NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VÀ PHÁP LUẬT VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

Chương I
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ
THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
VÀ PHÁP LUẬT VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG
KHOÁN


NỘI DUNG CƠ BẢN
1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHỨNG
KHOÁN VÀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG
KHOÁN.
2. PHÁP LUẬT VỀ THỊ TRƯỜNG
CHỨNG KHOÁN.


1.

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ
CHỨNG KHOÁN VÀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG
KHOÁN:

1.1 Khái quát về thị trường chứng khoán:
1.1.1 Sơ lược về quá trình hình thành và phát triển của TTCK:
TTCK ban đầu phát triển một cách rất tự phát và sơ khai.
+ Vào giữa thế kỷ 15 ở tại các thành phố trung tâm buôn bán ở
Phương tây, các thương gia thường tụ tập tại các quán cà phê để
trao đổi, mua, bán các vật phẩm hàng hóa…lúc đầu chỉ là một
nhóm nhỏ, sau đó tăng dần và hình thành một khu chợ riêng.
+ Cuối TK 15, để thuận tiện hơn cho việc làm ăn, khu chợ trở
thành thị trường với việc thống nhất các quy ước và dần dần các
quy ước này được sửa đổi hoàn chỉnh thành các quy tắc có giá trị

bắt buộc chung cho mọi thành viên tham gia thị trường.
Phiên chợ riêng đầu tiên được diễn ra vào năm 1453 tại một lữ
điếm của gia đình Vanber ở Bruge (Bỉ). Tại đó có một bảng hiệu
hình ba túi da với một từ tiếng Pháp là “Bourse”tức là “Mậu dịch
thị trường” hay còn gọi là Sở giao dịch.
+ Vào năm 1547, thành phố ở Bruge (Bỉ) mất đi sự thịnh vượng
do eo biển Even bị lấp cát nên mậu dịch thị trường ở đây bị sụp
đổ và chuyển qua thị trường Auvers(Bỉ)


1.1.1 Sơ lược về quá trình hình
thành và phát triển của TTCK:
+ Ban đầu giao dịch được diễn ra ngòai trời với phương
thức giao dịch bằng những ký hiệu giao dịch bằng tay
và có thư ký nhận lệnh riêng của khách hàng. Cho đến
năm 1921 ở Mỹ khu chợ ngòai trời được chuyển vào
trong nhà, Sở giao dịch chứng khóan chính thức được
thành lập.
+ Cũng cùng với sự phát triển của nền kinh tế và khoa
học kỹ thuật, các phương thức giao dịch cũng đã có
những sự phát tiển nhằm đáp ứng yêu cầu về tốc độ
cũng như khối lượng giao dịch để đảm bảo tính hiệu
quả và chất lượng cho các họat động giao dịch. Theo đó
các sở giao dịch dần dần sử dụng máy tính để truyền
các lệnh đặt hàng và chuyển dần từ phương thức giao
dịch thủ công kết hợp với máy tính sang sử dụng hoàn
tòan bằng máy tính.


1.1.1 Sơ lược về quá trình hình

thành và phát triển của TTCK:
Lịch sử phát triển của TTCK cũng gặp những bước thăng
trầm của lịch sử lúc lên, lúc xuống. Vào những năm 18751913, TTCK phát triển rực rỡ, huy hòang cùng với sự tăng
trưởng của nền kinh tế thế giới. Nhưng rồi ngày “thứ năm
đen tối”, ngày 29-10-1929, TTCK Tây Âu, Bắc Âu và Nhật
Bản đã rơi vào khủng hỏang.
• Đến chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc, các TTCK mới dần
dần ổn định, phục hồi và phát triển mạnh dần cho tới năm
1987. Vào thời điểm này, một lần nữa các TTCK trên thế
giới lại phải chao đảo với ngày thứ hai đen tối do hệ thống
thanh tóan kém cỏi không đảm đương yêu cầu của giao dịch,
sụt giá chứng khóan mạnh, gây mất lòng tin và phản ứng
domino mà hậu quả của nó gây ra còn nặng hơn so với cuộc
khủng hỏang của năm 1929.
• Và gần đây, các nước ở Đông Á, Nga và một số thị trường ở
Châu Mỹ đã bị rơi vào vòng xóay của cơn khủng hỏang tài
chính tiền tệ, giảm lòng tin và có tính chất lây lan đã tạo nên
sự suy giảm rất lớn đối với chỉ số giá chứng khóan.
•

/>

1.1.1 Sơ lược về quá trình hình thành và phát triển của
TTCK:
• Tóm lược quá trình hình thành và phát triển của TTCK trên thế giới
như sau: giai đoạn đầu TTCK phát triển một cách tự phát với sự
tham gia của các nhà đầu cơ => về sau, khi thị trường dần hình
thành đã bắt đầu có sự tham gia của công chúng đầu tư=> khi
TTCK phát triển đến một mức độ nhất định, thị trường bắt đầu phát
sinh những trục trặc mà đòi hỏi phải có sự tham gia quản lý của nhà

nước thông qua việc hình thành hệ thống các văn bản qui phạm
pháp luật cũng như hệ thống cơ quan để có thể quản lý được hoạt
động của TTCK.


1.1.1 Sơ lược về quá trình hình thành
và phát triển của TTCK:
• Trên thực tế, có một số TTCK đã có sự trục
trặt ngay từ ban đầu như:
• + TTCK Thái Lan, Indonexia. Những thị
trường này hoạt động trì trong một thời gian
dài do thiếu hàng hóa và không được sự quan
tâm đúng mức của nhà nước.
• + TTCK Phillippin hoạt động kém hiệu quả do
thiếu sự chỉ đạo và quản lý thống nhất của hai
Sở giao dịch Makita và Manila.
• + TTCK Ba Lan, Hunggary gặp trục trặc do
chỉ đạo giá cả quá cao hoặc quá thấp không
đúng với giá cả thực tế.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành và phát
triển của TTCK ở Việt Nam:
TTCK VN được hình thành dựa trên những điều kiện kinh tế xã hội sau:
• Nền kinh tế Việt Nam chưa mang đầy đủ những đặc điểm
của nền kinh tế thị trường.
• Các hàng hóa cho TTCK ở Việt Nam chưa có thật nhiều
và mang tính hấp dẫn.
• TTCK VN xuất hiện chưa phải thật sự dựa trên nhu cầu
thiết thực về vốn của nền kinh tế và xuất hiện dựa trên ý

chí của cơ quan nhà nước nhằm chuẩn bị cho quá trình
thu hút vốn của nền kinh tế trong thời gian sắp đến.
• Nhà đầu tư VN chưa thật sự có sự am hiểu về họat động
cũng như khả năng phân tích thị trường để có những
nhận định tinh tế về khả năng phát triển của TTCK.
• Việc tuyên truyền và phổ cập kiến thức về chứng khóan
cũng như TTCK chưa thật sâu rộng.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành và phát triển của
TTCK ở Việt Nam:
• Ban Nghiên cứu xây dựng và phát triển thị
trường vốn thuộc Ngân hàng Nhà nước được
thành lập theo (Quyết định số 207/QĐ-TCCB
ngày 6/11/1993 của Thống đốc Ngân hàng nhà
nước) với nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng đề án
và chuẩn bị các điều kiện để thành lập TTCK
theo bước đi thích hợp.
• Ngày 29/6/1995, Thủ tướng Chính phủ đã có
Quyết định số 361/QĐ-TTg thành lập Ban
chuẩn bị tổ chức TTCK giúp Thủ tướng
Chính phủ chỉ đạo chuẩn bị các điều kiện cần
thiết cho việc xây dựng TTCK ở Việt Nam.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành
và phát triển của TTCK ở Việt Nam:
• Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) được thành
lập ngày 28/11/1996 theo Nghị định số 75/CP của Chính
phủ, là cơ quan thuộc Chính phủ thực hiện chức năng tổ

chức và quản lý Nhà nước về chứng khoán và thị trường
chứng khoán.
• Nghị định số 90/2003/NĐ-CP được Chính phủ ban hành
ngày 12/8/2003 thay thế Nghị định số 75/CP, UBCKNN có
các nhiệm vụ, quyền hạn.
• Ngày 19 tháng 02 năm 2004 Chính phủ đã ban hành Nghị
định số 66/2004/NĐ-CP chuyển Uỷ ban Chứng khoán Nhà
nước vào Bộ Tài chính.
• Căn cứ Nghị định số 66/2004/NĐ-CP ngày 19/02/2004,
theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tài chính và Bộ trưởng Bộ
Nội vụ, ngày 07/9/2004 Thủ tướng Chính phủ đã ban
hành Quyết định số 161/2004/QĐ-TTg quy định chức
năng nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Uỷ ban
Chứng khoán Nhà nước.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành
và phát triển của TTCK ở Việt Nam:
•

Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP.Hồ Chí
Minh (TTGDCK TP.HCM) được thành lập theo Quyết
định số 127/1998/QĐ-TTg ngày 11/07/1998 và chính
thức đi vào hoạt động thực hiện phiên giao dịch đầu
tiên vào ngày 28/7/2000 đã đánh dấu một sự kiện quan
trọng trong đời sống kinh tế- xã hội của đất nước.
•       Ngày 11 tháng 07 năm 1998, Chính phủ ra Quyết
định số 127/1998/QÐ-TTg thành lập hai Trung tâm giao
dịch chứng khoán trực thuộc Uỷ ban chứng khoán Nhà
nước.

• Ngày 8.3.2005 TTGDCK Hà Nội chính thức khai
trương hoạt động, đánh dấu một bước phát triển mới
của thị trường chứng khoán Việt Nam.


1.1.2 Sơ lược về quá trình hình thành và phát triển của TTCK
ở Việt Nam:
• Quyết định 599/2007/QĐ-TTg ngày 11/05/2007 chuyển Trung
tâm Giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh thành
Sở Giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh
• Quyết định 171/2008/QĐ-TTg Ban hành ngày 18/12/2008 Về
việc thành lập Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam
• Quyết định 01/2009/QĐ-TTg Ban hành 02/01/2009 Về việc
thành lập Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội


1.2. Khái niệm TTCK.
1.2.1 Khái niệm TTCK:
Trong nền kinh tế thị trường, xã hội của sản xuất
được phân thành hai cực: Một cực cần vốn để đầu
tư vào sản xuất, cực còn lại có vốn nhưng chưa tìm
nơi sản xuất hoặc không có nhu cầu sản xuất.
=> có hai kênh để huy động vốn:
+ kênh dẫn vốn gián tiếp: thông qua các trung
gian tài chính (các TCTD); bất lợi vì phải trả chi
phí cao hơn và người đầu tư khó có thể quản lý
được việc sử dụng vốn của mình, tuy nhiên bù lại
sẽ an tòan hơn, lợi nhuận thấp hơn.
+ Kênh dẫn vốn trực tiếp:thông qua TTCK, nhà
đầu tư có thể tham gia vào họat động quản lý kinh

doanh, sử dụng vốn nhưng bù lại sẽ có rủi ro cao
hơn.


1.2.1 Khái niệm TTCK:
Theo Giáo trình của ĐH Ngọai thương thì TTCK
là một thị trường mà ở đó người ta mua, bán,
chuyển nhượng, trao đổi chứng khóan nhằm
mục đích kiếm lời.
Theo Bùi Nguyên Hòan trong Thuật ngữ thông
dụng về chứng khoán và TTCK thì: TTCK là nơi
giao dịch chứng khóan và công cụ tài chính có
liên quan đến chứng khóan
=>TTCK là thị trường mà ở đó các chủ thể tham
gia mua, bán, chuyển nhượng chứng khóan
nhằm mục đích kiếm lời hoặc để đầu tư kinh
doanh.


1.2.2 Đặc điểm thị trường chứng khoán:
• TTCK là một dạng thị trường đặc biệt nằm trong thị
trường lớn, TT tài chính (TTTC bao gồm: TT tiền tệ
và TT vốn).
• Hàng hóa trao đổi trên TTCK chủ yếu là cổ phiếu và
trái phiếu, chứng chir quỹ (vốn trung hạn và dài
hạn).
• TTCK là một thiết chế phức tạp, hết sức nhạy cảm,
đầy rủi ro với những quy luật chi phối khắc nghiệt,
sâu sắc và ảnh hưởng toàn diện đến nền kinh tế của
mỗi quốc gia.

• TTCK được tổ chức khá phức tạp và đầy chặt chẽ
với sự tham gia quản lý của cơ quan nhà nước.
• Phương thức giao dịch trên TTCK cũng khá đặc
biệt.


1.2.2 Đặc điểm thị trường chứng
khoán:
• Phân biệt giữa TTCK và các thị trường
hàng hóa thông thường.
Phân biệt giữa TTCK và TT bất động sản.


1.2.3 Phân lọai TTCK:
a. Căn cứ vào sự luân chuyển các nguồn
vốn:
TTCK được phân thành:
- TTCK sơ cấp.
- TTCK thứ cấp.


1.2.3 Phân loại TTCK
a. Căn cứ vào sự luân chuyển các nguồn
vốn
• TT sơ cấp: là thị trường mua bán các chứng khóan mới phát
hành.
•
+ Vốn được chuyển trực tiếp từ nhà đầu tư sang tổ chức
phát hành.
•

+ Những người bán chứng khóan là những tổ chức phát
hành chứng khoán.
•
+ Giao dịch trên thị trường sơ cấp có thể được tiến hành
theo nhiều cách thức: phân phối, đấu giá…


1.2.3 Phân loại TTCK
a. Căn cứ vào sự luân chuyển các nguồn vốn
• TT thứ cấp: là nơi giao dịch các chứng khóan
đã phát hành trên thị trường sơ cấp.
•
+ Thị trường thứ cấp nhằm tạo tính thanh
khỏan cho chứng khóan.
•
+ khỏan tiền thu được từ họat động mua, bán
trên TTCK không thuộc về tổ chức phát hành
mà thuộc về các nhà kinh doanh chứng khóan.
•
+ Giao dịch trên TT thứ cấp phản ánh
nguyên tắc cạnh tranh tự do, giá chứng khoán do
nhu cầu cung, cầu của thị trường.
•
+ Họat động của thị trường diễn ra liên tục
và các nhà đầu tư có thể mua, bán các chứng
khóan nhiều lần.


1.2.3 Phân loại TTCK
b. Căn cứ vào phương thức hoạt động của TTCK

• TT tập trung: là thị trường mà việc giao
dịch được tổ chức tập trung tại một nơi cụ
thể có sự tham gia tổ chức của các cơ quan
nhà nước có thẩm quyền.
• TTCK phi tập trung:là thị trường mà họat
động mua, bán chứng khoán được diễn ra
không ở một nơi tập trung cố định.


1.2.3 Phân loại TTCK
c. Căn cứ vào hàng hóa của TTCK
•
•
•
•

TTCK có thể chia thành:
TT cổ phiếu;
TT trái phiếu:
TT các công cụ chứng khóan phái sinh:
chứng quyền, quyền mua cổ phiếu…


1.2.3 Phân loại TTCK
d. Căn cứ vào thời điểm giao nhận hàng hóa của TTCK
• - Thị trường giao ngay(Spot Market): là thị
trường mua bán chứng khoán theo giá tại thời
điểm giao dịch nhưng việc thực hiện thanh toán
và giao hàng có thể diễn ra sau dó một vài ngày
theo thoả thuận.

• - Thị trường giao sau (Future market): Là thị
trường mua bán chứng khoán theo một loại hợp
đồng định sẵn, giá cả được thoả thuận trong
ngày giao dịch, nhưng việc thanh toán và giao
hàng xảy ra trong một thời hạn ở tương lai.


1.2.4.Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của
TTCK:
a. Nguyên tắc công khai:
Việc công bố thông tin này phải thỏa mãn
yếu tố: chính xác, đầy đủ, kịp thời, dễ tiếp
cận.
Nguyên tắc này nhằm bảo vệ quyền lợi của
nhà đầu tư song cũng có ý nghĩa là khi có
đầy đủ thông tin thì nhà đầu tư phải tự chịu
trách nhiệm về quyết định của mình.


b. Nguyên tắc trung gian:
• Theo nguyên tắc này, trên TTCK, các giao dịch
phải được thực hiện thông qua tổ chức trung
gian là các CTCK.
• Trên TTCK sơ cấp, các nhà đầu tư thường
không mua trực tiếp từ chính tổ chức phát hành
chứng khoán mà họ thường mua từ các nhà bảo
lãnh phát hành chứng khoán, các đại lý phát
hành chứng khoán.
• Trên TTCK thứ cấp, thông qua nghiệp vụ môi
giới chứng khoán, kinh doanh chứng khoán, các

CTCK mua, bán chứng khoán giúp khách hàng
của mình hoặc đóng vai trò trung gian kết nối
các khách hàng với nhau thông qua việc thực
hiện các giao dịch mua, bán chứng khoán trên
tài khoản của mình.


c. Nguyên tắc đấu giá
Mọi việc mua, bán chứng khóan trên TTCK đều hoạt động
trên nguyên tắc này. Nguyến tắc đấu giá sẽ dựa trên nhu
cầu cung cầu của thị trường.
Căn cứ vào hình thức đấu giá thì có các lọai đấu giá
sau:
• Đấu giá trực tiếp: là hình thức đấu giá mà trong đó các
nhà đầu tư chứng khóan trực tiếp gặp nhau tại quầy giao
dịch thông qua nhân viên môi giới để thương lượng giá.
• Đấu giá gián tiếp: là hình thức đấu giá mà trong đó các
nhà đầu tư chứng khóan không trực tiếp gặp nhau tại
quầy giao dịch mà việc thương lượng giá được thực hiện
thông qua hệ thống máy tính và điện thọai.
• Đấu giá tự động: là hệ thống đấu giá mà ở đó các thông
tin và giá được nhập vào hệ thống máy chủ của
TTGDCK rồi tự động khớp giá với các lệnh mua, bán
khác.