chuyen de con hieu tro ngoan

CHUN ÂÃƯ ÂỈÏC DỦC
Âãø tråí nãn : CON HIÃÚU  TRNGOAN  BẢN TÄÚT
----  ----

Pháưn I : MÅÍ ÂÁƯU
Con ngỉåì
i hån lo
i cáưm thụ lnhåìcọ trê tû vgiạo dủc ldảy cho con ngỉåì
i khi giäúng thụ váût.
Mủc âêch ca giạo dủc lxáy dỉûng con ngỉåì
i. Nhỉ váûy, váún âãư âàût ra cho nhgiạo dủc ll
m sao
cho con ngỉåì
i hån hàón con thụ, c
ng nhiãưu c
ng hay. Nhỉng mhån åí cại gç ? Âọ låí cại NHÁN
CẠCH. Hy mỉåün låì
i triãút gia Phạp Paul Foulquiẹ âënh nghéa vãư nhán cạch : " Nhán cạch lâàûc tênh
ca mäüt cạ nhán thỉïc âỉåüc chênh mçnh vtỉû ch trong h
nh âäüng ca mçnh". Váûy, con ngỉåì
i khạc
con váût åí nhán cạch, nghi låí thỉïc vTỉû ch.
* Xẹt vãư màût cạ thãø - Con ngỉåì
i âãø phạt triãøn tỉû nhiãn khäng thãø tỉû ho
n chènh nhán cạch âỉåüc,
lo
i ngỉåì
i â phi máút c triãûu nàm måïi cọ âỉåüc sỉû phạt triãøn nhỉ ng
y nay, â tri qua biãút bao thåì
i
ktỉìtrảng thại hoang d, báưy â

n du mủc räưi måïi tiãún dáưn tåïi vàn minh... Váûy con ngỉåì
i khi sinh ra
cáưn phi âỉåüc dảy däù âãø phán biãût âỉåüc phi trại, hiãøu biãút âỉåüc lãù nghi, dáưn dáưn måïi tiãún lãn âãø hc
hi âỉåüc cạc tri thỉïc têch ly ca nhán loải tỉìtrỉåïc âãún nay. Hy so sạnh mäüt váût vä tri nhỉ cáy cäúi
tho mäüc. Cáy khäng âỉåüc chàm bọn thç khäng thãø täút tỉåi, khäng âỉåüc ún nàõ
n thç khäng thãø ngay
thàóng. Hy xem mäüt con thụ dhoang d âãún âáu mâỉåüc dảy däù cng cọ thãø thưn họa âỉåüc. Suy
räüng ra, våïi con ngỉåì
i, mäüt sinh váût cọ tri giạc, cọ trê tû thç viãûc giạo dủc lải c
ng quan trng vcáưn
thiãút biãút bao ? cáy cáưn âỉåüc chàm bọn thç ngỉåì
i cáưn âỉåüc ni dỉåỵng, cáy cáưn âỉåüc ún nàõ
n thç
ngỉåì
i cáưn âỉåüc dảy däù. Hy nghe lải cáu ca dao bçnh dán:
"Ni con chàơng dảy chàơng ràn
Thràò
ng ni låün mchàm láúy tiãưn ".
Tháưy Mảnh Tỉí, mäüt nhgiạo, mäüt triãút gia cäø Âäng phỉång â nọi : " Ngỉåì
i tuy cọ âảo l nhỉng
cỉï àn no, màûc áúm räưi ngäưi räùi mkhäng dảy bo thç cng gáưn nhỉ cáưm thụ ". (Nhán chi hỉỵu âảo d,
bo thỉûc, non y, dáût cỉ nhi vä giạo, tàõ
t cáûn ỉ cáưm thụ). Chiãưu hỉåïng ca giạo dủc lphạt triãøn nhán
cạch, giụp con ngỉåì
i hỉåïng thỉåüng (vỉån lãn cao) vç nãúu khäng thç nhỉ cáu ca dao " thràò
ng ni låün
" vç ni låün c
n bạn âỉåüc cọ tiãưn hồûc âãø àn thët, chỉï con ngỉåì
i khäng âỉåüc dảy däù cọ thãø chè lmäüt
con thụ vä dủng, àn hải mtháûm chê c

n nguy hiãøm hån lo
i thụ nỉỵa. Triãút gia Phạp Meunier â nọi : "
Khi khäng vỉån lãn âỉåüc, con ngỉåì
i khäng phi xúng h
ng mäüt k táưm thỉåì
ng hay nhỉ ngỉåì
i ta nọi,
xúng h
ng thụ váût mc
n ráút xa dỉåïi thụ váût nỉỵa; khäng cọ con váût n
o ngo
i ngỉåì
i ra lải cọ thãø
nghé ra nhỉỵng h
nh âäüng quạ âäüc ạc âã h
n mc
n thêch thụ vç nọ nỉỵa. "
* Xẹt vãư màût x häüi - Con ngỉåì
i lsỉû täøng h
a cạc mäúi quan hãû x häüi. Con ngỉåì
i khäng säúng
âån âäüc mcáưn phi âỉåüc säúng trong cäüng âäưng x häüi. Con ngỉåì
i cng giäúng nhỉ báút cỉï sinh váût
n
o khạc, mún täưn tải phi thêch nghi våïi mäi trỉåì
ng säúng, h
a nháûp våïi ho
n cnh säúng. Vç váûy con
ngỉåì
i phi âỉåüc dảy däù âãø thêch nghi vh

a nháûp våïi âåì
i säúng x häüi, do âọ, con ngỉåì
i phi biãút tn
theo cạc lût ca x häüi, biãút cạch cỉ xỉí, biãút tảo phong cạch âụng âàõ
n âäúi våïi bn thán cng nhỉ våïi
mi ngỉåì
i khạc.

Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 21

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Sỉû giạo dủc giụp con ngỉåì
i âạp ỉïng cạc u cáưu cå bn áúy vcáưn phi âỉåüc bàõ
t âáưu ngay tỉìkhi
c
n nh, âọ lmäüt quạ trçnh láu d
i, sút c âåì
i ngỉåì
i, láưn lỉåüt qua cạc giai âoản ca âåì
i säúng tỉång
ỉïng våïi cạc mäi trỉåì
ng bàõ
t ngưn tỉìgia âçnh qua nhtrỉåì
ng räưi âãún x häüi.
Trong ba mäi trỉåì
ng giạo dủc áúy thç hai mäi trỉåì

ng giạo dủc gia âçnh vnhtrỉåì
ng lcå bn
nháút, quan trng nháút vç nọ hçnh th
nh nhán cạch cho con ngỉåì
i tỉìkhi sinh ra cho tåïi lục trỉåíng th
nh,
chøn bë cho con ngỉåì
i h
a nháûp våïi x häüi. Pháưn giạo dủc c
n lải, sau n
y khi säúng åí ngo
i x häüi l
do con ngỉåì
i sau khi trỉåíng th
nh, tỉû nháûn thỉïc , tỉû hc hi âãø tiãúp thu vtu sỉía bn thán, ho
n
chènh nhán cạch. Âọ lpháưn tỉû giạo dủc.
Nãúu giạo dủc gia âçnh âỉåüc xáy dỉûng trãn mäúi quan hãû CHA MẺ  CON CẠI mtrng tám ca
mäúi quan hãû n
y ll
ng Hiãúu tho.
Nãúu giạo dủc nhtrỉåì
ng âỉåüc xáy dỉûng trãn mäúi quan hãû THÁƯY  TRvkãú âọ lBBẢN.
Trng tám ca mäúi quan hãû tháưy trlsỉû LÃÙ NGHÉA, trng tám ca mäúi quan hãû giỉỵa bbản ltçnh
THÁN ẠI. Ba trng tám ca mäúi quan hãû trãn mang tênh giạo dủc phäø quạt vâ âỉåüc mi ngỉåì
i
trong báút cỉï x häüi n
o âãưu thỉì
a nháûn. Riãng âäúi våïi dán täüc ta, mäüt dán täüc vàn hiãún, cọ nãưn ln l
truưn thäúng láu âåì

i, cạc mäúi quan hãû áúy â âỉåüc náng lãn th
nh ÂẢO L, âọ l
:
Hiãúu tho våïi cha mẻ.
Lãù nghéa våïi tháưy cä.
Thán ại våïi bbản.
Vç thãú, mủc tiãu ca nãưn giạo dủc ca chụng täi ldảy däù hc sinh tråí lãn CON HIÃÚU åí gia âçnh,
TRNGOAN vBẢN TÄÚT åí nhtrỉåì
ng.
Pháưn II : NÄÜI DUNG
I. Mủc tiãu thỉï nháút : NGỈÅÌ
I CON HIÃÚU THO
Âãø âảt mủc tiãu n
y, ta phi tçm hiãøu tải sao l
ng Hiãúu tho lải âỉåüc âãư cao âãø tråí th
nh trng
tám ca nãưn giạo dủc gia âçnh. Nọi cạch khạc, ta cáưn phán têch âãø hiãøu r cạc cäng ån, trạch nhiãûm
ca cha mẻ âäúi våïi con cại räưi tỉìâọ tháúy âỉåüc bäøn pháûn, nghéa vủ ca pháûn l
m con âäúi våï i cha mẻ.
1. Cäng ån, trạch nhiãûm ca cha mẻ.
Tỉû cäø chê kim, tỉìÂäng sang Táy, lo
i ngỉåì
i â d
ng khäng biãút bao nhiãu tỉìca mi ngän ngỉỵ,
sỉí dủng khäng biãút bao nhiãu giáúy mỉûc âãø diãùn t , ghi chẹp cäng ån ca cha mẻ âäúi våïi con cại.
 Khi thç coi cäng ån cha mẻ lcỉûc kto låïn, hån c biãøn tråì
i, khäng thãø âo lỉåì
ng âỉåüc
......." Ba nàm bụ måïm c
n thå

Kãø cäng cha mẻ biãút cå ngáưn n
o
Chỉỵ ràò
ng : " Sinh ng clao "
Biãøn sáu khän vê, tråì
i cao khän bç. "
( Gia hún ca  Nguùn Tri )
 Khi thç coi cha mẻ ngang táưm Thỉåüng Âãú
" Thỉåüng Âãú khäng thãø cọ màût åí khàõ
p nåi, vç thãú Ng
i â tảo ra cạc bmẻ ".
( Ngản ngỉỵ Do Thại )
 Khi thç mỉåün hçnh tỉåüng nụi Thại Sån cao våì
i våüi, nỉåïc chy lai lạng khäng bao giåìcản ca
d
ng nỉåïc âáưu ngưn âãø so sạnh våïi cäng cha nghéa mẻ :
" Cäng cha nhỉ nụi Thại Sån
Nghéa mẻ nhỉ nỉåïc trong ngưn chy ra "
( Ca dao Viãût Nam )

Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 22

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Chung cüc, so sạnh thç khäng âảt vç khäng cọ âäúi tỉåüng diãùn t vkhäng â tỉìnãn mäüt nhthå
â viãút:
" L

ng mẻ bao la hån biãøn khåi.
Con u qụy mẻ nháút trãn âåì
i
Con gom hãút chỉỵ trong thiãn hả
Chàóng â cho con t hãút låì
i..."
Qu tháût, cäng ån cha mẻ to låïn vä c
ng, khäng thãø láúy gç âo lỉåì
ng âỉåüc, khäng giáúy mỉûc n
o
viãút cho hãút âỉåüc. Khäng låì
i l n
o t cho xiãút âỉåüc. Bo cha mẻ lTråì
i  Biãøn ỉ ? Nhỉng biãøn n
o
sáu bàò
ng, tråì
i n
o cao bàò
ng ! Bo cha mẻ lv trủ ỉ ? Nhỉng v trủ thiãn nhiãn c
n gáy tai ha, gáy
bo täú, lủt läüi, tai ỉång. C
n cha mẻ chè lo cho con sỉû ãm âãưm, áúm no hảnh phục. Cha mẻ sinh con,
chàm lo áúp ni dỉåỵng, räưi dảy däù, räưi sàn sọc vãư mi màût tỉìváût cháút âãún tinh tháưn, tỉìhc h
nh thi
cỉí âãún hỉåïng nghiãûp láûp thán, cho âãún lục trỉåíng th
nh. Sau âọ lo cäng àn viãûc l
m, gáy dỉûng gia
âçnh. Vc
n âãún mi mi vãư sau cho âãún khi cha mẻ giúu, tháûm chê cho âãún lục chãút. Tỉìkhi con

c
n thå dải cho âãún khi khän låïn, c hai song thán khäng lục n
o nghè ngåi lo toan, mẻ thç lo bụ måïm,
cha thç lo sàn sọc thúc men, mẻ thç lo áúp , cha thç lo che chåí, mẻ lo ni, cha lo dảy, mẻ lo vãư màût
tçnh cm, cha lo vãư màût l trê, mẻ lo hỉåïng näüi vãư phêa gia âçnh, cha lo hỉåïng ngoải vãư màût x häüi, mẻ
thiãn vãư âỉïc dủc, cha thiãn vãư trê dủc...
Sỉû kãút håüp h
i h
a tuût våì
i áúy â hçnh th
nh vphạt triãøn nhán cạch cho con ngay tỉìkhi c
n
nh dải.. Âãø bao gäưm mäüt cạch täøng quạt cäng ån cha mẻ âäúi våïi con cại, ngỉåì
i xỉa â d
ng chên tỉì
âãø chè cäng lao váút v, khọ nhc ca cha mẻ, chỉỵ nho gi lCỈÍU TỈÛ CLAO. Âọ l
: Sinh (â ra ),
Cục (náng niu), Ph (väù vãư), Sục (bụ måïm), Trỉåíng ( ni låïn), Dủc (dảy däù), Cäú (träng nom), Phủc
(chàm sọc), Phục ( bo vãû, giỉỵ gçn). Tỉìâọ hçnh th
nh củm tỉì" Cỉíu tỉû clao, tam niãn nh bäü" ( chên
chỉỵ chè sỉû khọ nhc váút v, ba nàm bụ måïm). Hy nghe cáu ca dao:
"Chỉỵ ràò
ng Cỉíu tỉû clao
Pháûn l
m con phi giỉỵ sao cho tr
n".
Vcáu thå ca thi h
o Nguùn Du trong "truûn Kiãưu":
"...Nhåï ån chên chỉỵ cao sáu,
Mäüt ng

y mäüt ng bọng dáu tt
...".
Trong khäúi täøng thãø cäng lao to låïn áúy, ta phi phán têch ra tỉì
ng pháưn âãø l
m sạng t tỉì
ng dảng
mäüt, tỉìâọ måïi tháúy âỉåüc nghéa vä c
ng to låïn vsáu sàõ
c ca chỉỵ HIÃÚU mquạn triãût âỉåüc bäøn
pháûn l
m con.
a. Cäng sinh th
nh:
Cha mẻ lbáûc sinh ra ta, khäng phi bäùng dỉng mta cọ màût trãn âåì
i n
y, cọ sỉû säúng n
y. Ta
hiãûn hỉỵu ldo khê huút ca cha mẻ tảo th
nh. Mẻ mang nàûng â âau, cha chàm sọc lo làõ
ng, cỉu
mang sút hån chên thạng tråì
i, lục sinh ra lải chëu bao nguy hiãøm:
" Nàûng nãư chên thạng cỉu mang
Cäng sinh bàò
ng vỉåüt biãøn sang nỉåïc ngỉåì
i".
(Gia Hún Ca  Nguùn Tri).
Nhỉ váûy, con cại lcäút nhủc (xỉång thët) ca cha mẻ, lháûu thán (pháưn näúi tiãúp) ca cha mẻ. Cäú
nhán thỉåì
ng nọi "Phủ (máùu) tỉí tçnh thám" lvç thãú. Ta mang trong ta mạu thët vnhỉỵng âàûc tênh di

truưn ca cha mẻ. Mäúi quan hãû giỉỵa cha mẻ vcon cại lmäúi quan hãû huút thäúng, thiãng liãng
nháút, sáu âáûm nháút, khäng gç cọ thãø so sạnh âỉåüc. Hy âc lải nhỉỵng cáu ca dao nhàõ
c nhåí pháûn l
m
con:
" Cọ cha mẻ måïi cọ mçnh
ÅÍ sao cho xỉïng nghéa tçnh l
m con".
v
:
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 23

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


" Cáy cọ gäúc måïi náøy c
nh xanh ngn
Nỉåïc cọ ngưn måïi biãøn räüng säng sáu
Ngỉåì
i ta ngưn gäúc åí âáu
Cọ cha mẻ trỉåïc räưi sau cọ mçnh".
Ngỉåì
i tän kênh cha mẻ, coi trng huút thäúng lngỉåì
i cọ tám, cọ âỉïc vl
ng Nhán cng xút
phạt tỉìl
ng Hiãúu tho âọ. Cọ Hiãúu àõ
t cọ Nhán, láúy Hiãúu gáy th

nh Nhán vç Nhán vHiãúu väún gàûp
nhau åí bn vë con ngỉåì
i. Hy làõ
ng nghe låì
i cäú nhán khun vãư Hiãúu  Âãù.
"Nghéa cha sinh c
ng cäng mẻ dỉåỵng
Âỉïc clao láúy lỉåüng n
o âong
Thåìcha mẻ åí hãút l
ng
ÁÚy lchỉỵ Hiãúu dảy trong ln thỉåì
ng
Chỉỵ Âãù nghéa lkhiãm nhỉåì
ng
Phỉåì
ng anh, nhỉåì
ng chë lải nhỉåì
ng ngỉåì
i trãn
Ghi l
ng tảc dả chåï qn
Con em phi giỉỵ láúy nãưn con em....."
L
ng nhán bàõ
t âáưu khåíi tỉìl
ng thỉång u nhỉỵng ngỉåì
i thán cáûn nháút räưi sau måïi lan ta âãún
nhán qưn x häüi. Hy âc b
i hc thüc l

ng dảy vãư l
ng nhán ại cho hc sinh låïp nh :
"Em âi hc âãø u ai ?
Em âi hc âãø u ngỉåì
i gáưn xa
Gáưn nhỉ chụ bạc mẻ cha
Kãú lanh chë, sau ra h h
ng
Sau räưi âãún chäù lán bang
Täi u, u hãút k sang ngỉåì
i h
n
Bao nhiãu chäù lả c
ng quen
C
ng ai â cọ màût trãn h
an cáưu
Lem u chàóng hãút âáu
Âáúy, em âi hc chè cáưu thãú thäi!..."
Ngỉåì
i âạng thỉång âạng kênh nháút mkhäng thỉång u thç c
n thỉång u ai âỉåüc nỉỵa! K n
o
khäng Hiãúu tho våïi cha mẻ s lk trãn khäng kênh, dỉåïi khäng nhỉåì
ng, khäng sao cọ l
ng nhán ại
âỉåüc. Âọ lmäüt k báút nhán, vs lmäüt th
nh pháưn nguy hiãøm cho x häüi vç cọ thãø l
m âỉåüc mi
chuûn âäüc ạc nháút trãn âåì

i, chàõ
c chàõ
n s bë x häüi lãn ạn vtrỉì
ng trë.
b. Cäng ni náúng:
Ni náúng con cại tỉìkhi måïi sinh âãún khi khän låïn tháût vä c
ng váút v, täún kẹm vãư ca ci, hao
täún vãư tinh tháưn, tháût khäng sao t xiãút. Nh thç náng nhỉ náng trỉïng, hỉïng nhỉ hỉïng hoa, chàm lo bụ
måïm, cåm chạo thúc men, thỉïc khuya dáûy såïm, sàn sọc däù d
nh..... Khi låïn lãn thç lo cåm àn ạo
màûc, âäư d
ng, sạch våí, giáúy bụt, hc h
nh thi cỉí, låïp n
y trỉåì
ng n, lo làõ
ng tỉìsinh hoảt âãún hc táûp...
C
n säúng ng
y n
o lchàm lo con ng
y áúy våïi táút c táúm l
ng táûn tủy hy sinh vä båìbãún.
Hy âc mäüt âoản trêch trong “ Gia Hún Ca“ ca Nguùn Tri :
"Nghé cäng khọ nhc ni ta
Âãún khi c låïn mong cho vng tr
n
Kãø tỉìlục hy c
n thai dỉûng
Âãún nhỉỵng khi ni náúng giỉỵ gçn
Nàûng nãư chên thạng cỉu mang

Cäng sinh bàò
ng vỉåüt biãøn sang nỉåïc ngỉåì
i
Âoản thäi lục áúy vỉì
a räưi
ÁÚp äm bụ: måïm chàóng råì
i trãn tay
Mong cho biãút ngỉía biãút ngáy
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 24

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Biãút chuûn biãút họng chàóng khy bao giåì
Ng
y trỉïng nỉåïc thå ngáy thå
Bao giåìs
i âen báúy giåìlải lo
Lo cho biãút láùy biãút b
Mong cho biãút âỉïng mong cho biãút ngäưi
Âoản räưi lải lo khi såíi âáûu
C
n tr con nh bẹ u å
Ba nàm bụ måïm c
n thå
Kãø cäng cha mẻ biãút cå ngáưn n
o ...
Vmäüt b

i ca dao â tråí th
nh b
i hc thüc l
ng vãư âỉïc dủc:
"Ta sinh ra åí trãn âåì
i
Tråì
i cho tai màõ
t khạc lo
i vä tri
Lt l
ng xỉa chàóng biãút gç
Nay ta â låïn phi suy cho r
nh
Vç ai nay måïi cọ mçnh
Mẻ cha âäi âỉïc cäng trçnh biãút bao
Ån n
y sạnh våïi tråì
i cao
Trong l
ng ta dạm lục n
o lng qn
Táûp sao nãn âỉåüc con hiãưn
Âãø cho cha mẻ khi phiãưn vç ta
Mäüt niãưm phẹp tàõ
c nãút na
Biãút såü biãút kênh måïi lcon ngoan
Xẹt xem trong h ngo
i l
ng

Cä dç chụ bạc ngang h
ng mẻ cha
C
ng ngỉåì
i xỉa cng mäüt nh
C
ng chung mạu m c
ng lthët xỉång
Váûy ta phi kênh phi nhỉåì
ng
Biãút mçnh pháûn dỉåïi lạnh âỉåì
ng nghëch trãn
ÅÍ sao näüi ngoải âäi bãn
Vỉì
a l
ng âẻp âãưu khen nãút mçnh
Âụng lcäng âỉïc cha mẻ vä c
ng to låïn! Khäng cọ cha mẻ ni náúng ta l
m sao säúng vkhän
låïn nhỉ ng
y nay? Âáy lmäüt án nhán låïn nháút ca âåì
i ta, ta phi ghi tám khàõ
c cäút räưi l
m sao cọ thãø
âãưn âạp âỉåüc pháưn n
o án sáu nghéa nàûng áúy. Váûy ngỉåì
i hiãúu tho våïi cha mẻ lngỉåì
i trng nghéa.
Th ån thç phi bạo âạp. Ån c
ng sáu thç nghéa c

ng nàûng vphi bạo âãưn cho xỉïng, âọ lâảo l trãn
âåì
i. TỉìHiãúu phạt sinh ra Nghéa, cọ Hiãúu àõ
t cọ Nghéa váûy? Ngỉåì
i ån låïn nháút mkhäng tän kênh,
khäng âãưn âạp thç âụng lk vä ån bảc nghéa, sao xỉïng âạng l
m ngỉåì
i. K báút Hiãúu àõ
t lbáút Nghéa.
c. Cäng ån dảy däù:
Trong sút h
nh trçnh ca cüc âåì
i, cha mẻ ln ln ltháưy cä giạo dảy däù con cại vãư mi màût
tỉìkhi thå áúu âãún lục trỉåíng th
nh vcho âãún chỉì
ng n
o cha mẻ c
n tải thãú. Tỉìlục så sinh cha mẻ
dảy ta táûp âỉïng táûp âi, táûp àn táûp nọi..... räưi dảy tiãúp xục våïi giåïi tỉû nhiãn âãø thêch nghi våïi mäi trỉåì
ng
säúng; sau âọ dảy cạch àn åí trong gia âçnh, cỉ xỉí ngo
i x häüi, räưi âãún hc váún, ln l âảo âỉïc, âãún
âiãưu hån l thiãût, trạnh sai láưm läùi âảo.....
Cha mẻ däúc hãút mi såí hc, mang hãút mi kinh nghiãûm âãø dảy con våïi tçnh thỉång bao la, våïi näù
lỉûc triãưn miãn, chè mong sao cho con tråí lãn ngỉåì
i t
i gii, sao cho "Con hån cha, nhcọ phục". Cọ
thãø nọi ràò
ng cha mẻ ltháưy cä giạo tuût våì
i vto

n diãûn.
Lénh häüi âỉåüc cạc âiãưu dảy bo qu bạu ca cha mẻ måïi lngỉåì
i khän, måïi lk Trê. Do âọ
ngỉåì
i cọ Hiãúu àõ
t lngỉåì
i cọ Trê Tû. Chỉỵ Trê âi âäi våïi chỉỵ Hiãúu lváûy. L
m con mkhäng nghe låì
i
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 25

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


cha mẻ dảy chênh lk báút Hiãúu, lngu âäün, khäng biãút l phi trại, r r
ng lk báút Trê. K báút Trê
c
n mong gç th
nh âảt trãn âåì
i n
y nỉỵa. Cạch ngän cọ cáu:
"Cạ khäng àn múi cạ ỉån
Con ci cha mẻ tràm âỉåì
ng con hỉ"
d. Cäng ån che chåí, bo vãû:
Våïi tçnh cäút nhủc vtheo táûp tênh ni dảy con tỉình, nãn báûc cha mẻ ln nghé ràò
ng phi cọ
bäøn pháûn bo vãû cho con nhỉ bo vãû chênh mçnh, cháúp nháûn hy sinh mi thỉï cho con kãø c sinh mảng

mçnh. Lục con nh thç che nàõ
ng chàõ
n mỉa, quảt mạt khi nọng, áúp khi lảnh, náng giáúc khi con tẹ ng,
thúc thang khi con âau úu.... Låïn lãn thç lo cho con trạnh âỉåüc khäø såí hiãøm nguy, häù tråü khi con gàûp
khọ khàn, thạo gåỵ cho con cạc vỉåïng màõ
c, sỉía chỉỵa cho con cạc läùi láưm.... Chè mong sao cho con
âỉåüc th
nh cäng, hảnh phục. Tọm lải, trỉåïc cạc báút tràõ
c, âe da ca cüc säúng cng nhỉ cạc läùi láưm
sai trại ca con cại, cha mẻ ln x thán che chåí bo vãû cho con våïi táút c l
ng hy sinh khoan thỉï v
âäü lỉåüng.
Hy nhçn xem mng thụ c
n biãút hp báưy âãø häù tråü nhau, lo
i ngỉåì
i säúng th
nh táûp thãø x häüi,
cọ lût tàõ
c, lãù nghi mx häüi nh bẹ âáưu tiãn lgia âçnh, âọ ltãú b
o ca x häüi låïn mta vê nhỉ cå
thãø. Trong gia âçnh thç cha mẻ lbáûc trỉåíng thỉåüng, l"cại nọc" ca càn nh
, giỉỵ vai trch âảo: âọ
lngỉåì
i âáưu tiãn mta tiãúp cáûn, l
m chäù dỉûa tçnh cm, tinh tháưn, váût cháút vỉỵng chàõ
c nháút vâạng tin
cáûy nháút ca ta. Pháûn l
m con phi biãút tän kênh cha mẻ, nhỉ thãú måïi lngỉåì
i cọ lãù nghéa, måïi hiãøu
âỉåüc thỉï tỉû trãn dỉåïi. Nhỉ váûy, cọ Hiãúu àõ

t cọ Lãù. K khäng tän kênh, qụy trng cha mẻ lk báút lãù.
Khäng cọ lãù giạo thç láùn läün tráût tỉû trãn dỉåïi, dãù l
m âiãưu xàò
ng báûy, l
m sao mbiãút cỉ xỉí vsäúng
trong cäüng âäưng x häüi âỉåüc.
e. L
ng tin u vỉåïc vng kãú thỉì
a sỉû nghiãûp tỉång lai
Våïi mäúi liãn hãû huút thäúng, cha mẻ ln coi con cại nhỉ l" háûu thán ", lpháưn näúi tiãúp ca
chênh cüc âåì
i mçnh sau n
y. Vç váûy, cha mẻ láúy l
ng u thỉång chán tháût, däưn hãút tám lỉûc âãø
khun ràn dảy bo, âàût trn niãưm tin u nåi con mçnh, truưn lải mi t
i sn, mi sỉû nghiãûp, chè
mong sao cho con kãú thỉì
a vphạt huy cao hån sỉû nghiãûp n
y, âảt âỉåüc nhỉỵng th
nh tỉûu mong mún
ca mçnh.
Sạch cäø Lám cọ viãút : " Ngỉåì
i hiãúu vỉì
a, ni thán cha mẻ; Ngỉåì
i âải hiãúu, ni chê cha mẻ ".
Pháûn l
m con phi biãút tn låì
i dảy bo, noi gỉång cha mẻ vãư âảo âỉïc, lãù giạo, hc váún, sỉû
nghiãûp...âãø näúi chê cha mẻ, l
m rảng råỵ täø täng våïi táút c tinh tháưn trạch nhiãûm ca mäüt ngỉåì

i âỉåüc y
thạc. Cọ nhỉ thãú måïi lngỉåì
i tên nghéa. Váûy cọ HIÃÚU àõ
t cọ TÊN. K báút Hiãúu khäng l
m tr
n trạch
nhiãûm våïi cha mẻ, khäng th
nh tháût våïi cha mẻ khiãún cha mẻ khäng tin âỉåüc thç ai c
n dạm tin âỉåüc
nỉỵa. Âọ lk báút tên. K báút tên khäng cọ chäø âỉïng trong x häüi. Sạch cọ cáu " Nhán vä tên báút láûp " (
Ngỉåì
i khäng cọ chỉỵ tên, khäng cọ chäù âỉïng) cng vç l âọ, xem lëch sỉí, ta tháúy Nguùn Tri â nãu
gỉång ca mäüt báûc âải Hiãúu. Äng biãút hy sinh chỉỵ Hiãúu nh âãø âảt chỉỵ Hiãúu låïn. Äng nghe låì
i cha l
Nguùn Phi Khanh dảy, khäng theo cha sang T
u âãø thàm ni cha trong cnh giam cáưm mgảt lãû
quay vãư phLã Låüi, diãût qn Minh, dỉûng âải nghiãûp theo cha, gii phọng dán täüc rỉỵa háûn nỉåïc tr
thnh
. Äng â thỉûc hiãûn chê ca cha, láúy Trung l
m Hiãúu:
" Con vãư âi, táûn Trung ltáûn Hiãúu
Âem gỉåm m
i bọng nguût cỉïu giang san ".
Ngo
i cạc mäúi liãn hãû giỉỵa HIÃÚU våïi NHÁN  NGHÉA LÃÙ TRÊ TÊN, ta c
n tháúy HIÃÚU c
n cọ
mäúi quan hãû chàût ch våïi TRUNG (Trung våïi dán, våïi nỉåïc). Tháût váûy, gia âçnh lcại näi, ltrỉåì
ng
hc âáưu âåì

i, lx häüi tiãn khåíi ca con ngỉåì
i. Con ngỉåì
i tiãúp nháûn âỉåüc sỉû giạo dủc âáưu tiãn qua cha
mẻ, thỉïc âỉåüc cäüng âäưng x häüi cng qua cha mẻ räưi cm nháûn âỉåüc Täø qúc, q hỉång, ngän
ngỉỵ dán täüc cng qua cha mẻ, qua ngäi nhmnh âáút åí ca cha mẻ, qua låì
i kãø chuûn, qua cáu hạt
âiãûu ru ca cha mẻ....ngay tỉìkhi c
n nàò
m âu âỉa trãn vng. Ngỉåì
i n
o cọ biãút tän kênh cha mẻ, u
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 26

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


thỉång cạc ngỉåïi thán c
ng chung mäüt mại nhthç sau n
y måïi biãút kênh trng tháưy cä giạo, qu mãún
bản b
, u nỉåïc thỉång n
i vmåïi thỉïc âỉåüc trạch nhiãûm âäúi våïi qúc gia x häüi. Nhỉ váûy cọ HIÃÚU
àõ
t cọ TRUNG. Cäø nhán tỉìng
n xỉa â khàóng âënh " Hiãúu tỉí àõ
t trung tháưn " (Con Hiãúu àõ
t täi trung). Cọ
Hiãúu måïi cọ trung lmäüt chán l vç l

ng u nỉåïc phạt xút tỉìl
ng u kênh cha mẻ : nåi cha mẻ åí l
âáút Täø qúc, tiãúng cha mẻ n ltiãúng Täø qúc....vbiãút bao ngỉåì
i â âäưng họa cha mẻ våïi Täø qúc,
lhiãûn thán củ thãø ca Täø qúc. Cạch âáy nàm thãú k, mäüt báûc danh nho, mäüt nhgiạo uy tên tiãún sé
Â
m Tháûn Huy, â tỉì
ng phạt biãøu " Trung Hiãúu khäng tạch råì
i " â khàóng âënh chán l trãn. Mäüt nh
thå hiãûn âải â viãút :
Kiãúp sau xin âỉåüc l
m ngỉåì
i
Âãø nghe non nỉåïc vng låì
i mẻ ru
Sau khi â phán têch nhỉ trãn, ta tháúy l
ng Hiãúu tho âäúi våïi cha mẻ quan trng thãú n
o! Âọ l
âiãøm xút phạt ca mi âỉïc tênh mnãưn ln l truưn thäúng â xãúp v
o " Nàm âảo ln thỉåì
ng "
(Ng thỉåì
ng) : Nhán Nghéa Lãù Trê Tên, d
ng l
m máùu mỉûc ca nhán cạch. Sạch cọ cáu " Thiãn
kinh vản âiãøn, Hiãúu vi tiãn " nghéa lcọ hc mn ng
n kinh âiãøn thç cng phi hc chỉỵ HIÃÚU trỉåïc, vç
mi tênh täút âãưu tỉìHiãúu mra váûy. Tủc ngỉỵ cọ cáu : " Nhán sinh bạch hảnh, Hiãúu vi tiãn " (Tràm nãút
täút ca con ngỉåì
i thç Hiãúu âỉïng âáưu). Kinh Pháût cng viãút : " Täüt c

ng thiãûn khäng gç bàò
ng Hiãúu, täüt
c
ng ạc khäng gç bàò
ng báút Hiãúu ". L
ng Hiãúu tho lbäøn pháûn, lnghéa vủ cå bn nháút ca con
ngỉåì
i, lthỉåïc âo chênh xạc vãư chøn mỉûc âảo âỉïc. Ca dao cọ cáu :
" L
m trai nãút â tràm âỉåì
ng
Trỉåïc tiãn âiãưu Hiãúu, âảo thỉåì
ng xỉa nay "
Âãø khuún khêch vâãư cao l
ng hiãúu tho, ca dao cng â cọ cáu :
" Tu âáu cho bàò
ng tu nh
Thåìcha kênh mẻ måïi lchán tu ".
Tháût gin dë mchê l !
Vcng suy tỉìnháûn thỉïc trãn, ta s tháúy k báút hiãúu àõ
t s báút nhán, báút nghéa, báút lãù, báút trê, báút
tên vbáút trung, nghéa lkhäng c
n ln thỉåì
ng âảo l, máút hãút c nhán tênh.
2. L
m thãú n
o âãư tråí th
nh ngỉåì
i con Hiãúu
Âảo Khäøng dảy ràò

ng : " Phủ vi Thiãn, máùu vi Âëa " (Cha lTråì
i, mẻ lÂáút). Ca dao cng cọ cáu:
" Biãøn tråì
i cäng âỉïc mẻ cha
Vẻn to
n chỉỵ Hiãúu måïi lâảo con ".
Tråì
i thç cao thàm thàóm, âáút thç räüng mãnh mäng. Ta dcọ l
m âãún thãú n
o cng khäng cọ thãø
âạp âãưn trn vẻn âỉåüc cäng ån cha mẻ. Mún l
m mäüt ngỉåì
i con Hiãúu âiãưu cäút úu ltrong cỉ xỉí
phi âem hãút l
ng th
nh kênh, trong cäng viãûc phi mang hãút c nàng lỉûc âãø l
m vui l
ng cha mẻ.
Sạch " Hiãúu Kinh " cọ viãút : " Ngỉåì
i con Hiãúu táút cỉ xỉí hãút l
ng kênh, phủng dỉåỵng hãút vui, lục bãûnh
hãút l
ng chàm lo, lục tang hãút l
ng thỉång xọt, lục lãù hãút v trang nghiãm ". Tọm lải, l
ng Hiãúu tho
cäút åí chỉỵ " Th
nh " chỉï khäng phi åí nhỉỵng hçnh thỉïc âãø lỉì
a däúi cha mẻ hay che màõ
t thãú gian. B
n

vãư cạc bäøn pháûn ca ngỉåì
i con Hiãúu tho thç räüng ri mãnh mang làõ
m, v lải c
n t
y theo ho
n cnh
vtỉì
ng giai âoản ca cüc âåì
i mäùi ngỉåì
i nỉỵa Trong phảm vi hản hẻp ca mäüt b
i ging vtrong giai
âoản cạc con c
n âang âäü tøi hc tr
, cä chè cọ thãø tọm lỉåüc cạc âiãưu cå bn sau âáy :
a. Nghe låì
i dảy bo, tháût th
, lãù phẹp våïi cha mẻ
Cha mẻ lngỉåì
i tỉì
ng tri viãûc âåì
i, dảy däù ta tỉình. Nãúu cọ càn dàûn âiãưu gç, l
m con phi váng
låì
i.
Àn åí phi chán tháût, khäng âỉåüc gi däúi våïi cha mẻ. Låỵ cọ läùi láưm phi trçnh cha mẻ âãø song thán
sỉía chỉỵa cho, khäng âỉåüc dáúu diãúm mcọ hải vãư sau.

Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 27

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Nọi nàng phi lãù âäü, tỉìtäún, cỉí chè phi nghiãm chènh, âỉa, nháûn váût gç phi d
ng hai tay, âi phi
thỉa, vãư phi trçnh, âi chåi xa phi xin phẹp vcho biãút âi âáu. Hy âc cạc váưn ca dao :
" Bo váng gi dả con åi
Váng låì
i sau trỉåïc con thåì
i chåï qn
Cäng cha nghéa mẻ khän âãưn
V
o thỉa ra gỉíi måïi nãn thán ngỉåì
i ".
b. Hc h
nh gii giang âãø l
m v vang cha mẻ
Cha mẻ váút v, däưn hãút ca ci tám lỉûc âãø ni con àn hc, chè mong sao cho con th
nh âảt tråí
nãn ngỉåì
i t
i danh, trỉåïc giụp nh
, sau giụp nỉåïc, l
m " nåí nang m
y màût, råỵ r
ng mẻ cha " âãø tiãúng
thåm cho cha mẻ , gia âçnh. Sạch " Hiãưu Hỉng " cọ viãút : " Ngỉåì
i cọ chê láûp thán âãø l
m v vang cho

cha mẻ lngỉåì
i con hiãúu ". Ca dao nọi :
" Khun con khuya såïm chun cáưn,
Hc h
nh cäú chê láûp thán nãn ngỉåì
i ".
Cáưn nháûn thỉïc r r
ng vsáu sàõ
c ràò
ng khäng cọ gç l
m cha mẻ vui v, hnh diãûn bàò
ng khi tháúy
con th
nh âảt.
B
i thå khuún hc trong sạch cäø â viãút :
" Khoa mủc triãưu âçnh måí räüng thay,
Khun con cäú chê hc cho hay
Cåm ng
y ba bỉỵa, cha cáưy cáúy
Ạo màûc bäún m
a, mẻ vạ may
Cáu phụ cáu thå ngám âãø dả
Sạch kinh sạch sỉí giåí liãưn tay
Mäüt mai chiãúm bng khäi thiãn hả
C màût song thán , âẻp màût tháưy ".
Nhỉ váûy, cäú gàõ
ng hc gii âãø sau n
y cọ danh pháûn trong x häüi lh
nh vi bạo hiãúu têch cỉûc v

củ thãø nháút. Nhỉåüc bàò
ng cỉï chåi båì
i lãu läøng, hc h
nh chàóng âảt khiãún cha mẻ lo bưn ti häø lcon
báút hiãúu. Thi sé Tn Âtỉì
ng nọi : "Sỉû âåì
i âạng bưn nháút lcon chạu khäng bàò
ng cha äng " tháût l
tháúm thêa. Nhán âáy, hy coi hai táúm gỉång Hiãúu tho, mäüt xỉa vmäüt nay âãø suy ngáùm.
 Trỉåïc ltruûn tháưy Mảnh Tỉí : Thåì
i cäø Trung Hoa, bMảnh máùu cọ ngỉåì
i con duy nháút l
Mảnh Kha (lchạu bäún âåì
i ca tháưy Tỉí Tỉ, mäüt män âãû gii ca âỉïc Khäøng Tỉí).Sau khi chäưng chãút,
båí váûy ni con. Bphi ln ln thay âäøi chäù åí vç khäng thêch håüp våïi mäi trỉåì
ng giạo dủc con
mçnh. Cúi c
ng bdn âãún åí gáưn mäüt trỉåì
ng hc. Kha bàõ
t chỉåïc chụng bản xin mẻ cho âi hc. B
vui mỉì
ng sàõ
m lãù váût âỉa con tåïi trỉåì
ng xin tháưy cho con theo hc âảo thạnh hiãưn. Bvãư nhn tám
lo canh cỉíi âãø ni con àn hc. Mäüt häm, Kha b hc träún vãư nh
, bâang ngäưi trãn khung cỉíi dãût
vi, tháúy váûy ráút bưn vgiáûn con bxẹ âỉït táúm vi âang dãût trãn khung tan nạt ra tỉì
ng mnh räưi báût
khọc. Mảnh Kha tháúy váûy, chảy lải qubãn chán mẻ hi ràò
ng : " Thỉa mẻ , tải sao mẻ lải xẹ âỉït táúm

vi âang dãût vtải sao mẻ khọc " Bnghiãm khàõ
c tr låì
i : " Båíi vç con träún hc b vãư, l
m dåí dang sỉû
hc. Vê chàóng khạc khung vi kia âang dãût nỉía chỉì
ng mâem xẹ âi thç c
n êch låüi gç ! ". Hiãøu mẻ,
Kha liãưn quxúng lảy tả täüi våïi mẻ. Tỉìáúy , äng chàm chè hc h
nh, vãư sau tråí nãn mäüt báûc Ạ thạnh
gi lMảnh Tỉí, kãú thỉì
a sỉû nghiãûp ca âỉïc Khäøng Tỉí .
Thåì
i nay cng cọ ráút nhiãưu gỉång hiãúu tho, xỉïn g âạng âãø chụng ta noi theo vhc táûp. Sau
âáy, nãu v
i gỉång tiãu biãøu :
-

Nỉỵ sinh Tráưn Bçnh Gáúm (cỉ ngủ âỉåì
ng Tráưn Vàn Âang, Q.3,TPHCM), nhráút ngh
o, mäư cäi
cha, em bạn vẹ säú, bạn khoai lang giụp mẻ vcạc em; vỉì
a l
m vỉì
a lo gia âçnh, vỉì
a hc, em
lhc sinh gii trỉåì
ng Lã Häưng Phong. Nàm 1999, em thi âáûu v
o 3 trỉåì
ng : Âải Hc Y Dỉåüc,

Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 28

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Trung Tám â
o tảo cạn bäü y tãú TPHCM, Khoa cäng nghãû thäng tin trỉåì
ng Âải Hc Khoa Hc
Tỉû Nhiãn.
-

- Phảm Thãú Nghiãm, ngỉåì
i Thanh Họa, âi l
m th, phủ häư, âäút than, âi biãøn...kiãúm tiãưn giụp
mẻ, ni em, thi âáûu v
o trỉåì
ng Âải Hc Khoa Hc X Häüi Nhán Vàn.

-

- Nguùn Minh Anh, hc sinh låïp 12A10 trỉåì
ng PTTH Nguùn Thỉåüng Hiãưn TPHCM, nh
ngh
o, giụp mẻ lo viãûc nh
, chàm sọc cạc em. Em âoảt gii 3 män Vàn cáúp to
n
qúc.Nguûn vng ca em l : “ Hc gii âãø mẻ âỉåüc säúng láu “.

-

- Nguùn Vàn Triãưu, ngỉåì
i huûn Thåïi Bçnh, CMau, hc gii tỉìlåïp 5 âãún låïp 11. Bøi sạng
âi hc åí trỉåì
ng, tranh th tiãúp thu b
i ngay tải låïp âãø bøi chiãưu c
n âi l
m mỉåïn, kiãúm tiãưn
giụp gia âçnh.

-

- Nguùn Thë Häưng Nhung, hc låïp 11 trỉåì
ng PTTH L Thỉåì
ng Kiãût HNäüi. Em phi kiãúm
säúng nhc nhàò
n tỉìnàm låïp 9; ba nàm liãưn bạn bong bọng bay, chong chọng åí båìhäư Ho
n
Kiãúm, låïn lãn nháûn len vãư âan ạo th räúi dảy k
m 6 täúi / tưn âãø láúy tiãưn àn hc vâåỵ âáưn
cha mẻ vç thỉång cha mẻ quạ ngh
o.

-

- Phảm Thë Ho
i Sån, 11 tøi, hc låïp 5 trỉåì
ng tiãøu hc Nguùn Bạ Ngc HNäüi. Nhráút
ngh

o, cha giúu bë bãûnh tháưn kinh, mẻ lcäng nhán phun nỉåïc tỉåïi cáy trong cạc cäng
viãn, chë 16 tøi bë bãûnh viãm no, khäng biãút lm gç c. Mẻ bo :” C nh träng cáûy vo con,
con phi cäú gàõ
ng hc. mẻ âi l
m, em phi lo mi viãûc trong nhnhỉ náúu chạo cho cha, náúu
cåm âi chåü, giàût d, dçu chë âi lải trong nh
... Nhlủp xủp, khäng cọ âiãûn mâ
n dáưu khäng
â sạng, bøi täúi phi mang sạch våí ra chán cäüt â
n âỉåì
ng âãø hc. Nhỉỵng häm tråì
i mỉa bo,
c nhphi chảy ra trụ nhåìhiãn h
ng xọm vç såü nhâäø. Thãú mem ln ln âãún trỉåì
ng våïi
b
i våí chu âạo. Em mong sau n
y l
m âỉåüc nhiãưu tiãưn cho mẻ khi phi lo tiãưn âong gảo
h
ng ng
y.

Cạc táúm gỉång Hiãúu tho, vỉåüt khọ hc gii th
nh t
i tỉìxỉa âãún nay, c
n ráút nhiãưu khäng thãø kãø
hãút âỉåüc. Cä mong cạc con hy soi cạc táúm gỉång áúy âãø tỉû xẹt mçnh mlo hc táûp.
c. Khäng l
m âiãưu xàò

ng báûy âãø cha mẻ bưi ti:
Hc cho gii, giỉỵ nãút cho ngoan, cỉ xỉí nghiãm trang, lãù phẹp. Trong gia âçnh thç hiãúu tho våïi cha
mẻ, h
a thûn våïi anh em, trãn kênh dỉåïi nhỉåì
ng. ÅÍ trỉåì
ng hc thç kênh tháưy u bản, ngo
i x häüi
âỉåüc mi ngỉåì
i thỉång mãún, åí âáu cng l
m cha mẻ âẻp l
ng: âọ lcon hiãúu.
Trại lải chè lo â
n âụm, àn chåi lãu läøng, chàóng lo hc h
nh, sau âọ lải sa v
o v
ng phảm phạp,
nghiãûn hụt, thán t
n ma dải, tỉìxọm giãưng âãún x häüi cỉåì
i chã, phạp lût trỉì
ng trë, khiãún cha mẻ phi
khäø âau nhủc nh, âọ lâải báút hiãúu.
d. Giụp âåỵ cha mẻ, kênh u cha mẻ vl
m vui l
ng cha mẻ.
Cha mẻ cọ sai bo âiãưu gç ta phi vui v l
m hãút mçnh. Khi tháúy cha mẻ báûn bëu viãûc gç pháûn l
m
con phi tåïi khoanh tay thỉa, xin l
m tiãúp hồûc phủ giụp âãø cha mẻ båït váút v, cọ thãú måïi phi âảo
l

m con. Nãúu tháúy cha mẻ lo toan khọ nhc vãư gia âçnh ngỉåì
i cọ Hiãúu phi xin âỉåüc chia x, gạnh vạc
chung cạc näùi khọ nhc áúy. Cha mẻ hãút l
ng lo cho con thç con phi hãút l
ng kênh u cha mẻ vl
m
sao âãø cha mẻ vui l
ng. Cạc gỉång hiãúu tho nãu trãn â thãø hiãûn r nẹt âiãưu n
y.
e. Can giạn cha mẻ:
Nãúu cha mẻ cọ nọng giáûn hồûc cọ âiãưu gç sai láưm, mngỉåì
i con cỉï mäüt mỉûc tn theo, cng
khäng thỉûc lHiãúu. Ngỉåì
i con Hiãúu chán th
nh lphi d
ng låì
i l khiãm täún våïi táút c l
ng th
nh m
can giạn cha mẻ âãø trạnh cho cha mẻ khi l
m âiãưu sai trại, phảm âiãưu báút nghéa. Khäøng Tỉí, ngỉåì
i

Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 29

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC

ln âãư cao chỉỵ Hiãúu cng â nọi: "Cha mẻ cọ con can giạn måïi khi màõ
c v
o âiãưu báút nghéa. Âäúi våïi
viãûc báút nghéa, con khäng thãø khäng can cha mẻ âỉåüc".
f. Ln ln t l
ng biãút ån cha mẻ:
L
m con phi ghi nhåï cäng ån cha mẻ, lục n
o cng canh cạnh bãn l
ng. Khi l
m âiãưu gç cng
phi suy xẹt xem cọ phảm âảo Hiãúu khäng, cọ l
m täøn hải âãún cha mẻ, nãư nãúp gia phong khäng?
Trong "Gia hún ca", Nguùn Tri â viãút:
"Nghéa cha sinh c
ng cäng mẻ dỉåỵng
Thç âãm ng
y tå tỉåíng chåï khy
Hai cäng âỉïc áúy nàûng thay
Xem bàò
ng biãøn räüng, so t
y tråì
i cao
Trçnh váng tỉìtäún ngt ng
o
Âi vãư thỉa thäút ra v
o thàm lãnh..."
Trãn âáy lnhỉỵng âiãưu cå bn mmäüt ngỉåì
i con Hiãúu cáưn phi thỉûc hiãûn khi c
n åí tøi hc tr

.
Âãún khi cạc con låïn lãn vcng llục cha mẻ vãư gihồûc tả thãú, cạc con s c
n phi thỉûc hiãûn thãm
cạc bäøn pháûn ca mäüt ngỉåì
i con Hiãúu, chàóng hản nhỉ:
 Ni náúng phủng dỉåỵng khi cha mẻ vãư gi
.
 Chàm sọc thúc thang khi cha mẻ âau úu.
 Lo tang lãù khi cha mẻ tả thãú.
 Thåìcụng cha mẻ.
 Kãú thỉì
a sỉû nghiãûp vnäúi chê cha mẻ, l
m vinh danh cha mẻ, rảng råỵ täng män. Âáy lcạc
pháưn thüc vãư âảo Hiãúu mcạc con s tçm hiãøu vhc hi thãm khi trỉåíng th
nh.
3. Âảo Hiãúu.
Sỉû Hiãúu tho lmäüt trong cạc úu täú cå bn nháút. Cáúu th
nh nãư n tng âảo l, cọ tỉìráút láu trong
âåì
i säúng x häüi. Báút kç dán täüc n
o, thåì
i âải n
o x häüi n
o cng coi âảo Hiãúu lải lchøn mỉûc âáưu
tiãn ca quạ trçnh hçnh th
nh nhán cạch mäüt con ngỉåì
i. Trong cüc säúng báưy â
n hoang d, dtrong
âáưy dáùy hiãøm nguy âe da nhỉng cạc lo
i âäüng váût â khäng bao giåìchëu b råi cha mẻ chụng. Ngay

thí x häüi c
n så khai, viãûc âäúi xỉí t
n tãû våïi cha mẻ dåí trong báút kç ho
n cnh n
o vtrong báút kç
dán täüc n
o cng âãưu âỉåüc coi lvi phảm nghiãm trng âảo lê, khäng thãø tha thỉï âỉåüc. Xem lải cạc bäü
lût cäø ca cạc dán täüc c
n lỉu lải âãún nay, sỉû báút hiãúu lmäüt trong nhỉỵng täüi ạc bë lãn ạn vbë xỉí
phảt nàûng nãư nháút. Âäúi våïi nãưn ln l Ạ Âäng nọi chung, dán täüc Viãût Nam nọi riãng, âảo Trung Hiãúu
âỉåüc âỉa lãn chøn mỉûc h
ng âáưu, âãư cao täüt âènh.
Nhnho u nỉåïc Nguùn Âçnh Chiãøu â nọi.
"Trai thåì
i Trung Hiãúu l
m âáưu
Gại thåì
i tiãút hảnh l
m cáu trau mçnh"
Danh nho Nguùn Cäng Trỉï cng â nọi:
"Cọ Trung Hiãúu måïi âỉïng trong tråì
i âáút..."
Song mún âảt âỉåüc chỉỵ Trung thç bao giåìcng phi bàõ
t âáưu tỉìchỉỵ Hiãúu, vç Hiãúu lâiãøm xút
phạt ca mi âỉïc tênh täút khạc. Hiãúu lgäúc ca Âỉïc, lÂỉïc ca mi Âỉïc, lâáưu ca tràm nãút. Trong
quạ trçnh váûn âäüng vtiãún họa ca lëch sỉí, qua cạc biãún thại ca x häüi, näüi h
m chỉỵ Hiãúu cng biãún
âäøi vphạt triãøn. Nhỉng vãư cå bn, viãûc con cại tän trng âảo Hiãúu âäúi våïi cha mẻ bao giåìcng l
mäüt chøn mỉûc, mäüt giạ trë vàn họa báút di báút dëch trong âảo l ca nhán loải. Trong x häüi Táy
Phỉång hiãûn âải, ngỉåì

i ta âãư cao cạc tỉ tỉåíng vãư quưn tỉû do cạ nhán thại quạ âãún näùi tråí th
nh vë kè
mcoi nhẻ cạc mäúi quan hãû tçnh cm thiãng liãng trong gia âçnh. Ngỉåì
i ta chè chụ trng âãún nhỉỵng
nghéa vủ vsỉû r
ng büc láùn nhau vãư phạp lê, tỉìâọ gáy ra cạc háûu qu nghiãm trng l
m sai lãûch cạc
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 30

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


chøn mỉûc âảo lê. Mäúi quan hãû gia âçnh tråí nãn lng lo, nhỉỵng tçnh cm u thỉång nhán ại väún
thüc vãư bn cháút tỉû nhiãn ca nhỉỵng ngỉåì
i c
ng huút thäúng chè c
n lsỉû liãn kãút lảnh l
ng, khä
cỉïng nhỉ nhỉỵng cäng dán bçnh âàóng trỉåïc phạp lût. Sỉû rản nỉït vãư mäúi quan hãû gia âçnh n
y â khiãún
x häüi Táy Phỉång lám v
o tçnh trảng khng hong vãư tinh tháưn, âảo âỉïc. Âi ngỉåüc lải våïi nhỉỵng
chøn mỉûc truưn thäúng mang tênh nhán vàn, Táy Phỉång â phi tr giạ cho nhỉỵng quan âiãøm lãûch
lảc vãư viãûc coi nhẻ mäúi quan hãû gia âçnh. Nhiãưu nhtỉ tỉåíng giạo dủc Táy Phỉång â lãn tiãúng â
i hi
phi cọ sỉû tråí lải cạc giạ trë gia âçnh truưn thäúng. H â tçm âc cạc sạc h cäø Âäng Phỉång âãø tçm
hiãøu lải cạc tiãu chøn âảo âỉïc vãư mäúi quan hãû gia âçnh, vãư chỉỵ Hiãúu. Nàm 1979, Viãûn Khäøng hc åí
Phạp nháûn âënh ràò

ng mäüt säú tiãu chøn ca nãưn ln l cäø Âäng Phỉång nhỉ âảo Hiãúu, Ng thỉåì
ng
(nàm âảo ln thỉåì
ng: Nhán  Lãù  Nghéa  Trê  Tên), bạt âiãưu mủc (Tạm âiãưu ràn dảy chè bo: Cáưn 
Kiãûm  Liãm  Chênh  Chê Cỉång  Dng  Trung) Cọ tạc dủng hçnh th
nh nhán cạch åí báút kç thåì
i âải
n
o, x häüi n
o vcho báút kç âäúi tỉåüng n
o. Con ngỉåì
i tiãúp thu âỉåüc cạc âảo l áúy s lcon ngỉåì
i cọ
nhán cạch ho
n chènh nháút. H lãn tiãúng ràò
ng nãúu x häüi Táy Phỉång khäng këp âiãưu chènh lảicạc
chøn mỉûc âảo âỉïc trong gia âçnh, tråí lải våïi bn cháút nhán vàn väún sàơn cọ ca nọ thç thãú kè 21 tåïi âáy
cọ thãø s tråí th
nh thãú kè vä ln nháút trong lëch sỉí Táy Phỉång vTáy Phỉång s âạnh máút vai tr
tiãn phong âäúi våïi sỉû phạt triãøn cạc giạ trë nhán bn ca vàn minh nhán loải. Trong x häüi ta hiãûn nay,
mäüt säú ngỉåì
i chảy theo tr
o lỉu Táy Phỉång hoạ mäüt cạch mquạng khiãún nãưn âảo l gia âçnh Viãût
Nam cọ dáúu hiãûu khng hong. Sỉû hiãúu tho väún lmäüt giạ trë truưn thäúng täút âẻp ca dán täüc ta
âỉåüc lỉu truưn tỉìbao âåì
i nay âang cọ xu hỉåïng bë suy gim. Vç thãú âảo Hiãúu våïi tênh cạch lmäüt âảo
l täút âẻp ca to
n nhán loải, lục n
y hån bao giåìhãút cáưn phi âỉåüc tän trng vâãư cao, chäúng lải
nhỉỵng xu thãú lãûch lảc sai láưm áúy. Tän trng l

ng hiãúu tho lcå såí âãø cng cäú cạc mäúi quan hãû gia
âçnh. Chênh sỉû äøn âënh ca gia âçnh lải lcå såí âãø hçnh th
nh cạc chøn mỉûc trong quan hãû giỉỵa
ngỉåì
i vngỉåì
i, âãø xáy dỉûng mäüt x häüi tiãún bäü vàn minh. Khi xáy dỉûng mäüt chøn mỉûc måïi vãư âảo
Hiãúu cho phhåüp våïi x häüi âỉång âải ta vỉì
a phi kãú thỉì
a vphạt huy cạc giạ trë truưn thäúng tinh
hoa ca dán täüc vỉì
a phi kiãn quút gảt b nhỉỵng h tủc do cạc x häüi c c
n âãø lải vln dỉûa trãn
tçnh nhán ại, l
ng chán th
nh giỉỵa cạc th
nh viãn trong gia âçnh, nhỉỵng ngỉåì
i c
ng huút thäúng.

II. Mủc Tiãu Thỉï Hai: Ngỉåì
i hc trngoan.
Âãø âảt mủc tiãu n
y, ta phi hiãøu r mäúi quan hãû tháưy trtrong nhtrỉåì
ng, trỉåïc tiãn phi biãút r
chỉïc nàng, trạch nhiãûm ca tháưy cä âäúi våïi ta sau âọ måïi tháúy âỉåüc bäøn pháûn ca mäüt ngỉåì
i hc tr
âäúi våïi tháưy cäú giạo.
1. Chỉïc nàng ca tháưy cä giạo.
a. Tháưy cä giạo lngỉåì
i khai tám måí chê cho ta:

Viãûc giạo dủc lviãûc âáưu tỉ láu d
i nhàò
m â
o tảo cho con ngỉåì
i mäüt khäúi ọc trê tû, vỉì
a hçnh
th
nh vphạt triãøn nhán cạch vỉì
a cung cáúp mäüt khäúi lỉåüng låïn vãư kiãún thỉïc âãø tråí lãn ngỉåì
i cọ hc
thỉïc, tỉìâọ måïi hiãøu âỉåüc âảo lê, phán biãût âỉåüc phi trại thiãûn ạc, hỉåïng con ngỉåì
i âãún Chán  Thiãûn
 Mé (cại Âụng, cại Täút, cại Âẻp). Trỉåïc u cáưu giạo dủc con ngỉåì
i nhỉ váûy, trong phảm vi gia âçnh
khäng thãø âạp ỉïng âỉåüc, vç thãú cáưn phi cọ tháưy cä giạo. Tháưy cä giạo s thay cha mẻ tiãúp tủc dảy däù
chụng ta cho âãún lục trỉåíng th
nh.
b. Tháưy cä giạo l'k sỉ tám häưn".
Tháưy cä giạo mang nhỉỵng hảt giäúng täút ca ln lê, ca trê tû gieo v
o cạc tám häưn non tr, khàõ
c
ha cạc nẹt hoa vàn, cạc hçnh tỉåüng âẻp lãn cạc bäü ọc trong tràõ
ng, dáưn dáưn ún nàõ
n qua nhiãưu thåì
i kç
âãø räưi cạc máưm non áúy träø hoa kãút trại, cạc nẹt khàõ
c ha áúy âỉåüc âiãøm xuút dáưn âãø tråí th
nh cạc bỉïc
tranh h
anh trạng. Tháưy cä dáùn dàõ

t ta tỉì
ng bỉåïc trãn âỉåì
ng hc váún, âiãưu chènh cạc sai sọt, sỉía
chỉỵa cạc khiãúm khuút, r
n luûn ta, khuún khêch ta, tçm hiãøu tám tỉ nguûn vng ca ta, dảy däù ta
tu thán láûp chê hỉåïng nghiãûp. Nhåìâọ ta måïi cọ nhán cạch n
y, trê tû n
y. Tháût âụng cáu tủc ngỉỵ: "
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 31

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Khäng tháưy âäú m
y l
m nãn". Tỉìtrong l
ng trỉåì
ng hc qua b
n tay " nh
o nàûn" ca tháưy cä giạo, â
tảo ra biãút bao nhán t
i gạnh vạc cäng viãûc xáy âàõ
p tỉång lai, giụp êch cho nh
, cho nỉåïc, cho nhán
loải. Cüc âåì
i con ngỉåì
i phạt triãøn nhỉ thãú n
o vãư nhán cạch, trê khän vsỉû hiãøu biãút pháưn låïn lt

y
thüc v
o sỉû ún nàõ
n dảy däù åí cạc hãû giạo dủc máưm non vbáûc tiãøu hc, trung hc cå såí, räưi h
an
chènh åí âäü tøi tỉì16 âãún 20 thüc báûc phäø thäng trung hc. do tháưy cä giạo, ngỉåì
i ké sỉ trong lénh
vỉûc tám häưn, tảo nãn váûy.
c. Tháưy cä giạo lngỉåì
i tiãúp âúc vàn minh nhán loải.
Tháưy cä giạo têch ly nhiãưu kiãún thỉïc, tri qua nhiãưu kinh nghiãûm, tham kho nhiãưu kinh âiãøn sạch
våí. Âọ lnhỉỵng tri thỉïc ca bao thãú hãû, ltinh hoa ca nhán loải. Báy giåìtháưy cä mang såí hc ca
mçnh, hãút l
ng dảy däù ta, âọ chênh lngỉåì
i cáưm bọ âúc trê tû ca nhán loải soi âỉåì
ng chè läúi cho ta
âi. thỉí hi ràò
ng nãúu khäng cọ tháưy cä giạo dảy âảo âỉïc, vàn họa, khoa hc ké thût thç l
m sao x häüi
cọ thãø phạt triãøn màût bàò
ng dán trê âãø tiãún lãn hiãûn âải âỉåüc. Mäüt nhtỉ tỉåíng Phỉång Táy â nọi:" Mäüt
x häüi khäng cọ tháưy cä giạo thç x häüi áúy khäng cọ vàn minh ". Nhỉ váûy, mún vỉûc dáûy mäüt qúc gia
tråí th
nh vàn minh tiãún bäü, thç phi quan tám phạt triãøn nãư n giạo dủc , â
o tảo mäüt âäüi ng tháưy cä
giạo gii cọ âảo âỉïc cao, biãút hiãøu räüng. Tỉìc ng
n nàm trỉåïc, tháưy Mảnh Tỉí â nọi: " Ngỉåì
i dán cọ
hc måïi biãút âảo cha con, nghéa tháưy tr
, tçnh bbản, phẹp tàõ

c trãn dỉåïi...Tỉìâáúy trê ọc måïi âỉåüc måí
mang vtiãún họa dáưn". Trong sạch " Lûn ngỉỵ " tháưy cng â viãút :" nháút niãn chi kãú mảc nhỉ thủ
cäúc, tháûp niãn chi kãú mảc nhỉ thủ mäüc, bạch niãn chi kãú mảc nhỉ thủ nhán" (tênh kãú mäüt nàm khäng
gç bàò
ng träưng lụa, tênh kãú mì
i nàm khäng gç bàò
ng träưng cáy, tênh kãú tràm nàm khäng gç bàò
ng träưng
ngỉåì
i ). Âiãưu n
y nọi lãn ràò
ng viãûc giạo dủc con ngỉåì
i lc mäüt quạ trçnh láu d
i váûy.
d. Nghãư dảy hc lmäüt nghãư nàûng nhc, cao qụi vtrong sảch.
Tháưy cä giạo mang trạch nhiãûm quan trng: Qúc gia vqúc dán kê thạc (gỉíi gáúm) v
o tay cạc
nhgiạo, cạc thanh thiãúu niãn âãø xáy dỉûng tỉång lai cho thãú hãû tr n
y, nghéa lxáy dỉûng tỉång lai
cho täø qúc. Tỉång lai áúy hay hay dåí ldo cạc nhgiạo, nhiãûm vủ n
y vỉìa quan trng, vỉì
a nàûng nãư
vç nọ â
i hi nh giạo nhiãưu cäng phu r
n luûn, phi lao tám khäø trê, phi mang hãút tám lỉûc måïi
mong l
m tr
n nhiãûm vủ. Nghãư dảy hc tuy cng lmäüt nghãư nhỉ tràm ng
n nghãư khạc nhỉng nọ
cao qụi vtrong sảch vç nọ lnghãû thût r

n luûn tám trê, â
o tảo nhán t
i. Nhgêạo khäng m
ng
bäøng läüc, danh vng, säúng våïi thlao khiãm täún, våïi sỉû thanh bảch; chè ln quan tám âãún tinh tháưn,
âảo lê, kiãún thỉïc hån lváût cháút phhoa. Cọ thãø nọi nghãư dảy hc lmäüt thiãn chỉïc: Thiãn chỉïc "
träưng ngỉåì
i". Mong ỉåïc ca tháưy cä giạo lxáy dỉûng cho hc trmçnh mäüt tỉång lai trê tû, mäüt sỉû
nghiãûp v vang, khi ra khi trỉåì
ng s l
m nãn danh pháûn, mang t
i âỉïc ra thi triãøn giụp nh
, giụp
nỉåïc, giụp âåì
i l
m v vang gia âảo, rảng råỵ sỉ män. Cäng lao dảy däù ca tháưy cä giạo s mang lải giạ
trë nhán pháøm, cüc säúng tinh tháưn cao âẻp, cüc säúng váût cháút, áúm no hảnh phục cho hc trmçnh.
Pháưn thỉåíng cao qụi áúy thüc vãư tháưy cä giạo.
Hy nghe mäüt nhthå nọi vãư tháưy mçnh:
...." Mäüt âåì
i chàóng kãø cäng danh
Nhán tỉìnhỉ biãøn mäng mãnh l
ng tháưy
Thy chung bao chuún ââáưy
Ám tháưm gieo hảt träưng cáy cho âåì
i...".
2. Bäøn pháûn ca ngỉåì
i hc trngoan.
Trỉåïc trạch nhiãûm nàûng nãư vchỉïc nàng cao qụi ca tháưy cä giạo, bäøn pháûn ca hc trlphi
cỉ xỉí våïi tháưy cä theo tinh tháưn lãù nghéa mln l cäø truưn gi l"Tän sỉ trng âảo". Mún tråí lãn

mäüt ngỉåì
i hc trngoan, cáưn phi thỉûc hiãûn cạc âiãưu sau:
a. Khi c
n âang hc.
 Mäüt l
: Phi ln ln lãù phẹp tän kênh vváng låì
i tháưy cä .
* ÅÍ nhphi kênh trng cha mẻ.
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 32

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


* Ra trỉåì
ng phi lãù nghéa våïi tháưy cä. Âọ lâảo lê.
Xỉa kia, tháưy Mảnh Tỉí â nọi:" Kênh trng tháưy nhỉ kênh trng cha". Äng cha ta cng â nọi:
"Cha mẻ cọ cäng sinh, tháưy cä cọ cäng th
nh" (th
nh ngỉåì
i). Cha mẻ sinh dỉåỵng, tháưy cä giạo họa.
Ta säúng trãn âåì
i n
y lnhåìcọ cha mẻ, nhỉng msäúng khäng nãn ngỉåì
i, khäng th
nh ngỉåì
i cọ âỉïc
âäü nhán cạch , trê tû âãø hỉỵu êch cho nhcho nỉåïc, cho nhán qưn x häüi thç âáu âạng säúng. Ta
th

nh nhán âỉång nhiãn lcọ pháưn cha mẻ, gia âçnh, nhỉng chênh úu h
ng ng
y, thỉåì
ng xun ldo
tháưy cä giạo. Tháưy cä giạo lcha mẻ thỉï hai ca ta, nãn âäúi våïi tháưy cä ta phi cung kênh nhỉ cha mẻ
váûy. Hy âc lải b
i hc ln l trong sạch giạo khoa:
" Mẻ cha cäng âỉïc sinh th
nh
Ra trỉåì
ng tháưy dảy hc h
nh cho hay
Mún khän thç phi cọ tháưy
Khäng tháưy dảy däù âäú m
y l
m nãn
Mỉåì
i nàm luûn táûp sạch â
n
Cäng ån gàûp bỉåïc chåï qn ån tháưy
Kênh tháưy måïi âỉåüc l
m tháưy
Nhỉỵng phỉåì
ng bäüi bảc sau n
y ra chi !..."
ÅÌtrỉåì
ng phi giỉỵ gçn tạc phong lãù phẹp, khi ra v
o phi ch
o hi thỉa trçnh tháưy cä, nọi nàng
phi tỉìtäún cung kênh, gi dả bo váng. Mún trçnh hi âiãưu gç phi thỉa gỉíi, cỉ xỉí phi nghiãm trng,

giỉỵ l
ng th
nh kênh, chán tháût våïi tháưy cä, khäng âỉåüc däúi trạ. Låỵ l
m âiãưu gç sai trại, phi thụ tháût
ngay âãø tháưy cä sỉía chỉỵa cho. Y phủc phi theo trỉåì
ng qui âënh, gn g
ng ngay ngàõ
n, hc củ, sạch
våí phi thỉï tỉû ngàn nàõ
p. Khi tháưy cä ging b
i phi ngäưi nghiãm chènh chàm chụ nghe ging, ghi
chẹp. Vãư nhphi hc b
i, l
m b
i âáưy â, nháút nháút phi tn theo låì
i dảy ca tháưy cä: Tháưy cä dảy
bo lmong cho ta nãn hay nãn gii, phi vui v mváng låì
i l
m cho âụng. Cọ nhỉ thãú måïi ltr
ngoan, måïi t l
ng biãút ån tháưy cä. Hy nghe ca dao khun !
" N
o lnhỉỵng k hc tr
Phi nghe tháưy dảy mlo sỉía mçnh".
 Hai l
: L
m vui l
ng tháưy cä.
L
m vui l

ng tháưy cä khäng gç bàò
ng tn låì
i tháưy cä dảy bo: Giỉỵ gçn hảnh kiãøm, khäng vi phảm
näüi qui, hc táûp chun cáưn ,thại âäü nghiãm tục, ln ln cäú gàõ
ng vỉån lãn hc gii, âảt th
nh têch
cao thi âáu âáûu âáúy. Thãú ll
m v vang cho tháưy cä . Hc mkhäng cäú gàõ
ng chun cáưn, bøi cọ
bøi khäng chàóng nhỉỵng thiãût mçnh mc
n tháút lãù våïi tháưy cä nỉỵa.
 Ba l
: Án cáưn thàm hi chàm sọc tháưy cä khi tháưy cä âau úu, chục mỉì
ng tháưy cä trong nhỉỵng ng
y
tãút, lãù. Cọ quan tám thàm viãúng, sàn sọc tháưy cä nhỉ váûy måïi củ thãø họa âỉåüc táúm l
ng tän kênh v
biãút ån tháưy cä. Hy âc cạc váưn ca dao nhàõ
c nhåí l
ng biãút ån cha mẻ, tháưy cä :
" Ng
y n
o em bẹ cn con
Báy giåìem â låïn khän thãú n
y
Cåm cha, ạo mẻ, cäng tháưy
ÅÍ sao cho b nhỉỵng ng
y ỉåïc ao".
b. Khi â thäi hc
 Mäüt l

: Ln ln nhåï cäng ån khai họa, dảy däù ca tháưy cä . Nhåìsỉû dảy bo, måí mang trê tû ca
tháưy cä mta måïi cọ th
nh qa n
y, danh pháûn n. Khäng nhåï ån tháưy cä lk vä ån bảc nghéa. Âãø
nhåï ån tháưy cä, ta cáưn phi l
m rảng danh tháưy cä bàò
ng cạch tảo nãn sỉû nghiãûp v vang, giụp êch cho
dán cho nỉåïc, âãø lải tiãúng thåm. Âäưng thåì
i c
n nhåï ràò
ng khäng âỉåüc l
m âiãưu sai trại, phi nghéa, phi
nhán âãø l
m ti häø cha mẻ, ä danh tháưy cä â tỉì
ng dảy däù mçnh; gỉíi gáúm nhỉỵng kç vng åí nåi mçnh.
Hy âc lải êt váưn thå sau ca mäüt tháưy giạo gỉíi hc tr
:
" Ngỉåì
i xỉa c
n giỉỵ chụt häưn
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 33

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Trong låì
i con âc, chỉỵ con viãút b
i

Con nghé âãún tỉång lai täø qúc
Tháưy trong con cng âỉåüc dỉû pháưn.
Nghçn thu â khút táúm thán
Khút âi c
n âãø tinh tháưn trãn con.."
 Hai l
: Nãn tảo âiãưu kiãûn vãư thàm tháưy c trỉåì
ng xỉa. Trong cạc dëp thàm viãúng tháưy cä , cáưn an i
tháưy cä lục tøi gi
, vãư tinh tháưn , váût cháút, tçnh cm, giụp âåỵ tháưy cä khi gàûp khọ khàn. Âáy cng l
dëp cho låïp â
n em, háûu sinh noi gỉång mçnh mgiỉỵ tr
n âảo nghéa våïi tháưy, cọ tạc dủng ráút låïn vãư
màût giạo dủc . Âọ chênh lcạch biãøu läü l
ng tän kênh tháưy mäüt cạch chán th
nh vsáu sàõ
c nháút. Dỉåïi
âáy lv
i táúm gỉång tiãu biãøu vãư tçnh nghéa ca hc trâäúi våïi tháưy:
* Trỉåïc hãút lvua Lã Hiãún Täng, ngỉåì
i hc trtrng lãù nghéa.
Sỉí chẹp ràò
ng, v
o nàm 1472 åí l
ng Tri Lai, huûn Thại Bçnh( nay lx Phụ Xn, thë x Thại
Bçnh) cọ äng tiãún sé Nguùn Bo, hiãûu Cháu Khã, l
m quan tỉìthåì
i vua Lã Thạnh Täng. Vua tháúy äng
cọ t
i, måì

i vãư triãưu vỉì
a l
m viãûc triãưu chênh, vỉì
a dảy hc cho Thại tỉí. Nàm 1498, Thại tỉí lãn näúi ngäi,
láúy hiãûu lHiãún Täng, Dû Ho
ng Âãú. Dâ lThiãn tỉí, nhỉng vua Hiãún Täng ln nhåï âãún Tháưy
dảy hc mçnh. Mäüt ng
y n, vua quút âënh ngỉû giạ vãư thàm tháưy giạo Bo. Vua khäng nháûn sỉû âọn
rỉåïc long trng, khäng dỉû ún tiãûc våïi cạc quan tráún âëa phỉång mvãư ngay nhTháưy d
ng bỉỵa cåm
âảm bảc c
ng våïi gia âçnh Tháưy. Bỉỵa cåm gia âçnh chè cọ canh cua âäưng våïi gảo q. Tuy thãú, vua
Hiãún Täng àn ráút ngon vnọi: "Tháưy cho con àn bỉỵa cåm n
y lcho con c mäüt niãưm hảnh phục". Tỉì
âáúy, h
ng nàm vua âãưu cọ àn canh cua âäưng âãø cọ dëp säúng lải kè niãûm våïi Tháưy. Vç thãú mnhán dán
âëa phỉång tháưy âãún nay váùn c
n truưn trng cáu ca dao:
"Canh cua náúu ci thãm gỉì
ng
Xỉa nay vua chụa â tỉì
ng khen ngon"
Vua Lã Hiãún Täng lmäüt vë vua gii, kãú thỉì
a âỉåüc sỉû nghiãûp vua cha Lã Thạnh Täng. Xem váûy,
mäüt ngỉåì
i hc trngoan âãún khi l
m vua hàón s lmäüt vë vua hiãưn âỉïc.
Sau âáy ltruûn Th Tỉåïng Phạp Carnot :
Äng Carnot khi lth tỉåïng nỉåïc Phạp, trãn âỉåì
ng cäng cạn qua q nh

, äng ghẹ lải thàm
trỉåì
ng c mäng â hc thí thiãúu thåì
i. Tåïi cäøng trỉåì
ng, äng xin phẹp v
o thàm tháưy c. Bỉåïc v
o
cỉía låïp, äng âi ngay âãún trỉåïc màût tháưy. Tháưy giạo ca äng báy giåìâ khạc hàón nàm xỉa khi äng c
n
âi hc, ráu tọc bảc, da nhàn nheo. Gàûp tháưy, äng Carnot â v
ng tay kênh cáøn nọi : " Thỉa tháưy, con l
Carnot âáy, tháưy c
n nhåï con khäng ? ". Räưi tháưy trtay bàõ
t màût mỉì
ng, trong sỉû trënh trng tän kênh
thãø hiãûn qua nẹt màût cm âäüng ca äng. Âoản äng quay xúng låïp khun bo hc sinh ràò
ng : " Ta
bçnh sinh, nháút lnhåï ån cha mẻ sau lnhåï ån tháưy ta ". Lmäüt nhlnh âảo mäüt nỉåïc låïn mbiãút
kênh tháưy nhỉ váûy tháût âạng noi gỉång.
 Sạch cäø Trung Hoa chẹp truûn âỉïc Khäøng Tỉí cọ viãút :
Ng
i måí trỉåì
ng dảy hc. Hc trng
i cọ âãún ba ng
n ngỉåì
i, nhiãưu ngỉåì
i näøi danh, trong âọ cọ
72 vë hiãưn t
i. Khi ng
i tỉìtráưn, to

n thãø hc trng
i âãưu th tang 3 nàm. Ng
y an tạng, hc trâỉa
tiãùn ráút trng thãø. Riãng tháưy Tỉí Cäúng, mäüt hc trgii ca ng
i l
m nhåí bãn mäü ng
i vlo hỉång
khọi khäng dỉït âãún 6 nàm.
Xem váûy, l
ng kênh trng vnhåï ån tháưy âãưu â âỉåüc Âäng Táy kim cäø nhçn nháûn nhỉ mäüt âảo l
hiãøn nhiãn.
3. Âảo Sỉ âãû våïi truưn thäúng tän sỉ trng âảo ca dán täüc ta
Cọ thãø nọi ràò
ng tỉìkhi cọ lo
i ngỉåì
i lcọ giạo dủc, nhåìâọ con ngỉåì
i â têch l y âỉåüc tri thỉïc, rụt
tèa âỉåüc kinh nghiãûm mtiãún bäü âỉåüc nhỉ ng
y nay. Nọi cạch khạc lëch sỉí lo
i ngỉåì
i song h
nh våïi
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 34

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


lëch sỉí giạo dủc, sỉû tiãún họa ca x häüi lo

i ngỉåì
i cng chênh lsỉû phạt triãøn ca giạo dủc. Cọ ngỉåì
i
khạt khao hc (tr
), àõ
t cọ ngỉåì
i tha thiãút dảy (tháưy). Sạch cäø â tỉì
ng ghi cáu nọi sau : " Triãu vàn âảo,
tëch tỉí kh h" (Sạng nghe hc âảo l, chiãưu cọ chãút cng âỉåüc räưi). Mäúi quan hãû Tháưy Trâỉåüc náng
lãn h
ng âảo l vgi l" âảo Sỉâãû". Tháưy dảy bàò
ng cại TÁM, trhc bàò
ng cại CHÊ. Pháøm cháút ca
tháưy kãút håüp våïi âảo âỉïc ca trâ hçnh th
nh truưn thäúng "Tän sỉ trng âảo". Cạc báûc phủ huynh
cng nhỉ hc trâãưn ån âạp nghéa tháưy khäng phi chè lnhỉỵng qubiãúu, tãút lãù mquan trng hån
hãút ltçnh cm th
nh kênh chán tháût.
Dán täüc ta väún Hiãúu hc, trng âảo l, vàn họa. Ai l
m cha mẻ cng âãưu må ỉåïc cho con cại hc
h
nh âãø nãn ngỉåì
i. Ho
n cnh tụng qùn quạ khäng cho con âi hc âỉåüc lmäüt sỉû âau khäø án háûn,
mang täüi våïi täø tiãn, cọ läùi våïi con cại. Nãúu khọ khàn quạ khäng thãø cho con àn hc âãún nåi âãún chäún
thç cng cäú gàõ
ng cho con biãút "dàm ba chỉỵ thạnh hiãưn" l
m väún âãø khi ti häø våïi h h
ng l
ng xọm.

Vç thãú dán ta ráút coi trng chỉỵ nghéa vkênh nãø nhỉỵng ngỉåì
i "cọ chỉỵ nghéa"
"Mún sang thç bàõ
c cáưu kiãưu
Mún con hay chỉỵ thç u kênh tháưy"
Dchè hc mäüt ng
y, mäüt bøi, mäüt chỉỵ cng kênh trng vtän ltháưy : "Nháút tỉû vi sỉ, bạn tỉû vi
sỉ". X häüi xỉa kia ln d
nh cho ngỉåì
i tháưy mäüt vë trê xỉïng âạng, cao qu. Trong 3 âiãưu kênh trng thç
ngỉåì
i tháưy åí vë trê thỉï hai, chè âỉïng sau ngỉåì
i lnh âảo qúc gia (QnVua) theo lût tam cỉång (ba
giãưng mäúi) : Qn Sỉ Phủ. (VuaTháưyCha). Âọ lnọi vãư phảm vi khn phẹp, lãù nghéa, c
n trong
qưn chụng ngỉåì
i tháưy âỉåüc coi nhỉ ngang h
ng våïi cha mẻ. Hy nghe cạc cáu ca dao :
"Gỉåm v
ng råït xúng Häư Táy
Cäng cha cng trng, nghéa tháưy cng sáu"
hay :
"Qn sỉ phủ nghéa tỉång âäưng
Tçnh tháưy lãù trng nåỵ l
ng n
o qn".
vng
y Tãút thç :
"Mäưng mäüt thç âi tãút cha
Mäưng hai tãút chụ, mäưng ba tãút tháưy"

L
ng tän kênh tháưy vtrng âảo hc ca dán ta â sn sinh cho âáút nỉåïc n
y biãút bao nhiãu báûc
tháưy âạng tän kênh vcng biãút bao nhiãu hc trâ tråí nãn danh sé hiãưn t
i âi v
o lëch sỉí trong viãûc
gçn giỉỵ vphạt huy vàn hiãún cng nhỉ bo vãû non säng, l
m gỉång cho háûu thãú. Mảch truưn thäúng
täút âẻp vâạng tỉû h
o áúy â àn sáu v
o nãúp suy nghé, tçnh cm ca mi ngỉåì
i vs c
n chy mi
mi vãư sau
Ng
y nay, do biãún thại vphán cäng x häüi, vai trca tháưy cä giạo tuy khäng c
n phi kiãm
nhiãûm nhiãưu chỉïc nàng vmang tênh to
n diãûn nhỉ xỉa, nhỉng nhỉỵng chøn mỉûc vãư âảo l giạo dủc
trong quan hãû tháưy trvtinh tháưn " tän sỉ trng âảo" váùn c
n âỉåüc duy trç våïi nhỉỵng giạ trë càn bn
ca nọ.
Sau âáy ta s soi lải táúm gỉång Ngä L mäüt ngỉåì
i hc trHiãúu nghéa, âãø tháúy r quy lût : mäüt
ngỉåì
i con Hiãúu àõ
t s lmäüt hc trngoan gii.
Ngä L, ngỉåì
i thän Cáøm La, ph Âiãûn B
n (nay lx Âiãûn Nam, huûn Âiãûn B

n, tènh Qung
Nam), nhráút ngh
o. Cha máút såïm, mẻ bạn tráưu cau åí chåü Cáøm La âãø ni L àn hc. Khoa thi nàm
Máûu Tút (1898) tènh cọ 5 ngỉåì
i âäù cao (âiãưu ráút hiãúm) trong âọ cọ Ngä L, gäưm :
 Phảm Liãûu, Phan Quang, Phảm Tún âäù tiãún sé
 Ngä L, Dỉång Hiãøn Tiãún âäø Phọ Bng (Tiãún sé âỉåüc tuøn thãm)
Täøng Âäúc Qung Nam âỉåüc tin, ra lãûnh may ngay mäüt bỉïc trỉåïng gáúm thãu 5 con chim phủng
(trãn 3, dỉåïi 2) giang cạnh c
ng bay vtỉû tay äng hả bụt âãư "Ng phủng tãư phi " (5 phủng c
ng bay)
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 35

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Ngä L sau khi thi âäùø, väüi viãút thỉ bạo tin cho tháưy dảy mçnh lcủ Ho
ng giạp Phảm Nhỉ Xỉång.
Trãn âỉåì
ng vinh quy bại täø, khi vãư âãún nåi cạch nhtháưy chỉì
ng mäüt tràm mẹt, äng bo thüc hả dỉì
ng
lải dỉåïi gäúc cáy bãn âỉåì
ng, sỉía lải m ạo cán âai cho chènh tãư âãø v
o bại tả ån tháưy. V
o hiãn nh
tháưy, Ngä L bỉåïc thàóng tåïi ạn thỉ sủp lảy räưi äm cháưm láúy chán tháưy, gi tháưy trong tiãúng náúc nghẻn
ng

o cm âäüng. Tháưy Phảm Nhỉ Xỉång chåüt nháûn ra Ngä L âang màûc triãưu phủc qutrỉåïc màût
mçnh. Tháưy bo :
 Âỉïng dáûy âi con ! Con â vãư thàm mẻ chỉa ?
 Báøm tháưy, con chỉa.
 Sao thãú ?
 Báøm, sạch Thạnh hiãưn cọ dảy : "Qn Sỉ Phủ".
Tháưy âỉïng dáûy, nghiãm nghë bo :  Con nghe låì
i tháưy dảy âáy : Ngay báy giåì
, con phi vãư thàm
mẻ, vãư gáúp !
 Báøm.......
 Khäng thỉa báøm gç nỉỵa c. Âäúi våïi tháưy, nhỉ thãú lâ làõ
m räưi.
Ngä L cụi âáưu ch
o tháưy, l
i lải ba bỉåïc räưi måïi quay âi. Tháưy Phảm Nhỉ Xỉång âỉïng bãn ạn
thỉ nhçn ngỉåì
i hc trbỉåïc âi cháưm cháûm, ngoại cäø nhçn tháưy láưn cúi mngáøn ngå tỉû nh : "Sut
nỉỵa ta â b máút âi mäüt nhán t
i ca âáút nỉåïc". Tháưy häưi tỉåíng Ngä L häưi trỉåïc...
Khi måïi v
o hc, L xin hc mäùi ng
y mäüt bøi thäi. Trong khi hc táûp, L cọ bøi âi trãù, chán c
n
b
n âáút, mäư häi tháúm âáùm ạo, gỉång màût lục n
o cng lo làõ
ng. Sau tháưy måïi hiãøu gia cnh L. L
thỉåì
ng phủ mẻ bỉía cau, rỉía tráưu, räưi âi âàût låì

, tạt cạ, âỉåüc con n
o, bạn láúy tiãưn mua giáúy bụt âãø hc.
Lục náúu cåm täúi thç tranh th láúy ạnh sạng lỉía bãúp âãø hc. Cạc bản L c
n cho tháưy biãút nhiãưu näùi khäø
cỉûc hån thãú nỉỵa ca L, nhỉng L váùn cäú gàõ
ng âi hc vhc gii. Biãút âỉåüc tçnh cnh L, tháưy Xỉång
chảnh l
ng thỉång xọt vtỉû trạch mçnh ll
m tháưy mchỉa hiãøu âỉåüc hc sinh âãø tçm cạch dảy däù
chu âạo, lải c
n mún âøi L khäng cho hc, thç qu lmäüt sỉû suy nghé näng cản, chỉa xỉïng âạng
báûc tháưy.
Phọ Bng Ngä L âêch thỉûc lmäüt ngỉåì
i con Hiãúu tho, mäüt ngỉåì
i hc trâáưy lãù nghéa, tháût âạng
noi theo.
III Mủc tiãu thỉï ba : NGỈÅÌ
I BẢN TÄÚT
Âãø âảt mủc tiãu n
y, ta phi hiãøu r mäúi quan hãû bản bc
ng nhỉỵng tạc âäüng, nh hỉåíng ca
bản bâäúi våïi ta räưi tỉìâọ måïi tháúy âỉåüc bäøn pháûn, trạch nhiãûm ca ta âäúi våïi bản.
Khi c
n âang âi hc, sau nhỉỵng ngỉåì
i thán trong gia âçnh vtháưy cä giạo thç bản bc
ng trỉåì
ng
c
ng låïp lngỉåì
i thán cáûn våïi ta nháút trong quan hãû x häüi. Trong phảm vi nhtrỉåì

ng, ta chè ch úu
âãư cáûp âãún bản hc. Bản c
ng tháưy, c
ng trỉåì
ng âỉåüc gi lbản âäưng män hay âäưng song, bản c
ng
âáûu mäüt khoa thi gi lbản âäưng khoa.
1. Mäúi quan hãû bản b
.
a. Bản c
ng hc chung tháưy cä giạo, chàóng khạc gç c
ng cha mẻ. Nhỉ thãú bản c
ng trỉåì
ng c
ng låïp
cọ khạc gç anh chë em trong mäüt gia âçnh khäng ?
b. Bản vta c
ng säúng chung dỉåïi mäüt mại trỉåì
ng, c
ng ngäưi chung ph
ng hc, tháûm chê cọ khi
c
ng mäüt b
n hc nỉỵa thç chàóng khạc gç ngỉåì
i c
ng åí mäüt nh
, c
ng ngäưi mäüt chiãúu, trỉa såïm cọ
nhau. So våïi ngỉåì
i thán trong mäüt nhn

o cọ khạc gç ?

Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 36

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


c. Bản vta c
ng lỉïa tøi, c
ng hc mäüt sạch, c
ng chung mäüt â
n, c
ng nghe mäüt låì
i giạo hún,
c
ng chung viãûc l
m, c
ng chung mủc âêch hc táûp. Thỉí hi ngo
i x häüi c
n ai cọ nhiãưu chung
våïi ta hån lbản ta ?
d. Trong qụa trçnh hc táûp, sinh hoảt, lao âäüng..., bản vta c
ng chëu trạch nhiãûm chung trỉåïc nh
trỉåì
ng , trỉåïc tháưy cä, s phi liãn kãút nhau, häù tråü nhau vãư tinh tháưn váût cháút, chè bo nhau, hc
hi nhau. Trong ho
n cnh gáưn gi thán máût áúy, âäi khi sỉû hc hi giỉỵa bản bc
n tiãúp thu nhanh

hån, hiãûu qa hån so våïi hc tháưy cä. Vç thãú, tủc ngỉỵ cọ cáu:" Hc tháưy khäng t
y hc bản"
e. Bản bc
n lnhán täú kêch thêch viãûc hc táûp ca ta, tảo cho ta sỉû áúm ạp, l
ng tin tỉåíng, niãưm
hỉïng khåíi âãø vui hc, ham hc, thi âua hc sao cho bàò
ng chụng bản. Cng vç l âọ ngỉåì
i ta
thỉåì
ng nọi: " Thua tháưy mäüt vản khäng bàò
ng thua bản mäüt ly". Xem nhỉ váûy thç tháúy vai trca
bản btháût lquan trng âäúi våïi viãûc hc táûp vr
n luûn bn thán ca ta. Chênh vç thãú mta
phi xáy dỉûng thỉïc trạch nhiãûm tỉång xỉïng trong viãûc cỉ xỉí våïi bản b
.

2. Bäøn pháûn âäúi våïi bản b
: Thãø hiãûn tçnh thán ại.
Bản blngỉåì
i sạt cạnh våïi ta trong qụa trçnh hc táûp, c
ng bỉåïc song h
nh våïi ta trãn âỉåì
ng
hc váún. Âãø tråí th
nh ngỉåì
i bản täút, sỉû cỉ xỉí våïi bản phi dỉûa trãn cå såí TÇNH THÁN ẠI.
a.

L
ng thỉång mãún vth

nh tên.

Âäúi våïi bản, phi coi nhỉ anh em trong mäüt nh
, chan h
a tçnh cm thỉång mãún nhau. Trong
quan hãû, phi giỉỵ l
ng trung háûu, thàóng thàõ
n, tuût âäúi khäng bao giåìâỉåüc lỉì
a däúi bản. Ngỉåì
i xỉa â
nọi: " bàò
ng hỉỵu ch ỉ tên" nghéa l
: bản bphi trng nháút lchỉỵ TÊN.
b.

Khun bo nhau âãø giụp nhau c
ng tiãún bäü.

Phi khun bo nhau l
m âiãưu hay l phi, chàm lo hc h
nh. Nãúu tháúy bản l
m trại, phi hãút
sỉïc khun bo, trạnh âiãưu khäng täút cho bản.
c.

Âo
n kãút tỉång tråü.

Phi hãút l
ng giụp âåỵ bản vãư mi màût våïi kh nàng sàơn cọ. Phi biãút âo

n kãút, â
m bc nhau,
chia x våïi nhau nhỉỵng näùi vui bưn, nhỉỵng tám sỉû tçnh cm, phục c
ng hỉåíng, ha c
ng âau. Sau
âáy lv
i trỉåì
ng håüp âiãøn hçnh vãư sỉû giụp âåỵ ca cạc bản hc täút:
* Hu
nh Thanh Sån hc låïp 11A4 chun Toạn  L trỉåì
ng Ho
ng Lã Kha tènh Táy Ninh, hc
gii nhỉng nhráút ngh
o. Em phi thỉïc khuya dáûy såïm l
m lao âäüng giụp mẻ bạn bàõ
p háưm. Khäng
cọ chiãúu nàò
m phi ng trãn táúm ni läng ngỉåì
i ta d
ng âãø phåi lụa. Sån chè cọ âäüc nháút mäüt bäü âäưng
phủc âãø âi hc, bản c
ng låïp tháúy váûy, tãút vỉì
a qua â gọp tiãưn mua tàûng Sån mäüt bäü âäưng phủc thỉï
hai.
* Nguùn Thãú Dng, hc sinh cáúp ba trỉåì
ng PTTH Phủ Dỉûc tènh Thại Bçnh, gii c ba män Toạn
 L  Họa cáúp tènh. NhDng ráút ngh
o, khi âỉåüc chn v
o låïp chun, hc bøi chiãưu phi âọng
tiãưn. Khäng nåỵ xin mẻ, Dng làóng làûng giáúu mẻ nghè hc. Bản bthỉång Dng, tåïi nhâäüng viãn.

Dng nọi ràò
ng cä giạo bo Dng âỉåüc miãùn hc phê. Sau n
y Dng måïi biãút lbản bgom tiãưn âọng
hc phê cho Dng. Trãn bạo chê gáưn âáy cọ âàng nhỉỵng tin vãư bản täút nhỉ cọ em tháúy bản tàõ
m säng
sàõ
p chãút âúi, liãưu mçnh nhy xúng nỉåïc dçu bản v
o båìcỉïu bản, em Phảm Thë Liãn Hỉång ( Nụi
Th
nh Qung Nam) dng cm hy sinh cỉïu bản khi bë nỉåïc cún, em B
i Ngc Nha, thän Âënh
Phỉåïc, x Tam Nghéa Tènh Qung Nam â cng bản c
ng låïp lHu
nh Duy T
i bë liãût chán tỉình
sút 3 nàm âãø hc tỉìlåïp 6 âãún hãút låïp 8. C hai âãưu lhc sinh tiãn tiãún... Âọ lcạc táúm gỉång sạng
vãư âảo âỉïc xỉïng âạng âỉåüc âãư cao.
d.

Qu trng bản:

Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 37

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Cáưn phi qu trng bản, nhỉåì
ng nhën bản, tảo sỉû h

i h
a trong sinh hoảt. Phi biãút hc åí nåi bản
vbàõ
t chỉåïc nhỉỵng âiãưu hay nãút täút ca bản vchênh bn thán ta cn g phi l
m nhỉỵng âiãưu hay cho
bản noi theo.
e. Giỉỵ nghéa thy chung.
Sau n
y khi khäng c
n hc chung våïi nhau nỉỵa, phi giỉỵ tçnh thy chung våïi bản mi mi vãư sau,
dgàûp báút cỉï ho
n cnh n
o. C
ng trỉåíng th
nh lải c
ng cáưn cọ bản täút âãø c
ng gạnh vạc cäng viãûc,
c
ng chia s näùi niãưm tám sỉû, c
ng chung bỉåïc xáy dỉûng sỉû nghiãûp trãn âỉåì
ng âåì
i.
3. Âảo bàò
ng hỉỵu.
Con ngỉåì
i säúng trong cäüng âäưng x häüi âỉång nhiãn s cọ cạc mäúi quan hãû våïi nhỉỵn g ngỉåì
i
khạc trong cäüng âäưng áúy. Mäúi quan hãû cọ qua cọ lải áúy gi lgiao dëch hay giao du. T
y ho
n cnh

khạch quan hay ch quan, tỉû nguûn hay bàõ
t büc... theo thåì
i gian, sỉû giao dëch áúy cọ tråí nãn quen
biãút. Sau âọ, sỉû quen biãút áúy cọ thãø dáưn dáưn tråí th
nh thäng cm, h
a håüp tênh tçnh vãư mäüt hay nhỉỵng
quan âiãøm n
o âọ räưi tråí nãn thán máût, th
nh bản b
. Mäúi quan hãû bản b
, ngỉåì
i xỉa gi l" bàò
ng
hỉỵu chi giao" hay " Tçnh bản b
". Khäøng Tỉí nọi: " Láúy nghéa kãút håüp bản b
". Th
y Mảnh Tỉí cng nọi:
"L
m bản báút kãø sang h
n, gi
u ngh
o, â
n anh â
n em, chè láúy t
i âỉïc mkãút thán våïi nhau m
thäi". Do âọ ln lê cäø truưn ráút coi trng tçnh bbản vâ náng lãn th
nh âảo l: " Âảo bàò
ng hỉỵu".
Tủc ngỉỵ cọ cáu " Âi bn cọ bản, âi bạn cọ phỉåì
ng". Trong cüc säúng h

ng ng
y, âäúi våïi cäng
viãûc hc h
nh l
m àn, giao thiãûp... ráút cáưn cọ nhiãưu bản, thüc nhiãưu táưng låïp, ng
nh nghãư khạc nhau,
khäng phán biãût tøi tạc (bản vong niãn), khäng phán biãût trçnh âäü (bản kãút nghéa), cọ ngỉåì
i gii âạng
báûc th
y ta, cọ ngỉåì
i bàò
ng ta vcng cọ ngỉåì
i kẹm ta, khäng âäưng nháút. Nhỉ váûy cọ nhiãưu lai bản:
Bản c
ng hc (âäưng män, âäưng song), bản c
ng xỉï såí (âäưng hỉång), bản c
ng nghãư nghiãûp (âäưng
nghiãûp), bản c
ng såí l
m (âäưng sỉû), bản c
ng chê hỉåïng (âäưng chê), bản tám giao (âäưng tám), bản
hiãøu mçnh (tri ám, tri k)...
Nhçn chung, bản bcọ nh hỉåíng ráút quan trng âãún âåì
i säúng mäùi con ngỉåì
i, nháút lnhỉỵng bản
hc thí thiãúu thåì
i. Nhỉỵng nh hỉåíng áúy cọ thãø tạc âäüng âãún sút âåì
i vãư mi màût tỉìtám l tçnh cm,
tênh nãút, såí thêch âãún cäng viãûc, nghãư nghiãûp, tháûm chê âãún c tỉ tỉåíng, quan âiãøm nỉỵa. Thọi thỉåì
ng

säúng gáưn nhau dãù láy nhiãùm tênh nãút, dáưn dáưn tråí th
nh táûp tênh "âäưng thanh tỉång ỉïng, âäưng khê
tỉång cáưu", " ngỉu táưm ngỉu, m táưm m". Ngản ngỉỵ Táy Phỉång cọ cáu: " anh hy cho täi biãút vãư
bản ca anh thç täi s biãút vãư anh". Danh nho Thại Cäng â nọi: " Gáưn son thç â, gáưn mỉûc thç âen,
gáưn ngỉåì
i hiãưn thç sạng, gáưn ngỉåì
i t
i thç khän, gáưn ngỉåì
i thiãûn thç cọ âỉïc, gáưn k ngu thç täúi, gáưn k
nënh thç adua, gáưn k gian thç träüm cỉåïp". (Cáûn chu gi xêch, cáûn màûc gi hàõ
c, cáûn hiãưn gi minh, cáûn
t
i gi trê, cáûn lỉång gi âỉïc, cáûn ngu gi ạm, cáûn nënh gi siãøm, cáûn tháu gi tàûc). Nhỉ thãú, chåi våïi
ngỉåì
i hay th
nh hay, chåi våïi k dåí họa dåí. Ta cọ thãø v vang rảng råỵ nhåìbản täút, tủc ngỉỵ cọ cáu"
gi
u vç bản, sang vç våü". Ngỉåüc lải, ta cng cọ thãø thán bải danh liãût, tạng gia bải sn vç chåi våïi bản
xáúu. Do âọ, ta phi chn ngỉåì
i mkãút thán, kãút nghéa th
nh bản. Kãút bản khäng phi chè chn ngỉåì
i
gi
u sang phụ qụi, quưn cao chỉïc trng måïi chåi. Â gi lbản thç åí táưng låïp n
o ta cng cọ thãø kãút
bản âỉåüc, chè trỉìhảng ngỉåì
i cọ thọi hỉ táût xáúu, lỉåì
i biãúng hc h
nh, báút hiãúu våïi cha mẻ, báút kênh våïi
tháưy cä, l

m âiãưu xàò
ng báûy, trại âảo l, bë x häüi phã phạn, phạp lût kãút ạn. Sạch cäø cọ cáu" " Chn
ngỉåì
i täút âãø mchåi " (Trảch kthiãûn gi nhỉ t
ng chi). Ca dao cng cọ cáu khun ta " chn bản m
chåi".
" Thọi thỉåì
ng gáưn mỉûc thç âen,
Anh em bản hỉỵu phi nãn chn ngỉåì
i
Nhỉỵng ngỉåì
i lãu läøng chåi båì
i
C
ng llỉåì
i biãúng ta thåì
i trạnh xa".
Sạch nho giạo â viãút: " Bản cọ ba loải bản hỉỵu êch : Bản ngay thàóng, bản chán tháût vbản hc
räüng" v" Mún kãút bản våïi ngì
i n
o phi xem ngỉåì
i áúy cỉ xỉí våïi cha mẻ, thán nhán ca h ra sao.
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 38

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


Nãúu ngỉåì

i áúy âäúi xỉí våïi nhỉỵng báûc chê thán mkhäng â
ng ho
ng thç l
m bản våïi ta khäng láu bãưn
âỉåüc". Váûy ngỉåì
i âãø kãút bản phi lcọ tỉ cạch âảo âỉïc, thåìkênh cha mẻ, tän trng tháưy cä, thỉång
u bbản, hc h
nh chàm chè, ngay thàóng tháût th
... Âọ lmáùu ngỉåì
i tiãu biãøu, ltáúm gỉång sạng
âãø bản bnoi theo. Danh nho Thại Cäng tỉì
ng nọi: " Ngỉåì
i khäng cọ bản hiãưn chàóng biãút läúi âi". Ngản
ngỉỵ M Lai cng nọi: " Mäüt ngỉåì
i bản täút lmäüt kho t
ng låïn". Khi â kãút bản räưi thç phi tän trng âảo
bàò
ng hỉỵu, thy chung nhỉ nháút, gàûp cnh thàng tráưm dáu biãøn cng chàóng thay dả âäøi l
ng, sang h
n
gi
u ngh
o khäng qn nhau, hoản nản khäng b nhau. Hy xem lải mäüt cáu chuûn cäø lỉu truưn
trong dán gian vãư tçnh bàò
ng hỉỵu: Dỉång Lãù vlỉu Bçnh lhai bản bụt nghiãn c
ng â
n c
ng sạch.
Dỉång Lãù siãng nàng, Lỉu Bçnh lå lviãûc hc. Khi âi thi, Dỉång Lãù âáûu räưi ra l
m quan, Lỉu Bçnh thi

råït säúng trong cnh ngh
o. Khi Lỉu Bçnh âãún thàm Dỉång Lãù thç Dỉång Lãù cäú khäng tiãúp, lải cho
lênh ra sè nhủc, mủc âêch ll
m cho Lỉu Bçnh ti häø mchàm lo hc táûp. Âäưng thåì
i cho våü tçm cạch
giụp bản, ni bản àn hc cho âãún khi âäù âảt th
nh danh. Âáy lmäüt táúm gỉång sạng vãư nghéa thy
chung ca tçnh bàò
ng hỉỵu. Hy âc lải âäi váưn thå ca Nguùn Khuún khọc bản Dỉång Kh"
..." Rỉåüu ngon khäng cọ bản hiãưn,
Khäng mua khäng phi khäng tiãưn khäng mua.
Cáu thå viãút âàõ
n âo chàóng viãút
Viãút cho ai, ai biãút mâỉa
Giỉåì
ng kia treo nhỉỵng hỉỵng håì
Â
n kia gy nhỉỵng ngáøn ngå tiãúng â
n..."
Tçnh bbản, nghéa kim bàò
ng tháût cao qụi biãút bao! Tçnh nghéa áúy â tháúm sáu v
o thỉïc hãû ln
l ca dán täüc, â nãu bao gỉång sạng, kãút tinh th
nh bao tỉ tỉåíng, tạc pháøm tä âiãøm cho nãưn âảo l
vvàn hc nỉåïc nh
. u qu bản blsỉû thãø hiãûn củ thãø âảo bàò
ng hỉỵu, lphong cạch ca ngỉåì
i cọ
âảo âỉïc vhc váún.
Pháưn III: KÃÚT LÛN.

Con ngỉåì
i lväún qu ca x häüi, nọ quút âënh sỉû phạt triãøn x häüi. Tỉìng
n nàm trỉåïc, tháưy
Mảnh Tỉí â dảy: " Thiãn hả chi bn tải qúc, qúc chi bn tải gia, gia chi bn tải nhán". (Qúc gia l
cại gäúc ca thiãn hả, gia âçnh lcại gäúc ca qúc gia, cạ nhán lcại gäúc ca gia âçnh) cng â nọi lãn
vai trcå bn vtrung tám ca con ngỉåì
i. Giạo dủc lnãưn tng ca chiãún lỉåüc phạt triãøn con ngỉåì
i,
trong âọ cäút li lho
n chènh nhán cạch vnáng cao trê tû . Mún phạt triãøn nhán cạch thç gia âçnh v
nhtrỉåì
ng phi dảy cho con em cho hc sinh ln l âảo âỉïc âãø phán biãût tu sỉía bn thán, nghéa l
tỉû xem xẹt cạc viãûc l
m, cạc âäüng thại ca chênh mçnh. Kãú âọ lphi biãút cỉ xỉí sao cho âụng âàõ
n våïi
mi ngỉåì
i khạc tỉìgia âçnh âãún trỉåì
ng hc räưi x häüi. Âiãưu n
y phi âỉåüc coi nhỉ cåm àn nỉåïc úng,
khäng khê thåí hêt h
ng ng
y. Nãưn ln l cäø truưn xỉa kia xáy dỉûng trãn cå såí " Cỉång Thỉåì
ng 
Âiãưu  Mủc". Khäng nãn coi mäüt cạch mạy mọc mcho ràò
ng âọ ltriãút l riãng ca Khäøng giạo,
khäng c
n phhåüp våïi thåì
i hiãûn âải. Cng khäng nãn cäú cháúp vãư danh tỉìmcáưn váûn dủng nghéa
tỉång ỉïng ca nọ v
o thåì

i nay. Thê dủ nhỉ tỉì" Qn" lvua, nay khäng c
n, nhỉng xỉa kia, vua
tỉåüng trỉng cho nỉåïc thç nay ta hiãøu qn lqúc gia, dán täüc, trung qn ng
y nay hiãøu ltrung våïi
nỉåïc våïi dán. Hçnh thại vtäø chỉïc x häüi, ng
y nay â biãún âäøi nhỉng nãưn ln l cäø truưn cọ nhỉỵng
tinh hoa mhiãûn nay nhiãưu x häüi, nhiãưu nỉåïc âãưu cäng nháûn. Cạc âiãưu Nhán Nghéa  Lãù  Trê  Tên
vCáưn  Kiãûm  Liãm  Chênh  Chê  Dng  Cỉång  Trung lsỉû täøng håüp nháút trong qụa trçnh hçnh
th
nh nhán cạch. Con ngỉåì
i âảt âỉåüc cạc âiãưu trãn lmäüt con ngỉåì
i ho
n ho tuût våì
i, x häüi s cọ
tráût tỉû k cỉång vcạc tãû nản khäng cọ chäù âỉïng.
Qúc gia phi häù tråü gia âçnh trong viãûc kiãún tảo mäüt hãû thäúng giạ trë tinh tháưn äøn âënh, gia âçnh v
nhtrỉåì
ng phi häù tråü cạ nhán trong viãûc xáy dỉûng vphạt triãøn nhán cạch. Cạ nhán âënh hỉåïng phạt
triãøn tỉ duy theo cạc mä hçnh l tỉåíng mcäüng âäưng x häüi cháúp nháûn âãư cao.
X häüi ta láúy nãưn nãúp, láúy âảo âỉïc cạ nhán láûp th
nh nãưn mọng gia âçnh. Tráût tỉû gia âçnh våïi äng
b
, cha mẻ, con cại, h h
ng l
m cho âåì
i säúng chụng ta tỉåi vui âáưm áúm, âáưy nghéa. Ngo
i x häüi
Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 39

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC


thç âảo tháưy tr
, tçnh bbản, nghéa âäưn g b
o... giàng màõ
c khàõ
p nåi l
m cho x häüi ta cọ tênh nhán bn
vcao âẻp biãút chỉì
ng n
o. Âọ lmäüt x häüi cọ lãù giạo, cọ tän ti tráût tỉû. Trỉåïc âáy, cüc säúng ca x
häüi ta tuy ngh
o n
n vãư váût cháút, tHiãúu cạc phỉång tiãûn hiãûn âải nhỉng âåì
i säúng tinh tháưn, tçnh cm
phong phụ däưi d
o hån, lãù nghéa âỉåüc tän s
ng, tháúm nhưn trong qưn chụng cạc mäúi quan hãû gia
âçnh, th
y tr
, bbản âỉåüc thiãút láûp trãn nãưn tng vỉỵng chàõ
c. HIÃÚU  NGHÉA  TÇNH, b
ng bảc qua
ca dao, làõ
ng âng trong tỉìngỉỵ räưi kãút tinh th
nh truưn thäúng âảo l dán täüc. Nãưn âảo l áúy â hun
âục nãn biãút bao ngỉåì
i con Hiãúu tho, hc trlãù nghéa, bản hỉỵu chán tçnh, cäng dán trung dng.

Trong xu thãú phạt triãøn x häüi hiãûn nay, cại hiãûn tải vcại truưn thäúng ln ln trong tỉ thãúìxen
k, tỉång tạc, häù tråü nhau. Tuy nhiãn vãư màût ln l âảo âỉïc, cại hiãûn tải chỉa têch cỉûc häù tråü âỉåüc cại
truưn thäúng, cọ thãø nọi cạc chøn mỉûc âảo l måïi chỉa âënh hçnh. Cạc quan hãû gia âçnh, th
y tr
,
bản bng
y nay âang âỉåüc âäøi måïi, nhỉng ta cáưn duy trç nhỉỵng tinh hoa ca nãưn ln l âảo âỉïc
truưn thäúng mcạc thãú hãû äng cha ta â täún bao tám huút måïi cọ âỉåüc. C
ng tiãún lãn vàn minh
hiãûn âải, nháút lvãư khoa hc k thût, chụng ta c
ng cáưn tråí vãư cäüi ngưn âãø kãú thỉì
a vphạt huy
nhỉỵng truưn thäúng täút âẻp ca dán täüc. Thåìgia âçnh, u täø qúc, kênh tän sỉ, trng bàò
ng hỉỵu,
phủng täø tiãn, täưn cäø âiãøn, hiãúu hc váún, khuún canh tán... lnhỉỵng âỉïc tênh qu bạu â hçnh th
nh
nhán cạch ca con ngỉåì
i Viãût Nam, âọ chênh lsàõ
c thại ca con ngỉåì
i Viãût Nam váûy!.

Tr. Bäưi dỉåỵng Vàn họa 218 L Tỉû Trng

Trang 40

CHUYÊN ĐỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC