Nghiên cứu đặc điểm khu hệ ếch nhái tại khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn Kỳ Thượng, tỉnh Quảng Ninh và đề xuất biện pháp bảo tồn (Luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

NGUYỄN VĂN KHÔI

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM KHU HỆ ẾCH NHÁI TẠI KHU BẢO TỒN
THIÊN NHIÊN ĐỒNG SƠN - KỲ THƯỢNG, TỈNH QUẢNG NINH VÀ
ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP BẢO TỒN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

HÀ NỘI, 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

NGUYỄN VĂN KHÔI

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM KHU HỆ ẾCH NHÁI TẠI KHU BẢO TỒN
THIÊN NHIÊN ĐỒNG SƠN - KỲ THƯỢNG, TỈNH QUẢNG NINH VÀ
ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP BẢO TỒN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên rừng
Mã số: 60.62.02.11

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. VŨ TIẾN THỊNH

HÀ NỘI, 2016


i

LỜI CAM ĐOAN
Tác giả cam đoan bản luận văn này do chính tác giả thực hiện dƣới sự
hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS. Vũ Tiến Thịnh
Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chƣa
hề đƣợc công bố và sử dụng để bảo vệ một học hàm nào.
Các thông tin trích dẫn trong luận văn này đƣợc ghi rõ nguồn gốc.
Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Hà Nộ n

10 t

n 10 n m 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Khôi

ii

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này tôi đã đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình của các
cá nhân, các cơ quan ban ngành. Nhân dịp này tôi xin tran thành bày tỏ lòng
cảm ơn đến:
- PGS.TS. Vũ Tiến Thịnh, Phó trƣởng phòng khoa Sau đại học trƣờng
đại học Lâm Nghiệp, giảng viên bộ môn động vật rừng trƣờng đại học Lâm
Nghiệp, ngƣời đã hƣớng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.
- Nhân dịp này, tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn tới ban giám đốc
KBTTN ĐSKT đã tạo điều kiện giúp đỡ về mặt thời gian để tôi hoàn thành
luận văn.
- Các kiểm lâm viên tại các trạm kiểm lâm cửa rừng, trạm Cài, trạm
Đồng Quặng, trạm Vũ Oai, trạm Hòa Bình, tổ khoa học kỹ thuật, đã giúp đỡ
tôi thu thập số liệu và góp ý trong suốt thời gian tôi thực hiện đề tài.
- UBND các xã Đồng Sơn, Đồng Lâm, Hòa Bình, Kỳ Thƣợng, Vũ Oai
đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong thời gian thực hiện đề tài.
Xin cảm ơn bạn bè, ngƣời thân đã động viên, chia sẻ, giúp đỡ tôi hoàn
thành luận văn.
Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn tới tất cả sự giúp đỡ quý báu đó.
Xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nộ n

10 t n 10 n m 2016

Nguyễn Văn Khôi


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. viii
ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1
Chƣơng 1. T NG QUAN VẤN ĐỀ NGHI N CỨU ...................................... 3
1.1. Khái quát tình hình nghiên cứu Ếch nhái ............................................... 3
1.1.1. Khái quát tình hình nghiên cứu Ếch nhái ở Việt Nam ..................... 3
1.1.1.1. Thời kỳ trƣớc năm 1954 ............................................................ 3
1.1.1.2. Thời kỳ từ năm 1954 đến năm 1975 .......................................... 4
1.1.1.3. Thời kỳ 1975 - 1986 .................................................................. 5
1.1.1.4. Thời kỳ từ năm 1987 đến nay .................................................... 5
1.1.2. Khái quát tình hình nghiên cứu lƣỡng cƣ tại KBTTN ĐS - KT ..... 10
Chƣơng 2. MỤC TI U, ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ
PHƢƠNG PHÁP NGHI N CỨU................................................................... 11
2.1. Mục tiêu ................................................................................................ 11
2.1.1. Mục tiêu chung ............................................................................... 11
2.2.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................... 11
2.2. Đối tƣợng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ....................................... 11
2.2.1. Đối tƣợng nghiên cứu ..................................................................... 11
2.2.2. Địa điểm nghiên cứu ....................................................................... 11
2.2.3. Thời gian nghiên cứu ...................................................................... 11
2.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 11
2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 12

iv

2.4.1. Kế thừa tài liệu ................................................................................ 12
2.4.2. Phỏng vấn bán định hƣớng ............................................................. 12
2.4.4. Điều tra thực địa.............................................................................. 13
2.4.5. Xử lý số liệu .................................................................................... 16
Chƣơng 3. ĐIỀU KIỆN TỰ NHI N, DÂN SINH, KINH TẾ XÃ HỘI......... 17
3.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 17
3.1.1. Vị trí địa lý và phạm vi ranh giới.................................................... 17
3.1.2. Địa hình địa thế .............................................................................. 20
3.1.3. Địa chất và thổ nhƣỡng ................................................................... 20
3.1.4. Khí hậu ............................................................................................ 22
3.1.5.Thuỷ văn .......................................................................................... 23
3.1.6. Hiện trạng rừng, thực vật và trữ lƣợng rừng .................................. 24
3.1.7. Hệ động vật, thực vật và phân bố của các loài quý hiếm .................. 29
3.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội ....................................................................... 32
3.2.1. Dân tộc, dân số và lao động ............................................................ 32
3.2.2. Tình hình phát triển kinh tế ............................................................ 35
3.2.3. Thực trạng cơ sở hạ tầng................................................................. 36
3.2.4. Đánh giá chung về kinh tế xã hội trong khu vực ............................ 38
Chƣơng 4. KẾT QUẢ NGHI N CỨU ........................................................... 39
4.1. Thành phần Thành phần loài Ếch nhái tại KBTTN Đồng Sơn - Kỳ
Thƣợng. ........................................................................................................ 39
4.2. Sự đa dạng các taxon Ếch nhái tại khu vực nghiên cứu ....................... 46
4.3. Tình trạng và phân bố của một số loài Ếch nhái ƣu tiên bảo tồn trong
khu vực nghiên cứu...................................................................................... 47
4.4. Xác định các mối đe dọa tới tài nguyên Ếch nhái tại khu vực nghiên
cứu................................................................................................................ 51
4.4.1. Nhóm nguyên nhân trực tiếp .......................................................... 52

v

4.4.1.1. Săn bắt động vật hoang dã ....................................................... 52
4.4.1.2. Sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu ............................................. 53
4.4.2. Nhóm nguyên nhân gián tiếp .......................................................... 54
4.4.2.1. Khai thác gỗ trái phép .............................................................. 54
4.4.2.2. Đốt nƣơng làm rẫy ................................................................... 54
4.4.2.3. Khai thác lâm sản ngoài gỗ quá mức ....................................... 56
4.5. Hiện trang công tác quản lý bảo tồn tại KBTTN ĐSKT ...................... 56
4.5.1. Hiện trạng công tác quản lý ............................................................ 56
4.5.2. Đánh giá về công tác bảo tồn tại KVNC ........................................ 58
4.5.2.1. Thuận lợi .................................................................................. 58
4.5.2.2. Khó khăn và thách thức ........................................................... 59
4.6. Đề xuất các giải pháp quản lý bảo tồn tại khu vực nghiên cứu ............ 60
4.6.1. Giải pháp về mặt chính sách ........................................................... 60
4.6.1.1.Quản lý đất đai .......................................................................... 60
4.6.1.2. Chính sách đầu tƣ và tín dụng ................................................. 60
4.6.1.3. Chính sách hỗ trợ phát triển vùng đệm .................................... 61
4.6.2. Giải pháp cho công tác bảo tồn....................................................... 62
4.6.2.1. Nâng cao nhận thức về công tác bảo tồn ................................. 62
4.6.2.2. Tăng cƣờng phổ biến thể chế pháp luật cho cộng đồng .......... 63
4.6.2.3. Nâng cao đời sống cộng đồng và chia sẻ lợi ích ..................... 64
4.6.2.4. Xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ công tác bảo tồn .................. 64
4.6.3. Giải pháp về mặt khoa học và công nghệ ....................................... 65
KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ .............................................................................. 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BQL

Ban Quản lý

BVTV
CITES

Bảo vệ thực vật
Công ƣớc CITES

ĐDSH

Đa dạng sinh học

ĐS

Đồng Sơn

ĐSKT

Đồng Sơn Kỳ Thƣợng

IUCN

Danh lục đỏ thế giới

KBT

Khu Bảo tồn

KBTTN

Khu Bảo tồn thiên nhiên

KT

Kỳ Thƣợng

KVNC

Khu vực Nghiên cứu

M

Mẫu vật

QĐ - TTg

Quyết định của thủ tƣớng

QĐ - UB

Quyết định ủy ban

SĐVN

Sách Đỏ Việt Nam

TL

Tài liệu

UBND

Ủy ban nhân dân


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Tên bảng

STT
31

Hiện trạng tài nguyên và tình hình sử dụng đất tại KBTTN Đồng
Sơn - Kỳ Thƣợng

Trang
24

32

Phân bố diện tích thảm thực vật rừng KBT Đồng Sơn - Kỳ Thƣợng

26

33

Thống kê diện tích các loại đất đai và trữ lƣợng thực vật rừng

28

34

Thành phần thực vật khu BTTN Đồng Sơn - Kỳ Thƣợng

29

35

Thành phần thực vật thân thảo KBTTN Đồng Sơn - Kỳ Thƣợng

30

36

37
41
42

43

Thống kê các lớp động vật KTTN Đồng Sơn - Kỳ Thƣợng (nguồn
KBTTN Đồng Sơn - Kỳ Thƣợng)
Dân số, dân tộc vùng lõi và vùng đệm KBTTN Đồng Sơn - Kỳ

Thƣợng
Danh sách các loài lƣỡng cƣ ghi nhận tại KBTTN ĐS-KT
Danh sách các loài lƣỡng cƣ mới ghi nhận tại KBTTN Đồng Sơn Kỳ Thƣợng
Sự phân bố các loài, họ trong các bộ Ếch nhái ở KBTTN Đồng Sơn
- Kỳ Thƣợng

31

33
38
41

45

44

So sánh tài nguyên Ếch nhái của KBTTNĐSKT với cả nƣớc

46

45

So sánh tài nguyên Ếch nhái của KVNC với các KBT khác

46

46

Danh sách các loài Ếch nhái ƣu tiên bảo tồn

47

47

Hiện trạng biên chế nhân sự toàn KBT

57


viii

DANH MỤC CÁC HÌNH
STT

Tên hình

Trang

2.1

Sơ đồ tuyến điều tra

15

3.1

Vị Trí KBTTN ĐS - KT trong tỉnh Quảng Ninh

17

3.2

Ranh giới KBTTN Đồng Sơn Kỳ Thƣợng

19

3.3

Vị Trí KBTTN ĐS-KT so với các khu bảo tồn lân cận

19

4.1

Ngóe Fejervarya limnocharis

42

4.2

Ếch đồng Hoplobatrachus rugulosus

42

4.3

Chẫu Hylarana guentheri

42

4.4

Chàng đài bắc Hylarana taipehensis

42

4.5

Ếch trơn Limnonectes kuhlii

43

4.6

Cóc nƣớc sần Occidozyga lima

43

4.7

Ếch bám đá Amolops ricketti

43

4.8

Ếch cây mép trắng Polypedates leucomystax

43

4.9

Ếch cây xanh đốm Rhacophorus dennysi

43

4.10

Nhái bầu vân Microhyla pulchra

43

4.11

Nhái bầu hoa Microhyla ornata

44

4.12

Nhái bầu hey môn Microhyla heymonsi

44

4.13

Cóc nhà Duttaphrynus melanostictus

44

4.14

Cóc rừng Ingerophrynus galeatus

44

4.15

Cóc mày phê Rhachytarsophrys feae

44

4.16

Cóc mày Sapa Leptobrachium chapaense

44

4.17

Cá Cóc việt nam Tylototriton vietnamensis

48

4.18

Cá Cóc việt nam Tylototriton vietnamensis

48

4.19

Con non của cá cóc việt nam Tylototriton vietnamensis

48

4.20

Cá cóc tam đảo Paramesotriton deloustali tại phòng mẫu

50


ix

KBTTN ĐS-KT
4.21

4.22

Khu vực phát hiện hai loài Cá cóc tại KBTTN Đồng
Sơn – Kỳ Thƣợng
Một số loài Ếch nhái đƣợc buôn bán tại chợ xã Kỳ
Thƣợng

50

52

4.23

Ngƣời dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật

53

4.24

Nƣơng rẫy tại khu vực xã Vũ Oai

54

4.25

Nƣơng rẫy tại khu vực xã Đồng Sơn

54

4.26

Khai thác gỗ tại xã Vũ Oai

54

4.27

Phát nƣơng làm rẫy

54

4.28

Cơ cấu tổ chức, quản lý KBTTN Đồng Sơn – Kỳ
Thƣợng đến năm 2020

56


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Tài nguyên động vật rừng Việt Nam không những phong phú và đa
dạng mà còn có tính đặc hữu cao. Động vật trong hệ sinh thái rừng nhiệt đới
nƣớc ta đã từng là nguồn cung cấp thực phẩm, nguồn dƣợc liệu độc đáo mà
nhân dân sử dụng từ thế hệ này đến thế hệ khác. Nhiều sản phẩm từ động vật
rừng đƣợc sử dụng làm nguyên liệu để chế biến các mặt hàng tiểu thủ công
nghiệp và mỹ nghệ đƣợc ƣa thích trên thị trƣờng. Một số loài động vật có vai
trò quan trọng trong nghiên cứu khoa học nhằm tìm ra các nguyên lý, các cơ
chế sinh học, sinh lý học, phục vụ cho việc phòng và chữa bệnh, nâng cao sức
khỏe cộng đồng. Đặc biệt là ngân hàng gen vô cùng quý giá mà thiên nhiên đã
ban tặng cho con ngƣời. Động vật rừng còn có vai trò quan trọng trong việc
điều chỉnh cân bằng hệ sinh thái.
Ếch nhái cũng là nguồn tài nguyên động vật có giá trị cao bên cạnh các
tài nguyên chim, thú và cá. Trong hệ sinh thái tự nhiên và các hệ sinh thái
nhân văn ở mọi miền nƣớc ta, nguồn tài nguyên Ếch nhái có vai trò quan
trọng trong đời sống đối với cộng đồng.
Khu Bảo tồn thiên nhiên (KBTTN) Đồng Sơn - Kỳ Thƣợng nằm trọn
trên địa bàn 5 xã: Đồng Lâm, Đồng Sơn, Kỳ Thƣợng, Vũ Oai, Hoà Bình
thuộc huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh. Khu rừng này có tính đa dạng sinh
học cao và đƣợc xem là một khu vực điển hình của hệ sinh thái rừng kín
thƣờng xanh núi thấp có diện tích rừng tự nhiên tập trung lớn nhất vùng Đông

Bắc Việt Nam với nhiều loài động vật, thực vật rừng quí hiếm.
Từ khi thành lập theo quyết định số 1672/QĐ - UB ngày 22/5/2002 của
UBND tỉnh Quảng Ninh về việc phê duyệt Dự án xây dựng KBT Đồng Sơn Kỳ Thƣợng và Quyết định số 440/QĐ - UB ngày 12/02/2003 của UBND tỉnh
Quảng Ninh về việc thành lập Ban quản lý (KBTTN) Đồng Sơn - Kỳ Thƣợng
thuộc Chi Cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Ninh. Tháng 5 năm 2007 Khu bảo tồn


Luận văn đủ ở file: Luận văn full