Nhận diện giá trị không gian kiến trúc cảnh quan khu thương cảng vân đồn huyện vân đồn tỉnh quảng ninh (tt)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI
-----------------------

LÊ HOÀNG HÙNG

NHẬN DIỆN GIÁ TRỊ KHÔNG GIAN
KIẾN TRÚC CẢNH QUAN KHU THƯƠNG CẢNG VÂN ĐỒN
HUYỆN VÂN ĐỒN – TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KIẾN TRÚC

Hà Nội – 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI
-----------------------

LÊ HOÀNG HÙNG
KHÓA: 2016 - 2018

NHẬN DIỆN GIÁ TRỊ KHÔNG GIAN
KIẾN TRÚC CẢNH QUAN KHU THƯƠNG CẢNG VÂN ĐỒN
HUYỆN VÂN ĐỒN – TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Kiến trúc
Mã số: 60.58.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KIẾN TRÚC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. NGUYỄN TUẤN ANH
TS.KTS. TRẦN NHẬT KIÊN

XÁC NHẬN
CỦA CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN

Hà Nội – 2018


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn tốt
nghiệp, học viên đã luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ của các thầy cô
giáo, bạn bè và người thân.
Với sự biết ơn chân thành nhất, trước hết, học viên xin trân trọng gửi
lời cảm ơn tới thầy giáo hướng dẫn khoa học PGS.TS. Nguyễn Tuấn Anh đã
tận tình chỉ bảo, góp ý và động viên học viên trong suốt quá trình thực hiện
luận văn tốt nghiệp.
Cảm ơn TS.KTS Trần Nhật Kiên về những góp ý quý giá trong quá
trình hoàn thành luận văn.
Học viên xin cảm ơn các thầy cô ở Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo,
Khoa sau đại học trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã tận tâm truyền đạt kiến
thức quý báu và giúp đỡ học viên trong suốt hai năm học vừa qua.
Xin cảm ơn các anh chị lãnh đạo ban quản lý các di tích trọng điểm tỉnh
Quảng Ninh, UBND xã thắng lợi đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình điều

tra khảo sát, thu thập số liệu để thực hiện đề tài tốt nghiệp này.
Lời cuối cùng xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã hết sức quan
tâm, ủng hộ và tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi học tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn này.
Hà nội, ngày 16 tháng 03 năm 2018
Học viên

`


LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan Luận văn thạc sĩ là công trình nghiên cứu khoa học độc
lập của tôi. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là trung
thực và có nguồn gốc rõ ràng, đã được nêu trong luận văn và đưa vào danh
mục tài liệu tham khảo.
Tôi cam đoan đã được công bố về hậu quả kỉ luật đối với các trường
hợp sao chép hoặc gian dối có chủ ý đối với các dữ liệu khoa học đã thu thập
và sử dụng trong luận văn.
Tác giả luận văn

`


DANH MỤC CÁC HÌNH MINH HOẠ
Số hiệu
hình

Trang

Hình 1.1

Vân Đồn trong bản đồ Hồng Đức (thế kỷ XV)

5

Hình 1.2

Vân Đồn trong Đồng Khánh dư địa chí (Thế kỷ XIX).

5

Hình 1.3

Giao thương giữa Vân Đồn và thế giới thế kỷ XII-XII.

11

Hình 1.4

Các di tích được thừa nhận thuộc hệ thống thương
cảng Vân Đồn

15

Hình 1.5

Các khu vực di tích đang bị xâm hại

17

Hình 1.6

Sơ đồ vụng thôn 1-Bảo tháp

18

Hình 1.7

Mặt cắt điển hình chỉ ra sự lấn chiếm phá hủy di tích
vào mục đích công cộng

18

Hình 1.8

Hố khai quật bảo tháp

19

Hình 1.9

Các di vật tạo điểm di tích bảo tháp

20

Hình1.10 Sơ đồ vụng thôn 3 và vụng thôn 4

21

Hình1.11 Mặt bằng khảo cổ chùa Lấm

23

Hình1.12 Hiện trạng vụng Chuồng Bò

24

Hình1.13 Hiện trạng đền chùa Vạ Giếng

26

Hình1.14

`

Tên hình

Biểu đồ tỷ lệ lao động và cơ cấu kinh tế theo nghành
nghề xã Thắng Lợi

29

Hình1.15 Không gian cảnh quan Thương cảng Vân Đồn

31

Hình1.16 Mặt cắt cảnh quan

31

Hình1.17 Hiện trạng kiến trúc

32


Bản đồ định hướng tổ chức không gian lãnh thổ huyện
Hình 2.1

36

Hình 2.2

Bản đồ tua du lịch khu vực Thương cảng Vân Đồn

37

Hình 2.3

Mặt bằng chùa chữ Đinh

38

Hình 2.4

Mặt bằng chùa chữ Công

38

Hình 2.5

Mặt bằng chùa kiểu nội công ngoại quốc

39

Hình 2.6

Tháp Phổ Minh

42

Hình 2.7

Tháp Bình Sơn

45

Hình 2.8

Thế đất long mạch trong phong thủy

49

Hình 2.9

Bản đồ Phố Hiến thời Nguyễn

58

Hình2.10 Hương Cảng 1669

60

Hình2.11 Kẻ chợ thời Nguyễn

61

Hình 3.1

Sơ đồ khảo cổ khu vực bến cảng cổ khu vực đảo Cống
Tây

63

Hình 3.2

Minh họa cấu trúc một bến cảng cổ

64

Hình 3.3
Hình 3.4
Hình 3.5

`

Vân Đồn đến năm 2020 tầm nhìn 2030.

Sơ đồ cấu trúc khu trung tâm Thương Cảng Vân Đồn
thời Lý – Trần.
Trung tâm thương cảng Vân Đồn thời Lý Trần nhìn từ

hướng đông bắc
Trung tâm thương cảng Vân Đồn thời Lý Trần nhìn từ
hướng tây nam

65
66
66

Hình 3.6

Mặt bằng khảo cổ bảo tháp

67

Hình 3.7

Mặt bằng, mặt cắt nền móng bảo tháp

69

Hình 3.8

Phối cảnh phục dựng bảo tháp

69


Hình 3.9

Mặt đứng phục dựng bảo tháp

Hình3.10 Mặt bằng khảo cổ chùa Lấm

70
71

Bản đồ khoanh vùng bảo vệ cấu trúc cảnh quan khu
Hình3.11

78

Thương Cảng.

Hình3.12 Bản đồ khảo sát bổ sung

79

Phối cảnh minh họa khu trung tâm di tích khu vực
Hình3.13

Cống Đông- Cống Tây

80

Hình3.14 Định hướng tổ chức không gian Thương cảng Vân Đồn

81

Hình3.15 Quy hoạch khu vực nhà trưng bày

82

Hình3.16 Ý tưởng xây dựng bảo tang và bến thuyền cổ

83

Hình3.17 Quy hoạch khu vực chùa tháp

84

Hình3.18

Mặt bằng khảo cổ và các dữ liệu để làm mô hình Bảo
tháp

Hình3.19 Khai thác du lịch và thủy sản

85
86

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Số hiệu
Bảng 1.1

`

Tên bảng
Thống kê các di tích đã phát hiện thuộc Thương
cảng Vân Đồn

Trang
16


MỤC LỤC
Lời cảm ơn
Lời mở đầu
Mục lục
Danh mục các hình minh họa
Danh mục các sơ đồ
Danh mục các bảng, biểu
MỞ ĐẦU……………………………………………………………………...1
* Lý do chọn đề tài
* Mục đích nghiên cứu
* Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Phương pháp nghiên cứu
* Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
* Cấu trúc luận văn
NỘI DUNG…………………………. ……………………………………….4
CHƯƠNG I: lịch sử , thực trạng khu thương cảng Vân Đồn…………………4
1.1 Những công trình nghiên cứu liên quan đến thương cảng Vân Đồn……...4
1.1.1 Giai đoạn từ trước 1954 trở về trước……………………………………4
1.1.2 Giai đoạn từ năm 1954 đến nay…………………………………………6
1.2 Lịch sử hình thành và phát triển thương cảng Vân Đồn……………….....9
1.2.1 Trước 1149……………………………………………………………...9
1.2.2 Trang Vân Đồn thời Lý - chốt quân sự nơi biên ải……………………10
1.2.3 Vân Đồn thời Trần – thương cảng quốc tế…………………………….11
1.2.4 Vân Đồn thời thuộc Minh……………………………………………..12
1.2.5 Vân Đồn thời Lê…………………………………………………….....13
1.2.6 Vân Đồn thời Nguyễn…………………………………………………14

1.3 Hiện trạng di tích tại thương cảng Vân Đồn – những vấn đề cần giải
`


quyết…………………………………………………………………………15
1.3.1 Khu vực đảo Cống Tây………………………………………………...17
1.3.2 Khu vực đảo Cống Đông………………………………………………25
1.4 Hiện trạng kinh tế - xã hội.........................................................................26
1.4.1 Dân số, lao động.....................................................................................28
1.4.2 Cơ cấu kinh tế.........................................................................................29
1.4.3 Hiện trạng sử dụng đất...........................................................................30
1.5 Hiện trạng không gian kiến trúc cảnh quan Thương cảng Vân Đồn........30
CHƯƠNG II: Cơ sở khoa học nhận diện không gian kiến trúc cảnh quan
thương cảng Vân Đồn………..……................................................................33
2.1 Cơ sở pháp lý…………………………………………………………….33
2.1.1 Cơ sở pháp lý liên quan đến quy hoạch Vân Đồn……………………..33
2.1.2 Vai trò của thương cảng Vân Đồn trong định hướng quy hoạch khu kinh
tế Vân Đồn…………………………………………………………………...35
2.2 Cơ sở lý thuyết………………………………………………………......37
2.2.1 Lý thuyết thiết kế kiến trúc…………………………………………….37
2.2.2 Lý thuyết thiết kế cảnh quan…………………………………………..47
2.2.3 Các hiến chương quốc tế về bảo tồn…………………………………..51
2.3 Bài học kinh nghiệm……………………………………………………..57
2.3.1 Phố Hiến……………………………………………………………….57
2.3.2 Những ký họa và bản vẽ thương cảng làm tài liệu tham khảo………...60
CHƯƠNGIII: Nhận diện và phát huy giá trị không gian kiến trúc cảnh quan
thương cảng Vân Đồn………………………………………………………..62
3.1 Quan điểm nhận diện không gian kiên trúc cảnh quan khu thương cảng
Vân Đồn…………………………...…………………………………………62
3.2 Nhận diện khu Thương cảng Vân Đồn………………………….……….63

3.2.1 Khảo cổ học và cấu trúc một bến cảng………………………………...63
`


3.2.2 Cấu trúc khu trung tâm Thương Cảng thời Lý – Trần………………...65
3.2.3 Giá trị kiến trúc………………………………………………………..67
3.3 Chiến lược và các định hướng chung……………………………………74
3.3.1 Những xuất phát điểm cho việc xác định chiến lược bảo tồn và phát huy
giá trị ............................................................................................................ 74
3.3.2 Chiến lược bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích thương cảng Vân
Đồn…………………………………………………………………………..75
3.4 Đề xuất giải pháp khai thác giá trị thương cảng Vân Đồn........................75
3.4.1 Kiến nghị khoanh vùng bảo vệ các yếu tố cảnh quan sinh thái đặc
biệt……………………………………………………………………….......75
3.4.2 Kiến nghị khoanh vùng bảo vệ di tích…………………………………76
3.4.3 Đề xuất các khu vực khảo sát bổ sung………………………………...78
3.4.3 Kiến nghị tổ chức không gian……………………...………………….80
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ…………………………………………….....88
Kết luận........................................................................................................ 88
Kiến nghị...................................................................................................... 88
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

`


1

MỞ ĐẦU
*Lý do chọn đề tài.
Vân Đồn với tư cách là thương cảng sớm nhất (được biết cho đến nay) là

bằng chứng về lịch sử phát triển kinh tế giao thương thông qua đường biển của
nước Đại Việt.
Là một trong những dấu tích vật chất tối quan trọng của để hình dung kiến
trúc thời Lý – Trần và các dấu vết vật chất này hiện tập trung dày đặc ở đảo Cống
Đông – Cống Tây với các cầu cảng và bến bãi dày đặc mảnh sành sứ. Bên cạnh đó
tại khu vực này còn phát hiện thấy nền móng của 5 ngôi chùa cổ, một ngôi đền,
một bảo tháp. Hiện nay các dấu tích này đang phải đối mặt với quá trình đô thị hóa
làm mất đi các dấu tích một cách nhanh chóng không thể khôi phục lại được
Thương cảng Vân Đồn được phát triển trong gần hết chiều dài lịch sử quân
chủ Việt Nam kỳ và cực thịnh vào thời Trần, tuy nhiên trong giai đoạn từ năm 1954
trở về trước, Vân Đồn ít nhận được sự quan tâm nghiên cứu của các học giả. Từ sau
năm 1954, cùng với nhiều chương trình nghiên cứu, Vân Đồn đã trở thành địa chỉ
rất được quan tâm của giới nghiên cứu Sử học và Khảo cổ học.Nhưng hiện nay các
công trình nghiên cứu này còn rất rời rạc chưa đưa ra được một cách nhìn tổng thể
về không gian kiến trúc cảnh quan của thương cảng Vân Đồn bởi vậy việc nghiên
cứu nhận diện để khai thác giá trị của khu thương cảng này là việc làm cần thiết.
Do chính sách phát triển trong tương lai Vân Đồn sẽ trở thành đặc khu kinh
tế tuy nhiên khu di tích này gần như không được quan tâm trong quy hoạch phát
triển bởi vậy việc nghiên cứu nhằm tìm ra giải pháp để đưa khu di tích này tham gia
quá trình xây dựng khu kinh tế Vân Đồn trở thành một khu vực giầu bản sắc là một
việc làm cần thiết.


2

*Mục đích nghiên cứu.
Nghiên cứu lịch sử, hiện vật và tư liệu khảo cổ để nhận diện thương cảng bằng
cách tái hiện lại không gian kiến trúc cảnh quan khu thương cảng Vân Đồn để phát
huy giá trị đưa khu di tích này tham gia xây dựng phát triển khu kinh tế Vân Đồn
trở thành khu vực giầu bản sắc.

* Đối tượng và phạm vi nghiên.
Căn cứ kết quả nghiên cứu, khai quật khảo cổ tại hiện trường từ trước đến nay,
phạm vi nghiên cứu được xác định tại khu vực Cụm di tích Bến Cống Đông - Cống
Tây (thuộc xã Thắng Lợi).
Đối tượng nghiên cứu là không gian kiến trúc cảnh quan khu thương cảng
Vân Đồn bao gồm những khu vực tập trung các bến thuyền cổ, các cụm, điểm di
tích, những khu vực có ưu thế về tiềm năng cảnh quan thiên nhiên, hạ tầng kỹ thuật
hoặc những ưu thế tiềm năng khác có lợi cho việc khôi phục, bảo vệ và phát huy giá
trị của di tích và các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội khác, cụ thể: với di tích của
5 chùa, một bảo tháp, 2 cầu cảng cổ bên đảo Cống Tây, một chùa bên đảo Cống
Đông.
* Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp thu thập; kế thừa tài liệu, kết quả đã nghiên cứu;
- Phương pháp điều tra khảo sát thực địa, xử lý thông tin;
- Phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, tiếp cận hệ thống;
- Phương pháp chuyên gia, đúc rút kinh nghiệm, đề xuất giải pháp mới.
* Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.
- Ý nghĩa khoa học: phục dựng lại hình ảnh trung tâm thương cảng Vân
Đồn trong quá khứ, kêt hợp với các tư liệu của các nhà nghiên cứu lịch sử,
các nhà khảo cổ giúp các thế hệ sau có cái nhìn rõ ràng hơn về trung tâm
thương cảng về thành tựu kiến trúc,xây dựng thời Lý Trần.
- Ý nghĩa thực tiễn: Góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di tích trước


3

sự xâm hại đồng thời định hương giúp các di tích tham gia vào việc phát triển
kinh tế, văn hóa xã hội. Xây dựng đặc khu kinh tế Vân Đồn thành một đặc
khu kinh tế mang mầu sắc riêng biệt về văn hóa lịch sử khác biệt với các đặc
khu kinh tế khác.

*Cấu trúc luận văn.
Ngoài các phần Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Tài liệu tham khảo và
Phụ lục, nội dung chính của Luận văn gồm ba chương:
- Chương 1: lịch sử, thực trạng khu thương cảng Vân Đồn.
- Chương 2: Cơ sở khoa học nhận diện không gian kiến trúc cảnh quan
khu thương cảng Vân Đồn.
- Chương 3: Nhận diện và phát huy giá trị không gian kiến trúc cảnh
quan khu Thương cảng Vân Đồn.


THÔNG BÁO
Để xem được phần chính văn của tài liệu này, vui
lòng liên hệ với Trung Tâm Thông tin Thư viện
– Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội.
Địa chỉ: T.13 – Nhà H – Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội
Đ/c: Km 10 – Nguyễn Trãi – Thanh Xuân Hà Nội.
Email:

TRUNG TÂM THÔNG TIN THƯ VIỆN


88

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
KẾT LUẬN
Như vậy, Từ các di vật tìm thấy được trong quá trình khai quật kết hợp
với nghiên cứu sử liệu, cũng như các cơ sở khoa học, chân dung khu thương
cảng vân đồn sơ bộ đã được dựng lại. Các giá trị kiến trúc cảnh quan của khu
di tích cũng đã được nhận diện, tuy nhiên các giá trị này đang bị đe dọa bởi
quá trình đô thị hóa nhanh, và trong tương lai có thể sẽ bị xóa sổ.

Luận văn đã đưa ra các thực trạng về viêc xâm hại các di tích thuộc hệ
thống Thương cảng Vân Đồn đồng thời đưa ra giải pháp khoanh vùng bảo vệ
di tích, các khu vực di tích đã phát hiện nhưng chưa được khảo sát và các khu
vực nghi ngờ có di cần khảo cổ bổ sung.
Đưa ra một số đề xuất, định hướng tổ chức không gian phù hợp với nhu
cầu của khu vực như xây dựng bảo tàng, các khu trưng bày thuyền cổ, xây
dựng hệ thống chợ cá nhà hang kết hợp các tua tuyến du lịch nhằm đưa khu di
tích thương cảng tham gia vào quá trình xây dựng đặc khu kinh tế Vân Đồn
có bản sắc riêng, độc đáo.

KIẾN NGHỊ
Với góc nhìn tổng thể về thương cảng Vân Đồn trong quá khứ và hiện
tại đang bị xâm hại bởi quá trình đô thị hóa các cơ quan chức năng cần nhanh
chóng tham gia vào việc bảo vệ không gian kiến trúc cảnh quan khu thương
cảng giữu lại những nét đặc trưng cho khu vực này
Căn cứ vào tính chất của di tích Đề xuất các phương án bảo tồn, tôn tạo
và phát huy giá trị. Xây dựng giải pháp quy hoạch cụ thể đáp ứng các mục
tiêu bảo tồn lâu dài và phát triển bền vững cho di tích. Từ đó, xác định kế
hoạch đầu tư phù hợp.


89

Áp dụng các giải pháp về quy hoạch, tổ chức không gian phù hợp với
các đặc trưng kiến trúc cảnh quan, phát huy thế mạnh về kinh tế của khu vực
hiện nay để sớm đưa thương cảng tham gia vào quá trình xây dựng Vân Đồn
thành đặc khu kinh tế có bản sắc riêng.


90

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phạm Đức Anh 2008. Biến đổi về phạm vi tổ chức hành chính và vai trò của Vân
Đồn qua các thời kỳ lịch sử, trong Kỷ yếu Hội thảo Thương cảng Vân Đồn - Lịch
sử, tiềm năng và các mối giao lưu văn hóa, Quảng Ninh: 127 – 137.
2. Đào Duy Anh1997. Đất nước Việt Nam qua các đời. Nxb Thuận Hóa, Huế: 216.
3. Nguyễn ngọc Chất, Vũ Quốc Hiền 2008. Hệ thống di tích Thương cảng Vân
Đồn: Thực trạng và triển vọng, trong Kỷ yếu Hội thảo Thương cảng Vân Đồn Lịch sử, tiềm năng và các mối giao lưu văn hóa, Quảng Ninh.
4. Nguyễn Ngọc Chất và các cộng sự 2009. Báo cáo kết quả khai quật di tích Bảo
Tháp, Vân Đồn, Quảng Ninh năm 2009. Tư liệu của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.
5. Nguyễn Ngọc Chất và các cộng sự 2010. Báo cáo kết quả khai quật di tích Bảo
Tháp, Vân Đồn, Quảng Ninh lần thứ II, năm 2010. Tư liệu của Bảo tàng Lịch sử
Quốc gia.
6. Nguyễn Ngọc Chất 2010. Khai quật di tích Bảo Tháp (Vân Đồn, Quảng Ninh),
Khảo cổ học, số 6.
7. Phan Huy Chú 2008. Lịch triều Hiến chương loại chí, tập I, Nxb Giáo dục, Hà
Nội.
8. Trần Trọng Hà 1999. Về một di chỉ kiến trúc thời Trần và di tích gốm sứ tại
Đượng Hạc, Yên Hưng (Quảng Ninh). Trong Những phát hiện mới về Khảo cổ học
năm 1998. Nxb. KHXH, Hà Nội: 375.
9. Hoàng Xuân Hãn 1949. Lý Thường Kiệt, lịch sử ngoại giao và tông giáo triều Lý,
Hà Nội.
10. Phạm Như Hổ, Doãn Quang, Phan Thúy Vân 2004. Khai quật bến Cái Làng
(Quảng Ninh). Trong Những phát hiện mới về Khảo cổ học năm 2003. Nxb.
KHXH, Hà Nội.


91

11. Vũ Quốc Hiền, Nguyễn Văn Đoàn, Nguyễn Ngọc Chất 2007. Báo cáo kết quả

điều tra, khảo sát và đánh giá hiện trạng Khu di tích lịch sử Thương cảng Vân Đồn,
Quảng Ninh năm 2007. Tư liệu của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia.
12. Dương Văn Huy 2008. Quan hệ giao thương giữa vùng đông bắc Việt Nam với
các cảng miền nam Trung Hoa thế kỷ X-XIV, trong Kỷ yếu Hội thảo Thương cảng
Vân Đồn – Lịch sử, tiềm năng và các mối giao lưu văn hóa, Quảng Ninh.
13 . Nguyễn Văn Kim 2006. Hệ thống Thương cảng Vân Đồn qua tư liệu lịch sử và
khảo cổ học.
14. Hán Văn Khẩn (Chủ trì) 2003. Báo cáo khai quật di tích Cống Tây (Quảng
Ninh). Tư liệu của Khoa Lịch sử, Trường ĐH KHXH & NV (ĐHQG Hà Nội).
15. Khoa lịch sử (ĐH KHXH&NV), Ban quản lý các di tích trọng điểm Quảng
Ninh 2008. Thương cảng Vân Đồn - Lịch sử, tiềm năng và các mối giao lưu văn
hóa (Kỷ yếu hội thảo), Quảng Ninh.
16. Ngô Sĩ Liên 2003. Đại Việt sử ký toàn thư, tập I, Nxb. VHTT, Hà Nội.
17. Ngô Sĩ Liên 2003. Đại Việt sử ký toàn thư, Tập 2, Nxb. VHTT, Hà Nội.
18. Đỗ Văn Ninh, Trịnh Cao Tưởng 1974. Chùa Lấm (Quảng Ninh), một phế tích
đời Trần mới được phát hiện, Khảo cổ học.
19. Đỗ Văn Ninh 1997. Huyện đảo Vân Đồn.
20. Đỗ Văn Ninh 1971. Tìm lại dấu vết Vân Đồn lịch sử, Ty Văn hóa - Thông tin
Quảng Ninh
21. Nhà xuất bản văn hóa thông tin 1998. Lê triều Hình luật (Luật Hồng Đức), Hà
Nội.
22. Chu Khứ Phi 1999. Lĩnh ngoại đại đáp, Quyển 5, Khâm Châu Bạc Dịch trường,
Bắc kinh, Trung Hoa thư cục.
23. Quốc sử quán triều Nguyễn 1997. Đại Nam nhất thống chí, Tập IV, Nxb. Thuận
Hóa, Huế.


92

24. Sở văn hóa – thông tin Quảng Ninh 2001. Lý lịch Di tích lịch sử Thương cảng

Vân Đồn, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh.
25. Sở văn hóa – thông tin Quảng Ninh 1990. Kỷ yếu Hội thảo Thương cảng Vân
Đồn.
26. Ngô Đức Thọ, Nguyên Văn Nguyên, Philippe Papin 2003. Đồng Khánh Địa dư
chí, tập I, Nxb Thế giới, Hà Nội.
27. Trịnh Cao Tưởng (Chủ nhiệm đề tài) 2001. Nghiên cứu khảo cổ học một số
thương cảng cổ ở miền Bắc Việt Nam từ thế kỷ IX đến thế kỷ XVII. Đề tài nghiên
cứu cấp Nhà nước. Tư liệu của Viện Khảo cổ học.
28. Hoàng Anh Tuấn 2008. Vùng duyên hải đông bắc trong chiến lược thương mại
của người phương Tây thế kỷ XVII, trong Kỷ yếu Hội thảo Thương cảng Vân Đồn
– Lịch sử, tiềm năng và các mối giao lưu văn hóa, Quảng Ninh.
29. Cao Hùng Trưng 1961. An Nam chí nguyên, bản dịch của Hoa Bằng, lưu tại
Viện Sử học, Hà Nội: 67
30.Abe Yuriko, Kikuchi Seiichi 2008. Những kết quả điều tra khảo cổ học tại khu
vực Thương cảng Vân Đồn, Việt Nam, trong Kỷ yếu Hội thảo Thương cảng Vân
Đồn - Lịch sử, tiềm năng và các mối giao lưu văn hóa, Quảng Ninh.
31. Nishimura Masanari, Nguyễn Thu Thủy 1998. Có một trung tâm sản xuất gốm
sứ sành tại xã Vạn Ninh, huyện Hải Ninh (Quảng Ninh). Trong Những phát hiện
mới về Khảo cổ học năm 1997. Nxb. KHXH, Hà Nội: 561.
32. Yamamoto Tasturo 1939. Thương cảng Vân Đồn của An Nam. Đông Phương
học báo, số 9.
33. Yamamoto Tasturo Yamamoto Tasturo 2008. Vân Đồn - Một thương cảng ở
Việt Nam (Phạm Văn Thủy dịch), trong Kỷ yếu Hội thảo Thương cảng Vân Đồn Lịch sử, tiềm năng và các mối giao lưu văn hóa, Quảng Ninh.
35Cổng thông tin điện tử tỉnh Quảng Ninh: www.v1.quangninh.gov.vn
36. Diễn đàn dân trí Việt Nam: www.dantri.com.vn;


93

37. Diễn đàn Soha: www.soha.vn;

38. Đại tang kinh Việt Nam: www.daitangkinhvietnam.org;
39. Kết nối blog công nghệ và khám phá: www.ket-noi.com;
40. Phong thủy thăng long: www.phongthuythanglong.net;
41. Wikipedia Bách khoa toàn thư mở : www.vi.wikipedia.org;