Thực Trạng và Giải Pháp Chuyển Đổi Mô Hình Phát Triển Kinh Tế Nông Nghiệp – Công Nghiệp và Phân Bố Không Gian Sản Xuất của Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long

V20170924

1.2.3.5

Thực Trạng và Giải Pháp Chuyển Đổi Mô Hình Phát Triển
Kinh Tế Nông Nghiệp – Công Nghiệp và Phân Bố Không
Gian Sản Xuất của Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long

GSVõ-TòngXuân
ĐạiHọcNamCầnThơ



Thực trạng sản xuất nông nghiệp – Công
nghiệp của Đồng Bằng Sông Cửu Long (1)
•  Đầutưcủanhànướcchopháttriểnnôngnghiệp:
•  Suốthơn40nămthốngnhấtđấtnước,chínhsáchanninhlương
thực(ANLT)đãănsâuvàocổirễcủatừngngườinôngdânvàlãnh
đạo,chỉđạosảnxuấtcáccấp.
•  Hầuhếtđầutưtổchứcsảnxuấtnôngnghiệpchỉchocâylúa,từ
hệthốngthủylợidẫnngọtđếnngănmặn–khôngmànggìđếnphí
tổnrấtcaocủanhànướcmàkhônghiệuquảkinhtếvàthiệthại
vềlợitứccủanôngdântrồnglúa,chodùViệtNamxuấtkhẩugạo
nhì,batrênthếgiới


Thực trạng sản xuất nông nghiệp của
Đồng Bằng Sông Cửu Long (2)
•  Nôngdânphầnlớnsảnxuất:

•  vớiquánmnhtrồnglúavàlúavìnhànướcđãtổchứchạtầngđểtrồng

lúa;
•  diệnmchnhỏlẻvàmanhmún;
•  tựphát,vớikỹthuậtkhôngphùhợptrongthờiBĐKH.
•  Mộtítnôngdâncáthểkhác:
•  Trồngcâyănquả,nuôitôm,nuôicá;
•  Tựphát,khôngđượchệthốngnhànướcđầutư(vìtráichủtrương
ANLT);
•  Dùngkỹthuậttheokinhnghiệmdângian,khôngthânthiệnmôi
trường;
•  Chiphícao,sâubệnhnhiều.



Thực trạng sản xuất nông nghiệp của
Đồng Bằng Sông Cửu Long (3)
• Nhómnôngdântrồngmía:tuycóđầuraổnđịnhvớinhà
máyđường,nhưng:
•  Canhtáccáthể,diệnmchmanhmún;nhàmáykhôngcóvùng
nguyênliệulớn;
•  Kỹthuậttheocổtruyềnvìhệthốngkhoahọcphụcvụquáyếu;
•  Dễxóaquihoạchcủanhànước,bỏmíađểtrồngnhữngcâytrồng
cógiátrịcaohơn(khoaimì,mảngcầu,caosu…)khiếnnhàmáy
đườngkhôngđủnguyênliệu.


Thực trạng sản xuất nông nghiệp của
Đồng Bằng Sông Cửu Long (4)
•  Côngnghiệpphụcvụnôngnghiệp:
•  Chủyếuchocơgiớihóatrồnglúatừchuẩnbịđấtđếnthuhoạchvàsau
thuhoạchnhưsấylúa,xayxát.Nhàmáychếbiếnragạothườngkhông

truynguyênđượcnguồngốcvìphầnlớnlúaquathươngláimuagom.
Gạophầnlớnkhôngthươnghiệu;
•  Mộtphầnchochếbiếnthủyhảisảnvàtráicây,nhưngchủyếulàđầutư
tựphát,muanguyênliệuquathươngláitheokiểu“ănxỗiởthì,”không
thểtruynguyênnguồngốc,thànhphẩmkhôngthươnghiệunổi„ếng.
•  Nôngdântrồngcâyănquảtựphát,nhàmáychếbiếncũngtựphát,
chưađạtmứchiệnđại:cảhaibênkhônggắnkếtnhauđượcvìnhànước
khôngcóbiệnphápchonhữngcâytrồngngoàilúa,nênkhôngaiqui
hoạchvùngtrồngnguyênliệu.


Thực trạng sản xuất nông nghiệp của
Đồng Bằng Sông Cửu Long (5)
• Nhiềuchínhsáchkhônghoặcrấtkhóthựchiệnvì
khôngcóchỉđạoxuyênsuốt,thídụ:
• VấnđềchuyểnđổicơcấunôngnghiệpvùngĐBSCL:mọi
lãnhđạođềulúngtúngkhôngbiếtphảiphávỡquánmnh
trồnglúanhưthếnào?
• Ưuđãidoanhnghiệpnôngnghiệp:cácdoanhnghiệplàm
ănthật‰nhkhótranhthủvayđượcvốnưuđãi.


Thực trạng sản xuất nông nghiệp của
Đồng Bằng Sông Cửu Long (6)
•  Quảnlýđiềuhànhdoanhnghiệp:thườngdongườithiếuđàotạo
chuyênmônvàcơbảnởcấpdoanhnghiệp,nôngdânsảnxuất,và
lãnhđạođịaphương.
•  Quyhoạchvùngnôngnghiệp
•  Thườnglàduyýchíthayvìtheonhucầuthịtrườngvớikếhoạch
sảnxuấtđồngbộtheochuỗigiátrị,dođóbảnđồquyhoạch

thườnglàđểtrangtríhơnlàđểsửdụng.
•  Nhượcđiểmlớnnhấtlàquyhoạchcủatalàquyhoạchriênglẻ
từngngànhkhôngmchhợplạiđượcđồngbộ,ngànhnàocũnglàm
quyhoạchvàchorằngquyhoạchcủamìnhlàquantrọngnhất.Rất
tốnkém,nhưngkếtquảcuốicùngvẫnkhó/khôngthựchiệnđược.


Trong thời BĐKH, chuyển đổi cơ cấu
nông nghiệp cần Quy Hoạch Tich Hợp
• Khácbiệtgiữatổnghợpvàmchhợp.
• Cầnmộtchỉhuytrưởngmớilàmđượcmchhợp:
• cócôngtâmvàquyếttâm
• cótầmnhìn20nămthayvìchỉ5năm,
• biếthuyđộngnhântàiđểcùngthẳngthắnphânmchnhững
thếmạnh,nhượcđiểm,tháchthức,cơhộiđểnhậnđịnh
hướngđiđúng
• Rồiquyếtđịnhngay.


Đặc điểm thời kỳ Biến Đổi Khí Hậu
• BĐKHdoconngườigâyra
• Mưa,nắng,bảolụt,khôhạnkhôngthểlườngtrước
nhưxưakia;
• Nhưngchắcchắn2thựctế:
(1) nướcngọtđanggiảmmạnhkhôngnguồnthaythế
trongkhinướcmặncóthểdângcaohơn;và
(2) đấtđaixóimòn,diệnmchmấtdầnchoxâydựngđôthị
vàcôngnghiệp.

Hướng sản xuất nông nghiệp và
công nghiệp phụ trợ (1)
•  NguyêntắcchungtrongthờiBĐKH:

• Cònđểnôngdânlàmăncáthể,đấtđaimanhmúng,tự
donuôitrồngkhôngtổchức,làcònsốngtrongthờitự
cungtựcấp–nôngdânvẫnnghèomuônthuở.
• Sửdụngnướcngọtmộtcáchkhônghiệuquảlàcòn
trongthờikỳbaocấp,làmnghèocảxãhội,vàlàmcạn
nhanhngânsách.
• Doanhnghiệpvớicôngnghệchếbiếnsảnphẩmbằng
nguyênliệukhôngtruynguyênđượcnguồngốclàcòn
dungtúngchosảnxuấtkhôngtráchnhiệm,lườnggạt
người„êudung,xâmhạiuymnhcủacôngtyvàcủa
quốcgia.


Hướng sản xuất nông nghiệp và
công nghiệp phụ trợ (2)
• Trước„êncầnxácđịnh:câygì,congìvàthị
trườngsảnphẩmđóởđâuđanghoặcsắpcần?
• CóthểcácthamtánthươngmạitrongcácĐSQVN
ởcácnướcphảiđượcgiaotráchnhiệmdiềutra
nghiêncứuđểthôngbáovề,
• BộCôngThươngvàBộNN-PTNTvànhấtlàđông
đảodoanhnhâncần‰mhiểuthemyếutốthị
trườngnày.


Hướng sản xuất nông nghiệp và

công nghiệp phụ trợ (3)
• Mục„êusaucùnglàchúngtachọnramộtsốcây,conchiến
lượccógiátrịcao,khôngcầnnhiềunướcngọt,cóthểsử
dụngnướcmặn.
• Khôngchọncâytrồngsửdụngquánhiềunướcngọtđắt„ền
nhưnggiátrịthươngmạilạirấtthấp(chủyếulàcâylúa).
• Trongquátrìnhchọnlựacây,con,cầnthiếtphảicócácnhà
doanhnghiệpthamgiatừđầu,vìhọlàngườisaucùngsẽ
đầutưsảnxuấtnguyênliệuvàchếbiếnthànhcácmặthàng
cungcấpchothịtrường.


Hướng sản xuất nông nghiệp và
công nghiệp phụ trợ (4)
• Quyhoạchmỗicâyconchiếnlược,ngànhchuyênmôncủanhà
nướcvàdoanhnghiệpchíthúlàmănvớicâyconnày,cầncùng
nhauthiếtkếcácnộidungchínhsauđây:
• Doanhnghiệpvớicácthông„nthịtrườngđầuradựkiếncủa
mìnhsẽđăngkýquimôsảnxuất;
• Xácđịnhđịabànnàocầnkhoanhvùng,diệnmchbaonhiêu;
• Cùngchínhquyềnđịaphươngtổchứchợptácxãnôngnghiệp
trênđịabànđãđượckhoanhvùngđểnớirộnghạnđiềnđạt
yêucầucủadoanhnghiệpđầutư.
• Thiếtkếthủylợivàcáccơsởhạtầngthiếtyếukhác.


Tổ chức sản xuất “mềm” thoát ly cách tổ
chức sản xuất cũ hiện tại chỉ cho sản xuất
lúa.

CáchTổChứcSảnXuấtMềmnhưđãtrìnhbàysẽgiúpmỗi
địaphươngtrênđịabànĐBSCLchủđộngquyhoạchmch
hợpchomỗicây,conchiếnlượcđãxácđịnhvàcódoanh
nghiệpđầutư.
Nhànướcvànhàdoanhnghiệpcùngquyhoạchvùng
(nguyêntắc“nớirộnghạnđiềnđểnhàdoanhnghiệpcó
nhiềucánhđồnglớn,trongkhinôngdânkhôngbịmấtđất
màlạicóviệclàmthamgiasảnxuấtnguyênliệuchonhà
đầutư),„ếpđếnquyhoạchthủylợitheonhucầucủasản
xuất,quyhoạchgiaothông,xâydựng,v.v.cũnghướngtới
cùngmục„êu….


Quy hoach tích hợp hướng thị trường trong
điều kiện BĐKH là chuyển đổi cơ cấu nông
nghiệp bền vững.

Quyhoạchmchhợpnhưtrênlàquyhoạchđểthựchiệnra
thịtrườngluôn,chứkhôngchỉđểbáocáohoặctrưngbày.
Chuyểnđổicơcấunôngnghiệplàđây,xâydựngnôngthôn
mớicũnglàđây.Rồichúngtasẽcó:
• nhữngcánhđồnglúa,míahàngnghìnhecta;
• nhữngvườntrạihàngtrămhectaxoàiCát,chômchôm,
nhãn,quíthồng,khóm,chuối,sầuriêng;
• nhữngtrạitôm,cá….hàngnghìnhecta;
• Hàngchụctriệunôngdângiàu;
• Ngânsáchnhànướcgiảmbộichi.


Một số chuyển đổi diện tích nông nghiệp

quan trọng
• VìphảithựchiệntrongđiềukiệnBĐKH,nguồnnướcngọtvà
đấtđaingàycànghạnchế:
•  Mộtsốcâytrồngphảigiảmlại(vìkémhiệuquảlạithặngdư
nhiều);
•  Mộtsốcâyconphảipháttriểnrộnghơn(giácao,nhucầucao).

• Vùngsảnxuấtđượcquyhoạchphảicócôngnghiệpphụtrợ
kèmtheo

•  Khucôngnghiệpcónhàmáychếbiếnhoặcbảoquản,cáccôngcụ
dungtrongcáckhâusảnxuấtnôngthủysản.

• Cơsởlogis„cshiệnđại.


Lúa gạo (1)
• Đặcđiểm:



• rấttốnnướcngọtnhưnggiágạoquáthấp.Dân
trồnglúakhônghưởnglợibaonhiêu.dứtkhoát
giảmdiệnmchlúa3vụ
• câytrồngrấtngắnngày,trongvòng90ngàylàcó
ăn;
• đangđượcsảnxuấtthặngdưtrên10triệutấn/
năm.Theoluậtcungcầu,cungtăngnhiềumàcầu
khôngtăngtươngxứng,thìgiáphảisụtxuốngthấp
triềnmiên.

Lúa gạo (2)
• Giữdiệnmchlúatạivùngphùsacóđầyđủnướcngọtđầunguồn;
• hạnchếvụ3đểlấynướclũ(đượcphùsa,cátôm,sensúng…)
• chuyểncácdiệnmchlúabấpbênhđầutưcao(vùngphènnặng,
vùngmặn)sangnuôitrồngcâyconcógiátrịcao(lênliếpcâyăntrái
thíchhợp,lênliếpmía,nuôicáđồng,nuôitôm);(Tháilanchuyển
hàngtrămngànhectalúasangtrồngmíatừ3nămnay,vàđang
_ếptụchàngnăm).
• Cáckhubaođêtrồnglúa3vụcóthểchochuyểnthànhkhulênliếp
trồngcâyăntráinếucódoanhnghiệpcầndiệnmchcólượnglớn
tráilàmnguyênliệu)


Lúa gạo (3)
• Giốnglúa(nếp):
• ưu„ên1:gạoloạithứcấp
• xuấtkhẩugạochoPhilippin,Indonesia,Nigeria,
Ghana…;
• xuấtkhẩubộtgạochoNhậtBàn,Australia,…)

• ưu„ên2:
• gạothơmhạtdài(xuấtchocácnướckhác),
• gạojaponica(XKđiTrungQuốc).


Tôm: 1) Tôm sú, tôm thẻ chân trắng….
•  cóthểnuôi,quảngcanh,bánthâmcanh,hoặcthâmcanh.
•  Phảidồnđiềnđổithữa,xâydựnghệthốngthủylợilấynước

mặnsạchvàophavớinướcngọtđưavàotừngthữavuôntôm
vànướcthảitừtừngvuôntômđượcđưarakhuxửlýcórừng
ngậpmặn


Tôm: 2) Tôm càng xanh
• Kếthợpnuôitrongruộnglúa–
• Hoặcnuôitrongruộng3vụlúavùngngậpsâucó
baođêtrongĐồngThápMườichuyểnđổithành
1vụđôngxuân–(nuôitômcàngxanhtừlúcthu
hoạchlúađôngxuânđếnlúcchuẩnbịvụđông
xuântới).


Cây ăn trái
• Cácnướcgiàu(ônđới)rấtthíchtráicâynhiệtđới
nhưcủachúngta:Xoài,Chômchôm,Nhãn,Bưởi,
Cam,Quít,Sầuriêng,Cocoa,Coconut,Pineapple,
Mãngcầu,…..
• Vùngsảnxuấtcâyăntráicầndiệnmchliềnkề(HTXNN
đượcdồnđiềnđổithữa)bốtrítrênvùnglúachuyển
đổicóbaođê;hoặcdọctheođấtbờsông.



Vùng cây ăn trái phải gắn với
công nghệ chế biến và bảo quản.
Cầncónhàmáysơchếhoặcchếbiếntráicâyđạtyêucầuantoànvệsinhthực
phẩm,đượcxâydựnggầncácvườncây,vớiđủtrangthiếtbịchếbiến,bảoquản