Quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn huyện lập thạch, tỉnh vĩnh phúc

tt

NGUYỄN MẠNH TUẤN

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN MẠNH TUẤN

***
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG
TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LẬP THẠCH
TỈNH VĨNH PHÚC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

***
KHÓA: 2015 - 2017

HÀ NỘI - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN MẠNH TUẤN

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG
TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LẬP THẠCH
TỈNH VĨNH PHÚC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thanh Mai

HÀ NỘI - 2017


i

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Ban
giám hiệu, các thầy cô giáo trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2; Các thầy
giáo, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác
giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, tác giả xin được chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới
TS. Nguyễn Thị Thanh Mai, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo,
hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Huyện uỷ, Uỷ ban
nhân dân, Phòng GD&ĐT huyện đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tác giả
được theo học lớp cao học chuyên ngành quản lý giáo dục khoá 19 của
trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 và thực hiện nghiên cứu khoa học.
Xin chân thành cảm ơn các đồng chí cán bộ, chuyên viên Phòng
GD&ĐT, các đồng chí cán bộ quản lý và giáo viên các trường TH huyện Lập

Thạch đã hợp tác, cung cấp những thông tin, số liệu cần thiết để tác giả hoàn
thành luận văn này.
Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, bạn bè, người thân
và đồng nghiệp đã động viên khích lệ tác giả trong quá trình học tập và
nghiên cứu.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn không tránh
khỏi những hạn chế, thiếu sót. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của quý
thầy cô giáo, bạn bè và đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 11 năm 2017
Tác giả

Nguyễn Mạnh Tuấn


ii

LỜI CAM ĐOAN
Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục “Quản lý dạy học theo định hướng
phát triển năng lực học sinh ở Trường Tiểu học trên địa bàn huyện Lập
Thạch tỉnh Vĩnh Phúc” được hoàn thành do sự cố gắng, nỗ lực tìm hiểu,
nghiên cứu của bản thân cùng với sự giúp đỡ tận tình của TS. Nguyễn Thị
Thanh Mai.
Tôi xin cam đoan rằng các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn
này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác.
Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận
văn này đã đươc cảm ơn và thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ
nguồn gốc.
Hà Nội, tháng 11 năm 2017
Học viên

Nguyễn Mạnh Tuấn


iii

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT ...................................................... vii
DANH MỤC BẢNG ...................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ ix
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu. .................................................................................... 4
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................... 4
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 5
5. Nhiệm vụ nghiên cứu: ................................................................................... 5
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5
7. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 7
CHƯƠNG 1. CƠ SƠ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TIỂU
HỌC .................................................................................................................. 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 8
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................. 8
1.1.2. Những nghiên cứu trong nước .............................................................. 10
1.2. Một số khái niệm, thuật ngữ có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. ......... 13
1.2.1. Năng lực ................................................................................................ 13
1.2.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực ....................................... 13

1.2.3. QL dạy học theo định hướng phát triển năng lực ................................. 15
1.3. Yêu cầu đổi mới quản lí dạy học theo định hướng phát triển năng lực ...... 16


iv

1.3.1. Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục tiểu học theo định hướng
phát triển năng lực ........................................................................................... 16
1.3.2. Các năng lực cơ bản cần hình thành và phát triển ở học sinh phổ thông
nói chung, học sinh tiểu học nói riêng trong giai đoạn hiện nay .................... 18
1.3.3. Vai trò, chức năng, nhiệm vụ quản lí của hiệu trưởng trong thực hiện
dạy học theo định hướng phát triển năng lực .................................................. 19
1.4. Quản lí dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh của hiệu
trưởng. ............................................................................................................. 23
1.4.1. QL hoạt động dạy của GV .................................................................... 23
1.4.2. Quản lí hoạt động học của học sinh ...................................................... 28
1.4.3. Quản lí kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy và học.................................. 31
1.4.4. Quản lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ dạy học theo định
hướng phát triển năng lực ............................................................................... 34
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo định hướng phát triển
năng lực ở các trường Tiểu học....................................................................... 35
1.5.1. Điều kiện, kinh tế, văn hóa, xã hội ở địa phương. ................................ 35
1.5.2. Phẩm chất, năng lực lãnh đạo của Hiệu trưởng. ................................... 36
1.5.3. Chất lượng đội ngũ giáo viên. ............................................................... 36
1.5.4. Đặc điểm của giáo viên Trường Tiểu học hiện nay. ............................. 37
1.5.5. Đặc điểm tâm - sinh lý học sinh tiểu học. ............................................. 37
Kết luận chương 1 ......................................................................................... 42
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CỦA HIỆU TRƯỞNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN LẬP THẠCH TỈNH VĨNH PHÚC ...... 43

2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Lập
Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc..................................................................................... 43
2.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Lập Thạch, tỉnh
Vĩnh Phúc. ....................................................................................................... 43


v

2.1.2. Khái quát tình hình giáo dục tiểu học huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc .. 45
2.2. Thực trạng QL dạy học theo định hướng PTNL của Hiệu trưởng trường
tiểu học huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc ...................................................... 49
2.2.1. Nhận thức về QL dạy học theo định hướng PTNL ............................... 50
2.2.2. Thực trạng quản lý dạy học theo định hướng PTNL ............................ 52
2.2.3. Thực trạng tổ chức thực hiện dạy học theo định hướng PTNL ............ 57
2.2.4. Nguyên nhân gây ảnh hưởng đến công tác quản lý dạy học theo định
hướng phát triển năng lực ............................................................................... 76
Kết luận chương 2 ......................................................................................... 79
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO ĐỊNH
HƯỚNG PTNL HỌC SINH CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU
HỌC HUYỆN LẬP THẠCH TỈNH VĨNH PHÚC ................................... 80
3.1. Các nguyên tắc lựa chọn biện pháp. ........................................................ 80
3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu. ......................................................................... 80
3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa. ........................................................................... 80
3.1.3. Đảm bảo tính hệ thống. ......................................................................... 81
3.1.4. Đảm bảo tính khả thi. ............................................................................ 81
3.2. Đề xuất một số biện pháp quản lý DH theo định hướng phát triển năng
lực ở các Trường Tiểu học trên địa bàn huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc.... 81
3.2.1. Quản lý xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học theo định hướng
PTNL người học.............................................................................................. 82
3.2.2. Củng cố, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên đáp ứng dạy học theo định hướng

PTNL người học .............................................................................................. 85
3.2.3. Quản lý triển khai quan điểm dạy học theo định hướng phát triển năng
lực vào trong hoạt động dạy học của giáo viên và học sinh ........................... 88
3.2.4. Trao quyền tự chủ cho tổ chuyên môn trong việc thực hiện dạy học theo
định hướng PTNL trên cơ sở chương trình hiện hành .................................... 90
3.2.5. Giám sát, đánh giá dạy học theo định hướng PTNL của GV ............... 94


vi

3.2.6. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định
hướng phát triển năng lực ............................................................................... 96
3.2.7. Đầu tư và quản lí sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất phục vụ dạy học theo
định hướng PTNL ........................................................................................... 99
3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................................................... 100
3.3. Kết quả khảo nghiệm các biện pháp QLDH theo định hướng PTNL người
học về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất............... 101
3.3.1. Mô tả cách thức khảo sát ..................................................................... 101
3.3.2. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp. ..... 102
Kết luận chương 3 ....................................................................................... 109
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 110
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


vii

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
STT

Ký hiệu viết tắt

Viết đầy đủ

1

BD

Bồi dưỡng

2

CBQL

Cán bộ quản lí

3

CBQLGD

Cán bộ quản lí giáo dục

4

CĐSP

Cao đẳng sư phạm

5

CNTT

Công nghệ thông tin

6

CSVC

Cơ sở vật chất

7

ĐDDH

Đồ dùng dạy học

8

DH

Dạy học

9

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

10

GV

Giáo viên

11

HĐDH

Hoạt động dạy học

12

HS

Học sinh

13

MTGD

Mục tiêu giáo dục

14

NL

Năng lực

15

PHBM

Phòng học bộ môn

16

PTDH

Phương tiện dạy học.

17

PTNL

Phát triển năng lực

18

QL

Quản lí

19

QLDH

Quản lý dạy học

20

QLGD

Quản lí giáo dục

21

TH

Tiểu học


viii

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Số lượng lớp học và học sinh tiểu học .......................................... 45
Bảng 2.2. Số lượng lớp, học sinh tiểu học học 2 buổi/ngày ........................... 46
Bảng 2.3. Số lượng lớp, học sinh tiểu học học bán trú ................................... 46
Bảng 2.4. Trình độ, năng lực, chuyên môn của đội ngũ giáo viên tiểu học ... 47
Bảng 2.5. Trình độ của đội ngũ cán bộ quản lí, TPT Đội trường tiểu học ..... 48
Bảng 2.6. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học ở các trường tiểu học .............. 48
Bảng 2.7. Ý kiến giáo viên về Xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện dạy học
theo định hướng PTNL ................................................................... 57
Bảng 2.8. Ý kiến CBQL về Xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện dạy học
theo định hướng PTNL ................................................................... 60
Bảng 2.9. Ý kiến Giáo viên về tổ chức thực hiện dạy học theo định hướng
phát triển năng lực........................................................................... 64
Bảng 2.10. Ý kiến CBQL về tổ chức thực hiện dạy học theo định hướng phát
triển năng lực .................................................................................. 66
Bảng 2.11. Ý kiến Giáo viên về tổ chức đánh giá việc thực hiện dạy học theo
định hướng phát triển năng lực ....................................................... 70

Bảng 2.12. Ý kiến CBQL về tổ chức đánh giá việc thực hiện dạy học theo
định hướng phát triển năng lực ....................................................... 72
Bảng 3.1: Tổng hợp đánh giá tính cần thiết của các biện pháp QLDH theo
định hướng PTNL ở các trường Tiểu học huyện Lập Thạch tỉnh
Vĩnh Phúc...................................................................................... 102
Bảng 3.2. Tổng hợp đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động
dạy học ở các ở các trường Tiểu học huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh
Phúc ............................................................................................... 104
Bảng 3.3. Tương quan Pearson đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở các ở các trường Tiểu học
huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc ................................................. 108


ix

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH
Sơ đồ: Mối quan hệ giữa các chức năng quản lí của hiệu trưởng ................... 22
Hình 2.1. Quan điểm của giáo viên và CBQL về Quản lí HĐDH theo định
hướng PTNL ................................................................................... 50
Hình 2.2. Mức độ cần thiết của các hoạt động trong quá trình quản lí dạy học
học theo định hướng phát triển năng lực tại nhà trường ................. 51
Hình 2.3. Mức độ thực hiện các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo
định hướng phát triển năng lực học sinh ........................................ 53
Hình 2.4. Hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS
ở trường ........................................................................................... 54
Hình 2.5. Ý kiến Giáo viên về Cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài liệu phục vụ
cho việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường
......................................................................................................... 55
Hình 2.6. Ý kiến CBQL Cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài liệu phục vụ cho
việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường ..... 56

Hình 2.7. Ý kiến CBQL và GV Xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện dạy học
theo định hướng PTNL ................................................................... 63
Hình 2.8. Ý kiến CBQL và GV tổ chức thực hiện dạy học theo định hướng
phát triển năng lực........................................................................... 69
Hình 2.9. Ý kiến CBQL và GV tổ chức đánh giá việc thực hiện dạy học theo
định hướng phát triển năng lực ....................................................... 75
Hình 2.10. Ý kiến CBQL và GV nguyên nhân gây ảnh hưởng đến công tác
quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực .................... 77


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong xu thế phát triển của thời đại, cùng với sự phát triển như vũ bão
của khoa học công nghệ, xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế với nền kinh
tế tri thức, nguồn nhân lực đóng một vai trò quan trọng, quyết định tới sự phát
triển kinh tế xã hội. Tại Đại hội XI, Đảng ta đã xác định phát triển nguồn lực
người là một trong ba khâu đột phá chiến lược; đồng thời cũng là 1 trong 12
định hướng phát triển kinh tế - xã hội: “Phát huy tối đa nhân tố con người; coi
con người là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển”,
“Phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là
một đột phá chiến lược…”, “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đổi mới
toàn diện và phát triển nhanh giáo dục và đào tạo”. [10]
Để đáp ứng nhu cầu đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài, giáo dục
đã và sẽ luôn được coi là nhân tố quyết định. Bởi vậy đầu tư cho giáo dục-đào
tạo sẽ là nguồn đầu tư đúng đắn góp phần duy trì sự phát triển ổn đinh và bền
vững của bất cứ quốc gia nào trên thế giới. Có thể nói chưa bao giờ trên thế
giới sự đầu tư cho giáo dục được coi trọng như hiện nay. Mục đích của giáo
dục nước nhà không chỉ tạo ra những con người có bản lĩnh chính trị, chuyên

môn vững vàng, điều quan trọng hơn là rèn luyện cho con người khả năng
thích ứng với bất kì môi trường sống và làm việc nào. Nhờ đó, con người có
thể tự tin đi từ đất nước này sang đất nước khác với tư cách là công dân toàn
cầu. Để làm được điều đó, việc phát triển các năng lực của người học là vấn
đề hiện nay. Việt Nam đang hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; cùng với
quá trình hội nhập là sự cạnh tranh quyết liệt về nguồn nhân lực giữa các quốc
gia. Tuy nhiên chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam còn thấp so với các nước
trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy đổi mới đổi mới giáo dục và đào tạo
(GD&ĐT) theo hướng tiếp cận năng lực người học là một trong những nhiệm


2

vụ cấp thiết của giáo dục (GD) phổ thông. Đổi mới GD có thành công hay
không phụ thuộc rất lớn vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả QLDH vì DH
ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành và phát triển năng lực của người học.
Dạy học phát triển năng lực (PTNL) người học, nhằm đảm bảo chất
lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các
phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình
huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình
huống của cuộc sống và nghề nghiệp đang là xu hướng của các nước có nền
giáo dục phát triển trên thế giới.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của việc đổi mới giáo dục theo phướng
phát triển năng lực người học, Đảng và Nhà nước ta đã nêu ra những nhiệm
vụ và chỉ đạo cụ thể cho Ngành Giáo dục và Đào tạo:
Nghị quyết số 29-NQ/TW8 khóa XI về đổi mới căn bản và toàn diện
giáo dục đào tạo nêu nhiệm vụ trọng tâm của Giáo dục và Đào tạo: “Chuyển
mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn
diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với
thực tiễn;...”. [12]

Để thực hiện Nghị quyết trên của Đảng, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có
chỉ thị, nhấn mạnh: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học đồng bộ với đổi
mới thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực học
sinh”.
Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTH năm học 2015-2016 của Vụ
Giáo dục Tiểu học nêu rõ: “Trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông của
Bộ, các Sở/Phòng Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo các trường chủ động xây dựng
kế hoạch giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh..., phù hợp
với đối tượng học sinh, thời gian thực tế và điều kiện dạy học của địa phương
trên cơ sở chuẩn kiến thức, kỹ năng và định hướng phát triển năng lực học


3

sinh; tăng cường đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, giáo dục
theo hướng phát huy tính chủ động, tích cực, tự học, phát triển năng lực học
sinh”. [2]
Ngày 31 tháng 8 năm 2016, Vụ Giáo dục Tiểu học cũng đã hướng dẫn
thực hiện một trong những nhiệm vụ năm học 2016 - 2017 là: “Tiếp tục chỉ
đạo việc quản lí, tổ chức dạy học theo chuẩn kiến thức, kĩ năng và định hướng
phát triển năng lực học sinh; điều chỉnh nội dung dạy học phù hợp đặc điểm
tâm sinh lí học sinh tiểu học”. [3]
Gần đây nhất, trong Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục tiểu học
năm học 2017-2018, Vụ Giáo dục Tiểu học nêu rõ: Trên cơ sở chương trình
giáo dục phổ thông hiện hành, các sở, phòng GDĐT giao quyền chủ động cho
các cơ sở giáo dục tiểu học xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo dục theo
định hướng phát triển năng lực học sinh [4]
Thực hiện những sự chỉ đạo trên, từ năm học 2015 - 2016, GD tiểu học
(TH) ở nước ta đang chuyển dần từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung
sang tiếp cận năng lực người học bằng việc đổi mới phương pháp dạy học

theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Hiệu trưởng trường TH là người đứng đầu chịu trách nhiệm trước Nhà
nước về việc quản lí nhà trường thực hiện mục tiêu giáo dục của bậc TH.
Trong đó, quản lí dạy học là việc vô cùng quan trọng của công tác quản lí nhà
trường, nhất là trong tình hình thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo
định hướng phát triển NL học sinh trong các trường TH hiện nay.
Trong thời gian qua, các trường Tiểu học huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh
Phúc đã thực hiện một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học - trong đó có
công tác quản lí dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, tuy đã
đạt được một số kết quả ban đầu song vẫn còn nhiều bất cập nên chưa đạt
được các mục tiêu giáo dục như mong đợi. Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng


4

quản lý dạy học hiện nay ở các trường tiểu học trên địa bàn để từ đó đề ra
được những biện pháp đồng bộ, có tính khả thi, góp phần nâng cao chất lượng
dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là vấn đề cấp thiết cần
được nghiên cứu. Tuy nhiên, chúng tôi chưa tìm thấy nghiên cứu nào về vấn
đề này tại địa phương.
Với những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lí dạy
học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học trên
địa bàn huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận và phân tích thực trạng quản lí dạy học (QLDH) ở
các trường Tiểu học ở địa bàn huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc, tác giả đề
xuất một số biện pháp quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực
học sinh của hiệu trưởng trường tiểu học nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở
trường TH trên địa bàn huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục hiện nay.

3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học và quản lý dạy học ở trường Tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lí dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học của hiệu
trưởng trường tiểu học.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chủ yếu nghiên cứu một số biện pháp quản lí dạy học theo định
phát triển năng lực học sinh của hiệu trưởng trường tiểu học huyện Lập Thạch
tỉnh Vĩnh Phúc, trên cơ sở điều tra, khảo sát chủ yếu ở 3 trường tiểu học đó là.
Trường tiểu học Thị Trấn, trường tiểu học Thái Hòa, Trường tiểu học Hợp Lý


5

và một số cán bộ QLGD thuộc Phòng GD&ĐT huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh
Phúc.
4. Giả thuyết khoa học
Công tác QLDH của hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Lập Thạch
tỉnh Vĩnh Phúc đã đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn còn nhiều hạn
chế, bất cập như: Nhận thức của GV về DH theo định hướng phát triển năng
lực người học chưa đầy đủ; công tác chỉ đạo, tổ chức dạy học không đồng bộ
ở các khâu của quá trình dạy học … Nếu đề xuất được một số biện pháp quản
lí phù hợp với mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức dạy học; điều kiện
quản lí dạy học theo định hướng PTNL học sinh thì sẽ góp phần nâng cao
hiệu quả quản lí dạy học của hiệu trưởng ở các trường TH trên địa bàn, đáp
ứng yêu cầu đổi mới dạy học theo định hướng PTNL học sinh và chất lượng
giáo dục sẽ được nâng cao.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về QLDH theo hướng phát triển năng lực

học sinh ở trường tiểu học.
5.2. Tìm hiểu thực trạng QLDH ở các trường Tiểu học huyện Lập
Thạch tỉnh Vĩnh Phúc.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học theo định hướng phát
triển năng lực học sinh của hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lập Thạch
tỉnh Vĩnh Phúc.
6. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, chung tôi sử dụng các phương pháp
sau:
6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận
Bao gồm: Sưu tầm, nghiên cứu các tài liệu lí luận, các văn bản pháp quy
GD&ĐT có liên quan đến vấn đề nghiên cứu.


6

6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Bao gồm các phương pháp:
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập ý kiến đánh giá thông
qua phiếu hỏi đối với CBQL và GV cấp tiểu học.
- Phương pháp phỏng vấn sâu: Trao đổi trực tiếp với CBQL, GV và HS
các nhà trường nhằm tìm hiểu kỹ hơn về thực trạng QLDH theo định hướng
phát triển năng lực trong các trường tiểu học huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh
Phúc.
- Phương pháp quan sát: Tiến hành qua sinh hoạt chuyên môn và dự giờ.
- Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm quản lý dạy học
(QLDH) Tổng kết các kinh nghiệm thực tiễn về QLDH ở các trường tiểu học
làm cơ sở để tác giả đề xuất biện pháp QLDH theo định hướng phát triển
năng lực (PTNL) học sinh (HS).
- Phương pháp chuyên gia: Trong quá trình tiến hành luận văn thường

xuyên xin ý kiến các chuyên gia về các lĩnh vực liên quan để vấn đề nghiên
cứu của đề tài. Qua ý kiến chuyên gia, tác giả có thể điều chỉnh các nhận định,
khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp QL được đề xuất.
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu hồ sơ
DH của GV, hồ sơ của TCM và của BGH, báo cáo sơ kết học kỳ và tổng kết
năm học các nhà trường từ năm học 2014 - 2015 đến năm học 2015 - 2016 để
tác giả phân tích,nhận định, đánh giá thực trạng QLDH của các trường tiểu
học huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc.
Nhóm các phương pháp khác
Sử dụng các phần mềm toán học hỗ trợ như thống kê, vẽ biểu đồ,...
trong quá trình xử lý, phân tích số liệu thu thập được trong quá trình khảo sát
thực trạng.


7

7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được chia làm ba chương:
Chương 1: Cơ sơ lý luận về quản lý dạy học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh ở trường tiểu học.
Chương 2: Thực trạng về quản lí dạy học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh của hiệu trưởng trường tiểu học huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh
Phúc.
Chương 3: Một số biện pháp quản lí dạy học theo định hướng phát triển
năng lực học sinh của hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh
Phúc.


8

CHƯƠNG 1
CƠ SƠ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Từ thế kỷ XIV, vấn đề DH và QLDH đã được nhiều nhà GD nghiên
cứu và công bố nhiều công trình có giá trị: Các nhà GD Xô Viết như V.A Xu
khomlinxki; V.Pxtrezicondin; Zakharôp… đã công bố nhiều tác phẩm nổi
tiếng về công tác QL trường học. V.A Xu khomlinxki rất coi trọng dự giờ phân tích giờ dạy, bồi dưỡng đội ngũ để GV nâng cao trình độ chuyên môn
V.Pxtrezicondin đi sâu phân tích công tác kế hoạch hoá trong quá trình QL,
bồi dưỡng lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ cho GV, công tác kế
hoạch hóa quá trình dạy học (DH) được ông nhấn mạnh và cụ thể hóa Về
quản lí (QL) quá trình DH, Zakharôp rất quan tâm thu thập, phân tích những
số liệu, chỉ số phản ánh tình hình giảng dạy, học tập, việc phối hợp trong
BGH nhằm giúp đỡ GV tiến bộ về PPDH [26].
Tuy còn có những điểm khác nhau nhưng các tác giả trên có quan điểm
chung: Hiệu trưởng (HT) nhà trường là người lãnh đạo toàn diện và chịu trách
nhiệm trong công tác QL nhà trường; xây dựng được đội ngũ GV tâm huyết
với nghề, chuyên môn vững, sáng tạo trong lao động, ngày càng hoàn thiện
tay nghề sư phạm là yếu tố quyết định thành công trong QLDH; kết quả DH
của nhà trường phụ thuộc nhiều vào biện pháp QL đúng đắn và hợp lý của
người HT. Trong công tác QL nhà trường phổ thông thì QLDH là một nhiệm
vụ trọng tâm, quan trọng nhất. QLDH là bộ phận cấu thành chủ yếu của
QLGD. Kết quả QL nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn
và hợp lý DH. Vấn đề DH theo hướng phát triển năng lực người học được


9

quan tâm và phát triển từ những năm 50 của thế kỷ XX. Đến những năm 70

của thế kỷ XX, các nước XHCN có nhiều công trình nghiên cứu năng lực
nghề nghiệp cho người học trong việc tổ chức DH trong các nhà trường.
Trong tác phẩm “Khoa học sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển
các năng lực ở nhà trường”, Xavier Roegiers cho rằng: ngoài khía cạnh kiến
thức đơn thuần, nhà trường trước hết phải tập trung cố gắng dạy cho HS sử
dụng kiến thức của mình vào các tình huống có ý nghĩa đối với HS, hay nói
cách khác nhà trường cần phát triển những năng lực ở HS [46]. Ở khu vực
châu Á-Thái Bình Dương, vấn đề phát triển năng lực người học gắn với các
hoạt động trải nghiêm thực tiễn được nhiều quốc gia quan tâm và đã có nhiều
công trình khoa học nghiên cứu chuyên sâu. Điển hình như tiến sĩ GD học
Raija (người Ấn Độ) trong cuốn: “Nền GD cho thế kỷ XXI, những triển vọng
của Châu Á Thái Bình Dương” đã khẳng định: trong tổ chức DH phải xác
định những giá trị và kỹ năng mong muốn mà mục đích của quá trình truyền
đạt tri thức cần phát triển. Giáo viên (GV) phải rèn cho HS năng lực phán
đoán, suy luận, giải quyết vấn đề, kỹ năng hợp tác làm việc trong một tổ
chức,... [48].
Để khắc phục những nhược điểm của chương trình định hướng nội
dung, từ cuối thế kỷ 20 có nhiều nghiên cứu về chương trình dạy học. Trong
đó có nhiều quan niệm và mô hình mới về chương trình dạy học, như chương
trình dạy học định hướng kết quả đầu ra (outcomes based curriculum - OBC)
hay nói rộng hơn là giáo dục định hướng kết quả đầu ra (Outcome-based
Education - OBE), còn gọi là giáo dục điều khiển đầu ra được bàn đến nhiều
từ những năm 90 của thế kỷ 20 và ngày đang nhận được sự quan tâm của
nhiều quốc gia.
Trong cuốn “Phát huy tính tích cực của học sinh thế nào”, LF.Kharlamop
đã khẳng định vai trò to lớn của tính tích cực, chủ động trong việc tiếp thu tri


10

thức mới. Tác giả cho rằng: “Quá trình nắm kiến thức mới không thể hình thành
bằng cách học thuộc bình thường các quy tắc, các kết luận khái quát hóa nó phải
được xây dựng dựa trên cơ sở của việc cải tiến công tác tự lập của học sinh, việc
phân tích tính logic sâu sắc của tài liệu, sự kiện làm nền tảng cho việc hình thành
các khái niệm khoa học”[9, 45]. Rất nhiều nghiên cứu gần đây đã tập trung
nghiên cứu mối liên hệ giữa giáo dục năng lực và xây dựng chương trình và
đánh giá theo năng lực (Williamson, 2007) [49].
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu về đánh giá trong giáo dục của các Trường
ĐH Utrecht, Open và Maastricht ở Hà Lan [46] đã xây dựng các tiêu chí đánh
giá chất lượng của các công cụ đánh giá theo năng lực.
Nghiên cứu của các tác giả nước ngoài cho thấy vấn đề DH và QLDH
được nghiên cứu một cách hệ thống, cơ sở lý luận đó được đúc kết từ thực
tiễn QL, phát triển theo từng giai đoạn lịch sử; khẳng định GD giữ vai trò chủ
đạo trong phát triển nhân cách con người và có vai trò quan trọng đối với sự
phát triển của xã hội. Kết quả GD phụ thuộc rất nhiều vào công tác QLDH,
nhân tố người thầy và tính tích cực, chủ động của học trò.
1.1.2. Những nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu có giá trị cao về QLGD,
quản lý nhà trường, quản lý các thành tố của quá trình sư phạm trong nhà trường
của các nhà nghiên cứu như Đặng Thành Hưng, Phạm Minh Hạc, Đặng Quốc
Bảo, Trần Kiểm,... [18,20,22,25,34].
Trong khoảng gần 10 năm gần đây, lý luận về xây dựng chương trình và
dạy học (HDDH) phát triển năng lực người học đã được quan tâm, với nghiên
cứu của các tác giả:
- Trong Tài liệu về phương pháp dạy học hướng tích hợp, Trần Văn
Tuấn đã khẳng định: Khác với chương trình định hướng nội dung, chương
trình dạy học định hướng kết quả đầu ra tập trung vào việc mô tả chất lượng


11

đầu ra, có thể coi là “sản phẩm cuối cùng” của quá trình dạy học. Việc quản
lý chất lượng dạy học chuyển từ việc điều khiển “đầu vào” sang điều khiển
“đầu ra”, tức là kết quả học tập của HS [41, tr.4].
- Nguyễn Thúy Hồng và các cộng sự (2010) [30], Tổng hợp về tiếp cận
năng lực từ PISAID Đề tài cấp Bộ B2010-37-81 “Nghiên cứu PISA và tác động
của PISA đến chương trình giáo dục phổ thông”, đã xác định khái niệm năng
lực, đề xuất năng lực chung cho chương trình giáo dục phổ thông sau năm 2015.
- Trần Khánh Đức, trong “Nghiên cứu nhu cầu và xây dựng mô hình đào
tạo theo năng lực trong lĩnh vực giáo dục” đã nêu rõ năng lực là “khả năng tiếp
nhận và vận dụng tổng hợp, có hiệu quả mọi tiềm năng của con người (tri thức,
kĩ năng, thái độ, thể lực, niềm tin…) để thực hiện công việc hoặc đối phó với
một tình huống, trạng thái nào đó trong cuộc sống và lao động nghề nghiệp” [22]
- Lương Việt Thái và nhóm nghiên cứu, Viện khoa học giáo dục Việt
Nam [42] đã nghiên cứu về khái niệm năng lực, các năng lực chung cốt lõi và
đề xuất các năng lực chủ chốt cho chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam
sau năm 2015.
- Nguyễn Thị Thanh Mai [38] đã nghiên cứu về đổi mới phương pháp
dạy học, hình thức tổ chức dạy học, theo định hướng PTNL của học sinh
trong môn GDCD.
Những năm gần đây, trước đòi hỏi của đổi mới GD-ĐT, vấn đề đổi mới
phương pháp DH được nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo quan tâm. Trong công
trình nghiên cứu “Những đặc trưng cơ bản của chương trình hiện đại” công bố
trên Tạp chí Phát triển GD, tác giả Nguyễn Quốc Chí khẳng định “Hiện tượng
nhồi nhét quá tải về kiến thức, giảng dạy theo lối truyền thụ một chiều hạn
chế tính năng động, tự chủ, sáng tạo của người học, kiến thức nặng về lý
thuyết, chú trọng tính hàn lâm, không đáp ứng nhu cầu các tình huống sống
và làm việc của người học” [19, tr.4]. Ông cho rằng cần phải có sự mạnh dạn

12

trong đổi mới, thiết kế chương trình DH. Đó là: “Thay vì quá chú trọng truyền
thụ kiến thức, cần quan tâm đặc biệt đến phát triển năng lực của người học,
tạo cho người học có khả năng tự chiếm lĩnh tri thức, có thể tự giải quyết vấn
đề nảy sinh trong cuộc sống” [19, tr.4]. Tác giả Nguyễn Quốc Chí cũng lưu ý
việc quan tâm phát triển năng lực của HS thông qua việc giảm thời lượng
truyền thụ kiến thức ở trường và tăng thời gian để HS hoạt động trải nghiệm,
sáng tạo. Theo đó đề xuất xu hướng chung của chương trình hiện đại là lựa
chọn hợp lý các chủ đề học tập, tránh quá tải về kiến thức, dành đủ thời gian
cho các HĐ của HS nhằm rèn luyện kỹ năng [19, tr.5]. Trong công trình
nghiên cứu “Động lực học tập và tạo động lực học tập” công bố trên Tạp chí
GD, cho rằng muốn thực hành được những tri thức, phải cụ thể hóa chúng
trong từng lĩnh vực hoạt động thực tiễn cụ thể. Tác giả Nguyễn Thị Minh
Phương trong đề tài “Tổng quan về các khung năng lực ở HS trong mục tiêu
GD phổ thông” công bố năm 2007 của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam,
cho rằng: năng lực của HS được thể hiện ở khả năng thực hiện hành động cá
nhân trong giải quyết các nhiệm vụ học tập hoặc năng lực tiến hành hoạt động
học tập của cá nhân người học. Năng lực nói chung luôn được xem xét trong
mối quan hệ với dạng hoạt động hoặc quan hệ nào đó. [39].
Đặng Thành Hưng, đã có nghiên cứu về kĩ năng học tập hiện đại [32].
Nhìn chung các công trình nghiên cứu trên đều khái quát hoá được khái
niệm và phân tích được bản chất của quá trình DH; nghiên cứu các yếu tố ảnh
hưởng đến quá trình DH một cách biện chứng, khoa học; đánh giá chi tiết
thực trạng DH và QLDH ở nhiều trường thuộc các cấp học và các địa phương
khác nhau; đề xuất được các biện pháp cụ thể trong QLDH phù hợp với đặc
thù và điều kiện của mỗi trường, mỗi địa phương. Do đó các công trình trên
thực sự có ý nghĩa về mặt lý luận cũng như thực tiễn để tác giả kế thừa và tiếp

13

tục triển khai nghiên cứu vấn đề QLDH theo hướng phát triển năng lực ở các
trường Tiểu học trên địa bàn huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc..
1.2. Một số khái niệm, thuật ngữ có liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1. Năng lực
Theo quan niệm của chương trình giáo dục phổ thông của Quebec
(Canada) thì "Năng lực là kết hợp một cách linh hoạt và có tổ chức kiến thức, kĩ
năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân … nhằm đáp ứng hiệu quả
một yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất định". Với cách hiểu
này thì việc học sinh chỉ có kiến thức, kĩ năng và thái độ không được xem như là
có năng lực mà cả ba yếu tố này phải được người học vận dụng trong một tình
huống nhất định thì mới phát triển thành năng lực.
Nguyễn Thúy Hồng và nhóm nghiên cứu [30,Tr 25], quan niệm: Năng lực
là một thuộc tính tâm lí phức hợp, tổng hòa của các thành tố: Kiến thức, kỹ năng,
thái độ, các giá trị và kinh nghiệm cũng như sự sẵn sàng hành động của cá nhân
được thể hiện qua sự giải quyết có trách nhiệm và hiệu quả các nhiệm vụ, vấn đề
trong những bối cảnh và tình huống khác nhau.”
+ Theo tác giả Trần Trọng Thủy và Nguyễn Quang Uẩn (1998): "Năng
lực là tổng hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân phù hợp với những yêu
cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định, nhằm đảm bảo việc hoàn thành
có kết quả tốt trong lĩnh vực hoạt động ấy" [44, Tr.47].
Tiếp thu các quan niệm trên, chúng tôi cho rằng: Năng lực là khả năng
thực hiện thành công hoạt động trong một bối cảnh nhất định, nhờ sự tổng hợp
của kiến thức, kỹ năng, thái độ và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú,
niềm tin, ý chí,... của một cá nhân.
1.2.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực
1.2.2.1. Dạy học

14

Theo Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt thì “Dạy học - một trong các bộ phận
của quá trình tổng thể giáo dục nhân cách toàn vẹn- là quá trình tác động qua
lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức khoa học,
những kỹ năng và kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, để trên cơ sở đó
hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng tạo và xây dựng phẩm chất
nhân cách người học theo mục đích giáo dục” [38, tr.22].
Nguyễn Tiến Đạt lại cho rằng: “Dạy học là quá trình cộng tác giữa thầy
và trò nhằm truyền đạt và tự điều khiển- lĩnh hội tri thức nhân loại nhằm thực
hiện mục đích giáo dục” [21,tr.51].
Đề tài quan niệm: DH là quá trình tổ chức, điều khiển và hướng dẫn của
GV nhằm giúp HS chủ động tiếp thu kiến thức, hình thành kỹ năng, phát triển
thái độ, tình cảm tích cực theo mục tiêu GD đã xác định.
1.2.2.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học
Trần Bá Hoành quan niệm: Dạy học theo tiếp cận năng lực người học có
thể hiểu là một chiến lược giảng dạy, trong đó quá trình học tập dựa trên năng
lực thực hiện, quá trình giảng dạy dẫn người học đến chỗ làm chủ những kĩ
năng cơ bản và những kĩ năng sống cần thiết của cá nhân để hòa nhập tốt vào
hoạt động lao động ngoài xã hội. [29].
Tạ Phương Lan có quan điểm cụ thể hơn về Hoạt động dạy học theo định
hướng PTNL: “Hoạt động dạy học theo định hướng PTNL là việc tổ chức các
hoạt động dạy học theo yêu cầu của sản phẩm đầu ra. Nhưng sản phẩm đó
không chỉ là kiến thức, kĩ năng, mà chủ yếu là khả năng HS vận dụng kiến
thức, kĩ năng và thái độ đã có để thực hiện nhiệm vụ học tập đạt tới một
chuẩn được yêu cầu nào đó, gắn học lí thuyết với thực hành và có khả năng
giải quyết tình huống trong cuộc sống hàng ngày phù hợp với lứa tuổi.”
Đồng quan điểm với tác gỉa Tạ Phương Lan, và tiếp thu quan niệm về
năng lực của một số tác giả, chúng tôi quan niệm: Dạy học theo định hướng