Bàn về 4 chữ: "Thiết kiến ngụy sứ" trong Hịch tướng sỹ...

Bàn thêm Về 4 chữ:
Thiết kiến nguỵ sứ
trong văn bản Hịch tớng sỹ của Trần Quốc Tuấn.
Nh ta đã biết Hịch tớng sỹ là áng thiên cổ hùng văn lần đầu tiên đợc
các chí sỹ yêu nớc đầu thế kỉ XX dịch từ Đại Việt sử kí toàn th của Ngô Sỹ Liên
để nhằm mục đích tuyên truyền lòng yêu nớc cho nhân dân.Tiêu đề Hịch tớng
sỹ bắt đầu có từ đây vì trong Đại Việt sử kí cha có tiêu đề. Sau này đợc các dịch
giả nh: Bùi Kỉ, Ngô Tất Tố, nhóm tác giả Bùi Văn Nguyên, Lê Thớc, nhóm
biên soạn Thơ văn Lí Trần chỉnh lí và dịch lại. Bản dịch văn bản này đa vào
giảng dạy ở bậc học phổ thông đợc trích từ Hợp tuyển thơ văn Lí-Trần của Nhà
xuất bản Văn học -1976, tính đến nay đã trên 30 năm. Điều này nói lên tính tối
u của bản dịch đợc đa vào nhà trờng phổ thông hiện nay. Tuy vậy, theo tôi vẫn
còn một vài chổ cần đợc bàn bạc nghiêm túc, nếu đúng cần đợc chỉnh lí trong
đợt in sách giáo khoa sắp tới. Đó là trờng hợp về bốn chữ: Thiết kiến nguỵ sứ
trong văn bản này.
Về vấn đề này tôi xin đợc trao đổi mấy ý nh sau:
1. Tình hình về cách dịch 4 chữ này hiện nay:
- Hầu hết các văn bản khi dịch 4 chữ này đều dịch là: Ngó thấy sứ giặc (Bùi
Kỉ, .nhóm biên soạn Thơ văn Lí Trần, một số tác giả khuyết danh.
- Giáo s Nguyên và Giáo s Thớc dịch là: Liếc thấy sứ giặc.(Tập bài giảng
ĐHSP).
- Ngô Tất Tố có lần dịch là: Chính mắt ngó thấy sứ nguỵ.
- Diễn đàn Hàng hải Việt Nam ( ) và của Lê Quốc
Quân đăng trên: blogspot.com có bản khuyết danh ghi là: Lén nhìn sứ
nguỵ
2. Qua các cách dịch trên theo tôi phải dịch: Thiết kiến nguỵ sứ là
Lén nhìn sứ nguỵ là đúng với nguyên tác hơn cả, đúng với tầm của một vị
tớng lỗi lạc, văn võ song toàn nh Trần Quốc Tuấn. Vì sao vậy? Tôi xin đợc lí
giải nh sau:
a. Về 4 chữ Thiết kiến nguỵ sứ ta cần lu ý:

* Hai chữ Thiết kiến:
-Trớc hết là căn cứ vào hai bộ từ điển Hán Việt quen dùng hiện nay của
các cụ: Đào Duy Anh (NXB KHXH-1976), Thiều Chữu ( NXB thành phố
HCM-1998).
Chữ Thiết ở đây theo từ điển đợc hiểu là: ăn cắp, ăn trộm, kẻ cắp.
- Hai là với Hng Đạo Đại vơng bằng lối khích tớng, ông chủ ý muốn đánh
vào lòng tự trọng của tớng sỹ dới quyền. Đờng đờng là một tớng Đại Việt
mà khi nhìn tên nguỵ sứ mà vẫn còn lấm lét, vụng trộm, thiếu đờng hoàng
thì khi đối diện với thiên binh vạn mã của kẻ thù thì làm nh thế nào?. Giáo
s Nguyên và Giáo s Thớc dịch là Liếc thấy sứ giặc đã có sự xích lại gần
nguyên tác hơn, thể hiện đợc 1 phần cái nhìn không dám nhìn thẳng của vị t-
ớng nhà Trần qua từ Liếc.
Ta không thể hiểu Thiết kiến là Ngó thấy đợc, mà phải dùng một
trong các từ sau mới đúng: Ngó trộm, Lén nhìn, Nhìn trộm mới
đúng.
* Hai chữ Nguỵ sứ:
Ta không thể hiểu hai chữ Nguỵ sứ là sứ giặc đợc. Bởi lẽ:
- Nếu chỉ là thuần tuý là sứ giặc thì nhất định Trần Quốc Tuấn không
dùng Nguỵ sứ mà ông sẽ dùng một trong các từ sau thay thế: Tặc
sứ, Khấu sứ hoặc Lỗ sứ . Vì sao vậy?
Trớc hết theo quan điểm của nhân dân Trung Hoa thì trong lịch sử của dân
tộc mình, họ không công nhận triều Nguyên là chính thống. Triều đình
không đợc xem là chính thống thì thờng gọi là Nguỵ triều. Sứ giả của
Nguỵ triều thì phải gọi là Nguỵ sứ.
ở đây Trần Quốc Tuấn dùng từ Nguỵ sứ mà không dùng 3 từ Tặc
sứ , Khấu sứ hoặc Lỗ sứ vì ông muốn thể hiện quan điểm của mình, của
nhân dân Đại Việt là hoàn toàn thống nhất với quan niệm của nhân dân Trung
Hoa. Giặc Nguyên là kẻ thù của nhân dân ta cũng là kẻ thù của nhân dân Trung
Hoa. Nó là kẻ thù chung của hai dân tộc. Vì thế khi Trần Quốc Tuấn dùng chữ
Nguỵ sứ vừa khẳng định đợc tính chất chính nghĩa của cuộc kháng chiến của

dân tộc ta, vừa cô lập nhà Nguyên, phân hoá hàng ngũ địch. (Trong đội quân
Nguyên Mông hầu hết là ng ời Hán, nhiều ngời bất đắc dĩ mới sang xâm l-
ợc nớc ta, giá trị thức tỉnh ý thức dân tộc trong hàng ngũ binh lính giặc là ở
chổ đó.)
3. Trải qua hơn 30 năm, các giáo viên, các em học sinh đều dạy và học 4 chữ
Thiết kiến nguỵ sứ là: Ngó thấy sứ giặc, hiểu thế là cha sát với nguyên tác,
cha hiểu hết tài năng của Hng Đạo Đại vơng Trần Quốc Tuấn, một tài năng
quân sự, đã đợc bình chọn là 1 trong 10 vị tớng kiệt xuất của thế giới.
Tôi xin đề nghị các đồng chí giáo viên khi dạy đến phần này nên dừng lại
vài phút phân tích cho học sinh hiểu sâu thêm giá trị của nguyên tác.
Nếu tái bản lần sau tôi đề nghị sách giáo khoa dùng 1 trong các chữ sau đây:
Lén nhìn sứ nguỵ, Liếc trộm nguỵ sứ, Trộm ngó sứ nguỵ. Cuối văn bản cần có
chú thích nêu ngắn gọn, giải thích để học sinh hiểu khi đọc và soạn bài. Tôi coi
đây là một phần trong nội dung đổi mới sách giáo khoa mà ngành giáo dục
đang quan tâm hiện nay.
Là một cán bộ quản lí có tham gia giảng dạy, vấn đề trên tôi đã trăn trở từ
lâu, nay xin mạo muội đa lên để các bạn đồng nghiệp tham khảo. Đây là vấn đề
khó, vốn Hán Nôm của mình lại có hạn, rất mong đợc các đồng nghiệp cảm
thông chia sẻ.
Xin chân thành cảm ơn.
Ngời viết
Trần Quốc Thờng
ĐT: 0915226769
Website: thuongyeho.net.ms