Giáo án Ngữ văn 12: Chiêc thuyền ngoài xa

Người giảng: Đỗ Thị Việt Chinh
Ngày soạn: 02/03/2016
Ngày giảng:
Tiết 99 + 100

CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA
Nguyễn Minh Châu
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức
- Cảm nhận được suy nghĩ của người nghệ sĩ nhiếp ảnh khi phát hiện ra cái mâu
thuẫn éo le trong nghề nghiệp của mình; từ đó thấy rõ mỗi người, nhất là người
nghệ sĩ không thể giản đơn và sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người mà
phải nhìn nhận một cách đa diện, nhiều chiều. Thấy rõ mối quan hệ giữa nghệ thuật
và cuộc sống.
- Hiểu được những nét đặc sắc về nghệ thuật: kết cấu độc đáo, cách triển khai cốt
truyện sáng tạo, khắc hoạ nhân vật khá sắc sảo của một cây bút bản lĩnh và tài hoa.
2. Kỹ năng
- Đọc – hiểu truyện ngắn hiện đại.
- Phân tích tình huống truyện, phân tích tác phẩm để thấy được giá trị của nó.
3. Thái độ
- Ý thức đúng đắn mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời, giữa các mặt trong
cuộc sống.
- Nhìn nhận cuộc sống một cách khách quan, đúng đắn.
4. Năng lực: Năng lực tự học, giải quyết vấn đề, nghiên cứu, phân tích ngôn ngữ...
1


II. CHUẨN BỊ BÀI HỌC
1. Phương tiện
- Giáo viên: SGK, SGV, giáo án, tài liệu tham khảo,...
- Học sinh: SGK, vở soạn, vở ghi,...

2. Phương pháp: gợi tìm, đàm thoại, diễn giảng...
3. Hình thức: theo lớp, theo nhóm và cá nhân.
III. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC
1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
- Mục đích: Thu hút sự tập trung, tư duy, nhận thức, gợi hứng thú, chuẩn bị tâm
thế; huy động kiến thức liên quan làm hành trang để tiếp nhận kiến thức mới.
- Phương pháp: Trực quan, trải nghiệm.
- Thời gian: 5 phút
Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

GV tổ chức cho HS chơi trò chơi ghép
tranh. GV chia lớp làm 2 nhóm và phát
các mảnh ghép của bức tranh cho từng
nhóm. Yêu cầu các thành viên trong
nhóm ghép nhanh trong thời gian 3
phút.
GV nhận xét về sản phẩm của hai nhóm.
GV: Em hãy cho biết, bức tranh trên nói
về điều gì?
HS: Bức tranh 1 là bức tranh thiên nhiên
trên biển, bức tranh 2 là bức tranh về
cảnh bạo lực gia đình.
GV: Em có cảm nhận gì về hai bức
tranh?
HS: Em thấy bức tranh 1 rất đẹp, gợi sự

- Hình ảnh một bức tranh về phong cảnh
thiên nhiên rất đẹp, rất thơ mộng, đó là

bức tranh một chiếc thuyền ngoài xa mờ
ảo trong màu sương khói buổi bình
minh.
- Bức tranh về cảnh bạo lực gia đình đầy
đau xót.

2


êm ả, yên bình. Bức tranh 2 là cảnh bạo
lực rất dã man. Em không thích nó bởi
nó gợi về một cuộc sống không mấy tốt
đẹp và con người phải sống trong khổ
đau.
GV: Em có mong muốn gì sau khi xem
hai bức tranh này?
HS: Cuộc sống thì muôn màu, muôn vẻ.
Tuy nhiên, sau khi xem xong 2 bức
tranh em vẫn mong muốn cuộc sống của
con người sẽ luôn yên bình, tươi đẹp
như bức tranh số 1 chứ không đau khổ,
bạo lực như cuộc sống trong bức tranh
số 2.
GV: Đây cũng chính là điều mà Nguyễn
Minh Châu trăn trở trong truyện ngắn
“Chiếc thuyền ngoài xa”. Và tiết học
hôm nay, cô và các em sẽ cùng nhau đi
khám phá tác phẩm để xem chúng ta
đón nhận được thông điệp nghệ thuật gì
từ nhà văn.

2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
- Mục đích:
+ Giúp HS nắm được những kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm. Thấy được
những vấn đề về đạo đức, cuộc sống giai đoạn sau chiến tranh. Hiểu được cuộc
sống cơ cực của người dân vùng biển khi bị gánh nặng mưu sinh đè nén.
+ Hiểu được mối quan hệ giữa nghệ thuật - cuộc sống. Nghệ thuật chân chính
không được xa rời hiện thực mà phải phản ánh được hiện thực.
+ Thấy được tài năng của ngòi bút Nguyễn Minh Châu với nghệ thuật xây dựng
tình huống truyện độc đáo, nghệ thuật khắc họa tính cách nhân vật,…
- Phương pháp: Truyền đạt trực tiếp, đàm thoại, dạy học theo nhóm, nêu và giải
quyết vấn đề.
3


- Thời gian: 25 phút
Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

GV chiếc video ngắn giới thiệu về tác
giả Nguyễn Minh Châu (2 phút).
GV: Chúng ta vừa xem một video clip
ngắn giới thiệu về tác giả Nguyễn Minh
Châu, cùng với sự chuẩn bị bài ở nhà,
mời một bạn hãy đứng lên nêu những
nét chính về cuộc đời, sự nghiệp của tác
giả Nguyễn Minh Châu?
HS suy nghĩ và trả lời.
GV: Mời một học sinh nhận xét, bổ
sung.

Hs nhận xét và bổ sung.
GV chốt kiến thức.
GV bình: Từ sau 1975, đặc biệt là
những năm 80 Nguyễn Minh Châu được
xem là nhà văn mở đường cho văn học
thời thời kỳ đổi mới, tác phẩm ở giai
đoạn này đã mang cảm hứng hoàn toàn
khác so với gia đoạn trước. Đó là cảm
hứng thế sự.
Những sáng tác giai đoạn này thực sự là
những tìm tòi mới, với cái nhìn mới về
hiện thực cuộc sống và con người, khiến
ông trở thành một trong “những người
mở đường tinh anh và tài năng” của
công cuộc đổi mới văn học.

I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
* Cuộc đời
- Nguyễn Minh Châu (1930 – 1989).
- Quê: xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh
Lưu, tỉnh Nghệ An.
- Gia đình: sinh ra trong một gia đình
nông dân khá giả
- Con người: là một người rụt rè, nhút
nhát
* Sự nghiệp
- Trước 1975:
+ Nguyễn Minh Châu là ngòi bút sử thi
có thiên hướng trữ tình lãng mạn.

+ Tác phẩm tiêu biểu: Cửa sông (1967)
Mảnh trăng cuối rừng (1970), Dấu
chân người lính (1972), …
- Sau 1975:
+ Ông chuyển hẳn sang cảm hứng thế sự
với những vấn đề đạo dức và triết lý
nhân sinh.
+ Tác phẩm tiêu biểu: Người đàn bà
trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến
quê (1985), Chiếc thuyền ngoài xa
(1987) …
- Phong cách: đậm chất tự sự triết lý và
chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời.
=> Là cây bút tiên phong của văn học
Việt Nam thời kỳ đổi mới. Ông “thuộc
Gv: Em hãy nêu hoàn cảnh sáng tác và trong số những người mở đường tinh
xuất xứ của tác phẩm?
anh và tài năng nhất của văn học ta hiện
4


Hs suy nghĩ và trả lời.
GV: Truyện ngắn lúc đầu được in trong
tập Bến quê (1985), sau được nhà văn
lấy làm tên chung cho một tuyển tập
truyện ngắn (in năm 1987).
GV bình: Cuộc kháng chiến chống Mỹ
cứu nước đã kết thúc. Đất nước thống
nhất trong nền độc lập, hòa bình. Cuộc
sống với “muôn mặt đời thường” đã trở

lại sau chiến tranh. Nhiều vấn đề của
đời sống văn hóa nhân sinh mà trước
đây do hoàn cảnh chiến tranh chưa được
chú ý, nay được đặt ra.

nay” (Nguyên Ngọc).
2. Tác phẩm
- Xuất xứ: In trong tập truyện cùng tên
(1987).
- Hoàn cảnh sáng tác: (1983) Truyện ra
đời trong hoàn cảnh đất nước ta đang
dần đổi mới, cuộc sống kinh tế có nhiều
mặt trái, nhiều tồn tại khiến người ta
phải băn khoăn.

GV: Tác phẩm thể hiện dòng cảm xúc
thay đổi liên tục của nghệ sỹ Phùng từ
khi phát hiện này đến phát hiện khác. Vì
vậy giọng đọc phải thay đổi theo cảm
xúc từng thời điểm. Khi chụp được bức
cảnh “đắt trời cho”, giọng đọc hân hoan,
vui sướng với sự lâng lâng của tâm hồn.
Khi chiếc thuyền tới gần, giọng đọc thể
hiện sự kinh ngạc, bất ngờ. Và sau khi
nghe câu chuyện của người đàn bà chài
giọng đọc lắng xuống thể hiện sự trầm
ngâm, suy nghĩ về cuộc đời.
* Hoạt động nhóm: Gv các sự kiện đã
bị đảo lộn, rồi yêu cầu HS sắp xếp lại :
1. Phùng và Đẩu nhận thức được

nhiều điều
2. Nghệ sỹ Phùng đến vùng biển
miền Trung để chụp ảnh cho bộ
lịch năm sau
3. Phùng ra tay can thiệp
4. Phùng chụp được “cảnh đắt trời

II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc – hiểu khái quát
a. Đọc – chú thích
* Hướng dẫn cách đọc
* Giải thích từ khó
- Pa-ti-ca: Máy ảnh hiệu Pa-ti-ca
- Phá: Vùng biển ăn sâu vào đất liền
- Mủng: Thuyền thúng
- Sắp: Lũ, bầy, đàn (ý chỉ nhiều người)
- Bả: Sợi đan lưới

* Tóm tắt
Thứ tự đúng: 2 – 4 – 6 – 3 – 7 – 1 – 5

5


cho”
5. Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch:
“chiếc thuyền ngoài xa”
6. Phát hiện cảnh bạo lực gia đình
7. Người đàn bà từ chối giúp đỡ và
kể về cuộc đời mình

Gv nhận xét.
Gv: Mời một bạn đứng lên tóm tắt lại
tác phẩm.
GV: Theo em, tác phẩm có bố cục gồm
mấy phần? Nội dung chính của từng
phần?

b. Bố cục, nhan đề
* Bố cục
- Hai phần:
+ Phần 1: Từ đầu đến “…chiếc thuyền
lưới vó đã biến mất” =>Hai phát hiện
của người nghệ sỹ Phùng
+ Phần 2: Tiếp đến “…chống chọi với
song gió giữa phá” => Câu chuyện của
người đàn bà hàng chài ở toàn án huyện.
+ Phần 3: Phần còn lại => Tấm ánh
được chọn trong bộ lịch năm ấy.

GV: Nhan đề “Chiếc thuyền ngoài xa”
gợi cho em những suy nghĩ gì?
Hs suy nghĩ và trả lời.
GV bình: Hình ảnh chiếc thuyền ngoài
xa đại diện cho cái đẹp của thiên nhiên,
cuộc sống. Đồng thời, chiếc thuyền
ngoài khơi xa lênh đênh trên sóng nước,
nhỏ bé trước biển rộng, trời cao còn gợi
đến một cuộc sống bấp bênh, trôi nổi
của kiếp người lao động. Và để từ đó, ta
thấy, nó cũng chính là một biểu tượng

về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc
sống.

* Ý nghĩa nhan đề: “Chiếc thuyền ngoài
xa”
+ Hình ảnh biểu tượng cho thiên nhiên
và cuộc sống lao động vùng biển.
+ Gợi về một cuộc sống bấp bênh, trôi
6


GV: Em hãy nêu tình huống truyện
trong tác phẩm?
HS phát hiện:
GV bình: Nguyễn Minh Châu đã thực
sự đặt người đọc trước một tình huống
đầy vấn đề: một người đàn ông vũ phu,
tàn nhẫn đến mức như không còn nhân
tính; một người đàn bà cam chịu đến
mức như mù quáng, vô cảm và một đứa
bé với sức phản kháng dữ dội đến mức
như những hành động bản năng. Tình
huống diễn ra bất ngờ và kì lạ đến mức
trong mấy phút đầu người nghệ sĩ nhiếp
ảnh chỉ biết “há mồm ra mà nhìn”. Từ
tình huống ấy, ngòi bút “thâm trầm,
buồn lắng, yêu thương nhưng dữ dội ”
của Nguyễn Minh Châu đã tài tình hé
mở cho ta đi vào cuộc sống đời thường
với bao đa sự, đa đoan của nó. Có thể

xem đây là tình huống nhận thức. Bởi
dường như càng đi sâu vào tình huống
càng cho ta ngộ ra, bừng tỉnh ra nhiều
điều, những điều không tuyệt bích như
một bức tranh sơn mài mù sương mà
ngược lại; đầy chất muối, đầy sự mặn
chát của cõi bụi trần.

nổi.
+ Biểu tượng về mối quan hệ giữa nghệ
thuật và đời sống.

2. Đọc - hiểu chi tiết
a. Tình huống truyện
- Nguyễn Minh Châu đã đưa đến cho ta
tình huống truyện đầy bất ngờ:
Trong chuyến đi về miền biển, nghệ sỹ
Phùng đã chụp được một cảnh “đắt trời
cho”, nhưng đằng sau cái khung cảnh
hài hòa đến toàn bích kia, trong cái cảnh
mờ sương đầy thơ mộng kia lại dần dần
hiện lên một sự thực trần trụi đầy trớ
trêu khi chiếc thuyền vào gần bờ, đó là
cảnh người chồng ra sức đánh vợ, cảnh
đứa con đánh trả bố để bảo vệ mẹ.
=> Tình huống truyện độc đáo, chứa
đựng những suy ngẫm, phát hiện sâu sắc
của nhà văn về cách để nhìn nhận, cuộc
sống và về mối quan hệ giữa nghệ thuật
Gv: Hai phát hiện của nghệ sỹ Phùng đó với hiện thực, người nghệ sĩ với cuộc

là gì?
đời:
Hs phát hiện và trả lời:
+ Cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều
Gv: Theo em, nghệ sỹ Phùng đã phát mà chứa đựng nhiều nghịch lý.
hiện ra được cảnh tượng gì? Cảnh tượng + Nghệ thuật chân chính không bao giờ
ấy được miêu tả như thế nào?
rời xa cuộc sống.
Hs phát hiện và trả lời:
Gv: Nghệ sỹ Phùng gọi đó là “cảnh đắt
7


trời cho”. Em hiểu như thế nào?
Hs suy nghĩ và lý giải: Có thể hiểu “một
cảnh đắt trời cho” ở đây là một cảnh
tượng tuyệt đẹp, một “bức họa” diệu kỳ
mà thiên nhiên, cuộc sống đã ban tặng
cho con người. Nó là một “sản phẩm”
quý hiếm mà trong đời người nghệ sĩ
không phải khi nào cũng “chộp” được.
Gv: Trước cảnh đẹp ấy, tâm trạng của
nghệ sỹ Phùng như thế nào?
HS phát hiện:

b. Hai phát hiện của nghệ sỹ Phùng
* Bức tranh thiên nhiên
- Vẻ đẹp của chiếc thuyền lưới vó ngoài
biển xa
+ Như tranh mực tàu của một danh họa

thời cổ.
+ In một nét mơ hồ vào bầu sương mù
màu trắng pha hồng.
+ Toàn bộ hung cảnh, từ đường nét đến
ánh sáng đều hài hòa.
+ Vẻ đẹp đơn giản và toàn bích.
=> Bức tranh thiên nhiên toàn mỹ, kiệt
tác mà thiên nhiên ban tặng cho con
người, cho cuộc sống, nó mang vẻ đẹp
vừa cổ điển, vừa lãng mạn
=> Biểu tượng của nghệ thuật

GV: Có thể thấy, vẻ đẹp toàn thiện, toàn
mỹ của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa
trong cảnh bình minh mờ ảo đã khiến
Phùng choáng ngợp, vui sướng và xúc
động đến nghẹn ngào. Tâm hồn người
nghệ sỹ đã rung động thật sự và một
cảm xúc thẩm mỹ đang dấy lên trong
lòng anh.
GV: Không những thế, trong lúc cảm
nhận vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên
ấy Phùng còn phát hiện ra bản thân cái
đẹp là đạo đức. Tại sao lại như vậy?
Hs suy nghĩ và lý giải:
GV bình: Quan niệm “cái đẹp là đạo
đức” với chức năng gột rửa, thanh lọc
tâm hôn con người ta cũng thấy ở rất
nhiều nhà văn hiện đại khác, như trong
“Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân ta

thấy, nét chữ của Huấn Cao đã cải hóa
được tâm hồn viên quản ngục để rồi tạo
nên một “cảnh tượng xưa này chưa
từng có”. Hay Thạch Lam từng nói:
“Văn chương không phải là cách đem

- Cảm xúc của nghệ sỹ Phùng:
+ Bối rối
+ Trái tim bóp thắt lại
+ Tâm hồn trong ngần
+ Hạnh phúc tràn ngập tâm hồn
=> Phùng choáng ngợp, vui sướng, xúc
động.

=> Phùng phát hiện ra cái “chân”, cái
“thiện” của cuộc đời. Cái đẹp đã có tác
dụng thanh lọc tâm hồn con người. Và
với tác dụng ấy, cái đẹp chính là “đạo
đức”.
8


đến cho người đọc sự thoát ly hay sự
quên, trái lại văn chương là một thứ khí
giới thanh cao mà đắ lực mà chúng ta
có để vừa tố cáo, thay đổi thế giới giả
dối, tàn ác vừa làm cho lòng người
thêm trong sáng và phong phú hơn”.
Như vậy, có thể thấy cái đẹp có tác động
kỳ diệu đến tâm hồn con người.

Gv: Qua đây, em thấy Phùng là người
như thế nào?
Hs suy nghĩ và lý giải:
Gv: Tuy nhiên, khi đang bay bổng trong
những cảm xúc thẩm mỹ, đang tận
tưỡng những khoảnh khắc trong ngần
của tâm hồn thì người nghệ sỹ đang
kinh ngạc phát hiện ra điều gì?
Hs phát hiện và lý giải: Bước ra từ chiếc
thuyền ngư phủ đẹp như mơ là mộ
người đàn bà xí, mệt mỏi và người đàn
ông to lớn, dữ dằn: một cảnh tượng bạo
lực gia đình vô cùng tàn nhẫn.
GV: Vậy chân dung của những con
người trong cảnh bạo lực ấy hiện ra như
thế nào? Để giải quyết phần này, cô sẽ
chia lớp làm 3 nhóm.
* Hoạt động nhóm:
Nhóm 1: Chân dung người đàn ông
trong bức tranh nghịch lý mà Phùng
phát hiện ra được khắc họa như thế nào?
Gv: Hình ảnh người đàn ông được miêu
tả như thế nào?
Hs phát hiện và lý giải:
Gv: Người đàn ông hiện lên như thế nào
qua các chi tiết miêu tả ấy?

=> Người nghệ sỹ yêu cái đẹp, rung
động trước cái đẹp và là người có tâm
huyết với nghề.

* Bức tranh cuộc sống

9


Hs suy nghĩ và lý giải:
Gv: Thái độ và hành động của người
đàn ông ra sao?
Người đàn ông
Hs phát hiện và lý giải:
- Ngoại hình:
+ Tấm lưng rộng và cong
+ Tóc tổ quạ
+ Đi chân chữ bát
Gv: Người đàn ông vùng biển ấy hiện + Lông mày cháy nắng, con mắt độc dữ
lên với cái vẻ khắc khổ, cực nhọc, với => Ngoại hình cằn cỗi, đầy vẻ cực nhọc,
sự hụng bạo, dữ tợn như một con hổ dữ. khắc khổ và có phần hung tợn, dữ dằn.
Phải chăng, gió sương nơi biển cả đã - Thái độ, hành động:
khiến con người ấy héo hon như vậy. + Hùng hổ, mặt đỏ gay
Phải chăng, chính áp lực cuộc sống đã + Dùng thắt lung quật tới tấp vào người
khiến lão trở nên tàn bạo như thế.
đàn bà
+ Răng nghiến ken két
Nhóm 2: Chân dung người đàn bà hiện + Nguyền rủa với giọng rên rỉ, đau đớn
lên như thế nào?
=> Hung dữ, tàn bạo
Hs phát hiện và lý giải:
=> Người chồng vũ phu, tàn bạo, hung
dữ, thẳng tay đánh đập vợ không chút
xót thương.

Người đàn bà:
- Ngoại hình:
+ Trạc ngoài bốn mươi, cao lớn, thô
kệch, mặt rỗ
+ Khuôn mặt mệt mỏi, tái ngắt
+ Áo bạc phếch, rách rưới, nửa thân
Nhóm 3: Chân dung thằng Phác hiện lên dưới ướt sũng
như thế nào?
=> Xấu xí, cơ cực, khắc khổ, lam lũ
Gv: Theo em, hành động của Phác có - Thái độ và hành động:
phải là hành động bất hiếu hay không? + Cam chịu, nhẫn nhục
10


Vì sao
Hs suy nghĩ và lý giải:

GV: Một nghịch lý trớ trêu: Đằng sau
bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ, mờ ảo
trong màn sương của buổi bình minh ấy
lại là một sự thực vô cùng đau đớn, một
cảnh tượng vô cùng chua xót. Đó chính
là cảnh bạo lực gia đình, con người
trong một gia đình lại ra sức đánh đập,
cắn xé nhau không chút tiếc thương.
Vậy trước nghịch lý ấy, nghệ sỹ Phùng
có thái độ và hành động ra sao?
Hs phát hiện và lý giải:
Gv: Tại sao Phùng lại kinh ngạc đến

như vậy?
Hs lý giải:

Gv: Hành động vứt máy ảnh chạy tới
chỗ người đàn bà có ý nghĩa gì?

+ Không kêu, không chống trả, không
chạy trốn
+ Khóc trong đau đớn, xấu hổ, nhục nhã
=> Cam chịu, nhẫn nhục trong im lặng,
đau đớn.
Thằng Phác:
Thái độ và hành động:
+ Giận giữ, căng thẳng
+ Nhảy xổ vào cha
+ Giằng thắt lưng, vung khóa sắt quật
vào người cha
+ Lảo đảo ngã dúi xuống cát khi bị cha
tát
=> Hành động dung cảm bảo vệ mẹ
trước sự tàn bạo của cha
=> Vừa đáng thương vừa đáng trách bởi
hành động đánh lại cha được xem là bất
hiếu, nhưng suy cho cùng nó cũng chỉ
muốn bảo vệ người mẹ đáng thương của
mình.
 Bức tranh cuộc sống đầy nghịch lý.
Đằng sau cảnh tượng lung linh huyền ảo
của chiếc thuyền ngoài xa trong cảnh
bình minh là cảnh chồng đánh vợ, con

đánh lại cha đề bảo vệ mẹ vô cùng đau
đớn, xót xa.
- Thái độ và hành động của nghệ sỹ
Phùng
+ Kinh ngạc, đứng há mồm nhìn
=> Phát hiện nghịch lý của đời: đằng
sau cái vẻ đẹp diệu kì của tạo hóa lại là
bi kịch củacuộc đời, là biểu hiện của cái
ác, cái xấu.
+ Vứt chiếc máy ảnh xuống, chạy nhào
11


Hs lý giải:
Gv: Qua hai phát hiện của nghệ sĩ
Phùng, Nguyễn Minh Châu muốn người
đọc nhận thức điều gì về cuộc đời?
Gv bình: Qua chi tiết độc đáo này, tác
giả muốn gửi tới chúng ta thông điệp:
Nghệ thuật là cuộc đời, nhưng không
phải cuộc đời lúc nào cũng là nghệ
thuật. Khi cần thiết, người nghệ sỹ phải
biết đặt nghệ thuật sang một bên để làm
tròn bổn phận của một con người trong
cuộc đời, đừng vì nghệ thuật mà quên
lãng cuộc đời.
GV: Để ngăn chặn những trận đòn vô cớ
của người chồng, tìm lại công lý cho
người vợ, Phùng đã nhờ chánh án Đẩu
mời hai vợ chồng người đàn bà hàng

chài lên tòa án giải quyết.
Gv: Thái độ của người đàn bà hàng chài
khi ở tòa án huyện như thế nào?
Hs suy nghĩ
Gv: Cách xưng hô của người đàn bà
hàng chài thay đổi ra sao? Nó thể hiện
điều gì?
HS suy nghĩ và phát biểu:
Gv: Người đàn bà hàng chài đã kể câu
chuyện cuộc đời mình ra sao?
Hs phát hiện và lý giải:

tới → Chiếc máy ảnh là công cụ sáng
tạo nghệ thuật của người nghệ sỹ, sản
phẩm của nó là những tác phẩm nghệ
thuật đầy giá trị.
=> Vứt chiếc máy ảnh là để nghệ thuật
xuống để lao tới hiện thực trước mắt,
hướng về cuộc đời.
 Cuộc sống không đơn giản, một chiều
mà chứa đừng nhiều nghịch lý, nó luôn
tồn tại những mặt đối lập giữa đẹp –
xấu, thiện – ác...
Nghệ thuật chân chính không thể rời xa
cuộc đời. Người nghệ sỹ phải biết đặt
cuộc sống lên trên nghệ thuật khi cần
thiết.

c. Câu chuyện của người đàn bà hàng
chài ở toàn án huyện.

* Người đàn bà
- Thái độ: lúng túng, khép nép, có vẻ sợ
sệt
→ đáng thương, tội nghiệp
- Cách xưng hô: dạ, thưa, con – quan,
chị - các chú
→ thay đổi theo cấp độ, thể hiện sự sắc
sảo, thấu hiểu lẽ đời.
- Cuộc đời:
+ Nhỏ: bị bệnh đậu mùa nên rỗ mặt, xấu
xí
+ Trưởng thành: nhỡ nhàng, có mang ->
lấy con trai một nhà hàng chài
12


Gv: Tại sao người đàn bà hàng chài nhất
định không chịu bỏ lão chỗng vũ phu?
Hs phát hiện và lý giải:

GV: Qua câu chuyện ở tòa án, hình ảnh
người đàn bà hiện lên như thế nào?
HS suy nghĩ và phát biểu
GV: Trước câu chuyện của người đàn bà
hàng chài, Phùng và Đẩu có thái độ như
thế nào?
HS phát hiện:
GV bình: Có thể thấy, trên mảnh đất
đầm phá đầy tinh thần cách mạng ấy,
chiến tranh đã đi qua từ lâu. Những

chiếc xe tăng, chứng tích của một thời
bom đạn ác liệt giờ trở thành phế tích
đang dần mục sét qua năm tháng và chất
muối mặn của vùng biển.Giờ đây, bên
cạnh cuộc chiến đấu ấy, bên cạnh nỗi
đau ấy là một cuộc chiến đấu mới, là
một nỗi đau mới. Cuộc chiến đấu mới
ấy còn cam go hơn, nỗi đau mới ấy mới

+ Lập gia đình: đông con, nghèo khổ,
chồng đánh đập suốt ngày…
=> Cuộc đời là một chuỗi dài những bất
hạnh, khổ đau.
- không chịu ly hôn:
+ Vì tương lai của các
+ Vì cần phải có người đàn ông chèo
chống khi phong ba, biển động, sóng
gầm
+ Vì lòng biết ơn với chồng
+ Người chồng là nạn nhân của hoàn
cảnh sống khắc nghiệt
+ Cũng có lúc cuộc sống gia đình vui
vẻ, hạnh phúc
=> Sự đối lập giữa bề ngoài xấu xí, thô
kệch với tâm hồn cao đẹp, thấu hiểu lẽ
đời, nhân hậu, vị tha, biết cảm thông.
* Thái độ của Phùng và Đẩu
- Đẩu:
+ Ban đầu là lời mời thể hiện sự quan
tâm ân cần, chu đáo.

+ Tiếp đến là lời khuyên nhủ chân thành
thể hiện sự cảm thông thương xót
+ Có lúc lại tự ái, tức giận “tuỳ bà”.
+ Cuối cùng khi hiểu được những suy
nghĩ cùa người đàn bà, trong đầu vị bao
công phố biển có những điều mới mẻ đã
vỡ ra.
- Phùng:
+ Khi nghe người đàn bà xin được sống
với lão đàn ông bằng mọi giá, đang ở
trong gian phòng ngủ lồng lộng gió biển
Phùng thấy như bị rút hết không khí trở
nên bức bối, ngột ngạt, thấy quá phẫn
nộ, uất nghẹn…
13


e chừng còn dai dẳng hơn. Đó là cuộc
chiến đấu với đói nghèo, với tăm tối.
Trên thuyền phải có một người đàn ông
dù người đàn ông đó có man rợ và tàn
bạo đến đâu đi nữa. Sự khẳng định hùng
hồn như chân lí của người đàn bà làm vị
chánh án chỉ biết “trút một tiếng thở dài
đầy chua chát”.

Gv: Qua câu chuyện của người đàn bà
hàng chài, Phùng đã có được những
nhận thức mới như thế nào?
Hs suy nghĩ và phát biểu

GV gọi HS đứng dậy đọc lại đoạn này.
GV: Em hãy cho biết bức ảnh được
chọn in trong bộ lịch năm ấy là gì?
Hs suy nghĩ và phát biểu;
GV: Mỗi lần ngắm kỹ bức ảnh Phùng

+ Không thể nào hiểu được người đàn
bà….
→ Phùng quá lạ lẫm vì tất cả diễn ra
ngoài sức tưởng tượng của anh. Phùng
đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác.
+ Cuối cùng anh lại vác máy ảnh đi
lang thang đến tận khuya dường như để
tìm câu trả lời.
=> Nhận thức mới
+ Cái nhìn con người : Đa chiều, sâu
sắc, không chỉ nhìn bằng con mắt mà
phải nhìn bằng cả khối óc và con tim để
phát hiện ra những vẻ đẹp khuất lấp
trong tâm hồn.
+ Cách nhìn nhận và đánh giá sự việc:
phải bám vào hiện thực, tôn trọng hiện
thực,
+ Cách giải quyết vấn đề: phải giải
quyết vấn đề tận gốc rễ, nơi vấn đề phát
sinh.
c. Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch
năm ấy
- Là bức ảnh đen trắng, chụp cảnh bình

minh trên biển.
- Có giá trị, được nhiều người ưa thích.
- Cái nhìn của nghệ sỹ Phùng: Mỗi lần
ngắm kỹ lại thấy màu hồng hồng của
ánh sương mai và người đàn bà bước ra
rồi bước từng bước chắc chắn hoà vào
đám đông.
=> Màu hồng hồng của ánh sương mai
là chất thơ của cuộc sống, là vẻ đẹp lãng
mạn của cuộc đời, là biểu tượng của
nghệ thuật. Còn hình ảnh người đàn bà
ấy bước ra khỏi bức tranh là hiện thân
14


thấy điều gì? Hình ảnh ấy tượng trưng của những lam lũ, khốn khổ của đời
cho điều gì?
thường. Nó là sự thật đằng sau bức tranh
Hs suy nghĩ và trình bày:
- Ý nghĩa :
+ Vẻ đẹp đích thực của nghệ thuật
không phụ thuộc vào màu sắc bên
ngoài.
+ Nghệ thuật và cuộc sống phải gắn bó.
+ Niềm hy vọng , tin tưởng vào sự đổi
thay trong cuộc sống ngày mai.

GV bình: Như vậy, ta thấy bức tranh
“chiếc thuyền ngoài xa” gợi bao thức
nhận đau đớn: ở đó, không chỉ là những

giọt sương mai thơ mộng như trong
tranh thuỷ mặc của một vùng quê yên
bình mà còn là những giọt muối mặn
đầy xót xa của cuộc sống trần trụi đời
thường. Nghệ thuật chính là cuộc sống,
người nghệ sĩ phải có góc nhìn và cự li
khám phá cuộc sống gần gũi hơn, có
như vậy ta mới phản ánh đúng, mới thấu
hiểu được muôn sự đa đoan của cõi đời,
khốn khổ đấy, đau đớn đấy nhưng đẹp
đẽ vô cùng.
GV: Tác giả muốn phát biểu điều gì về
mối quan hệ giữa nghệt thuật và cuộc
đời?

 Nghệ thuật chân chính không rời xa
cuộc đời.

III. Tổng kết
1. Nội dung
- Bài học bổ ích về cách nhìn đời, nhìn
người: Phải nhìn đời, nhìn người đa
diện, nhiều chiều; phát hiện bản chất sau
cái vẻ bề ngoài lung linh, đẹp đẽ.
- Phản án cuộc sống của những người
lao động nghèo khổ bị gánh nặng cơm
áo đè nén, kìm kẹp.
GV tổ chức cho HS đóng vai tác giả để - Quan điểm nghệ thuật: Nghệ thuật
trao đổi với bạn đọc – HS khác trong chân chính phải gắn bó với cuộc đời.
lớp, về một số vấn đề xoay quanh nội 2. Nghệ thuật

15


dung và nghệ thuật truyện.
Hình thức tổ chức là một HS đóng vai
trò người dẫn dắt, giới thiệu; một HS
đảm nhiệm vai trò tác giả. Các HS khác
sẽ đặt cho HS này những câu hỏi về nội
dung, nghệ thuật của truyện ngắn này
dựa vào những câu hỏi hướng dẫn học
bài mà GV đac yêu cầu chuẩn bị. Và HS
đóng vai tác giả cũng có thể được hỏi lại
khán giả.
Người dẫn chương trình: Giới thiệu buổi
giao lưu, khách mời rồi nêu câu hỏi cho
tác giả: “Chiếc thuyền ngoài xa” là một
truyện ngắn nổi tiếng của tác giả NMC
nói riêng và nền văn học Việt Nam thời
kỳ đổi mới nói chung. Nội dung tác
phẩm ấn chứa rất nhiều những giá trị
nhân văn, tác giả có thể chia sẻ với bạn
đọc về điều này được không ạ?
Nhà văn:
Người dẫn chương trình: Đối với truyện
ngắn hiện đại, cái hay, cái độc đáo
không chỉ nằm ở nội dung mà còn là cả
nghệ thuật của tác phẩm. Trong đó, tình
huống truyện có vị trí quan trọng hàng
đầu. Nhiều người cho rằng “CTNX” đã
tạo được một tình huống hết sức độc

đáo, có ý nghĩa khám phá, phát hiện đời
sống, đó là tình huống nhận thức. Nhà
văn có thể nói rõ điều này được không
ạ?
Nhà văn: Tình huống truyện trong tác
phẩm là một tình huống đầy bất ngờ, nó
không chỉ giúp người nghệ sỹ phát hiện
ra những chân lý của nghệ thuật mà còn

- Xây dựng tình huống truyện độc đáo,
mang ý nghĩa khám phá, phát hiện đời
sống.
+ Cảnh đẹp trời cho >< Cuộc đời nghiệt
ngã
+ Thương mẹ >< Đánh cha
+ Bị đánh đập >< Không ly hôn
- Ngôi kể chuyện tạo một điểm nhìn trần
thuật sắc sảo, tăng cường khả năng
khám phá đời sống, lời kể khách quan,
chân thực, giàu tính thuyết phục.
- Ngôn ngữ linh hoạt, sắc sảo, giàu tính
nghệ thuật.
- Lối kể chuyện sinh động, bộc lộ nhiều
suy tư, chiêm nghiệm của tác giả
- Nghệ thuật khắc họa tính cách nhân
vật độc đáo, tính cách nhân vật hiện lên
qua ngoại hình, hành động.

16

khám phá ra nhiều điều bí ẩn của cuộc
sống và con người.
Người dẫn chương trình: Thưa nhà văn,
ông đã chọn hình thức kể chuyện nào
trong tác phẩm ạ? Và vì sao lại chọn
hình thức ấy?
Nhà văn: Người kể chuyện là nghệ sỹ
nhiếp ảnh Phùng. Người kể chuyện là
nhân vật trong tác phẩm giúp câu
chuyện trở nên gần gũi hơn, khách quan
hơn, chân thực và có tính thuyết phục
hơn.
Nhà văn hỏi lại: Các bạn nghĩ sao về
việc tôi chọn ngôi kể này?
Khán giả: Tôi cho rằng ngôi kể ấy giúp
nhà văn có thể nhìn cuộc đời ở nhiều
góc độ khác nhau, từ đó dễ dàng thể
hiện được cảm xúc với những cung bậc
khác nhau.
Người dẫn chương trình: Về nghệ thuật
khắc họa tính cách nhân vật trong truyện
ngắn đã đem lại những thành công gì
cho tác phẩm của ông? Ông đã hài lòng
với điều đó chưa?
Nhà văn: Tôi rất hài lòng. Tôi đã vẽ
thành công chân dung nhân vật theo
đúng ý nghĩ, mong muốn của mình. Và
nó thực sự thành công bởi bạn đọc luôn
nhớ về một hình ảnh người đàn bà hàng

chài với vẻ xấu xí, đáng thương nhưng
lại mang những phẩm chất cao đẹp mỗi
khi nhắc đến tác phẩm của tôi.
Người dẫn chương trình: Cảm ơn nhà
văn đã đến và chia sẻ với bạn đọc những
điều hêt sức thú vị và bổ ích về tác
17


phẩm.
GV nhận xét phần đóng vai, cách đặt và
trả lời câu hỏi của HS, sau đó rút kinh
nghiệm.
3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
- Mục đích: Củng cố kiến thức, nội dung đã học.
- Phương pháp: Thực hành.
- Thời gian: 10 phút
Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

GV chia lớp làm 2 nhóm. Yêu cầu
các nhóm thảo luận và lên bảng vẽ sơ
đồ tư duy hoặc sơ đồ grap về nhân
vật người đàn bà hàng chài theo hiểu
biết của em và thuyết trình một cách
ngắn gọn.

18

4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
- Mục đích: Giúp HS tìm tòi, mở rộng kiến thức trong quá học tập ở lớp cũng như
ở nhà.
- Phương pháp: thực hành, tự học.
- Thời gian: 5 phút
- Nội dung: Từ bài học, em hãy viết một bài viết cá nhân về một vấn đề liên quan
đến nội dung tác phẩm: bạo lực gia đình, quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời, tình
người…
5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG
- Mục đích: giúp học sinh tìm tòi, mở rộng kiến thức trong thực tiễn giao tiếp.
- Phương pháp: tự học, thực hành.
- Thời gian: làm ở nhà.
- Nội dung yêu cầu:
+ Đóng phim hoặc diễn tiểu phẩm ngắn về tác phẩm.
+ Hoặc sưu tầm video clip nói về cuộc sống của người dân hàng chài.
19


IV. RÚT KINH NGHIỆM
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................

20