Điều tra, đánh giá hiện trạng chất lượng môi trường tại xã Đồng Liên – huyện Phú Bình tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

Ð I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG Ð I H C NÔNG LÂM

TR NH NG C B O LONG

Tên

tài:

“ I U TRA, ÁNH GIÁ HI N TR NG CH T L
TR

NG T I XÃ

NG MÔI

NG LIÊN – HUY N PHÚ BÌNH -

T NH THÁI NGUYÊN”

KHOÁ LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Liên thông chính quy

Chuyên ngành

: Khoa h c môi tr

Khoa

: Môi tr

L p

: K9 - KHMT

Khóa h c

: 2013 - 2015

Gi ng viên h

IH C

ng

ng

ng d n : TS. D Ng c Thành

THÁI NGUYÊN - 2014


L IC M

N

hoàn thành bài báo cáo Khoá lu n t t nghi p này, l i

u tiên em xin

chân thành c m n t i ban ch nhi m Khoa Tài Nguyên và Môi Tr
th y giáo, cô giáo trong tr
h t mình, truy n
cho em b

ng

ng, các

i h c Nông Lâm Thái Nguyên ã d ng d y

t cho em nh ng ki n th c vô cùng b ích làm hành trang

c vào cu c s ng.

Em xin bày t lòng bi t n sâu s c nh t t i th y giáo TS. D Ng c
Thành - ng

i ã t n tình h

ng d n, ch b o em trong su t th i gian th c

hi n Khoá lu n t t nghi p này.
Ngoài ra, em c ng xin g i l i c m n chân thành t i các cán b c a
UBND xã

b o, giúp

ng Liên - Huy n Phú Bình - TP Thái Nguyên ã t n tình ch
và t o i u ki n cho em trong quá trình i u tra t i

a ph

ng.

Trong quá trình th c hi n khóa lu n tôt nghi p, do kinh nghi m và ki n
th c c a em còn h n ch nên không tránh kh i nh ng sai sót và khi m
khuy t. R t mong
và các b n sinh viên

c s tham gia óng góp ý ki n t phía các th y cô giáo
khóa lu n c a em

c hoàn thi n h n và có th

d ng r ng rãi trong th c t .
Em xin chân thành c m n !
Thái Nguyên, ngày

tháng

n m 2014

Sinh viên

Tr nh Ng c B o Long

ng


DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1 Th ng kê ngu n n

c ph c v sinh ho t ....................................... 34

B ng 4.2: ánh giá c m quan c a ng

i dân ................................................ 35

B ng 4.3: Hi n tr ng s d ng b l c c a các h dân trong xã
B ng 4.4: Th ng kê lo i nhà v sinh trên

a bàn xã

ng Liên ..... 36

ng Liên, thành ph

Thái Nguyên ................................................................................. 37
B ng 4.5 Ngu n ti p nh n các n

c th i t nhà v sinh c a các h gia ình 38

B ng 4.6: T l h gia ình có các hình th c

rác ..................................... 40

B ng 4.7 Hi n tr ng s d ng phân bón c a các h
B ng 4.8 Nh n th c c a ng

i u tra........................... 42

i dân trong vi c phân lo i, thu gom, x lý rác

th i sinh ho t theo t l nam, n ................................................... 44
B ng 4.9: Tìm hi u các ch

ng trình b o v môi tr

B ng 4.10 Nh n th c c a ng
B ng 4.11:

ánh giá v m c

ng qua các ngu n ...... 45

i dân v các khái ni m môi tr

ng ............... 46

thu gom,x lý rác c a ng

i dân trong xã

hi n nay ........................................................................................ 47

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1 Ngu n n

c sinh ho t t i

Hình 4.2 ánh giá ch t l

ng n

Hình 4.3 Các ki u nhà v sinh
Hình 4.4 Ngu n ti p nh n n

a ph

c ang
xã

ng ............................................ 34
c ng

i dân s d ng .............. 36

ng Liên............................................ 37

c th i t nhà v sinh c a các h gia ình

xã

ng Liên .................................................................................... 38

Hình 4.5 Th c tr ng thu gom rác th i

xã

ng Liên.................................. 40

Hình 4.6 Bi u

t l s ng

Hình 4.7 Bi u

hi n tr ng s d ng phân bón ............................................. 42

Hình 4.8: Ý ki n ng

i s n sàng tham gia phân lo i rác ................... 41

i dân v t m quan tr ng c a vi c phân lo i rác th i

sinh ho t theo gi i tính ................................................................. 44
Hình 4.9 .Nh ng ch

ng trình v công tác b o v môi tr

tuyên truy n c a xã

ng s ng, công tác

ng Liên ..................................................... 45

M CL C
U ....................................................................................... 1

PH N 1. M
1.1

tv n

............................................................................................ 1

1.2 M c ích, yêu c u c a

tài................................................................. 2

1.2.1 M c ích c a

tài ........................................................................ 2

1.2.2 Yêu c u c a

tài .......................................................................... 3

1.2.3 Ý ngh a c a

tài .......................................................................... 3

PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U ............................................................. 4
2.1. C s pháp lý....................................................................................... 4

2.2. C s lý lu n ....................................................................................... 5
2.3. C s th c ti n .................................................................................... 7
2.4. Th c tr ng môi tr

ng trên Th gi i và Vi t Nam............................. 11

2.4.1. Th c tr ng môi tr

ng trên Th gi i ........................................... 11

2.4.2. Hi n tr ng môi tr

ng

PH N 3. N I DUNG VÀ PH
3.1

it

Vi t Nam ............................................. 15
NG PHÁP NGHIÊN C U .................. 22

ng và ph m vi nghiên c u ....................................................... 22

3.2 N i dung nghiên c u .......................................................................... 22
3.2.1 i u ki n t nhiên kinh t xã h i xã
3.2.2 Th c tr ng công tác qu n lý môi tr
3.2.3 ánh giá hi n tr ng môi tr
3.2.4

ng t i xã

ng nông thôn t i xã

ng Liên ........... 22
ng Liên ....... 22

xu t m t s bi n pháp qu n lý, tuyên truy n và cách th c gi m

thi u ô nhi m môi tr
3.3 Ph

ng Liên ........................... 22

ng c a

a ph

ng. ........................................... 22

ng pháp nghiên c u: ................................................................... 22

3.3.1. Ph

ng pháp i u tra ph ng v n:................................................ 22

3.3.2. Ph

ng pháp k th a .................................................................. 23

3.3.3. Ph

ng pháp thu th p s li u th c p ......................................... 23

3.3.4. Ph

ng pháp thu th p s li u s c p ........................................... 23

3.3.5.Ph

ng pháp t ng h p x lý s li u ............................................. 23


PH N 4. K T QU NGHIÊN C U ......................................................... 24
4.1 i u ki n t nhiên kinh t xã h i xã
4.1.1 i u ki n t nhiên xã

ng Liên.................................. 24

ng Liên. ................................................ 24

4.1.2. i u ki n kinh t xã h i. ............................................................. 27
4.2. Th c tr ng công tác qu n lý môi tr
4.2.1 Nh ng vi c ã làm

ng t i xã

ng Liên ................. 32

c: ............................................................ 32

4.2.2 Nh ng t n t i và thách th c. ........................................................ 33
4.3. ánh giá hi n tr ng môi tr
4.3.1

ng nông thôn t i xã

ánh giá tình hình s d ng n

ng Liên ............. 34

c sinh ho t c a dân t i xã

ng

Liên ...................................................................................................... 34
4.3.2 Khu nhà v sinh và h th ng n

c th i ........................................ 37

4.3.3 ánh giá hi n tr ng không khí c a xã
4.3.4 Công tác v sinh môi tr

ng t i xã

ng Liên ........................ 39
ng Liên ............................. 39

4.3.5 Hi n tr ng s d ng phân bón thu c tr sâu .................................. 42
4.3.6 Nh n th c c a ng

4.4.

i dân v công tác b o v môi tr

ng ............. 44

xu t m t s bi n pháp qu n lý, tuyên truy n và cách th c gi m

thi u ô nhi m môi tr

ng c a

a ph

ng. ............................................... 48

4.4.1 ánh giá chung ............................................................................ 48
4.4.2

xu t gi i pháp ......................................................................... 48

PH N 5. K T LU N VÀ

NGH ......................................................... 52

5.1. K t lu n ............................................................................................. 52
5.2. Ki n ngh ........................................................................................... 53
TÀI LI U THAM KH O ......................................................................... 55

1

PH N 1
M
1.1

U

tv n
tn

c ta hi n nay ang trong quá trình ô th hóa phát tri n không

ng ng c v t c

l n quy mô, s l

tích c c, nh ng ti n b v
ch mà không m t n
tr ng môi tr

ng l n ch t l

ng. Bên c nh nh ng m t

t b c thì v n còn nh ng m t tiêu c c, nh ng h n

c ang phát tri n nào không ph i

ng ngày càng b ô nhi m c th

i m t.

ó là tình

ó là ô nhi m v

t, n

c,

không khí và tài nguyên thiên nhiên ngày càng tr nên c n ki t. Hi n nay, quá
trình hình thành các khu công nghi p, khu dân c s t o ra m t l
th i sinh ho t áng k . Vi c th i b n
môi tr

c

c th i sinh ho t m t cách b a bãi ra

ng ao h và các l u v c sông su i ã khi n r t nhi u sinh v t th y

sinh không s ng
N

ng n

c, là môi tr

ng s ng cho các v t trung gian gây b nh.

c th i sinh ho t này ng m xu ng ngu n n

không có n

c

sinh h at. Vì v y n

c ng m khi n cho ng

c th i nói chung và n

i dân

c th i sinh

ho t nói riêng c n có bi n pháp qu n lý hay x lý thích h p n u không nó s
là nguyên nhân chính gây ô nhi m môi tr
cu c s ng và s c kh e c a ng

ng, làm nh h

ng tr c ti p

i dân.

Thành Ph Thái Nguyên là m t n i t p chung dân c và nhi u tr
h c.S gia t ng dân s cùng v i t c
trung ông dân c

.Nh ng v n

v n

ô th hóa nhanh,

i

c bi t là s t p
ng

ang t p trung s quan tâm chú ý c a nhân dân có th
ng do n

c th i sinh ho t t các h dân c ,

các khu nhà , nhà tr sinh viên, do rác th i t các ho t
ng m i d ch v , ti ng n và khói b i do các ho t

s s n xu t…..

ng

các khu trung tâm gây ra s quá t i cho môi tr

k t i ó là s ô nhi m môi tr

th

n

ng sinh ho t và

ng giao thông, các c


2

Huy n Phú Bình là m t huy n trung du c a t nh Thái Nguyên. Huy n
Phú Bình n m

phía nam c a t nh, trung tâm huy n cách thành ph Thái

Nguyên 26 km, cách th xã B c Ninh 50km. T ng di n tích
huy n là 249,36 km2. Dân s n m 2010 là 146.086 ng
ng

t t nhiên c a

i, m t

dân s 586

i/km2. Trong nh ng n m quá trình phát tri n kinh t c a huy n c ng có

nh ng chuy n bi n tích c c,
tinh th n.

i s ng c nhân ã

m cho ch t l

ng cu c s ng c a ng

nâng cao, huy n ã luôn quan tâm phát tri n
khó kh n.

c nâng cao v v t ch t và
i dân ngày càng

c

c bi t v i các xã còn g p nhi u

ng Liên c ng là m t trong nh ng xã c ng có nh ng b

tri n trông th y trong nh ng n m v a qua. Tuy nhiên

c phát

ng sau nh ng b

c

phát tri n tích c c v n còn t n t i nh ng d u hi u thi u b n v ng c a quá
trình phát tri n nh : môi tr

ng b ô nhi m, ngu n tài nguyên c a xã ch a

c khai thác hi u qu , b n v ng, nhu c u s d ng

t ai trong quá trình

phát tri n kinh t xã h i ngày càng t ng m nh. Ph i làm th nào
hài hòa gi a l i ích kinh t xã h i và b n v ng v môi tr
Xu t phát t v n

ó,

Ban ch nhiêm Khoa Môi Tr

ng môi tr

ng.

c s nh t trí c a Ban giám hi u nhà tr
ng, d

is h

Ng c Thành tôi ã ti n hành nghiên c u
tr ng ch t l

mb o

ng t i xã

ng

ng d n tr c ti p c a TS. D

tài “ i u tra, ánh giá hi n

ng Liên – huy n Phú Bình- t nh

Thái Nguyên”.
1.2 M c ích, yêu c u c a
1.2.1 M c ích c a

tài

tài

- i u tra, ánh giá ch t l

ng môi tr

ng các h gia ình trên toàn xã.

- ánh giá tình hình hi u bi t c a ng

i dân v môi tr

- i u tra tình hình qu n lí v môi tr

ng c a xã.

-

xu t m t s gi i pháp nh m c i thi n môi tr

ng Liên – huy n Phú Bình – t nh Thái Nguyên.

ng

nông thôn.

ng khu v c t i xã


3

1.2.2 Yêu c u c a

tài

- Xây d ng phi u i u tra: d hi u, ng n g n và
thi t cho vi c ánh giá. Phi u ph ng v n ph i có s
ng

i

thông tin c n

i n tho i và ch ký c a

c ph ng v n.

- Thu th p các thông tin, tài li u v
xã

y

i u ki n t nhiên, kinh t xã h i t i

ng Liên – huy n Phú Bình – t nh Thái Nguyên.
- S li u thu th p ph i chính xác, khách quan, trung th c.
- Ti n hành i u tra theo b câu h i; b câu h i ph i d hi u

y

các

thông tin c n thi t cho vi c ánh giá.
-

xu t các gi i pháp c i thi n hi n tr ng môi tr

- Ch ra hi n tr ng môi tr
tr

ng

ng, nguyên nhân và các tác

n s c kh e, kinh t - xã h i trên

- Các ki n ngh

c

ng.
ng c a môi

a bàn xã Phú Bình.

a ra ph i phù h p v i tình hình

a ph

ng và có

tính kh thi cao.
1.2.3 Ý ngh a c a

tài

- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c:
+ Nâng cao ki n th c, k n ng và rút kinh nghi m th c t ph c v cho
công tác sau này.
+ V n d ng và phát huy

c các ki n th c ã h c t p và nghiên c u.

- Ý ngh a trong th c ti n:
+ K t qu c a chuyên
ng

s góp ph n nâng cao

i dân v vi c b o v môi tr

+ Làm c n c
+ Xác

ng.

c quan ch c n ng t ng c

giáo d c nh n th c c a ng

c s quan tâm c a

i dân v môi tr

nh hi n tr ng môi tr

ng công tác tuyên truy n

ng.

ng nông thôn t i xã

ng Liên – huy n

Phú Bình – t nh Thái Nguyên.
+

a ra các gi i pháp b o v môi tr

ng cho khu v c nông thôn thu c

t nh Thái Nguyên nói riêng và vùng núi ông B c nói chung.


4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s pháp lý
- Lu t BVMT Vi t Nam - Ngày29 tháng 11 n m 2005 c a Qu c H i
N

c C ng Hòa Xã h i ch ngh a Vi t Nam.
- Chi n l

c B o v môi tr

ng qu c gia

n n m 2010 và

nh h

ng

– TTg ngày 25/08/2000 c a Th t

ng

n n m 2020
- Quy t

nh s 104/2000/Q

Chính ph v vi c phê duy t chi n l
nông thôn

c qu c gia v c p n

n n m 2020.

- Quy t

nh c a B tr

ng B Y T s 08/2005/Q

11/03/2005 v vi c ban hành tiêu chu n v sinh
- Ngh

c s ch và v sinh

nh s 149/2004/N

– BYT ngày

i v i các lo i nhà tiêu.

– CP ngày 27/07/2004 c a Chính ph quy

nh v vi c c p phép th m dò, khai thác, s d ng tài nguyên n

th i vào ngu n n

c, x n

c

c.

- Thông t c a B Y T s 15/2006/TT – BYT ngày 30/11/2006 h
d n vi c ki m tra v sinh n

c s ch, n

ng

c n u ng, nhà tiêu và h gia ình.

-QCVN 01, QCVN 02:2009/BYT :2009/BYT do C c Y t d phòng và
Môi tr

ng biên so n và

c B tr

ng B Y t ban hành theo Thông t s :

04/2009/TT - BYT ngày 17 tháng 6 n m 2009.
- Tiêu chu n Vi t Nam TCVN 5502:2003 n
ch t l

c c p sinh ho t – yêu c u

ng.

- Ngh

nh s 03/2010/LQ/H ND và quy t

nh s 22/2010/Q -UBND

ngày 20/08/2010 c a UBND t nh v phân c p nhi m v b o v môi tr
trên

ng

a bàn t nh.
- Quy t

vi c x lý tri t

nh s 569/Q -UBND ngày 18/03/2010 c a UBND t nh v
các c s gây ô nhi m môi tr

ng nhiêm tr ng.[5]


5

2.2. C s lý lu n
Các khái ni m liên quan

- Môi tr
quanh con ng
c a con ng

ng bao g m các y u t t nhiên và v t ch t nhân t o bao
i, có nh h

n

i s ng, s n xu t, s t n t i, phát tri n

i và sinh v t.

- Thành ph n môi tr
t, n

ng

ng là y u t v t ch t t o thành môi tr

ng nh

c, không khí, âm thanh, ánh sáng, sinh v t, h sinh thái và các hình

thái v t ch t khác.
- Ho t
lành, s ch

ng b o v môi tr

p; phòng ng a, h n ch tác

phó s c môi tr
môi tr
v

ng là ho t

ng gi cho môi tr

ng x u

ng, ng

ng; khai thác, s d ng h p lý và ti t ki m tài nguyên thiên nhiên; b o

a d ng sinh h c.

t i mà không làm t n h i

c nhu c u c a th h hi n

n kh n ng áp ng nhu c u ó c a các th h

ng lai trên c s k t h p ch t ch , hài hoà gi a t ng tr
m ti n b xã h i và b o v môi tr
- Tiêu chu n môi tr

l

i v i môi tr

ng; kh c ph c ô nhi m, suy thoái, ph c h i và c i thi n

- Phát tri n b n v ng là phát tri n áp ng

t

ng trong

ng môi tr

th i

b o v môi tr

ng.

ng là gi i h n cho phép c a các thông s v ch t

ng xung quanh, v hàm l

c c quan nhà n

ng kinh t , b o

ng c a ch t gây ô nhi m trong ch t

c có th m quy n quy

nh làm c n c

qu n lý và

ng.

- Ô nhi m môi tr

ng là s bi n

không phù h p v i tiêu chu n môi tr
sinh v t.Suy thoái môi tr
thành ph n môi tr

i c a các thành ph n môi tr

ng, gây nh h

ng x u

ng là s suy gi m v ch t l

ng, gây nh h

ng x u

i v i con ng

n con ng

ng và s l

ng
i,

ng c a

i và sinh v t.


6

- S c môi tr
ng c a con ng

ng là tai bi n ho c r i ro x y ra trong quá trình ho t

i ho c bi n

thoái ho c bi n

i môi tr

i th t th

ng c a t nhiên, gây ô nhi m, suy

ng nghiêm tr ng.

- Ch t gây ô nhi m là ch t ho c y u t v t lý khi xu t hi n trong môi

tr

ng thì làm cho môi tr

ng b ô nhi m.

- Ch t th i là v t ch t

th r n, l ng, khí

doanh, d ch v , sinh ho t ho c ho t

c th i ra t s n xu t, kinh

ng khác.

- Ch t th i nguy h i là ch t th i ch a y u t
d n ,d

n mòn, d lây nhi m, gây ng

- Qu n lý ch t th i là ho t

c h i, phóng x , d cháy,

c ho c

c tính nguy h i khác.

ng phân lo i, thu gom, v n chuy n, gi m

thi u, tái s d ng, tái ch , x lý, tiêu h y, th i lo i ch t th i.
Ph li u là s n ph m, v t li u b lo i ra t quá trình s n xu t ho c tiêu
dùng

c thu h i

dùng làm nguyên li u s n xu t.

- S c ch u t i c a môi tr

ng là gi i h n cho phép mà môi tr

ng có th

ti p nh n và h p th các ch t gây ô nhi m.
- Quan tr c môi tr
các y u t tác

ng là quá trình theo dõi có h th ng v môi tr

ng lên môi tr

hi n tr ng, di n bi n ch t l
tr

ng nh m cung c p thông tin ph c v
ng môi tr

ng và các tác

ng x u

ng,

ánh giá
i v i môi

ng.
- Thông tin v môi tr

môi tr

ng; v tr l

ng bao g m s li u, d li u v các thành ph n

ng, giá tr sinh thái, giá tr kinh t c a các ngu n tài

nguyên thiên nhiên; v các tác
môi tr

ng

i v i môi tr

ng; v ch t th i; v m c

ng b ô nhi m, suy thoái và thông tin v các v n

môi tr

ng

khác.
ng
tr

ánh giá môi tr
n môi tr

ng chi n l

ng c a d án chi n l

c khi phê duy t nh m b o

c là vi c phân tích, d báo các tác
c, quy ho ch, k ho ch phát tri n

m phát tri n b n v ng.


7

ánh giá tác

-

n môi tr

tr

ng môi tr

ng c a d án

ng là vi c phân tích, d báo các tác

u t c th

ng

a ra các bi n pháp b o v môi

ng khi tri n khai d án ó.
- B o v môi tr
m ti n b xã h i

ng ph i g n k t hài hòa v i phát tri n kinh t và b o
phát tri n b n v ng

gia ph i g n v i b o v môi tr
- B o v môi tr
c a c quan nhà n
- Ho t

tn

c; b o v môi tr

ng khu v c và toàn c u.

ng là s nghi p c a toàn xã h i, quy n và trách nhi m
c, t ch c, h gia ình, cá nhân.

ng b o v môi tr

ng ph i th

ng xuyên, l y phòng ng a là chính

k t h p v i kh c ph c ô nhi m, suy thoái và c i thi n ch t l
- B o v môi tr
l ch s , trình

ng ph i phù h p v i quy lu t,

phát tri n kinh t - xã h i c a

tn

ng môi tr

trách nhi m kh c ph c, b i th

ng.

c i m t nhiên, v n hóa,
c trong t ng giai o n.

- T ch c, h gia ình, cá nhân gây ô nhi m, suy thoái môi tr

quy

ng qu c

ng có

ng thi t h i và ch u các trách nhi m khác theo

nh c a pháp lu t.[7]

2.3. C s th c ti n
Nh ng nguyên nhân gây ô nhi m môi tr

ng

2.3.1.1 Ô nhi m không khí:
Ngu n gây ra ô nhi m bao g m hai lo i chính là ngu n t nhiên và
ngu n nhân t o.
các ho t

i v i ngu n nhân t o, chúng r t a d ng nh ng ch y u do

ng công nghi p, quá trình

ng c a các ph

t cháy các nguyên li u hóa th ch, ho t

ng ti n giao thông v n t i và nông nghi p….

*Do s n xu t công nghi p: phát sinh ch y u t các ng khói nhà máy,
c bi t v i các nhà máy ch a có b ph n x lý ch t th i sau quá trình s n
xu t. Tùy t ng lo i hình công nghi p có th th i ra b i, khí, và h i. L
th i và m c

ng

c h i r t khác nhau, tùy thu c vào quy mô công nghi p cong

ngh áp d ng, nguyên li u s d ng và ph

ng pháp

t c th .


8

*Do giao thông v n t i: ngu n gây ra ô nhi m do giao thông v n t i sinh
ra g n 2/3 khí CO2 và 1/3 khí CO cùng v i khí NO.
ngu n này là tuy ngu n gây ô nhi m tính theo

c i m n i b t c a các

n v ph

ng ti n giao thông

v n t i có quy mô nh nh ng l i t p trung su t d c tuy n
nên tác h i r t l n, ngu n gây ô nhi m th p, di

ng, kh n ng khuy ch tán

ph thu c các ch t ô nhi m ph thu c ch y u vào
ph hai bên

ng giao thông

a hình và ki n trúc các

ng. T i Hà N i, các nhà khoa h c cho r ng ho t

ng giao

thông v n t i là m t ngu n gây ô nhi m r t l n.
*Do ho t

ng s n xu t nông nghi p:

Ô nhi m do ho t

ng s n xu t nông nghi p ch y u do

t r ng làm

r y, làm cho khí CO2 t ng lên, khí CH4 t o ra do s u phân h y ch t h u c t
các trang tr i ch n nuôi ho c t các
Bên c nh ó ô nhi m môi tr

còn gây ra b i các ho t

ng rác x lý không úng k thu t.
ng do các ho t

ng s n xu t nông nghi p

ng phun thu c b o v th c v t b ng bình phun, vòi

phun, máy bay. Phân gia súc phân h y, phân bón gây mùi hôi th i t o i u
ki n cho các lo i sinh v t truy n b nh phát tri n nh ru i, nh ng…
*Ô nhi m không khí trong nhà :
ây là m t trong nh ng ngu n gây ô nhi m nh h
ng

ng tr c ti p

i, ngu n gây ô nhi m trong sinh ho t ch y u là lò s

d ng các nhiên li u nh than, c i d u l a, khí
tuy nh nh ng th
th

n con

i và b p un s

t….Ngu n gây ô nhi m này

ng gây ô nhi m c c b trong m t không gian nh nên có

l i h u qu l n và lâu dài. Bên c nh ó ngu n gây ô nhi m trong nhà

còn có th k t i các khí sinh ra t các ngu n th i sinh ho t, khói thu c lá, các
h p ch t h u c bay h i có ngu n g c t các lo i s n và các v t li u xây
d ng.
h pm c

c bi t t i các khu v c t p trung ông dân c , di n tích sinh ho t nh
nh h

ng t i s c kh e con ng

i l i càng l n. [1]


9

2.3.1.2 Ô nhi m

t:

Nguyên nhân ch

y u c a ô nhi m

chúng tích l y d n trong

t là nông d

c và phân hóa h c

t qua các mùa v . Th hai là: vi c s d ng hóa

ch t b o v th c v t trong nông nghi p ang gây ô nhi m
làm v k t c u

t, xói mòn

Ô nhi m

t do nông d

nông thôn. Tr

t…
c và phân hóa h c.Ô nhi m

u ng

t x y ra ch y u

c h t là do s phát tri n c a k thu t canh tác hi n

nghi p hi n nay ph i s n xu t m t l
tính theo

t nghiêm tr ng,

ng l n th c n trong khi

i. Nông

t tr ng tr t

i ngày càng gi m vì dân s t ng và c ng vì s phát tri n

thành ph , k ngh và nh ng s d ng phi nông nghi p. Ng
thâm canh h n, d n t i vi c làm xáo tr n dòng n ng l

i ta c n ph i

ng và chu trình v t

ch t trong h sinh thái nông nghi p.
Phân hóa h c ch c ch n ã gia t ng n ng su t, nh ng vi c s d ng l p
l i, v i li u r t cao gây ra s ô nhi m

t do các t p ch t l n vào. H n n a,

Ntrat và photphat r i m t cách d th a s ch y theo n
các m c th y c p. C ng th , nông d
ô nhi m

c m t và làm ô nhi m

c và vô c hay h u c c ng có th làm

t và sinh kh i.

Thâm canh không ng ng c a nông nghi p, s d ng ngày càng nhi u các
ch t nhân t o nh phân hóa h c và nông d
ch m nh ng ch c, không hoàn l i(irreversible),
2.3.1.3 Ô nhi m n
*Ngu n n

n

t ô nhi m tuy

t s kém phi nhiêu di.[1]

c:
cm t

Do nhi u lý do khác nhau, các ngu n n
ki t.

c… làm cho

c trên Trái

t ngày càng c n

c tính có kho ng 1/3 dân s th gi i ang s ng trong tình tr ng thi u

c tr m tr ng. Trong khi ó, dân s gia t ng v i t c

trình ô th hoá, ho t
các ngu n n

chóng m t. Quá

ng s n xu t công nghi p, nông nghi p ang khi n cho

c ngày càng b ô nhi m nghiêm tr ng.


10

.
G n 5 tri u ng

i ch t hàng n m

v n

c s ch.

thi u n

các n

c ang phát tri n có liên quan

Nh ng ch t gây ô nhi m ch y u trong n
ch t th i c a con ng

t ngu n n

c là các m m b nh sinh ra t

i (vi khu n và vi rút), kim lo i n ng và hoá ch t t ch t

th i công nghi p, nông nghi p. U ng n
bi n b ng n

c nhi m

c ã b ô nhi m ho c n th c n ch

c là hình th c ph i nhi m ph bi n nh t.

n cá b t

c b ô nhi m c ng có th nguy hi m vì chúng có th mang m m

b nh và tích lu các ch t

c h i nh kim lo i n ng và các ch t h u c b n

thông qua quá trình tích lu sinh h c. Ngoài ra, con ng
h

n

ng b i cây tr ng

ct

i b ng n

i c ng có th b

c ô nhi m ho c do

nh

t b nhi m b n

b i các dòng sông ô nhi m dâng lên.
*N
N
t ng
n

c ng m
c ng m là ngu n n

a ch t th m qua

c s ch, chi m 97% l

cn m
c. N

ng n

d

ib m tl p

t s i và trong nh ng

c ng m là m t ngu n r t quan tr ng c a
c ng t trên Trái

thành ph và nông thôn ang ph thu c vào l
c u s ng h ng ngày. Nh ng ngu n n

t. Kho ng 2 t ng
ng n

c này gi

i, c

c này cho nh ng nhu

ây c ng ang b ô nhi m

nghiêm tr ng do nhi u lý do khác nhau.
ô th , các ngu n gây ô nhi m n
th i không h p v sinh. Ngoài ra n
khai thác khoáng s n
ng m. Ho t

c ng m chính là các bãi chôn l p rác

c th i t ho t

ng s n xu t công nghi p,

u có kh n ng b rò r và ng m vào t ng ch a n

cn

c

ng s n xu t nông nghi p v i vi c s d ng quá nhi u thu c tr sâu

và phân bón c ng là ngu n e do l n
Các quá trình hình thành

i v i ngu n n

c ng m.


11

- - t.
Hi n có 1/15 dân s n

c này ang ph i u ng n

c có hàm l

ng Asen cao

h n 5 l n m c cho phép c a T ch c Y t Th gi i (WHO).

v i vi c x th i, xây d ng h th ng thoát n
n nay các n

c h p v sinh. Tuy nhiên, cho

c ang phát tri n các bi n pháp này

ch p, trong khi h th ng n

c ti n hành r t ch m

c ng m ang ngày càng b nhi m b n nghiêm

tr ng. [1]
2.4. Th c tr ng môi tr

ng trên Th gi i và Vi t Nam

2.4.1. Th c tr ng môi tr

ng trên Th gi i

Vi n Blacksmith, m t t ch c nghiên c u môi tr

ng qu c t có tr s

t i New York (M ), v a công b danh sách 10 thành ph thu c 8 n

c

c

coi là ô nhi m nh t th gi i n m 2006.
T i các thành ph này, h n 10 tri u ng

i có nguy c b nhi m trùng,

ung th ph i và gi m tu i th . Tr em b l loét do nh h
gây ô nhi m môi tr

ng c a các ch t

ng.

10 thành ph này g m:
+ Thành ph Dzerzhinsk

Nga, t ng là khu v c s n xu t v khí hoá h c

l n trong th i k Chi n tranh L nh.
+ Thành ph Lâm Ph n, Trung tâm công nghi p than á c a Trung Qu c.
+ Thành ph Kabwe

Zambia, khu v c khai thác m và luy n kim lo i,

trong ó có c chì
+ Thành ph Haina
ng

C ng hoà Dominica, n i tái ch và n u ch y pin,

i dân n i ây có n ng

chì trong c th r t cao.

+ Thành ph Ranipet

n

ch t th i t các x

ng thu c da.

, n i h n ba tri u ng

ib

nh h

ng b i


12

+ Thành ph Chernobyl
phóng x 20 n m tr

Ukraine, m t khu v c n i ti ng b i th m ho

c.

+ Thành ph Mayluu-Suu
+ Thành ph La Oroya
+ Thành ph Norilsk
+ Thành ph Rudnaya

Kyrgyzstan.

Peru.
Nga.
Nga.

Theo báo cáo c a Vi n này, các khu v c ô nhi m nh t th gi i là nh ng
khu v c h o lánh cách xa th
n

ô và các khu du l ch c a các n

c có các thành ph b ô nhi m môi tr

ng, ph n l n là các n

c. Nh ng
c ang phát

tri n, thi u các bi n pháp ki m soát ô nhi m, c ng thêm s thi u hi u bi t c a
chính quy n

a ph

ng và s b t l c c a ng

i dân trong vi c gi i quy t các

tình tr ng ô nhi m.
C ng theo báo cáo, a s ô nhi m c a các khu v c này xu t phát t chì
không
ch a
h

c ki m soát, m than ho c các nhà máy s n xu t v khí h t nhân
c l c s ch. Ô nhi m môi tr

ng nghiêm tr ng t i s c kho ng

Nh ng n i b
ng

nh h

ng

nh ng thành ph này gây nh

i dân và gia t ng n n nghèo ói.

ng n ng n nh t c a ô nhi m môi tr

ng là n i con

i sinh s ng có tu i th th p nh t, tr s sinh b khuy t t t, t l hen tr em

trên 90% và ch m phát tri n trí tu .
Nghiên c u do các c quan c a Liên hi p qu c ti n hành cho th y
kho ng 20% tr
môi tr

ng h p ch t s m trên toàn th gi i là do các nhân t ô nhi m

ng gây nên.

* T i Chernobyl, báo cáo

c tính 5,5 tri u ng

li u phóng x ti p t c th m vào m ch n
th m ho n nhà máy i n h t nhân.

c ng m và

iv nb

e do b i v t

t cách ây 20 n m sau


13

* Ng

i dân

Lâm Ph n, trung tâm t nh S n Tây, n i chuyên khai thác

than c a Trung Qu c, th
ch t l

ng b viêm ph qu n, viêm ph i, ung th ph i do

ng không khí kém.

* Kho ng 300.000 ng

i

Dzherzhinsk (thu c Nga), m t khu v c s n

xu t v khí hoá h c trong th i k Chi n tranh L nh, tu i th ch b ng m t n a
so v i dân c a các n

c giàu nh t. Tu i th c a àn ông

Dzherzhinsk là 47

và c a ph n là 42.
Trên th c t , Vi n Blacksmith ã tham gia các ch
tình tr ng gây ô nhi m môi tr

tr

ng b ô nhi m. Tr

hành giáo d c m i ng
b o v môi tr

ng

c h t là l p
i,

ng trình kh c ph c

5 trong s 10 thành ph nói trên có môi
t các nhà máy l c n

c,

ng th i ti n

c bi t là tr em, tích c c tham gia các ho t

ng

ng, th c hi n các bi n pháp kh c ph c có hi u qu tình tr ng

ô nhi m nói trên trong i u ki n có th .
Theo c nh báo c a Vi n Blacksmith, ngoài 10 thành ph trên b coi là ô
nhi m nh t th gi i, còn có 25 thành ph khác trên toàn c u c n s m tri n

khai nhanh các ho t
* Ô nhi m n

ng b o v môi tr

ng.[8]

c:

ng nh y c m. T ch c Y t Th gi i (WHO) cho
bi t ô nhi m ngu n n

c là m t trong nh ng nguyên nhân gây t vong l n

nh t trong s các v n

v môi tr

ng. Nh ng ch t

các lo i th c ph m khác ít có nguy c gây

c tích lu trong cá và

c c p tính nh ng l i có th

l i

h u qu lâu dài.
V n

sông l n

ô nhi m ngu n n
các n

c m t hi n ang di n ra v i h u h t các con

c ang phát tri n, i n hình nh Trung Qu c và

Quá trình công nghi p hoá, ô th hoá m t cách

n

t ã khi n cho ngu n n

.
c


14

cung c p cho sinh ho t h ng ngày c a ng

i dân tr nên t i t . Theo d

oán,

trong m t vài th p k t i, có t i 2/3 dân s th gi i s ph i s ng trong c nh
thi u n

c.

Trong th i gian qua, các qu c gia c ng ã có nhi u n l c trong vi c gi i
quy t v n

ô nhi m

.

.
M t th c t cho th y, các ch

ng trình ph c h i ch t l

ng n

có th th c hi n

c nh ng r t t n kém. Và i u ó d

v i vi c nh ng ng

i dân nghèo s ng xung quanh các l u v c b ô nhi m v n

ti p t c ph i n u ng và sinh ho t b ng nh ng ngu n n

ng nh

c m t là
ng ngh a

c ch t ng

i ó.[6]

* Ô nhi m không khí:

than và các ch t

t sinh h c (g , phân

ng v t và r m r )

m và chi u sáng. H n 50% dân s th gi i dùng n ng l
cách này, h u h t h

u s ng

Trong khi a s ng

i dân

các n

i

un n u theo

c nghèo.

các n

dùng các s n ph m t d u m và i n

ng

n u n, s

c có thu nh p cao ã chuy n sang
un n u, th
, t i 80% các

gia ình

thành ph và h n 90% các h dân

các ngu n nhiên li u truy n th ng này.

nông thôn v n un n u b ng


15

Nhiên li u sinh h c
th

ng không

c

c

t ch y u b ng các b p thô s , do ó chúng

t cháy hoàn toàn.

i u này v a gây ra s lãng phí

nguyên li u v a gây ô nhi m không khí. Cùng v i h th ng thông gió không
m b o ã làm cho hàm l

ng b i và khói

c trong nhà cao, r t có h i cho

s c kho con n
l ng m .
S

t cháy nguyên li u sinh h c t o thành các h t. Các h t v i

kính nh h n 10 micro (PM10) và

c bi t nh h n 2.5 micro (PM2.5) có th

xuyên sâu vào ph i. C c B o v Môi tr
r ng hàm l

ng Hoa K (EPA) ã khuy n cáo

ng trung bình 24gi c a PM10 không nên v

t quá 150 µg/m3.

Trong khi ó, n u un n u v i nguyên liêu sinh h c truy n th ng hàm l
PM10 trong không khí trong nhà có th
h n 20 l n l

ng

t t 300

ng

n 3000 µg/m3, cao g p

ng cho phép. Th m chí vào th i i m un n u con s này có

th lên t i 30.000 µg/m3, g p 200 l n hàm l

ng cho phép.

IAP gây ra 3 tri u ca t vong m i n m và là nguyên nhân cho 4% c n
b nh trên toàn th gi i, t p trung ch y u

các n

c có thu nh p th p.

thi u nh ng lo i b p s d ng nhiên li u hi u qu h n. Tuy nhiên, trong nh ng

n m t i nh ng n l c này c n

c b sung b ng nh ng cách ti p c n toàn

di n h n bao g m c i thi n h th ng l u thông gió, thay

i cách s ng và m t

lo t các gi i pháp truy n thông khác.[9]
2.4.2. Hi n tr ng môi tr
N

ng

Vi t Nam

c ta th c hi n công nghi p hoá - hi n

i hoá và

theo ô th hoá. Theo kinh nghiêm c a nhi u n
tr

ng c ng gia t ng nhanh chóng. N u t c

ng nhiên là kéo

c, tình hình ô nhi m môi

t ng tr

ng GDP trong vòng


16

10 n m t i t ng bình quân kho ng 7%/n m, trong ó GDP công nghi p
kho ng 8-9%/n m, m c ô th hoá t 23% n m lên 33% n m 2000, thì
n m 2010 l
bây gi , l

n

ng ô nhi m do công nghi p có th t ng lên g p 2,4 l n so v i
ng ô nhi m do nông nghi p và sinh ho t c ng có th g p ôi m c

hi n nay.
Trong quá trình phát tri n, nh t là trong th p k v a qua, các ô th l n
nh Hà N i, thành ph H Chí Minh, ã g p ph i nhi u v n
ngày càng nghiêm tr ng, do các ho t

môi tr

ng

ng s n xu t công nghi p, nông

nghi p, giao thông v n t i và sinh ho t gây ra. T i thành ph H Chí Minh có
25 khu công nghi p t p trung ho t
tích 2298 ha

ng v i t ng s 611 nhà máy trên di n

t. Theo k t qu tính toán, ho t

ng c a các khu công nghi p

này cùng v i 195 c s tr ng i m bên ngoài khu công nghi p, thì m i ngày
th i vào h th ng sông Sài Gòn -

ng Nai t ng c ng 1.740.000 m3 n

c th i

công nghi p, trong ó có kho ng 671 t n c n l l ng, 1.130 t n BOD5 (làm
gi m nhu c u ôxy sinh hoá), 1789 t n COD (làm gi m nhu c u ôxy hoá h c),
104 t n Nit , 15 t n photpho và kim lo i n ng. L
nhi m cho môi tr

ng n

sinh ho t cho m t n i

ng ch t th i này gây ô

c c a các con sông v n là ngu n cung c p n

a bàn dân c r ng l n, làm nh h

ng

c

n các vi sinh

v t và h sinh thái v n là tác nhân th c hi n quá trình phân hu và làm s ch
các dòng sông.
Các lo i ô nhi m th
n

ng th y t i các ô th Vi t Nam là ô nhi m ngu n

c m t, ô nhi m b i, ô nhi m các khí sulfure, cacbonic, nitrit, ô nhi m chì

(Pb), ch t th i r n (trong sinh ho t, b nh vi n). Giáo s Lâm Minh Tri t (

i

h c Qu c gia thành ph H Chí Minh) trong bu i h i th o “B o v môi
tr

ng và phát tri n b n v ng

nhi m trong n

c m t th

Vi t Nam” ã nh n m nh: n ng

các ch t ô

ng r t cao nh là ch t r n l l ng, nhu c u ôxy

sinh hoá, nhu c u ôxy hoá h c, nit rit, nit rat... g p t 2-5 l n, th m chí t i


17

10-20 l n tr s tiêu chu n cho phép
Côli v

và ch t

ng n

c m t ô th

m t s n i còn b ô nhi m kim lo i n ng

h i nh là chì, thu ngân, asen, clor, phenol...[3]

* Môi tr

ng N

c

V n

u tiên ph i k

ng s ng c a ng

i

các vùng nông thôn Vi t Nam ang b tàn phá nghiêm tr ng là n

c

s ch và v sinh môi tr

n v hi n t

gi ng khoan qua s lý b ng b l c
c x lý

ng môi tr

ng (VSMT) nông thôn.

N u nh chúng ta quan ni m n

ã

c m t lo i B, ch s E

t tiêu chu n cho phép hàng tr m l n. Ngoài các ch t ô nhi m h u c

trên, môi tr

dân

i v i ngu n n

c s ch ch

n gi n là n

c m a, n

n gi n ch không ph i n

các thành ph l n thì t l ng

c

c s ch nh

i dân nông thôn, nh t là khu

v c mi n núi còn r t th p.
Tình tr ng ô nhi m môi tr

ng n

c tác

nguyên nhân gây các b nh nh tiêu ch y, t , th
này gây suy dinh d
Có

n 80% tr

ng tr c ti p

n s c kh e, là

ng hàn, giun sán… các b nh

ng, thi u máu, kém phát tri n gây t vong nh t

ng h p b tiêu ch y là do thi u n

tr em.

c s ch, VSMT kém. Có

th th y, nguyên nhân gây ra tinh tr ng ô nhi m môi tr

ng và ngu n n

c

nông thôn do các nguyên nhân c b n sau :
u tiên ph i k

n tình tr ng s d ng hóa ch t trong nông nghi p nhu phân

hóa h c, thu c b o v th c v t m t cách tràn nan mà không có ki m soát.
Nhìn chung l

ng phân bón hóa h c

n

c ta s d ng còn

m c trung

bình cho 1(ha) gieo tr ng, bình quan 80-90 kg/ha (cho lúa la 150-180 kg/ha) ,
so v i Hà Lan 758 kg/ha, Nh t 430 kg/ha, Hàn Qu c 467 kg/ha, Trung Qu c
390 kg/ha.Tuy nhiên vi c s d ng này l i gây s c ép

n môi tr

ng nông

nghi p và nông thôn v i 3 lý do: s d ng không úng k thu t nên hi u l c
phân bón th p; bón phân không cân
l

ng phân không

i; n ng v s d ng phân

m; ch t

m b o, các lo i phân bón N-P-K, h u c vi sinh, h u c

18

khoáng do các c s nh l s n xu t trôi n i trên th tr
ch t l

ng

ng không

mb o

ng ký, nhãn mác bao bì nhái, dóng gói không úng kh i l

ang là áp l c chính cho ng
Ngoài ra,

i nông dân và môi tr

ng

ng

t.

mi n B c Vi t Nam còn t n t i tâp quán s d ng phân bác, phân

chu ng t i vào canh tác.
gây ô nhi m môi tr ng

BSCL, phân t i

t, n c và nh h ng

c coi la ngu n th c n cho cá,
n s c kh e con ng i.

Thu c b o v th c v t (BVTV) g m: Thu c tr sâu; thu c tr n m;
thu c tr chu t; thu c tr b nh; thu c tr c . Các lo i này có
c v i m i sinh v t; T n d lâu dài trong môi tr
nhi m; Tác d ng gây

t–n

c gây ra ô

c không phân bi t, ngh a gây ch t t t c các sinh v t

có h i và có l i trong môi tr
Hi n nay, n

ng

c i m là r t

ng

t, n

c ta ch a s n xu t

c.

c thu c BVTV mà ph i nh p kh u

gia công ho c nh p kh u thu c thành ph m bao gói l n
gói nh t i các nhà máy trong n

sang chai óng

c.

Nguyên nhân tình tr ng trên là do vi c qu n lý thu c BVTV còn nhi u
b t c p và g p nhi u kh kh n. Hàng n m kho ng 10% thu c
theo

ng tuy n ng ch. S này r t

m b o ma v n l u hành trên th tr

c nh p l u

a d ng và ch ng lo i, ch t l

ng không

ng.Th 2 la vi c s d ng còn tùy ti n,

không tuân th các yêu càu k thu t theo nhãn mác, không
cách ly c a t ng lo i thu c. Th ba là do m t l

m b o th i gian

ng l n thu c BVTV t n

ng t i các kho thu c c , h t niên h n s d ng còn n m r i rác t i các t nh
thành trên c n

c. Theo trung tâm công ngh x lý môi tr

ng, cán b t

l nh hóa h c (2004), trong kho ng h n 300 t n thu c BVTV có nhi u ch t
n m trong 12 ch t ô nhi m h u c kh phân h y. Và cu i cùng là vi c b o
qu n thu c BVTV trong nhà, trong b p và trong chu ng nuôi gia súc.
Nguyên nhân th hai gây ô nhi m môi tr
rán t các làng ngh và sinh ho t c a ng

ng

nông thôn là do ch t th i

i dân. Hi n c n

c có kho ng


19

1.450 làng ngh , phân b

58 t nh thành và ông

úc nh t là khu v c

ng b ng Sông H ng, v n là cái nôi c a làng ngh truy n th ng, trong ó
các làng ngh có quy mô nh , trình

s n xu t th p, thi t b c và công

ngh l c h u chi m ph n l n (trên 70%). Do ó, ã và ang n y sinh nhi u
v n d nông thôn, tác
và s c kh e c a ng

ng x u

nl

ng môi tr

ng

t, n

c, không khí

i dân làng ngh . Kêt qu phân tích ch t l

ng n

th i c a làng ngh d t nhu m t i Thái Bình cho th y, a s các ch
phân tích

uv

t tiêu chu n cho phép,

c
tiêu

c bi t la BOD5 COD

uv

u b ô nhi m b i, nhi u n i b ô nhi m

m c

t

tiêu chu n t 2-5 l n.[2]
*Môi tr

ng không khí:

h u h t các ô th

tr m tr ng. Các n i b ô nhi m n ng nh t là khu dân c g n nhà máy xi m ng
H i Phòng, nhà máy Vicasa Biên Hoà, KCN Tân Bình, nhà máy tuy n than
Hòn Gai...

m t s khu dân c g n các KCN n ng

khí sulffure v

t ch

s tiêu chu n cho phép nhi u l n (khu dân c g n nhà máy xi m ng H i
Phòng n ng

khí sulfure trung bình ngày là 0,407 mg/m3 g p 1,4 l n tiêu

chu n cho phép, c m công nghi p Tân Bình n ng

sulfure trung bình là

0,338 mg/m3 (g p 1,1 l n tiêu chu n cho phép). “Tính trung bình l

ng ch t

th i r n sinh ho t th i ra

à N ng,

các thành ph l n (Hà N i, H i Phòng,

thành ph H Chí Minh) t 0,6 – 0,8 kg/ng
vi n (c s y t )
nh h

ng r t l n

c th i ra

n môi tr

i/ngày, ch t th i r n trong b nh

c tính t 50-70 t n/ngày. Ch t th i r n này
ng ô th …

H u h t nhiên li u s d ng trong các làng ngh là than. Do ó, l

ng b i

và các khí CO, CO2, SO2 va NOx th i ra trong quá trình s n xu t trong nhi u
làng ngh khá cao. Theo k t qu

i u tra t i các làng nghè s n xu t g ch

(Khai Thái – Ha Tây); vôi (Xuân Quan – H ng Yên) hang n m s d ng
kho ng 6.000 t n than, 100 t n c i nh m lò; 250 t n bùn; 10m3 á sinh ra