự ph¸t triĨn cđa x· héi. TÝnh chÊt biƯn chøng cđa nó là
ở chỗ, cùng với sự thay đổi của các điều kiện và các yếu tố có ảnh hởng tới
sự hình thành của các d luận, chẳng hạn nh d luận của thiểu số ngày hôm qua

đến hôm nay nó trở thành d luận của đa số, thành d luận xà hội và ngợc lại.
Đây là một hình thức biểu hiện của trạng thái ý thức xà hội, nhng xét về khía
cạnh nhận thức, thì trong d luận xà hội luôn luôn có cái đúng, cái sai, có lẽ
phải và sự lầm lẫn. Vì quá trình nhận thức đợc phản ánh trong d luận xà hội
không hoàn toàn tuân theo các quy tắc nghiêm ngặt của nhận thức chân lý.
Hêghen cã lý khi «ng ta cho r»ng: trong d luËn xà hội có cả cái thật và cái
giả. Tính chất này cùng với sự thay đổi của các điều kiện và các yếu tố ảnh hởng đến sự hình thành, phát triển d luận xà hội tạo nên đặc điểm dễ thay đổi
của d luận xà hội và thể hiện tính luận chứng của d luận xà hội. Điều đó buộc
chúng ta phải phân tích toàn bộ chúng, có nghĩa là phải phân tích d luận xÃ
hội.

Chơng IV Chức năng của d luận xà hội học và các vấn đề liªn quan héi
13


D luận xà hội là một trong những biểu hiện sớm nhất của hình thái ý thức
xà hội. Trọng lịch sử loài ngời, d luận xà hội đóng vai trò điều hoà các mối
quan hệ xà hội ngay cả khi trong xà hội cha có sự phân hoá giai cấp.
Ph. Ăng-ghen nhận xét : trong xà hội công xà nguyên thuỷ, ngoài d luận
xà hội ra, xà hội nay không có một phơng tiện cỡng chế nào khác. J. Rutxô ,
nhà khai sáng pháp thế kỉ XVIII, rất coi trọng vai trò của d luận xà hội và ý
thức dân chúng, trong tác phẩm khế ớc xà hội, ông nhận định: các điều luật
của nhà nớc cần phải phù hợp với nguyện vọng và ý chí của nhân dân lao
động, Hê-ghen đà đa ra một quan niệm tơng đối rộng về d luận xà hội. Trong
công trình Triết học pháp qun, «ng xem xÐt d ln x· héi trong mèi quan
hệ với việc phân tích thể chế nhà nớc. Là ngời bảo thủ, bám chặt vào nền
quân chủ hùng mạnh, ông đà thể hiện sự đối lập giữa tâm t chÝnh trÞ qc
gia “ víi “ d ln x· hội của nhân dân, nhng t tởng của Hê-ghen gắn với sự
công nhận sức mạnh của trí tuệ tập thể cã ý nghÜa hÕt søc to lín, Hª-ghen chØ
ra r»ng, d luËn x· héi cã søc m¹nh trong mäi thêi đại, bởi nó mở ra cho con

ngời khả năng thổ lộ và bảo vệ ý kiến chủ quan của mình đối với cái chung.
Không chỉ dừng lại ở việc xem xét vai trò d luận xà hội, Hê- ghen còn xác
định cơ sở chủ yếu của việc hình thành d luận xà hội, đó là thảo luận. Ông
giải thích rằng, bằng con đờng thảo luận và trao đổi đà cho phép tách ra
những cáo chung có trong từng ý kiến riêng và nó làm tăng tỷ trọng hợp lý
của ý kiến đà đợc thảo luận.
Đánh giá hiệu quả của d luận xà hội cần xuất phát từ nhận thức đứng đắn
về vai trò tích cực của các yếu tố tâm lý, t tởng và vai trò của quần chúng
nhân dân trong đời sống xà hội. Trong các tác phẩm ý kiến báo chí và ý kiến
nhân dân , hệ t tëng §øc , D ln x· héi níc Anh, Ngn gốc của gia đình,
của sở hữu nhân dân và nhà nớc, C.Mác và nhiều lần khẳng định vai trò và vị
trí to lớn của d luận xà hội, C.Mác cho rằng, d luận xà hội là d luận của nhân
dân. ông viết : các đại biểu thờng xuyên kêu gọi sự ủng hộ của d luận nhân
dân và đem đến cho d luận nguồn phát ngôn ý kiến thật sự của mình. PH.
Ăng-ghen nhận định : Sự tiến bộ to lớn trong d luận xà hội là tiền đề của các
biến đổi xà hội. Nói về vai trò của d luận xà hội trong hoạt động quản lý,
V.Lênin chỉ rõ : chúng ta chỉ có thể quản lý đợc khi nào chúng ta thể hiện đợc những gì mà nhân dân ý thức.
Vai trò của d luận xà hội thể hiện ở chức năng sau:
chức năng đánh giá.
chức năng điều hoà .
14


chức năng kiểm soát.
chức năng giáo dục.
chức năng t vấn.
1- Chức năng điều hoà
Chức năng điều hoà thể hiện ở chỗ d luận xà hội góp phần sắp xếp, điều
chỉnh lại các quan hệ xà hội cho đúng mục đích và chuẩn mực, trên cơ sở
phán xét, đánh giá các sự kiện, hiện tợng, d luận xà hội nêu ra các chuẩn

mực, chỉ ra những việc nên làm, những việc nên né tránh, hoặc điều chỉnh
hành vi, cách c sử của mọi ngời. Nó phát huy làm cho các phong tục cũng nh
các truyền thống tốt đẹp trong quá khứ, tác dụng trong xà hội hiện tại. Đặc
biệt, khi xảy ra những biến cố xà hội lớn , đụng chạm trực tiếp đến lợi ích
cộng đồng( nh các phong trào cách mạng, chiến tranh), d luận xà hội thờng
hình thành nhanh chóng, rộng rÃi và có sức mạnh lớn, chí hớng hoạt động
cho quần chúng , cổ vũ những hành động phù hợp với lợi ích chung, lên án
những hành động không phù hợp. Trong cuộc sống, những d luận xà hội của
giai cấp tiên tiến thờng có vai trò đặc biệt quan trọng góp phần thúc đẩy phát
triển xà hội
2.Chức năng đánh giá.
D luận xà hội đánh giá hành vi xà hội, các chuẩn mực xà hội, các quá trình
xà hội, cụ thể là d luận xà hội đánh giá các hành vi đó đúng hay sai, tốt hay
xấu. Những chuẩn mực xà hội mà d luận xà hội dựa vào để đánh giá có thể là
những điều luật, hoặc là chuẩn mực chung của đông đảo công chúng trong xÃ
hội. Sự đánh giá này thờng kh¸c nhau trong c¸c nhãm x· héi kh¸c nhau ,
cịng nh trong các khoảng thời gian khác nhau.
3-chức năng giáo dục
Bên cạnh chức năng điều hoà là chức năng giáo dục.D luận xà hội khi đÃ
hình thành nó thờng tác ®éng vµo ý thøc con ngêi nghÜa lµ chi phèi ý thức cá
nhân, nên cần phải điều chỉnh cho phù hợp với ý thúc chung của cộng
đồng.Vì đa số ngời trong cộng đồng đều quan tâm đến ý thức d luận xà hội,
có sự đánh giá hành vi của mình, có khuynh hớng giữ gìn, bảo vệ cái đúng,
sửa chữa những sai sót, đáp ứng đợc yêu cầu của d luận xà hội đối với nhân
dân và cộng đồng ngời.
15


4-Chức năng kiểm soát.
D luận xà hội còn có chức năng kiểm soát thông qua sự phán xét, đánh giá,

giám sát hoạt động của các tổ chức xà hội, các cơ quan nhà nớc có phù hợp
với các lợi ích xà hội hay không. D luận xà hội buộc cá nhân và các nhóm xÃ
hội phải tuân thủ những chuẩn mực mà nó dựa vào để đánh giá và phán xét.
Tuy nhiên, sự kiểm soát này đợc thực hiện chủ yếu thông qua các nhóm mà
cá nhân là thành viên trong nhóm đó.

5.Chức năng t vấn.
D luận xà hội có chức năng t vấn. Thông qua nội dung của mình, d luận xÃ
hội đa ra những kiến nghị, giải pháp cho những vấn đề mà d luận xà hội quan
tâm, giúp cho cơ quan nhà nớc giải quyết những vấn ®Ị quan träng cđa x·
héi. ThÝ dơ cã thĨ lµ sự khuyên bảo, hoặc chỉ là phơng hớng chung hoặc cách
thức cụ thể để giải quyết vấn đề. Trong mỗi néi dung cđa d ln x· héi bao
giê cịng chøa đựng năm chức năng. Tuy nhiên trong từng trờng hợp cụ thể,
cần phân tích và làm sáng tỏ các chức năng cơ bản của nó. Tóm lại xà hội
càng phát triển, trình độ phát triển của quần chúng càng cao, dân chủ càng
mở rộng thì sức mạnh cử d luận xà hội càng lớn.

Phần ba
Tổ chức nghiên cứu và ý nghĩa của d luận xà hội học và các vấn đề liên quan hội
Chơng I - Tổ Chức nghiên cứu d luận xà hội học và các vấn đề liên quan hội
1-Nghiên cứu tác động của phơng tiện thông tin đại chúng đến sự hình
thành d luận xà hội.
Trong điều kiện hiện nay sự hình thành d luân xà hội không tách rời hoạt
động của phông tiện thông tin đai chúng và ngợc lại, các phơng tiện thông tin
đại chúng cũng phản ánh d luận xà hội rộng rÃi đối với các vấn đề của đất nớc.
Nghiên cứu xà hội học về d luận xà hội phải làm rõ khuynh hớng nhu cầu
thông tin của quần chúng nhân dân.ở nớc ta báo đài vừa là cơ quan ngôn
luận của tổ chức chính trị xà hội vừa là diễn đàn của quần chúng nhân
dân.Thông qua các báo các tầng lớp nhân dân bày tỏ quan diểm ,ý kiến, thái
16

độ nguyện vọng của mình đối với chủ trơng chính sách của đảng và nhà nớc,
đối với sự kiện kinh tế quan trọng của đất nức và trên thế giới.Vì vậy các phơng tiện thông tin đại chúng là nơi thể hiện d luận của các tầng lớp nhân dân
đối vói vấn đề bức xúc của xà hội.Có những vấn đề thu hút sự tham gia đông
dảo của quần chúng nhân dân trong thời gian dài.Có những vấn đề chỉ sự thu
hút của nhóm xà hội này nhng lại không thu hót sù chó ý cđa nhãm x· héi
kh¸c. Cã những tờ báo, tạp chí đợc đông đảo quần chúng nhân dân tham gia
đón đọc nhng ngợc lại cũng có những tờ báo lại không đợc sự chú ý của đông
đảo quần chúng.
2-Nghiên cứu d luận xà hội thông qua công tác thực hiện của các cơ
quan đảng nhà nớc và tổ chức xà hội
a- thông tin trong nội bộ đảng:Đây là nguồn thông tin quan trọng đợc thu
thập thông qua các cơ quan cáp uỷ là đáng tin cậy,đồng thời lơi đây cũng trực
tiếp phát những thông tin có tác động trực tiếp tới đời sống của nhân dân về
mọi mặt trong xà hôi. Nh :Hội nghị của đảng ,các báo cáo của đảng tới các tổ
chức đảng ở địa phơng, huyện ,uỷ ,các sở, kiểm tra cập nhật thông tin, nói
chuyện gặp gỡ giữa lÃnh đạo đối với quần chúng nhân dân...
b-Thông tin của các ngành các đoàn thể của cơ quan kinh tế, xà hội: các
đoàn thể thờng xuyên tiếp xúc với quần chúng, thờng xuyên lắm bắt đợc
thông tin về d luận thuộc đối tợng phụ trách của mình.

3-Nghiên cứu d luận xà hội bằng phơng pháp nghiên cứu xà hội học
a-Phỏng vấn:Là việc hỏi miệng của ngời nghiên cứu đối với những ngời đợc tìm hiểu. Bằng cách này, ngời đợc hỏi dễ dàng bày tỏ nhng ý nghĩ cảm
xúc của mình hơn là sử dụng phiếu điều tra. Ngời nghiên cứu có thể dùng các
câu hổi một cách linh hoạt tuỳ theo tình huống của phỏng vấn. Một vấn đề
quan trọng có ảnh hởng đến kết quả của cuộc phỏngvấn là sự tin cậy của ngời
đợc phỏng vấn đối với ngời đi phỏng vấn, do đó cần làm tốt lựa chọn ngời
cần phỏngvấn hứơng dẫn thái độ và cách làm việc cho họ.
b-Điều tra theo phiếu Anket: Là phơng pháp sử dụng các phiếu điều tra ghi

vào một bảng các câu hỏi gửi đến cho ngời đợc nghiên cứu, ngời đợc nghiên
cứu trả lời theo sù híng dÉn cđa phiÕu ®iỊu tra.Thêng ngêi ta dùng phơng
pháp này đi tìm hiểu về d luận xà hội vì nó có thể tìm hiểu đợc một số lựơng
thôngtin rất lớn với chi phí không lớn trong khoảng thời gan ngắn.Ưu điểm
17


của phơng pháp này là ở có tính mục đích tính linh hoạt, khả năng thu đợc cứ
liệu theo một mẫu chọn nhật định. Nhợc điểm của nó chải qua tính chất
nhiều giai đoạn không thể sửa chữa những sai sót trong quá trình nghiên
cứu .Ví dụ:Sự cẩu thả của mét hay hai ngêi lËp b¶n Anket cã thĨ ¶nh hởng
đáng kể đến d luận xà hội. Những sai sót có liên quan đến việc lựa chọn mẫu
cũng cần chú ý đến tính chất của việc phát hiện trong khi trng cầu ý kiến
phát biểu ý kiến tại hội nghị trớc các tập thể v.v.. là một việc nhng trả lời
những câu hỏi trong bản hớng dẫn của Anket lại là việc khác không nên tuyệt
đối hoá việc diều tra theo phiéu Anket xem nh một phơng pháp vạn năng để
nghiên cứu d luận xà hội. Việc nghiên cứu tâm t của quần chúng một cách
khoa học thực sự chỉ có thể đảm bảo một cách tổng hợp các phơng pháp đÃ
nêu trên.
c-Vấn đề sử dụng các kết quả điểu tra ngiên cứu d luận xà hội.
Việc nghiên cứu tìm hiĨu d ln x· héi ph¶i phơc vơ thiÕt thùc cho công tác
quản lý lÃnh đạo xà hội. Kết quả điều tra phải sử dụng hiệu quả mới có tác
dụng đến quá trình mở rộng công khai, phát huy tính tích cực đến cán bộ
đảng và quần chúng nhân dân tham gia công tác quản lý xà hội, quản lý nhà
nớc tuỳ theo chủ đề nghiên cứu tình hình cụ thể trong thời gian đó.Cần cân
nhắc điều tra công bố tính phổ dụng của kết quả diều tra.
Chơng II ý nghÜa cđa viƯc nghiªn cøu d ln x· héi häc và các vấn đề liên quan hội
việc ngiên cứu d luận xà hội có ý nghĩa sau:
1-Phát huy quyền làm chđ cđa d©n chđ nh©n d©n më réng d©n chđ xÃ
hội chủ nghĩa

Cách mạng là sự ngiệp của quần chúng.Công cuộc xây dựng xà hội chủ
nghĩa nói chung và đổi mới nói riêng là kết quả trí tệu và công sức của nhân
dân dới sự lÃnh đạo của đảng, của chế độ xà hội chủ nghĩa là sự gắn bó máu
thịt với nhân dân, khơi dậy tiềm năng sáng tạo của nhân dân.vì thế các tổ
chức của Đảng và cơ quan nhà nớc cần tạo điều kiện dễ dàng để mọi công
dân có đợc các thông tin cần thiết kịp thời và chính xác đợc tự do bày tỏ và
phát biểu ý kiến, quan điểm của mình đối với các vấn đề có quan hệ tới lợi
ích của họ, đựơc tham gia vào các quyết định quan trọng của đất nớc.
tổ chức ngiên cứu d luận một cách nghiêm túc chính là phơng tiên mạnh
mẽ để nhân dân thực hiện quyền làm chủ và tham gia tích cực đối với hoạt
động của đất nớc.
2-tăng cờng mối liên hệ giữa Đảng và quần chúng.
18


Với tinh thần Lấy dân làm gốc,các tổ chức đảng và cơ quan nhà nớc phải
lắng nghe ý kiến của quần chúng, thờng xuyên phân tích cấc d luận đối với
tầng lớp nhân dân để lắm bắt kịp thời tâm trạng , nguyện vọng của họ.Trong
sự nghệp đổi mới và xây dựng chủ ngià xà hội chúng ta phải giải quyết hàng
loạt các vấn đề d luận xà hội thực tiễn kể cả xây dựng một quan diểm chủ
nghĩa xà hội và con đờng đi lên chủ nghĩa xà hội trong hoàn cảnh của nớc
ta .Những việc trên đòi hỏi phải có sự gắn bó mật thiết giữa đảng và quần
chúng .Đồng thời thông qua d luận nhân dân cững bày tỏ ý chí yêu cầu của
mình đối với các tổ chức đảng và cơ quan nhà nớc.Do đó nghiên cứu d luận
xà hội góp phần khắc phục các chủ quan duy ý chí và nguy cơ quan liêu xa
rời các tổ chức Đảng và cơ quan nhà nớc.
3-Góp phần hoàn thiện công tác lÃnh đạo và công tác quản lý xà hội trên cơ
sở khoa học.
Nghiên cứu d luận xà hội sẽ cho ta những thông tin về các mặt hoạt động
của cơ quan Đảng và nhà nứoc nhân dân đà nhận thức và thực hiện các nghị

quyết, chủ trơng chinh sách của Đảng, thực hiện các kế hoạch phát triển kinh
tế xà hội nh thế nào? Thái độ của họ đối với các tổ chức của Đảng và cơ quan
nhà nớc và các tổ chức xà hội ra sao? họ có nhận xét gì đối với cán bộ Đảng
viên mà họ quan tâmvà yêu cầu giải quyết nhữngvấn đề gì?Những thông tin
này là một trong những căn cứ quan trọng của Đảng và nhà nớc kiểm tra
công tác của mình và những chủ trơng quyết đinh cần thiết sát với thực tế.
Trong xà hội hiện đại việc tìm hiểu và nghiên cứu d luận xà hội trở thành
một vấn đề quan trọng trong công tác và quản lý xà hội đợc dựa trên cơ sỏ
khoa học.
Công tác t tëng cã mèi liªn hƯ kiªn quan mËt thiÕt víi d luận xà hội
đặc biệt là công tác tuyên truyền cổ động phải thờng xuyên tìm hiểu tâm t
nguyện vọng thái độ của tầng lớp nhân dân đối với mỗi chủ trơng chính sách
cảu Đảng.Nhà nớc, đối với mỗi sự kiện chính trị. Nghiên cứu d luận xà hội sẽ
giúp ta có những căn cứ khách quan để đánh giá chất lợng hiệu quả của công
tác tuyên truyền cũng nh tính đúng đắn của chủ trơng, chính sách của Đảng,
nhà nớc đến đợc quần chúng đông đảo, hớng dẫn họ tham gia tích cực vào sự
nghiệp xây dựng và đổi mới thắng lợi của chủ nghĩa xà hội.

Kết luận
19


XÃ hội học đang là một công cụ hữu ích cho sù nghiƯp ®ỉi míi hiƯn nay
cđa chóng ta. Chun đổi từ một cơ chế kế hoạch hoá tập trung và bao cấp
sang cơ chế thị trờng của một nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần sẽ dẫn
đến những biến đổi lớn lao trong xà hội. Vì vậy có một nhu cầu bức xúc cần
phải tìm hiểu và tiếp thu những công cụ nghiên cứu mới để nhận diện và lý
giải các hiện tợng xà hội mới nảy sinh cũng nh phân tích d luận xà hội để
làm sáng tỏ một hiện tợng thuộc lĩnh vực đời sống tinh thần của xà hội, thể
hiện tâm trạng của xà hội, một hình thức biểu hiện của trạng thái ý thức xÃ

hội. Đây là một trạng thái toàn vẹn, bao quát về nội dung, cả về mặt trí tuệ,
cảm xúc và cả mặt ý trí của ý thức xà hội. Nó không chỉ thể hiện một mặt
riêng rẽ nào đó của ý thức xà hội nh triết học, đạo đức học, ý thức chính trị
mà còn là sự thể hiện một cách tổng hợp của ý thức xà hội góp phần hình
thành và nâng cao năng lực quản lý xà hội. Xà hội học là môn khoa học xÃ
hội đáp ứng tốt các nhu cầu đó.
Đánh giá về tầm quan trọng cđa x· héi häc, Berger ®· tõng nãi:
“ Søc qun rũ của xà hội học là ở chỗ cách giải thích vấn đề của nó khiến
chúng ta có thể nhìn thế giới mà chúng ta đà và đang sống suốt cả cuộc đời
mình dới một ánh sáng mới... Có thể nói rằng sự thông thái trớc tiên của xÃ
hội học là mọi thứ không phải nh chúng có vẻ là .

Tài liệu tham khảo
**----*-*----**
1. XÃ hội học đại cơng
Bộ giáo dục và đào tạo Viện Đại học Mở Hà Nội
Tác giả: GS. Phạm Tất Dong, PGS. Nguyễn Anh Huy, PGS. Đỗ Nguyên Phơng.
2. Một số vấn đề cơ bản trong XÃ hội học.
Viện Đại học Mở Hà Nội.
Tác giả: GS. Đoàn Văn Đức.
4. XÃ hội học
Nhà xuất bản quốc gia Hà Nội
Tác giả: GS. Phạm Tất Dong, GS. Lê Ngọc Hng.
5. Thông tin những vấn đề lý luận - Sè 17/1997
20