Bàn về 4 chữ Thiết kiến ngụy sứ trong Hịch tướng sĩ

Đức Thọ, ngày 20 tháng 3 năm 2009.
Kính gi: Tạp chí VHTT

Sau khi đọc bài: Suy nghĩ thêm về Hịch tứơng sĩ của TS Hoàng Ngọc Trì đăng trên
VHTT số tháng 2 năm 2009, tôi xin gửi bài viết bàn về 4 chữ: Thiết kiến nguỵ sứ trong
tác phẩm Hịch tớng sỹ của Trần Quốc Tuấn, rất mong BBT Tạp chí cho đăng để các đồng
chí giáo viên cùng tham khảo.
- Xin chân thành cảm ơn.
Bàn thêm Về 4 chữ:
Thiết kiến nguỵ sứ
trong văn bản Hịch tớng sỹ của Trần Quốc Tuấn.
Nh ta đã biết Hịch tớng sỹ là áng thiên cổ hùng văn lần đầu tiên đợc các chí sỹ
yêu nớc đầu thế kỉ XX dịch từ Đại Việt sử kí toàn th của Ngô Sỹ Liên để nhằm mục đích
tuyên truyền lòng yêu nớc cho nhân dân.Tiêu đề Hịch tớng sỹ bắt đầu có từ đây vì trong
Đại Việt sử kí cha có tiêu đề. Sau này đợc các dịch giả nh: Bùi Kỉ, Ngô Tất Tố , nhóm
tác giả Bùi Văn Nguyên, Lê Thớc , nhóm biên soạn Thơ văn Lí Trần chỉnh lí và dịch lại.
Bản dịch văn bản này đa vào giảng dạy ở bậc học phổ thông đợc trích từ Hợp tuyển thơ
văn Lí-Trần của Nhà xuất bản Văn học -1976, tính đến nay đã trên 30 năm. Điều này nói
lên tính tối u của bản dịch đợc đa vào nhà trờng phổ thông hiện nay. Tuy vậy theo tôi vẫn
còn một vài chổ cần đợc bàn bạc nghiêm túc, nếu đúng cần đợc chỉnh lí trong đợt in sách
giáo khoa sắp tới. Đó là trờng hợp về bốn chữ: Thiết kiến nguỵ sứ trong văn bản này.
Về vấn đề này tôi xin đợc trao đổi mấy ý nh sau:
1. Tình hình về cách dịch 4 chữ này hiện nay:
- Hầu hết các văn bản khi dịch 4 chữ này đều dịch là: Ngó thấy sứ giặc (Bùi Kỉ,
.nhóm biên soạn Thơ văn Lí Trần, một số tác giả khuyết danh.
- Giáo s Nguyên và Giáo s Thớc dịch là: Liếc thấy sứ giặc.(Tập bài giảng ĐHSP).
- Ngô Tất Tố có lần dịch là: Chính mắt ngó thấy sứ nguỵ.
- Diễn đàn Hàng hải Việt Nam ( ) và của Lê Quốc Quân đăng
trên: blogspot.com có bản khuyết danh ghi là: Lén nhìn sứ nguỵ
2. Qua các cách dịch trên theo tôi phải dịch: Thiết kiến nguỵ sứ là Lén nhìn

sứ nguỵ là đúng với nguyên tác hơn cả, đúng với tầm của một vị tớng lỗi lạc, văn võ
song toàn nh Trần Quốc Tuấn. Vì sao vậy? Tôi xin đợc lí giải nh sau:
a. Về 4 chữ Thiết kiến nguỵ sứ ta cần lu ý:
* Hai chữ Thiết kiến:
-Trớc hết là căn cứ vào hai bộ từ điển Hán Việt quen dùng hiện nay của các cụ: Đào
Duy Anh (NXB KHXH-1976), Thiều Chữu ( NXB thành phố HCM-1998).
Chữ Thiết ở đây theo từ điển đợc hiểu là: ăn cắp, ăn trộm, kẻ cắp.
- Hai là với Hng Đạo Đại vơng bằng lối khích tớng, ông chủ ý muốn đánh vào lòng
tự trọng của tớng sỹ dới quyền. Đờng đờng là một tớng Đại Việt mà khi nhìn tên nguỵ
sứ mà vẫn còn lấm lét, vụng trộm, thiếu đờng hoàng thì khi đối diện với thiên binh vạn
mã của kẻ thù thì làm nh thế nào?. Giáo s Nguyên và Giáo s Thớc dịch là Liếc thấy
sứ giặc đã có sự xích lại gần nguyên tác hơn, thể hiện đợc 1 phần cái nhìn không dám
nhìn thẳng của vị tớng nhà Trần qua từ Liếc.
Ta không thể hiểu Thiết kiến là Ngó thấy đợc, mà phải dùng một trong
các từ sau mới đúng: Ngó trộm, Lén nhìn, Nhìn trộm mới đúng.
* Hai chữ Nguỵ sứ:
Ta không thể hiểu hai chữ Nguỵ sứ là sứ giặc đợc. Bởi lẽ:
- Nếu chỉ là thuần tuý là sứ giặc thì nhất định Trần Quốc Tuấn không dùng Nguỵ
sứ mà ông sẽ dùng một trong các từ sau thay thế: Tặc sứ, Khấu sứ hoặc Lỗ
sứ . Vì sao vậy?
Trớc hết theo quan điểm của nhân dân Trung Hoa thì trong lịch sử của dân tộc mình,
họ không công nhận triều Nguyên là chính thống. Triều đình không đợc xem là chính
thống thì thờng gọi là Nguỵ triều. Sứ giả của Nguỵ triều thì phải gọi là Nguỵ
sứ.
ở đây Trần Quốc Tuấn dùng từ Nguỵ sứ mà không dùng 3 từ Tặc sứ , Khấu
sứ hoặc Lỗ sứ vì ông muốn thể hiện quan điểm của mình, của nhân dân Đại Việt là
hoàn toàn thống nhất với quan niệm của nhân dân Trung Hoa. Giặc Nguyên là kẻ thù của
nhân dân ta cũng là kẻ thù của nhân dân Trung Hoa. Nó là kẻ thù chung của hai dân tộc.
Vì thế khi Trần Quốc Tuấn dùng chữ Nguỵ sứ vừa khẳng định đợc tính chất chính
nghĩa của cuộc kháng chiến của dân tộc ta, vừa cô lập nhà Nguyên, phân hoá hàng ngũ

địch. (Trong đội quân Nguyên Mông hầu hết là ngời Hán, nhiều ngời bất đắc dĩ mới
sang xâm lợc nớc ta, giá trị thức tỉnh ý thức dân tộc trong hàng ngũ binh lính giặc là ở chổ
đó.)
3. Trải qua hơn 30 năm, các giáo viên, các em học sinh đều dạy và học 4 chữ Thiết kiến
nguỵ sứ là: Ngó thấy sứ giặc, hiểu thế là cha sát với nguyên tác, cha hiểu hết tài năng
của Hng Đạo Đại vơng Trần Quốc Tuấn, một tài năng quân sự, đã đợc bình chọn là 1
trong 10 vị tớng kiệt xuất của thế giới.
Tôi xin đề nghị các đồng chí giáo viên khi dạy đến phần này nên dừng lại vài phút
phân tích cho học sinh hiểu sâu thêm giá trị của nguyên tác.
Nếu tái bản lần sau tôi đề nghị sách giáo khoa dùng 1 trong các chữ sau đây: Lén nhìn
sứ nguỵ, Liếc trộm nguỵ sứ, Trộm ngó sứ nguỵ. Cuối văn bản cần có chú thích nêu ngắn
gọn, giải thích để học sinh hiểu khi đọc và soạn bài. Tôi coi đây là một phần trong đổi
mới sách giáo khoa mà ngành giáo dục đang quan tâm hiện nay.
Là một cán bộ quản lí có tham gia giảng dạy, vấn đề trên tôi đã trăn trở từ lâu, nay xin
mạo muội đa lên để các bạn đồng nghiệp tham khảo. Đây là vấn đề khó, vốn Hán Nôm
của mình lại có hạn, rất mong đợc các đồng nghiệp cảm thông chia sẻ.
Xin chân thành cảm ơn.
Ngời viết
Trần Quốc Thờng
ĐT: 0915226769
Email: