skkn một số giải pháp nhằm giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong các tiết sinh hoạt có chủ đề tại lớp 9a, trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở trung hạ

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN QUAN SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

“MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH TRONG CÁC TIẾT SINH HOẠT CÓ CHỦ
ĐỀ TẠI LỚP 9A TRƯỜNG PTDTBTTHCS TRUNG HẠ”

Người thực hiện: Hà Thị Mai
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường PTDTBT THCS Trung Hạ
SKKN thuộc lĩnh vực: Chủ nhiệm lớp

THANH HOÁ, NĂM 2018


MỤC LỤC
Trang
1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................1
1.2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................2
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..........................................................2
1.4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................2
2. PHẦN NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận ........................................................................................3
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm...............4
2.2.1. Thuận lợi – Khó khăn

……………………………………………...4

2.2.2. Các nguyên nhân và các yếu tố tác động..............................................4
2.3. Những giải pháp đã được áp dụng...........................................................5
2.3.1.Mục tiêu .................................................................................................5

2.3.2. Nội dung và cách thức thực hiện...........................................................6
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.....................................................17

3. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận .....................................................................................................18
2. Kiến nghị ...................................................................................................19


1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài.
Ở các trường trung học cơ sở, Giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò đặc biệt
quan trọng với việc giáo dục nhân cách cho học sinh. Chính thầy Hiệu trưởng,
thầy Phạm Ngọc Thành một nhà giáo dày dạn kinh nghiệm trong những buổi
họp hội đồng sư phạm trường PTDTBT THCS Trung Hạ cũng khẳng định:
người tác động đến học sinh nhiều nhất và người giúp nhà trường triển khai các
công việc đến học sinh hiệu quả nhất chính là các Giáo viên chủ nhiệm; người
Giáo viên chủ nhiệm có vai trò hết sức quan trọng. Vậy làm thế nào để hoàn
thành nhiệm vụ khi mà dưới tác động của kinh tế thị trường, kinh tế mở hiện nay
những học sinh của chúng ta không "ngây thơ, trong sáng" như trước đây. Các
em rất dễ dàng học được kiến thức, biết được mọi điều cả khi không đến trường.
Giáo viên chủ nhiệm gặp rất nhiều khó khăn trong việc quản lý giáo dục toàn
diện cho học sinh. Gánh trên vai trách nhiệm nặng nề những nhà giáo có tâm
huyết đều nỗ lực đổi mới công tác giáo dục, kể cả công tác chủ nhiệm lớp bởi
"Sản phầm tinh xảo chỉ được ra lò dưới bàn tay của những người thợ lành nghề"
Với trách nhiệm lớn lao đó, là Giáo viên chủ nhiệm lớp 9A ở trường

PTDTBT THCS Trung Hạ tôi đã xác định được các chức năng cơ bản của mình.
Trước hết Giáo viên chủ nhiệm lớp là người quản lý giáo dục toàn diện
học sinh một lớp. Cần hiểu quản lý giáo dục ở đây không chỉ nắm được những
chỉ số hành chính như tên tuổi, số lượng, gia cảnh, trình độ học sinh về học lực,
đạo đức...mà còn dự báo được xu hướng phát triển nhân cách của học sinh trong
lớp đề ra phương hướng tổ chức hoạt động giáo dục, dạy học phù hợp với điều
kiện, kĩ năng của từng học sinh.
Tiếp theo Giáo viên chủ nhiệm lớp bằng các hoạt động giáo dục tổ chức
cho tập thể học sinh phát huy hết các tiềm năng tích cực có trong mỗi học sinh.
Đối với học sinh (đặc biệt là học sinh lớp 9- Lớp cuối cấp), người Giáo viên chủ
nhiệm lớp cần xác định mình còn là cố vấn cho tập thể lớp. Để phát huy vai trò
này, Giáo viên chủ nhiệm cần có năng lực dự báo chính xác khả năng của học
sinh trong lớp. Giáo viên chủ nhiệm phải khơi gợi tiềm năng sáng tạo của các
em trong việc xây dựng kế hoạch hoạt động toàn diện phù hợp với nhiệm vụ và
điều kiện mỗi tháng, mỗi kì trong từng năm học.
Đối với tập thể học sinh mỗi lớp học Giáo viên chủ nhiệm lớp là cầu nối
giữa tập thể học sinh với các tổ chức xã hội trong và ngoài nhà trường, là người
tổ chức phối hợp các lực lượng giáo dục. Giáo viên chủ nhiệm là nhà quản lý,
nhà sư phạm, đại diện cho Hiệu trưởng truyền đạt những yêu cầu đối với học
sinh với phương pháp thuyết phục, thái độ nghiêm túc để mỗi học sinh và tập thể
lớp ý thức đầy đủ trách nhiệm phải tuân thủ, tự giác thực hiện. Chức năng cầu
nối còn thể hiện là người đại diện cho quyền lợi chính đáng của học sinh trong
lớp, bảo vệ học sinh về mọi mặt một cách hợp lí, phản ánh với hiệu trưởng, các
giáo viên bộ môn, với gia đình và đoàn thể trong và ngoài nhà trường về nguyện
vọng chính đáng của học sinh, để có giải pháp giải quyết phù hợp, kịp thời, có
tác dụng giáo dục. Giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò quan trọng trong việc giáo
dục nhân cách của học sinh trong lớp phát triển một cách toàn diện. Bởi lẽ họ là
1

người trực tiếp đảm đương vai trò quản lí học sinh trong một lớp, trực tiếp tổ
chức cho học sinh thực thi mọi yêu cầu giáo dục của nhà trường đưa ra. Giáo
viên chủ nhiệm là người gần gũi học sinh nhất, hiểu tâm tư tình cảm của các em,
luôn trực tiếp uốn nắn những hành vi sai trái của học sinh và giúp học sinh phát
triển đúng hướng.
Trong hoàn cảnh hiện nay, do tác động của kinh tế thị trường, học sinh
sống trong quan hệ xã hội rất phong phú và vô cùng phức tạp, các em luôn nhạy
cảm với cái mới, cái lạ trong đó có cả cái tốt và cái xấu. Giáo viên chủ nhiệm
phải ý thức được trách nhiệm của bản thân trong việc định hướng cho các em,
uốn nắn cho các em những con đường đúng vì giáo viên chủ nhiệm trong nhà
trường đồng thời như người cha, người mẹ, người anh, người chị và là người
bạn thân thiết của các em. Để làm được điều đó người Giáo viên chủ nhiệm lớp
phải trau dồi lòng yêu nghề, yêu thương học sinh, thực hiện trên hành động "Tất
cả vì học sinh thân yêu". Quan tâm tới mọi khía cạnh đối với từng học sinh lớp
chủ nhiệm, những quan trọng nhất là giúp đỡ các em rèn luyện ý thức, thái độ,
hình thành những phẩm chất, tình cảm trong sáng, đúng đắn, xây dựng cho các
em hoài bão, lí tưởng thẩm mĩ. Sống cao thượng. Có bản lĩnh để kháng cự với
cám dỗ, những ảnh hưởng tiêu cực đang diễn ra xung quanh mình. Vì vậy tôi đã
đưa ra: “ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO
HỌC SINH TRONG CÁC TIẾT SINH HOẠT CÓ CHỦ ĐỀ TẠI LỚP 9A
TRƯỜNG PTDTBT THCS TRUNG HẠ ”.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Thông qua quá trình lâu dài, nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, bản thân
luôn đặt ra mục tiêu là: Làm thế nào để hoàn thành xuất sắc công tác chủ nhiệm
mà lãnh đạo nhà trường giao phó?
Do đó, với vai trò là một giáo viên có nhiều năm làm công tác chủ nhiệm
ở trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở Trung Hạ (PTDTBT THCS
Trung Hạ) tôi đã và đang làm là sẽ luôn vận dụng những kinh nghiệm mà bản
thân đã đúc kết được trong nhiều năm học qua. Mục đích của đề tài là giúp
chúng ta có được những kinh nghiệm để hoàn thành tốt công tác chủ nhiệm lớp,

đưa lớp chủ nhiệm đạt được những thành tích nhất định.
Bên cạnh đó, nêu ra một số biện pháp hữu hiệu, khả thi về công tác chủ
nhiệm. Tạo điều kiện cho phong trào thi đua của lớp vào nề nếp, khuôn khổ,
phát huy tính tích cực của học sinh và tinh thần làm chủ tập thể, tự quản của học
sinh.
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Học sinh lớp 9A với số lượng học sinh trong lớp là 24 em( Trong đó, có 7
học sinh nam, 17 học sinh nữ, Dân tộc 20 học sinh) tại Trường phổ thông dân
tộc bán trú THCS Trung Hạ do tôi chủ nhiệm.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Khảo sát thực tế học sinh;
- Phương pháp quan sát;
- Phương pháp phân tích và tổng hợp kinh nghiệm giáo dục;
- Phương pháp thống kê;
2


- Phương pháp đàm thoại giáo viên với phụ huynh học sinh;
- Phương pháp thảo luận nhóm;
2. PHẦN NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận.
Kĩ năng sống là gì? Có nhiều quan niệm khác nhau về kĩ năng sống nhưng
tôi tâm đắc nhất là quan niệm của tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa Liên
hợp quốc (UNESCO). Theo đó thì kĩ năng sống là: Học để biết; Học để tồn tại;
Học để làm; Học để cùng chung sống.
Trên thế giới thuật ngữ kĩ năng sống đã xuất hiện từ lâu, riêng ở Việt Nam
chúng ta thuật ngữ này mới xuật hiện trong nhà trường từ những năm 1995 1996 do UNICEF đứng ra triển khai. Mục đích của các tổ chức xã hội này là
trang bị cho người Việt Nam mới, những học sinh trung học cơ sở, tiếp cận với
kĩ năng sống: học để biết, học để làm, học để tồn tại, học để cùng chung sống.
Vì sao con người cần được trang bị kĩ năng sống? Thiếu kĩ năng sống thì

con người bị ảnh hưởng gì? Câu hỏi đó không thể dễ dàng trả lời nhưng có một
thực tế là trong mỗi con người chúng ta luôn tồn tại một khoảng cách giữa nhận
thức và hành vi. Nhận thức đúng nhưng hành vi chưa chắc đúng. Ví dụ: hút
thuốc có hại cho sức khỏe nhưng nhiều người vẫn hút thuốc; chơi game nhiều có
hại nhưng nhiều người vẫn không dứt được; ... Đó là do học thiếu kĩ năng sống.
Theo cuốn "Giáo dục kĩ năng sống ở trường Trung học phổ thông" của NXB
giáo dục thì "Kĩ năng sống chính là nhịp cầu giúp con người biến kiến thức
thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. Người có kĩ năng sống
phù hợp sẽ luôn vững vàng trước khó khăn, thử thách: biết ứng xử, giải quyết
vấn đề một cách tích cực và phù hợp; họ thành công hơn trong cuộc sống, luôn
yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính mình. Ngược lại người thiếu kĩ năng
sống thường bị vấp váp, dễ bị thất bại trong cuộc sống". Bên cạnh đó cuốn tài
liệu này còn kết luận việc trang bị kĩ năng sống cho mỗi cá nhân còn góp phần
thúc đẩy sự phát triển của xã hội, giúp ngăn ngừa các vấn đề xã hội và bảo vệ
quyền con người, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Như vậy có thể thấy kĩ năng sống là một vấn đề cấp thiết đối với ngành
giáo dục nước ta trong những năm gần đây và hiện nay. Bởi vì trong bối cảnh
hiện nay thế hệ trẻ đang đối mặt với "cuộc sống số", chịu sự tác động đan xen
của nhiều yếu tố vừa tốt vừa xấu, phải dương đầu với nhiều thách thức. Trong
cuộc đấu tranh đó chúng ta đã có nhiều bài học xương máu, nhiều giá trị đã bị
đổ vỡ, nhiều con người đã không thể tồn tại hiểu theo cả nghĩa đen và nghĩa
bóng bởi vì suy cho cùng là do họ chưa được trang bị đầy đủ các kĩ năng sống
tối thiểu khi bước chân vào đời.
Trong Luật Giáo dục năm 2005, Điều 2 xác định: Mục tiêu của giáo dục
phổ thông là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, trí
thức, sức khỏe, thẩm mĩ và nghề nghiệp; trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực
công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc.
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhằm trang bị cho học sinh những
3

kiến thức, thái độ và kĩ năng phù hợp. Trên cơ sở đó hình thành cho học sinh
những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những hành vi, thói quen
tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hàng ngày. Ngoài
ra giáo dục kĩ năng sống còn tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt
quyền, bổn phận của mình và phát triển hài hòa về thể chất, trí tuệ, tinh thần và
đạo đức.
Năm học 2017 - 2018 tôi được Ban giám hiệu trường PTDTBT THCS
Trung Hạ phân công làm công tác chủ nhiệm lớp 9A, tôi bắt đầu vận dụng
những kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm đối với lớp để xây dựng một tập
thể đoàn kết, vững mạnh, luôn cố gắng vươn lên trong học tập.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
2.2.1. Thuận lợi - Khó khăn:
a.Thuận lợi:
Trường PTDTBT THCS Trung Hạ nằm trên trục đường chính cạnh trung
tâm của xã, Ban lãnh đạo nhà trường luôn chú trọng và quan tâm đến việc giáo
dục đạo đức học sinh. Đồng thời, lãnh đạo nhà trường luôn thường xuyên quan
tâm đến công tác chủ nhiệm cũng như năng lực chủ nhiệm của giáo viên làm
công tác chủ nhiệm để có những chiến lược mới nhằm xây dựng những tập thể
lớp chất lượng theo tiêu chí “xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
Các bộ phận trong nhà trường luôn quan tâm đến công tác chủ nhiệm lớp,
luôn có tinh thần tự nguyện hợp tác với các giáo viên làm công tác chủ nhiệm để
việc giáo dục đạo đức và kết quả học tập của học sinh đạt kết quả tốt nhất.
b.Khó khăn:
Một số học sinh chưa tự giác tích cực học bài ở nhà, vẫn tự ý nghỉ học vô
lí do, vẫn còn tình trạng học sinh không tham gia lao động của nhà trường cũng
như của lớp, chưa chủ động phối hợp với giáo viên chủ nhiệm nên kết quả một
số hoạt động vẫn chưa cao.
Tập thể lớp 9A với sĩ số là 24 học sinh, trong đó đa số các em là học sinh

dân tộc tiểu số(20 học sinh), số học sinh nữ 17 học sinh, học sinh nam là 7 học
sinh, phần lớn là con em gia đình làm nông nghiệp, số em hoàn cảnh gia đình
còn khó khăn(11 học sinh), 4 học sinh có bố mẹ đi làm ăn xa, ở với ông bà,
thiếu sự quan tâm thường xuyên của bố mẹ; còn một số phụ huynh chưa thật sự
để tâm đến việc học tập, giáo dục con cái và phó mặc cho nhà trường. Điều này
cũng là yếu tố khó khăn đối với giáo viên chủ nhiệm.
2.2.2.Các nguyên nhân và các yếu tố tác động:
Có nhiều nguyên nhân và yếu tố tác động đến kết quả của công tác chủ
nhiệm, có nguyên nhân là chủ quan như điều kiện kinh tế của gia đình học sinh;
độ tuổi của học sinh; địa bàn sinh sống của học sinh. Cũng có những nguyên
nhân là khách quan như: nhận thức của gia đình học sinh đối với việc học của
con cái; tính cách ham chơi và nhận thức chậm của các đối tượng học sinh, hoc
sinh thường xuyên hay nghỉ học vô lí do, địa bàn sinh sống của học sinh luôn
tiềm ẩn nhiều trò chơi, lôi kéo, cám dỗ …tất cả là những yếu tố đó có tác động
lớn đến công tác chủ nhiệm của những giáo viên chủ nhiệm lớp.
Tuy nhiên, đó chỉ là những nguyên nhân từ phía học sinh, còn để làm tốt
4


công tác chủ nhiệm thì chính người giáo viên làm công tác chủ nhiệm ấy mới
thật sự là yếu tố có tính tác động quyết định nhất đến sự thành công hay thất bại
của công tác chủ nhiệm lớp. Vì thế, người làm công tác chủ nhiệm phải là những
người luôn nhiệt huyết, năng động, chuyên cần và luôn có những thay đổi trong
quá trình chủ nhiệm để có thể đạt được những kết quả tốt, hoàn thành xuất sắc
công tác chủ nhiệm lớp.Trên thực tế trong các tiết sinh hoạt chủ nhiệm cuối tuần
thì người giáo viên chủ nhiệm chủ yếu dùng phần lớn thời gian để nhắc nhở hay
xử phạt những học sinh vi phạm như vậy vô tình giáo viên chủ nhiệm đã tạo cho
các em một suy nghĩ là cô sẽ vào để la mắng các em và tâm lí các em đã chuẩn
bị sẵn sàng để nghe những điều bực tức từ giáo viên chủ nhiệm. Trước đây tôi đã
từng như thế trong suốt tiết sinh hoạt này đến tiết sinh hoạt khác đến nỗi mình

cũng cứ nghĩ là hôm nay lên lớp sinh hoạt sẽ mắng những học sinh nào, bắt học
sinh nào viết kiểm điểm, xử phạt sao cho các em sợ, đã viết giấy mời phụ huynh
chưa?...Có em học sinh gặp tôi ở cầu thang đã thốt lên " Chuẩn bị nghe cô tuyên
huấn rồi!" làm cho tôi giật mình bối rối và nhìn lại mình nhiều hơn. Còn ở một
số lớp mà có đa số là học sinh ngoan thì tiết sinh hoạt lại chẳng có nhiều việc để
làm. Sau khi tiến hành đánh giá kết quả tuần qua (mà chủ yếu là tiết Tốt, học
sinh không vi phạm và nếu có thì chỉ một hai em) là phổ biến kế hoạch. Phần
lớn thời gian giáo viên chủ nhiệm cho các em tự trao đổi, trò chuyện với nhau.
Như vậy dù là ở lớp nào thì tôi thấy đều có những bất cập, người giáo viên chưa
có biện pháp cải tiến để tạo sự hứng thú cho hoc sinh lớp chủ nhiệm, từ đó
những nhiệm vụ khác mà đáng lẽ người giáo viên chủ nhiệm làm tốt thì đã bị
sao nhãng và lãng quên.
2.3. Những giải pháp đã được áp dụng tại đơn vị Trường PTDTBT THCS
Trung Hạ.
2.3.1. Mục tiêu
Với bốn vấn đề lớn của nền giáo dục thế kỉ XXI: Học để biết, học để làm,
học để tồn tại và học để cùng chung sống, khi áp dụng vào hoàn cảnh thực tế ở
nước ta những năm qua các chuyên gia đã đề xuất những kĩ năng cơ bản mà
ngành giáo dục phải truyền thụ cho học sinh phổ thông. Cụ thể:
Kĩ năng tự nhận thức; Kĩ năng xác định giá trị; Kĩ năng kiểm soát cảm
xúc; Kĩ năng ứng phó với căng thẳng; Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ; Kĩ năng thể
hiện sự tự tin; Kĩ năng giao tiếp; Kĩ năng lắng nghe tích cực; Kĩ năng thể hiện sự
cảm thông; Kĩ năng thương lượng; Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn; Kĩ năng hợp
tác; Kĩ năng tư duy phê phán; Kĩ năng tư duy sáng tạo; Kĩ năng ra quyết định;
Kĩ năng giải quyết vấn đề; Kĩ năng kiên định; Kĩ năng đảm nhiệm trách nhiệm;
Kĩ năng đạt mục tiêu; Kĩ năng quản lí thời gian; Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông
tin.
Trong bốn vấn đề lớn mà nền giáo dục hiện đại Việt Nam hướng đến cho
học sinh phổ thông thì theo tôi người giáo viên chủ nhiệm cần có trách nhiệm
trong việc chú trọng hơn đến vấn đề thứ tư: Học để cùng chung sống. Bởi vì

các vấn đề khác thì các bộ môn học trong nhà trường đã tổ chức cho học sinh
tiếp cận qua các bài học cụ thể. Riêng vấn đề giáo dục cho học sinh có thái độ
hòa bình, khoan dung, hiểu biết, trân trọng lịch sử, truyền thống, những giá trị
5


văn hóa của cộng đồng khác nhau; truyền thụ cho cá nhân những giá trị việc
không sử dụng bạo lực, thương lượng hòa bình, tôn trọng và chấp nhận đa dạng,
khoan dung, dân chủ, đoàn kết, công lý; trang bị cho học sinh những tri thức, kĩ
năng, giá trị và thái độ cần thiết cho cuộc sống nghề nghiệp để vào đời... thì chỉ
có người giáo viên chủ nhiệm làm tốt nhất, hiệu quả nhất, liên tục nhất. Với mục
tiêu đó, là một giáo viên chủ nhiệm trong nhiều năm qua tôi đã kiên trì thực
hiện ý tưởng của mình trong từng năm học của lớp mà tôi chủ nhiệm. Sau đây
tôi xin trình bày cụ thể cách làm của bản thân tôi mong quý thầy cô cùng chia sẻ
và góp ý để để sáng kiến của tôi có thể được áp dụng rộng rãi, hỗ trợ thêm cho
những người giáo viên chủ nhiệm lớp đang ngày đêm trăn trở vì những thế hệ
học sinh thân yêu.
2.3.2. Nội dung và cách thức thực hiện
Từ trải nghiệm thực tế đó tôi đã trăn trở rất nhiều và khi có các văn bản
quy định của Bộ; Sở và của Phòng GD & ĐT quy định về việc tăng cường và
triển khai giáo dục kĩ năng sống cho học sinh phổ thông thì tôi đã nghĩ ngay đến
tiết sinh hoạt chủ nhiệm. Tôi đã tự mình điều chỉnh lại nhận thức, hành vi của
mình. Năm học 2016 - 2017, lớp tôi chủ nhiệm là lớp 8A, các em rất ngỗ
nghịch, học trung bình yếu là nhiều nói chung là giáo dục gặp rất nhiều khó
khăn nhất là tôi không giữ được sự bình tĩnh khi nhìn vào sổ đầu bài thấy tiết
Khá nhiều hơn tiết Tốt, tên học sinh vi phạm dày chi chít nào là không học bài
cũ, nói chuyện riêng, không chép bài, không nghiêm túc...Tôi quyết định thay
đổi chiến thuật. Trong những tiết sinh hoạt tôi dành nhiều thời gian hơn cho
việc chuyện trò, gần gũi các em bằng nhiều cách để hiểu các em hơn, từ đó tìm
ra biện pháp hữu hiệu hơn để thay đổi các em mà không cần căng thẳng, không

cần nhắc nhở nhiều. Và đặc biệt tôi thấy phải có trách nhiệm bồi đắp, giáo dục
cho các em những kĩ năng sống cần thiết. Tại vì sao tôi lại suy nghĩ như vậy?
Bởi vì trong qúa trình làm công tác chủ nhiệm lớp tôi thấy nhiều học sinh bị ghi
sổ đầu bài, bị vướng vào những lỗi vi phạm nội quy, thậm chí cả trong cuộc
sống của các em ngoài xã hội (nếu vi phạm cơ quan có chức năng sẽ báo về nhà
trường để nhắc nhở và giáo dục các em) nhưng vẫn một mực em không tỏ thái
độ hối lỗi, ... Khi đọc tài liệu hướng dẫn về Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
phổ thông thì tôi nhận ra đó là phần nhiều các em thiếu kĩ năng sống tối thiểu.
Khi đối mặt với thực tế cuộc sống hay những tình huống có vấn đề các em
không biết cách đối phó, ứng biến, không tìm ra những giải pháp hữu hiệu để
giải quyết nên dẫn đến có sự mâu thuẫn trong tình cảm, lí trí và hành động vì thế
đến các em cũng không hiểu bản thân mình vì sao lại như thế!
Xuất phát từ nhận thức, những suy nghĩ đó tôi đã tiến hành áp dụng sáng
kiến này trong hai năm học vừa qua và đã thu được những kết quả khả quan. Tôi
xin được trình bày các bước tiến hành đề tài này sau đây:
* Bước 1: Lập bảng kế hoạch
Trong một năm học có 37 tuần học, khi được giao nhiệm vụ chủ nhiệm
lớp 9A, tôi đã bắt tay vào xây dựng một kế hoạch dài hơi cho cả năm học dựa
vào nhiệm cụ của từng tháng học, tuần học. Để lập được bảng kế hoạch này
người giáo viên phải chủ động tìm hiểu các em học sinh lớp mình một cách
6


đúng đắn, đầy đủ và cụ thể để lựa chọn những đề tài, những tác động sư phạm
phù hợp. Vậy tìm hiểu như thế nào là đúng, là đủ?
Theo bản thân tôi, trước hết người giáo viên phải tìm hiểu hoàn cảnh của
từng học sinh. Mỗi học sinh được sinh ra và lớn lên trong một gia đình hoàn
cảnh khác nhau. Tuổi tác, trình độ văn hóa, nghề nghiệp phẩm chất đạo đức của
bố mẹ, gia đình đông con hay ít con, sự quan tâm giáo dục, phương pháp giáo
dục con cái của bố mẹ; sự quan tâm chăm sóc lẫn nhau giữa các thành viên trong

gia đình, điều kiện sinh hoạt vật chất, điều kiện sinh hoạt tinh thần, quan hệ của
gia đình tốt hay không tốt đối với hàng xóm, quan hệ bạn bè tốt hay xấu...tất cả
điều kiện trên đều có khả năng ảnh hưởng đến các em học sinh của chúng ta.
Nó giúp người giáo viên chủ nhiệm biết được nguyên nhân, những yếu tố tích
cực hoặc tiêu cực, những thuận lợi hay khó khăn đang tác động đến học sinh.
Đồng thời biết được phương pháp giáo dục của gia đình (tốt hay chưa tốt) để có
thể tham mưu, tư vấn và phối hợp với gia đình, lựa chọn tác động phù hợp.
Vấn đề thứ hai mà người giáo viên chủ nhiệm cần tìm hiểu tiếp theo là
những đặc điểm về thể chất, sinh lí của từng học sinh. Thể lực (chiều cao, cân
nặng...), sức khỏe (có bệnh tật gì không, có khuyết tật gì không...) nắm vững
những đặc điểm này, giáo viên chủ nhiệm sẽ hướng sự quan tâm của cả lớp tới
việc giúp em khỏe phát huy mặt mạnh (đảm nhận những công việc nặng nhọc,
giúp đỡ bạn yếu đau, bệnh tật), đồng thời hướng sự quan tâm, thông cảm, giúp
đỡ của cả lớp đối với những bạn có thể trạng không bình thường, thông cảm,
gần gũi, giúp các bạn hòa nhập nhằm hạn chế và xóa bỏ mặc cảm về khuyết tật
của mình cùng nhau phấn đấu vươn tới mục tiêu chung trong tình cảm của tập
thể lớp đoàn kết thân ái.
Điều cần quan tâm tìm hiểu khi nhận lớp là giáo viên chủ nhiệm phải tìm
hiểu những đặc điểm về tâm lý của mỗi học sinh. Khả năng tự nhận thức, tư duy
ở mỗi em (thông minh nhanh nhẹn hay bình thường hoặc chậm) trong học tập,
lao động, vui chơi, giao tiếp; tác phong hoạt bát hay chậm chạp, hứng thú hoạt
động, sở thích, nhu cầu giao tiếp và tình cảm của mỗi em; tính cẩn thận, bồng
bột , tính hiền dịu hay nóng nảy...việc nắm vững đặc điểm tâm lí của mỗi học
sinh sẽ giúp giáo viên chủ nhiệm lựa chọn, sử dụng phương pháp giáo dục cá
biệt có hiệu quả.
Tiếp đến giáo viên chủ nhiệm lớp phải có trách nhiệm nắm vững tính cách
và những hành vi đạo đức của từng học sinh.Chăm học hay lười học, khiêm tốn
hay ba hoa, trung thực hay giả dối, mạnh dạn hay nhút nhát, nhân hậu vị tha hay
ích kỉ với bạn bè; có tính tự lập hay ỉ lại, dựa dẫm vào người khác; biết tự trọng,
có ý thức xây dựng bảo vệ danh dự bản thân và tập thể hay vô tổ chức kỉ luật...

Cuối cùng khi lập kế hoạch này người giáo viên chủ nhiệm lớp sẽ căn cứ
vào thời gian của năm học. Đầu năm thì nên chọn những đề tài liên quan đến nề
nếp, nội quy, mang tính giáo dục chung về đạo đức vì lúc này nhiều em vẫn còn
rụt rè, e ngại.
Cũng cần lưu ý rằng ở tuổi học sinh trung học cơ sở cuộc sống nội tâm
của các em có nhiều mặt dễ có những biến đổi do tâm lí lứa tuổi chưa ổn định và
chịu nhiều sự tác động của xã hội, của hoàn cảnh sống. Vì thế cần có sự dìu dắt,
7


định hướng đúng và điều chỉnh kịp thời mà có khi người làm cha, làm mẹ chưa
chắc đã hoàn toàn bằng người giáo viên chủ nhiệm lớp.
Dựa vào những cơ sở trên tôi đã chủ động xây dựng một kế hoạch giáo
dục kĩ năng cho lớp chủ nhiệm trong 37 tuần học như sau:
Tuần

Chủ đề

Cách thức
triển khai

Kĩ năng sống cần đạt

Thực tế

Trường học của Phát phiếu kín KN: lắng nghe tích cực-tư
1,2,3 tôi!
duy phê phán - tìm kiếm và
xử lí thông tin
Lớp học của

Thảoluận
KN: lắng nghe tích cực-tư
4,5
em!
nhóm
duy phê phán-tìm kiếm và
xử lí thông tin
Em muốn gì ở Phát
phiếu KN: giao tiếp - tìm kiếm và
6,7
GVCN lớp em? kín
xử lí thông tin-lắng nghe
tích cực
An toàn giao Thảo luận
KN: giao tiếp - lắng nghe
8, 9,
thông.
tích cực-giải quyết vấn đề
10
-ra quyết định...
Gửi xe ngoài Phát
phiểu KN: tư duy phê phán-lắng
11,
trường học cái thăm do ý nghe tích cực-tự nhận thức12
được và cái kiến
giải quyết vấn đề....
không được.
Em sẽ làm gì Phát
phiếu KN: hợp tác-đạt mục tiêukhi biết bạn em kín
lắng nghe tích cực.

13,14
hút thuốc lá
trong
trường
trong lớp?
Nếu là lớp
Phát phiếu kín KN: thể hiện sự cảm thông15, trưởng, để giúp
tự nhận thức...
16, GVCN giải quyết
17 vấn đề nói
chuyện riêng tôi
sẽ...
Sân chơi nào Thảo
luận KN: tự nhận thức- khẳng
18,19 dành cho chúng nhóm
định giá trị - thể hiện sự tự
ta?
tin-kiên định - đạt mục tiêu
"Tôi thích bạn" Phát
phiếu KN: giải quyêt vấn đề-giao
20,21 nói hay không? kín
tiếp- kiểm soát cảm xúcứng phó với căng thẳng
Làm thế nào với Thảo luận
KN: tư duy phê phán- ra
22,23
rác trong lớp?
quyết định...
24, Làm thế nào đây Phát
phiếu KN: giải quyết mâu thuẫn25 khi lớp mình kín
hợp tác - thương lượng chưa đoàn kết?

lắng nghe tích cực - ứng
8


Là đoàn viên em Phát phiếu
26, xin có ý kiến!
27 28
Trang phục lớp Phát phiếu
29, mình.
30
31, Món quà tặng Thảo luận
32, cô
nhóm
33
Con gái điệu Phát phiếu
34,
đến trường.
35

phó với căng thẳng.
KN: tự nhận thức - khẳng
định giá trị - thể hiện sự tự
tin - kiên định - đạt mục
tiêu
KN: tự nhận thức - khẳng
định giá trị - lắng nghe tích
cực - hợp tác - ra quyết
định
KN: thể hiện sự cảm thônghợp tác...

KN: tự nhận thức - khẳng
định giá trị - lắng nghe tích
cực-hợp tác - ra quyết định
Bạn cùng bàn ơi Phát phiếu kín KN: tư duy phê phán- giao
36, tôi thấy...
tiếp - lắng nghe tích cực 37
giải quyết mâu thuẫn khẳng định giá trị...
Chú ý: phần ô thực tế để dành ghi những kế hoạch đột xuất hay những
thay đổi trong quá trình thực hiện trên lớp để rút kinh nghiệm.
* Bước 2: Triển khai kế hoạch trong các tiết sinh hoạt chủ nhiệm có
chủ đề
Dựa vào bảng kế hoạch đã xây dựng được người giáo viên chủ nhiệm sẽ
căn cứ vào tình hình thực tế của từng tuần để triển khai các chủ đề thích hợp. Có
thể đảo các chủ đề nếu xét thấy cần thiết và hiệu quả hay có thể thay đổi chủ đề
tùy theo hoàn cảnh thực tế. Cụ thể trong năm học 2017 - 2018 tôi đã tiến hành
như sau:
Ở những tuần đầu của năm học thì giáo viên chủ nhiệm lớp chưa có điều
kiện để tiến hành các chủ đề vì tiết sinh hoạt thường dành để ổn định lớp, đội
ngũ cán bộ lớp. Khi lớp đã đi vào nề nếp, các em học sinh đã ổn định về mọi
mặt lúc đó là điều kiện thích hợp để giáo viên chủ nhiệm triển khái các chủ đề
trong các tiết sinh hoạt. Cụ thể sau khi dành hai phần ba thời gian, hoặc một nửa
thời gian tùy theo tình hình của lớp trong tiết sinh hoạt đó thì người giáo viên
chủ nhiệm sẽ dành thời gian còn lại cho các em hoạt động vui chơi theo chủ đề.
Sau khi khai giảng học sinh đã ổn định nề nếp, quen thầy quen cô, quen
bạn quen bè tôi bắt đầu triển khai các chủ đề ở các tiết sinh hoạt như sau:
1. Chủ đề : Trường học của tôi.
- Phát phiếu trắng cho học sinh cả lớp, đề nghị các em trình bày ý kiến
của mình bằng cách viết vào giấy. Yêu cầu là phải độc lập không trao đổi để có
chính kiến riêng.
- Giáo viên thu lại và sàng lọc nhanh các ý kiến, lọc ra những ý kiến viết

không đạt yêu cầu, lấy các ý kiến hay, độc đáo.
- Giáo viên chủ nhiệm nhờ lớp trưởng đọc các ý kiến lên.
9


- Các ý kiến tiêu biểu:
a. Trường tôi rất đẹp, nhiều cây, nhưng sẽ đẹp hơn nếu có hàng cây xanh
quanh sân bóng đá.
b.Trường tôi rất khang trang, quy cũ, gió mát lộng, có nhiều bồn hoa đẹp.
c.Trường tôi cái gì cũng đẹp. Sân trường có nhiều cây xanh và bóng mát.
d.Trường tôi nội quy nghiêm và các thầy các cô kiểm tra nội quy nhiều
quá làm tôi thấy khó đối phó.
Cả lớp 24 em đều có ý kiến nhưng trên đây là những ý kiến tiêu biểu còn
đa số các ý kiến đều trùng ý nhau, tôi không trình bày hết trong đề tài được. Ở
chủ đề này chúng ta đã sử dụng kĩ thuật "Viết tích cực" qua việc các em trình
bày ý kiến, nhìn nhận của mình như vậy thì bản thân các em đã lĩnh hội và được
giáo dục ba kĩ năng cơ bản: Kĩ năng lắng nghe tích cực, Kĩ năng tư duy phê
phán và Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin. Bên cạnh đó Giáo viên chủ nhiệm
cũng sẽ phát hiện ra những ý kiến hay để biều dương, khuyến khích các em.
Đồng thờì sẽ giải thích những ý mà các em đang băn khoăn hay suy nghĩ chưa
thấu đáo như ý d, để giúp các em nhận thức đầy đủ về ngôi trường mà các em
đang theo học: mới xây dựng thêm, đẹp, khang trang, quy cũ nhưng cũng cần
phải có ý thức bảo vệ, giữ gìn; nội quy nghiêm để giáo dục học sinh có nề nếp
tốt.
2. Chủ đề: Lớp học của em!
Chủ đề này tương tự như chủ đề một, mục đích để giáo viên tìm hiểu quan
điểm của các em về lớp học của mình (Trường tôi mỗi lớp được giao cho một
phòng, tự quản), giúp học sinh hiểu quan điểm của nhau từ đó rút ra mình cần
phải làm gì, không nên làm gì khi ở trong lớp. Thông qua chủ đề 2 này ba kĩ
năng sống cơ bản như chủ đề 1 cũng được truyền đạt đến học sinh một cách gián

tiếp.
3. Chủ đề : Em muốn gì ở giáo viên chủ nhiệm lớp?
- Tiến hành các bước như trên.
- Các ý kiến tiêu biểu đọc trước lớp:

a. Em không mong muốn gì.
b. Em thấy cô cần xử lí mạnh tay hơn với các bạn vi phạm nhiều.
10


c. Em muốn cô vui tính hơn, ít lập bản kiểm điểm hơn....
d. Mỗi tiết sinh hoạt chủ nhiệm dành ra một phần thời gian nhỏ cho các
bạn tổ chức trò chơi và văn nghệ. Trong lớp vẫn chưa có sự đoàn kết, mong cô
giải quyết vấn đề này.
e. Em muốn cô cho đổi chỗ theo ý muốn, em hứa sẽ học tốt không vi
phạm.
Sau khi chọn lọc những ý kiến tiêu biểu, không trùng lặp, có vấn đề giáo
viên chủ nhiệm sẽ tự đọc từng ý kiến của các em trước lớp. Không khí lớp lúc
đó rất hồi hộp. Các em chăm chú lắng nghe, ý kiến nào hay các em vỗ tay và
cười rất vui như ý c, d. Tình huống đó cũng làm cho tôi bất ngờ và thầm cảm ơn
các em học sinh thân yêu của mình vì tôi không ngờ các em cũng chú ý và mạnh
dạn bày tỏ ý kiến đó. Khi chọn chủ đề này mục đích của tôi là thông qua việc
phát hiện những đặc điểm của cô giáo và mạnh dạn trình bày những ý kiến riêng
của mình với người cô - người chị - một người bề trên của các em, một người
mà ít nhiều các em đều ngại, tôi sẽ giáo dục cho các em kĩ năng giao tiếp, kĩ
năng tìm kiếm và xử lí thông tin, kĩ năng lắng nghe tích cực.
4. Chủ đề: An toàn giao thông
Qua kinh nghiệm của nhiều năm học, tôi thấy đầu năm học bao giờ vấn đề
An toàn giao thông cũng là vấn đề "nóng". Nhiều học sinh bắt đầu được gia đình
giao cho xe máy điện, xe đạp điện và cả xe máy để tới trường, đường đi phần

lớn là đèo dốc nên vấn đề an toàn giao thông là rất cần kíp. Gia đình đã dặn dò
các em, nhưng nhà trường nhất là giáo viên chủ nhiệm lớp cũng phải có trách
nhiệm nhắc nhở, theo dõi, đôn đốc các em chú ý giữ gìn khi tham gia giao
thông, đặc biệt chưa có bằng lái xe thì không được phép lái xe máy. Đây là một
vấn đề có thể thoải mái bày tỏ ý kiến nên sau khi sinh hoạt lớp xong giáo viên
chủ nhiệm sẽ chọn hình thức là "Trình bày một phút" để các em được thoải mái
bày tỏ những băn khoăn, những thắc mắc hay chia sẽ những kinh nghiệm của
bản thân để đến trường an toàn. Từ kinh nghiệm của nhiều học sinh trong lớp
với những tình huống cụ thể mà các em mắc phải thì giáo viên sẽ chốt lại những
nguyên tắc cơ bản khi học sinh tới trường bằng xe đạp, xe đạp điện để những
bạn nhát gan sẽ vững tin hơn, những bạn đi ẩu thì điều chỉnh lại mình. Đặc biệt
các em chưa có bằng lái xe máy thì tuyệt đối không được tham gia giao thông
bằng xe máy. Chủ đề này sẽ hình thành cho các em kĩ năng sống như: kĩ năng
giao tiếp, kĩ năng lắng nghe tích cực, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng ra quyết
định...
5. Chủ đề: Gửi xe ngoài trường học cái được và cái không được ?
Trường tôi nằm trên trục đường chính quốc lộ 217, nằm trên một khu đất
rất rộng, có nhà giữ xe được quy hoạch rất lớn theo từng khối, đường vào rộng
rãi, giá cả hợp lí nhưng có một bộ phận học sinh thích gửi xe ở những nhà dân
xung quanh trường, hoặc để ngoài cổng trường. Từ đó kéo theo mất mỹ quan
trường học, một số học sinh quậy phá cố tình xịt hơi xe, ra ngoài lấy xe đi
chơi ... Trước thực trạng đó nhà trường đã cảnh báo học sinh lưu ý không nên
gửi xe ngoài trường nhưng không thể cấm dứt điểm được. Trong trường hợp đó
giáo viên chủ nhiệm phải ra tay để chỉnh đốn hành vi của các em, giúp các em
11


nhận thức đúng vấn đề. Giáo viên sẽ chọn tuần thích hợp và cho các em thảo
luận vấn đề này bằng cách chia bốn tổ thành bốn nhóm. Giáo viên sẽ sử dụng
các kĩ thuật dạy học tích cực như: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ

thuật động não để khuyến khích các em bày tỏ ý kiến. Kết quả của hoạt động đó
tôi thấy khá thú vị:

+ Tổ 1: Gửi xe ngoài gần, lấy lại nhanh nên chúng em gửi. Tuy nhiên cũng
thấy lo vì sợ mất xe, sợ bị nhà trường điều tra nếu có việc gì xảy ra.
+ Tổ 2: Tổ em chỉ có một bạn gửi xe ngoài đó thôi. Chúng em thấy không an
toàn, lại không được điểm trong mắt thầy cô khi bị bắt gặp. Gửi xe trong trường
vừa an toàn vừa thoải mái tuy lấy xe hơi lâu khi ra về.
+ Tổ 3: Gửi xe ngoài có điểm có lợi: không mất tiền, nhanh lấy. Gửi xe
tromg trường: an toàn, rộng rãi.
+ Tổ 4: Chúng em không đồng tình nếu học sinh không gửi xe trong trường
trong khi nhà trường có nhà để xe đủ rộng cho tất cả. Chỉ có những bạn có mục
đích mờ ám mới cố tình gửi xe ngoài đó khi nhà trường đã cấm.
Qua những ý kiến của các tổ giáo viên chủ nhiệm sẽ cho học sinh rút ra
những điểm mạnh, điểm yếu và đi đến kết luận. Kết luận này dựa trên kết quả
phân tích chung. Giáo viên định hướng cho học sinh lớp chủ nhiệm: nên tuân
thủ nội quy của nhà trường, gửi xe trong trường an toàn, an tâm, đẹp hơn trong
mắt bạn bè, thầy cô và quan khách. Qua chủ đề này giáo viên đã hình thành cho
các em một số kĩ năng sống: Kĩ năng tư duy phê phán, Kĩ năng lắng nghe tích
cực, Kĩ năng tự nhận thức, Kĩ năng giải quyết vấn đề...
6. Chủ đề: Em sẽ làm gì khi biết bạn em hút thuốc lá trong lớp, trong trường
học?
Trong các trường trung học cơ sở hiện nay vấn đề học sinh ăn quà và hút
thuốc lá vẫn còn tồn tại, đặc biệt là hút thuốc lá. Khi bị cấm một số học sinh
nam hay chờ giờ ra chơi thì ra nhà vệ sinh để hút thuốc. Đó là một thực tế và
Đoàn đội trường đã nhắc nhở, đôn đốc kiểm tra nhưng vẫn không ngăn chặn hết
học sinh vi phạm. Giáo viên chủ nhiệm nắm được trong lớp mình có bạn nào
12

hay hút thuốc nhưng không thể phê phán một cách thô lỗ hay áp đặt bởi sẽ rất ít
khi bắt được các em đang hút thuốc mà chỉ có thể nhỏ to khuyên nhủ và răn đe.
Biện pháp tốt nhất là dùng tập thể lớp gây ảnh hưởng bằng cách chọn tiết sinh
hoạt thích hợp rồi đưa chủ đề này ra cho các em phát biểu ý kiến. Đây là vấn đề
tế nhị nên đề nghị các em viết ra giấy rồi thu lại và giáo viên sẽ chọn những ý
kiến hay để trình bày trước cả lớp. Qua đó sẽ cho các học sinh thấy trong mắt
mọi người nếu mình hút thuốc lá thì bị bạn bè nghĩ gì, mình xấu ra sao...Và các
em sẽ điều chỉnh được hành vi theo hướng tích cực hơn. Chủ đề này đã cho học
sinh tiếp xúc với kĩ năng sống cơ bản: Kĩ năng hợp tác, Kĩ năng ra quyết định,
Kĩ năng đạt mục tiêu, Kĩ năng lắng nghe tích cực.
7. Chủ đề: Sân chơi nào dành cho chúng em?
Khi đưa chủ đề này vào trong kế hoạch tôi ước tính rơi vào khoảng thời
gian gần Ngày nhà giáo Việt Nam. Khoảng thời gian đó trong năm học thường
thường Đoàn, đội trường sẽ tổ chức nhiều hoạt động phong trào cho học sinh.
Chính từ chủ đề này tôi đã thu được một số ý kiến hay và tư vấn cho cán bộ
đoàn, đội đưa ra ý kiến trong cuộc họp chi bộ nhằm tham mưu cho Ban giám
hiệu lựa chọn tổ chức các hoạt động lành mạnh, bổ ích và hứng thú cho các em
như : Bóng đá mini cho nam và nữ, Bóng chuyền nam và nữ bên cạnh các hoạt
động mang tính truyền thống như đi cà kheo, kéo co. Từ sự thành công đó sẽ
khuyến khích các em mạnh dạn đề xuất ý kiến riêng, dám thể hiện mình, khiến
các em thấy mình cũng được đề cao và có giá trị. Và như thế dĩ nhiên đã hình
thành cho các em những kĩ năng sống như: Kĩ năng tự nhận thức, Kĩ năng
khẳng định giá trị, Kĩ năng thể hiện sự tự tin, Kĩ năng thương lượng, Kĩ năng
kiên
định, Kĩ năng đạt mục tiêu.
8. Chủ đề: Tôi thích bạn, nói hay không?
Là giáo viên chủ nhiệm lớp cuối cấp một sự thật không thể phủ nhận được
là một số học sinh của chúng ta đã mến nhau! Chúng ta không thể cấm đoán hay
la mắng các em bởi làm như thế sẽ không mang lại kết quả giáo dục mà là phản
giáo dục. Giáo viên chủ nhiệm lớp thông qua nhiều mối quan hệ, bằng tâm sự

với học sinh của mình, giúp các em nhận thức được vấn đề và có cách xử sự
đúng đắn. Khi cho các em chủ đề này các em rất hào hứng và nhiệt tình tham
gia. Một số ý kiến tiêu biểu tôi thu được sau chủ đề này tại lớp chủ nhiệm 9A:

13


+Tôi sẽ nói lên một điều rằng "Tôi thích bạn" nhưng tôi sẽ kìm nén cảm
xúc của bản thân lại để sâu vào tận đáy lòng, âm thầm và lặng lẽ.
+ Đầu tiên có lẽ tôi sẽ thổ lộ với bạn ấy rằng tôi thích bạn ấy. Sau đó nếu
bạn ấy đáp trả lại tình cảm của tôi thì chúng tôi sẽ lấy tình cảm đó làm động lực
giúp nhau học tập, cùng chia sẽ vui buồn và khó khăn trong cuộc sống.Còn nếu
như bạn ấy không chấp nhận tình cảm của tôi thì tôi cũng xem như đó là một
tình cảm đẹp mà tôi dành cho bạn ấy và sẽ không làm phiền bạn ấy nữa và tôi
sẽ tiếp tục chờ đợi đến khi bạn ấy cho tôi một cơ hội.
+ Nếu tôi thích bạn ấy thì tôi sẽ âm thầm quan tâm lo lắng chia sẽ với
bạn
ấy những lúc vui buồn và đến một lúc nào đó tôi sẽ can đảm nói với bạn ấy
những lời tận đáy lòng mình để bạn hiểu rằng tôi thích bạn ấy.
Như vậy, có thể thấy nhận thức của các em cũng đã rất người lớn, biết suy
nghĩ chín chắn. Giáo viên sẽ khen ngợi những suy nghĩ hay và chấn chỉnh những
suy nghĩ chưa đúng mà không làm các em học sinh bị tổn thương. Chủ đề này sẽ
bồi dưỡng cho các em học sinh kĩ năng sống: Kĩ năng giải quyết vấn đề, Kĩ
năng giao tiếp, Kĩ năng kiểm soát cảm xúc, Kĩ năng ứng phó với căng thẳng.
9. Chủ đề: Làm thế nào với rác trong lớp!
Đừng xem nhẹ chủ đề này khi xây dựng kế hoạch bởi lớp trẻ bây giờ
nhiều em rất ỉ lại, đặc biệt là trong các công việc tập thể trong đó bao gồm việc
dọn vệ sinh khu vực trực, trực nhật lớp. Trong lớp tôi chủ nhiệm những em học
sinh tự giác và tích cực làm vệ sinh lớp chỉ trên đầu ngón tay, đa số là lười biếng
và phải đôn đốc thường xuyên thì các em mới làm công việc được giao hoặc

không xả rác trong bàn. Tôi chọn chủ đề này để cho các em thấy một lớp học mà
nhiều rác thì các bạn học sinh phải làm gì cho nó đẹp và đúng và mục đích lâu
dài là tôi muốn giáo dục cho các em thấy cần phải biết biểu thị thái độ đối với
những hành vi chưa đúng trong tập thể một cách có thiện chí. Để đạt hiệu qủa
giáo viên chủ nhiệm sẽ sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực như: Kĩ thuật giao
nhiệm vụ, Kĩ thuật tư duy phê phán, Kĩ thuật động não... Từ những ý kiến thảo
luận của nhóm- tổ mà đa số là phê phán và có đề ra những giải pháp cụ thể, giáo
14


viên sẽ đề ra "Nghị quyết" của lớp về vấn đề xử lí rác và ràng buộc học sinh làm
theo một cách tự giác bởi các em đã nhận thức được nếu mình còn có những
biểu hiện như thế nữa thì nhiều bạn trong lớp sẽ đánh giá xấu về hành vi của bản
thân.
10. Chủ đề: Trang phục lớp mình.
Trong kế hoạch nên có chủ đề này vì mục đích của tôi là muốn nhắc nhở
cho học sinh của lớp, những cô cậu học trò mới lớn cần biết ý tứ trong cách ăn
mặc gọn gàng khi đến trường, biết trân trọng khi mặc đồng phục đến lớp. Giáo
viên chủ nhiệm là người gần gũi các em, phải nhắc nhở các em tuân thủ nội quy
và trên hết là phải làm sao để các em ý thức được niềm tự hào và niềm vui khi
được mặc đồng phục đến trường. Và trên hết là phải làm sao để các em hạn chế
những bộ trang phục không phù hợp, đừng để mình thành trò cười cho mọi
người. Kết quả thu được trong lần thực nghiệm đó:

+ Các bạn lớp mình ăn mặc rất đẹp và thấy đáng yêu. Nhưng vẫn có bạn
chưa chú ý trong ăn mặc nên hay bị cô nhắc nhở.
+ Nói chung là mặc đồng phục đẹp!
+ Các bạn nữ sơvin làm cho chân dài ra. Rất đẹp! Các bạn nam không sơ
vin trông như ông già.
+ Nhiều bạn nữ mặc quần bò rách gối trông phản cảm và không hợp.

Khi cho công bố những ý kiến đó lên để thảo luận thì cả lớp ai cũng buồn
cười và thấy chí lí, bạn nữ thì cuối mặt ngượng ngùng và có vẻ biết lỗi. Giáo
viên chủ nhiệm không cần nói nhiều, la hét nhiều vì tự các em cũng đã ý thức
được những biều hiện sai của mình như mặc không đúng trang phục. Lớp tôi từ
đó việc học sinh mặc quần bò rách gối, không sơvin, mặc không đúng đồng
phục không còn tái diễn, các bạn ý tứ hơn nhiều. Đó là do chúng ta đã đánh
15


trúng vào tâm lí muốn làm người lớn của các em, khiến các em tự thay đổi mình
để được nhìn nhận tốt hơn. Như vậy thông qua đề tài này giáo viên chủ nhiệm
đã hình thành cho các em những kĩ năng sống: Kĩ năng tự nhận thức, Kĩ năng
khẳng định giá trị, Kĩ năng lắng nghe tích cực, Kĩ năng hợp tác. Kĩ năng ra
quyết định...
11. Chủ đề: Món quà tặng thầy cô.
Chủ đề này nên đưa vào sinh hoạt trước ngày 20/11 hàng năm. Riêng đối
với thầy cô cấp trung học cơ sở, nhất là vùng miền núi, mà không phải là thị trấn
thì nhiều giáo viên rất tủi thân khi đến ngày tết của ngành bởi học sinh và phụ
huynh rất lơ là. Các em chỉ tặng hoa cho giáo viên chủ nhiệm và cả lớp mua một
món quà nhỏ tặng cô còn"quên mất " mình còn nhiều thầy cô giáo bộ môn khác.
Để giáo dục cho các em biết kính yêu thầy cô, nhớ ơn thầy cô vì "một chữ cũng
là thầy mà nữa chữ cũng là thầy" thì người giáo viên chủ nhiệm lớp phải đứng ra
"dàn xếp " sao cho khéo léo và tôi chọn cách triển khai chủ đề này trong một tiết
sinh hoạt vào thời điểm thích hợp. Sử dụng kĩ thuật "Bản đồ tư duy", kĩ thuật
"động não" tôi sẽ cho học sinh trình bày các ý tưởng của các em sau đó đi đến
thống nhất những ý tưởng hay để khuyến khích các em làm theo và cũng là định
hướng cho các em. Nhiều em cứ nghĩ không có tiền thì không thể tặng quà cho
cô nên ngại không thể hiện tình cảm hay nhiều em lại nghĩ nên mua quà nhiều
tiền hay đi phong bì tiền cho cô mới là tặng quà có ý nghĩa. Tôi đã giải thích cho
các em hiểu giá trị tinh thần của những món quà nhỏ, tự tay các em làm là món

quà có ý nghĩa nhất với thầy cô. Tôi sẽ kết hợp kể một câu chuyện có thật liên
quan đến những món quà nhỏ mà mình từng nhận được đã làm mình xúc động
và biết ơn các em như thế nào. Tôi nhận thấy sự xúc động trong mắt các em. Và
quả nhiên khi đến ngày nhà giáo Việt Nam lớp tôi đã chuẩn bị những món quà
rất hay để tặng tất cả thầy cô bộ môn của lớp như những bông hoa cải nhà bạn
Tuyến, những ống cơm lam, sắn lam các em tự làm, mấy quả khế vườn nhà bạn
Hiền... Đa số thầy cô giáo dạy lớp tôi năm đó ai cũng hào hứng và trân trọng
món quà của các em. Đó chính là động lực để những người giáo viên như chúng
ta vững bước theo đuổi sự nghiệp trồng người. Qua đó các em cũng bồi đắp
được cho mình Kĩ năng thể hiện sự cảm thông, Kĩ năng hợp t¸c.
12. Chủ đề: Con gái điệu đến trường!
Năm trước đây khi tôi chủ nhiệm lớp 9A thì các bạn nữ rất điệu đà và có
phần thái quá. Các bạn ấy mang gương, lược, son đến lớp tranh thủ làm điệu
trong giờ ra chơi, ăn mặc có phần kệch cỡm, học đòi người lớn trông rất phản
cảm, nhiều thầy cô bức xúc và yêu cầu giáo viên chủ nhiệm phải nhắc nhở các
em. Tôi đã nhắc nhở tế nhị trước lớp trong giờ sinh hoạt nhưng chưa có tiến
triển mấy. Tôi quyết định dùng động não và đặt câu hỏi để học sinh phát biểu
vấn đề theo quan niệm của bản thân khi được hỏi. Cụ thể các em có nêu một số
cảm nhận của mình như sau:

16


+Bạn gái điệu đến trường cũng là một sự phá cách theo tuổi mới lớn,
trông rất đáng yêu. Ok
+Bạn gái điệu đến trường cũng là một điều nên nhưng điệu vừa phải
đừng có điệu qúa làm cho mọi người phải phản ánh.
+Bạn gái điệu đến trường là điều tự nhiên nhưng không nên làm quá vì là
đi học chứ không phải là biểu diễn thời trang.
+Con gái khi đến tuổi dậy thì chắc hẳn ai cũng sẽ bắt đầu để ý đến bản

thân mình hơn, con gái tất nhiên phải điệu nhưng không phải vì vậy mà đi học
nhuộm tóc, tô phấn tô son, mặc những chiếc áo trắng mỏng, áo trong nổi hơn áo
ngoài. Các bạn cứ nghĩ như vậy sẽ đẹp hơn người khác những thật ra nó lại làm
mất hình ảnh của một học sinh. Nên điệu một cách phù hợp với tuổi học sinh.
Ngay việc cho công bố những ý kiến đó lên tự các em đã thấy việc làm gì
là đúng và việc làm nào là không nên vì đó là những trực quan sinh động nhất,
những bài học ý nghĩa nhất mà các em nhận được khi biết người khác nghĩ gì về
mình. Điều đó sẽ giúp các em tự điều chỉnh hành vi cho phù hợp để đẹp hơn
trong mắt người khác. Như vậy không phải tốn nhiều công sức mà người giáo
viên đã bồi dưỡng những kĩ năng sống như: Kĩ năng tự nhận thức, Kĩ năng hợp
tác, Kĩ năng khảng định giá trị... cho lớp học của mình
Trong kế hoạch còn một số đề tài tôi chưa có điều kiện trình bày hết
nhưng cách làm thì tương tự. Và tôi muốn nói kế hoạch này là kế hoạch mở,
giáo viên có thể linh hoạt đưa chủ đề khác tùy thuộc vào đặc điểm lớp, từng giai
đoạn của năm học, tình hình xảy ra trong thực tế để tăng tính hứng thú cho học
sinh trong các tiết sinh hoạt. Vấn đề càng nóng thì ý nghĩa và tác dụng càng lớn,
bài học rút ra càng sâu sắc.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Tôi đã tiến hành áp dụng đề tài này từ năm học 2016 - 2017 và năm học
2017 - 2018, tôi thấy kết quả hạnh kiểm của lớp mình đã có sự chuyển biến rõ
rệt. Cụ thể:
1. Năm học 2016 -2017
17


Lớp Sĩ
số

Hạnh kiểm (Năm học 2016-2017 )
Tốt

Khá
T. Bình
Yếu
8A 24
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
18
75%
5
20,8 % 1
4,2%
0
0%
So sánh với kết quả lớp 9A của học kì một năm 2017-2018
2. Năm học 2017 -2018 (Học kì I)
Lớp Sĩ
Hạnh kiểm (học kì I- Năm học 2017-2018 )
số
Tốt
Khá
T. Bình
Yếu
9A 24

SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
24
100 %
0
0%
0
0%
0
0%
Nếu so sánh kết quả cụ thể ở từng học sinh tôi thấy có tác dụng rõ rệt, đặc
biệt là những em hạnh kiểm yếu hay trung bình, các em có ý thức tiến bộ rõ nét.
Từ chỗ hay vi phạm nội quy, hay nói chuyện, hay chửi tục, vứt rác, mặc không
đúng trang phục...học sinh vi phạm nội quy trường lớp đã giảm rất nhiều, số học
sinh được coi là cá biệt đã biết tự thay đổi, tự hòa nhập vào hoạt động chung của
lớp. Đa số học sinh có lối sống lành mạnh, ngoan ngoãn và có tinh thần tự giác,
tự lập cao. Không còn để giáo viên phải nhắc nhở nhiều nữa.
Học sinh dường như mạnh dạn, tự tin hơn khi giao tiếp và đứng trước tập
thể. Tôi nghĩ đó là một phần do sự bồi dưỡng của giáo viên chủ nhiệm lớp, sự
phát huy tác dụng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung học cơ sở
qua các tiết sinh hoạt chủ nhiệm có chủ đề. Và quan trọng hơn điều mà tôi
hướng đến cho học sinh của mình là kĩ năng sống, các kĩ năng ứng phó với hoàn
cảnh thực tế, cách nhìn nhận vấn đề một cách tích cực để làm sao khi bước sang
một môi trường rộng lớn hơn các em có thể tự tin hòa nhập và chiến thắng chính

bản thân mình và trở thành người công dân có ích cho gia đình và xã hội.
Qua kết qủa thực nghiệm cho thấy những lợi ích thu được từ việc vận
dụng sáng kiến. Việc vận dụng sáng kiến mang lại nhiều hiệu quả thiết thực
trong công tác chủ nhiệm, đến thay đổi hành vi, thái độ của học sinh trong học
tập cũng như ứng xử, giao tiếp.
Tôi thiết nghĩ với quy trình các bước thực hiện không phức tạp, phù hợp
với điều kiện cơ sở vật chất của các trường trung học cơ sở thì bất kì giáo viên
chủ nhiệm nào cũng vận dụng được.
3. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Giáo dục kỹ năng sống vừa mang tính cá nhân vừa mang tính xã hội, nó
cần thiết đối với học sinh trung học cơ sở giúp các em có thể tự tin, tự chủ hoàn
thiện hành vi của bản thân trong giao tiếp, giải quyết các vấn đề của cuộc sống
với mọi người xung quanh mang lại cho cá nhân cuộc sống thoải mái, lành mạnh
về thể chất và tinh thần…Hơn nữa, vấn đề giáo dục kỹ năng sống còn cần đến
vốn sống, tình thương và nhân cách của người thầy học sinh học kiến thức ở
thầy trước hết là ở tấm gương sống của người thầy, vì vậy để học sinh không
18


thất vọng vì thầy thì trước hết “mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự
học và sáng tạo” mà nghành giáo dục đang vận động.
Song, bên cạnh nhà trường, gia đình và xã hội là hai môi trường thiết yếu
quan trọng đối với việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Gia đình là cái nôi
hình thành nhân cách, ứng xử cho học sinh. Một gia đình hạnh phúc, biết trân
trọng các giá trị tinh thần sẽ giáo dục nên những đứa con ngoan, những học trò
lễ phép. Ngược lại, gia đình thiếu hạnh phúc, coi nhẹ các giá trị tinh thần, coi
trọng giá trị đồng tiền và vật chất, thậm chí thường xuyên xảy ra tình trạng bạo
lực sẽ tác động tiêu cực đến tính cách, cách ứng xử của các em học sinh.
Làm được như vậy, tôi nghĩ rằng Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh

không những không làm quá tải trong chương trình giáo dục mà còn đem đến
cho người học sự hứng thú, sôi nổi và niềm vui trong học tập. Người học đã
hứng thú và tự giác thì chắc chắn việc giáo dục kỹ năng sống cho người học sẽ
thực chất và hữu ích, mục tiêu giáo dục toàn diện sẽ đạt được hiệu quả.
3.2. Kiến nghị:
Rèn kỹ năng sống cho học sinh là trách nhiệm chung của ngành giáo dục,
nhà trường và toàn xã hội, do đó:
+ Với phụ huynh học sinh: gia đình là cái nôi để hình thành nhân cách cho
trẻ, cha mẹ cần quan tâm nhiều hơn tới con mình, làm bạn cùng con để hiểu con
và rèn con.
+ Với giáo viên: luôn tự rèn luyện, tự bồi dưỡng và cần được tập huấn qua
các lớp giáo dục kĩ năng sống với giáo trình bài bản hơn.
+ Với học sinh: Phải ý thức được cách tự rèn luyện bản thân, ép mình vào
kỷ luật để hòa nhập vào nội quy trường lớp, nội quy xã hội…
+ Với nhà trường: luôn tạo môi trường an bình, tạo sân chơi bổ ích thường
xuyên cho học sinh.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG
Quan Sơn, ngày 20 tháng 4 năm 2018
ĐƠN VỊ
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, không sao chép nội dung của người
khác.
Người thực hiện

Hà Thị Mai

19


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.Tài liệu tập huấn kỹ năng sống cho học sinhtrung học tại các chương
trình phát triển vùng của tầm nhìn thế giới tại Việt Nam.
2. Kỹ năng quản lý lớp học có hiệu quả - NXB Đại học Quốc gia Hà
Nội.
3. Giáo dục giá trị sống và kỹ năng sốngcho học sinh THCS - NXB Đại
học Quốc gia Hà Nội.
4. Hướng dẫn về rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh THCS- NXB Giáo
dục Việt Nam.
5. Tâm lý lứa tuổi học sinh- NXB Đại học Quốc gia Hà Nội
6. Bộ giáo dục và đào tạo, quy chế đánh giá, xếp loại học sinh THCS.

20


DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Hà Thị Mai
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên, trường PTDT Bán trú THCS Trung Hạ

TT
1.

Tên đề tài SKKN

Kết quả
Cấp đánh
đánh giá
giá xếp loại

Năm học đánh
xếp loại
(Phòng, Sở,
giá xếp loại
(A, B,
Tỉnh...)
hoặc C)

“Một số biện pháp sử dụng
hệ thống câu hỏi để phát huy
tính tích cực cho học sinh

Cấp huyện

Loại B

2009 - 2010

Cấp huyện

Loại B

2011- 2012

Cấp huyện

Loại C

2015 - 2016

trong dạy học lịch sử” Xếp
2.

loại B cấp huyện
“Khơi dậy ở học sinh khả
năng và hứng thú học tập
môn lịch sử” xếp loại B cấp

3.

huyện
Một số biện pháp nhằm nâng
cao chất lượng giờ dạy môn
Lịch sử lớp 8 của trường
PTDTBT THCS Trung Hạ.