Đặc điểm và giá trị kiến trúc trường trung học phổ thông chu văn an hà nội (tt)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI
------------o0o------------

LÊ MẠNH DŨNG

ĐẶC ĐIỂM VÀ GIÁ TRỊ KIẾN TRÚC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHU VĂN AN - HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KIẾN TRÚC

HÀ NỘI - 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI
----------------------------------

LÊ MẠNH DŨNG
KHÓA: 2016 - 2018

ĐẶC ĐIỂM VÀ GIÁ TRỊ KIẾN TRÚC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHU VĂN AN - HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: KIẾN TRÚC

MÃ SỐ: 60.58.01.02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS.KTS NGUYỄN VŨ PHƯƠNG

XÁC NHẬN
CỦA CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN

HÀ NỘI – 2018


LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Sau đại học Trường Đại
học Kiến Trúc Hà Nội, các thầy cô, cán bộ giảng dạy đã tạo điều kiện và giúp đỡ tác
giả trong quá trình học tập.
Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành tới giáo viên hướng dẫn khoa học
PGS.TS Nguyễn Vũ Phương, Trưởng khoa Kiến trúc Trường Đại học Kiến trúc Hà
Nội, đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.
Xin trân trọng cảm ơn!

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lê Mạnh Dũng


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ này là công trình nghiên cứu khoa học
độc lập của tôi. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là trung thực

và có nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lê Mạnh Dũng


MỤC LỤC
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các hình ảnh
Danh mục bảng biểu
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
* Lý do chọn đề tài ................................................................................................1
* Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................1
* Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .....................................................................2
* Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................2
* Ý nghĩa của việc nghiên cứu đề tài ....................................................................2
* Cấu trúc luận văn ...............................................................................................2
NỘI DUNG ............................................................................................................ 3
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ TRƯỜNG THPT CHU VĂN
AN VÀ KIẾN TRÚC THỜI KỲ PHÁP THUỘC TẠI HÀ NỘI .......................... 3
1.1.

Tổng quan về kiến trúc Pháp ở Hà Nội ..................................................3

1.1.1. Quá trình hình thành và phát triển kiến trúc thời kỳ Pháp thuộc tại
Hà Nội ................................................................................................... 3

1.1.2. Các phong cách kiến trúc nổi bật .......................................................... 10
1.1.3. Một số công trình kiến trúc trường học thời kỳ Pháp thuộc tại Hà Nội .. 22
1.2.

Thực trạng trường Chu Văn An Hà Nội ..............................................29

1.2.1. Giới thiệu về trường Chu Văn An Hà Nội ............................................. 29
1.2.2. Thực trạng về quy hoạch, không gian cảnh quan................................... 34
1.2.3. Thực trạng về hạ tầng kỹ thuật. ............................................................. 35
1.2.4. Thực trạng về các công trình kiến trúc .................................................. 36
1.2.5. Thực trạng về quản lý xây dựng và sử dụng .......................................... 46
1.3.

Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ...................................47

1.3.1. Các công trình nghiên cứu về kiến trúc Pháp tại Hà Nội ....................... 47
1.3.2. Các nội dung đặt ra cần nghiên cứu ...................................................... 48


CHƯƠNG II. ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC TRƯỜNG THPT CHU VĂN AN..... 49
HÀ NỘI ................................................................................................................ 49
2.1.

Đặc điểm về quy hoạch và tổ chức không gian – cảnh quan ...............49

2.1.1. Quy hoạch ............................................................................................ 49
2.1.2. Tổ chức không gian cảnh quan ............................................................. 51
2.2.

Đặc điểm về kiến trúc.............................................................................53

2.2.1. Mặt bằng, mặt đứng .............................................................................. 53
2.2.2. Các chi tiết............................................................................................ 79
2.3.

Đặc điểm về sử dụng ..............................................................................86

CHƯƠNG III. GIÁ TRỊ KIẾN TRÚC TRƯỜNG CHU VĂN AN HÀ NỘI VÀ
GIẢI PHÁP PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ ........................................................... 87
3.1.

Các giá trị kiến trúc của trường Chu Văn An, Hà Nội........................87

3.1.1. Giá trị về lịch sử văn hóa ...................................................................... 87
3.1.2. Giá trị về tạo lập cảnh quan .................................................................. 88
3.1.3. Giá trị về định hình phong cách kiến trúc.............................................. 89
3.1.4. Giá trị về chức năng sử dụng ................................................................ 91
3.1.5. Giá trị về kết cấu, vật liệu ..................................................................... 92
3.2.
Một số đề xuất bảo tồn và phát huy giá trị di sản kiến trúc trường
Chu Văn An, Hà Nội. ..........................................................................................93
3.2.1. Đánh giá những yếu tố tác động và tiềm năng bảo tồn kiến trúc trường
Chu Văn An, Hà Nội ............................................................................ 93
3.2.2. Phát huy những giá trị đó vào thiết kế kiến trúc mới hiện nay ............... 94
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 96
Kết luận ................................................................................................................96
Kiến nghị ..............................................................................................................97
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Tên đầy đủ

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

BTCT

Bê tông cốt thép

KTS

Kiến trúc sư


DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
Số hiệu hình

Tên hình

Hình 1.1

Các giai đoạn hình thành Khu phố Pháp ở Hà Nội

Hình 1.2

Quá trình hình thành các tuyến phố chính giai đoạn Tiền thực dân

Hình 1.3

Quá trình hình thành các tuyến phố chính

Hình 1.4

Bản đồ Quy hoạch Hà Nội năm 1885 do người Pháp thực hiện

Hình 1.5

Bản đồ Quy hoạch Hà Nội năm 1902 do người Pháp thực hiện

Hình 1.6

Bản đồ Quy hoạch Hà Nội năm 1911 do người Pháp thực hiện

Hình 1.7

Bảo tàng Lịch sử Quân sự
(trước đây là Sở chỉ huy quân đội Pháp)

Hình 1.8

Phủ Chủ tịch (trước đây là Phủ Toàn quyền Đông Dương)

Hình 1.9

Trụ sở Bộ Tư pháp ( xưa là Trường Nữ học Pháp )

Hình 1.10

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
(trước đây là Chi nhánh ngân hàng Đông Dương)

Hình 1.11

Trụ sở Bộ Ngoại giao (trước đây là Sở Tài chính Đông Dương)

Hình 1.12

Hình 1.12. Dinh thự số 26 Phan Bội Châu

Hình 1.13
Hình 1.14
Hình 1.15

Trường trung học Albert Sarraut xưa
(chụp trước năm 1954 do người Pháp thực hiện)
Toàn cảnh Trường trung học Albert Sarraut nhìn từ trên cao
Bản vẽ mặt trước Trường trung học Albert Sarraut, do kiến trúc sư
Aldophe Bussy lập năm 1915

Hình 1.16

Trường PTTH Trần Phú ngày nay

Hình 1.17

Vị trí Trường PTTH Trần Phú

Hình 1.18

Trụ sở Bộ Tư pháp ngày nay
Bản vẽ mặt trước của Trường nữ sinh bản xứ, do Charles

Hình 1.19

Lacollonge, Chánh thanh tra – Chánh Sở Nhà cửa dân sự lập năm
1918

Hình 1.20

Trường THPT Phan Đình Phùng ngày nay

Hình 1.21

Trường Thành chung Bảo hộ khi mới thành lập


Số hiệu hình

Tên hình
được chụp sau năm 1925 do người Pháp thực hiện

Hình 1.22

Sơ đồ hành trình lịch sử 105 năm trường Bưởi - Chu Văn An

Hình 1.23

Mặt bằng tổng thể trường THPT Chu Văn An,Hà Nội (ảnh vệ tinh)

Hình 1.24

Sân trường

Hình 1.25

Trường Chu Văn An nhìn từ trên cao ( ảnh do người Pháp chụp
trước năm 1954)

Hình 1.26

Mặt bằng tổng thể Trường Chu Văn An, Hà Nội

Hình 1.27

Nhà Bát Giác

Hình 1.28

Nhà học A

Hình 1.29

Nhà học A ( phía sau)

Hình 1.30

Nhà học E

Hình 1.31

Nhà thí nghiệm C( bên trái), D (bên phải)

Hình 1.32

Nhà hiệu bộ

Hình 1.33

Nhà học B

Hình 1.34

Nhà S (bên trái), nhà T (bên phải)

Hình 1.35

Nhà K ( căng-tin + ký túc xá)

Hình 1.36

Nhà truyền thống

Hình 2.1

Bản đồ Hà Nội năm 1936 do người Pháp thực hiện

Hình 2.2

Mặt bằng tổng thể trường THPT Chu Văn An, Hà Nội

Hình 2.3

Mặt bằng tổng thể trường THPT Chu Văn An, Hà Nội

Hình 2.4

Mặt bằng tầng 1 ( Nhà học A)

Hình 2.5

Mặt bằng tầng 2

Hình 2.6

Mặt bằng tầng 3

Hình 2.7

Mặt bằng mái

Hình 2.8

Mặt đứng trước

Hình 2.9

Mặt đứng sau

Hình 2.10

Mặt đứng đầu hồi

Hình 2.11

Mặt bằng tầng 1 ( Nhà học B)


Số hiệu hình

Tên hình

Hình 2.12

Mặt bằng tầng 2

Hình 2.13

Mặt bằng tầng 3

Hình 2.14

Mặt bằng mái

Hình 2.15

Mặt đứng trước

Hình 2.16

Mặt đứng sau

Hình 2.17

Mặt đứng đầu hồi

Hình 2.18

Mặt bằng tầng 1 ( Nhà học E)

Hình 2.19

Mặt bằng tầng 2

Hình 2.20

Mặt bằng tầng 3

Hình 2.21

Mặt bằng mái

Hình 2.22

Mặt đứng trước

Hình 2.23

Mặt đứng sau

Hình 2.24

Mặt đứng đầu hồi

Hình 2.25

Mặt bằng tầng 1 Nhà thí nghiệm C, D

Hình 2.26

Mặt bằng mái

Hình 2.27

Mặt đứng (phía trước)

Hình 2.28

Mặt đứng (phía sau có hành lang)

Hình 2.29

Mặt đứng đầu hồi Nhà thí nghiệm

Hình 2.30

Mặt cắt A-A

Hình 2.31

Chi tiết cửa sổ

Hình 2.32

Nhà Bát Giác ( nay là thư viện trường)

Hình 2.33

Nhà Hiệu bộ

Hình 2.34

Mặt bằng Nhà hiệu bộ - Tầng 1

Hình 2.35

Mặt bằng Nhà hiệu bộ - Tầng 2

Hình 2.36

Mặt đứng 1

Hình 2.37

Mặt đứng 2

Hình 2.38

Mặt đứng 3

Hình 2.39

Mặt đứng 4


Số hiệu hình

Tên hình

Hình 2.40

Mặt cắt

Hình 2.41

Mặt bằng tầng 1

Hình 2.42

Mặt bằng tầng 2

Hình 2.43

Mặt đứng trục 5-1, A-E

Hình 2.44

Cuốn vòm hành lang

Hình 2.45

Mặt đứng trục 1-5, E-A

Hình 2.46

Chi tiết cuốn vòm

Hình 2.47

Chi tiết cửa đi và cửa sổ 2 lớp trong kính ngoài chớp gỗ

Hình 2.48

Con sơn bằng BTCT đỡ mái; đầu hồi bịt dốc

Hình 2.49

Chi tiết con sơn bằng gỗ tiện


DANH MỤC BẢNG, BIỂU
Số hiệu bảng,

biểu

Tên bảng, biểu

Bảng 1.1

Các phong cách kiến trúc thời kỳ Pháp thuộc

Bảng 1.2

Đặc điểm hiện trạng các công trình kiến trúc trong trường Chu
Văn An

Bảng 2.2

Đặc điểm kiến trúc các công trình được xây dựng từ thời kỳ Pháp
thuộc trong trường Chu Văn An


1
MỞ ĐẦU
* Lý do chọn đề tài
Từ năm 1920, năm mở đầu cho Chương trình khai thác thuộc địa lần thứ hai ở
Đông Dương, rất nhiều người Pháp mang theo cả gia đình sang Hà Nội làm ăn, sinh
sống. Nhu cầu học hành cho con em của họ dẫn tới việc xây dựng một loạt trường
học dành cho học sinh người Pháp. Mở đầu là trường Grand Lycée Albert Saraut (nay
là Trụ sở ban Đối ngoại trung ương Đảng), tiếp đến là các trường Petit Lycée (nay là
Trường THPT Trần Phú ) và trường Nữ học Pháp ( nay là Trụ sở Bộ Tư pháp). Vì là
các trường dành riêng cho con em người Pháp nên các nhà đầu tư cũng muốn đưa
phong cách kiến trúc Địa phương Pháp vào việc xây dựng các ngôi trường này để

thoả mãn tâm lý nhớ quê hương của những học sinh mới sang Việt Nam.
Bên cạnh các công trình trường học được xây dựng dành riêng cho con em
người Pháp thì họ cũng cho xây dựng một số trường dành cho con em người Việt
nhằm đào tạo nhân lực phục vụ cho việc quản lý của họ. Người Pháp đã cho xây
dựng các hệ thống tầng bậc về trường học như cấp tiểu học, trung học,…Và một
trong những trường Trung học lớn thời bấy giờ dành cho con em người Việt đó là
Trường Trung học Bảo hộ ( Trường Chu Văn An ngày nay).
Hiện nay cũng có khá nhiều nghiên cứu về Kiến trúc thời kỳ Pháp thuộc như là
về các công trình biệt thự Pháp và một số công trình công cộng. Tuy nhiên, các nghiên
cứu về công trình trường học thời kỳ Pháp thuộc thì chưa có hoặc chưa chuyên sâu.
Chính vì vậy, luận văn chọn đề tài: “ Đặc điểm và giá trị kiến trúc trường
Trung học phổ thông Chu Văn An, Hà Nội” góp phần giúp mọi người hiểu thêm về
kiến trúc trường học thời kỳ Pháp thuộc cũng như cách thức để sử dụng, bảo tồn và
gìn giữ được những công trình mang đậm giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc của thủ
đô Hà Nội.
* Mục tiêu nghiên cứu
- Xác định đặc điểm kiến trúc của trường THPT Chu Văn An Hà Nội.
- Đánh giá các giá trị kiến trúc, đề xuất giải pháp phát huy các giá trị, quản lý
và sử dụng hiệu quả các công trình kiến trúc này.


2
* Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập chung nghiên cứu các đối tượng góp
phần tạo nên giá trị về mặt kiến trúc, cảnh quan, văn hóa, lịch sử…của công trình
trường học trong phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nghiên cứu: Trường trung học phổ thông Chu Văn An, Hà Nội.
* Phương pháp nghiên cứu
Áp dụng các phương pháp nghiên cứu bao gồm:
- Phương pháp điều tra, khảo sát (bao gồm chụp ảnh, vẽ ghi…)

- Phương pháp sưu tầm, hồi cố
- Phương pháp phân tích tổng hợp
* Ý nghĩa của việc nghiên cứu đề tài
- Ý nghĩa khoa học:
Phân tích các đặc điểm, đánh giá các giá trị của kiến trúc trường Chu Văn
An Hà Nội, làm cơ sở để góp phần lưu giữ các công trình có giá trị kiến trúc, văn
hóa cho thành phố nhằm giải quyết vấn đề về bảo tồn, lưu giữ và quản lý đô thị.
- Ý nghĩa thực tiễn:
Đưa ra được giải pháp sử dụng hợp lý và hiệu quả các công trình trong
khuôn viên trường Chu Văn An Hà Nội, cũng như góp phần gìn giữ một phần lịch
sử hình thành và phát triển đô thị của thủ đô Hà Nội.
Làm cơ sở khoa học và tài liệu tham khảo để hoàn chỉnh thêm về công tác quản
lý xây dựng của Thành phố một cách hiệu quả trong tiến trình phát triển đô thị.
* Cấu trúc luận văn
Ngoài các phần MỞ ĐẦU và KẾT LUẬN, luận văn còn có NỘI DUNG gồm
3 chương:
- CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ TRƯỜNG THPT CHU
VĂN AN VÀ KIẾN TRÚC THỜI KỲ PHÁP THUỘC TẠI HÀ NỘI
- CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC TRƯỜNG CHU VĂN AN HÀ NỘI
- CHƯƠNG 3: GIÁ TRỊ KIẾN TRÚC TRƯỜNG CHU VĂN AN HÀ NỘI
VÀ GIẢI PHÁP PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ


THÔNG BÁO
Để xem được phần chính văn của tài liệu này, vui
lòng liên hệ với Trung Tâm Thông tin Thư viện
– Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội.
Địa chỉ: T.13 – Nhà H – Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội
Đ/c: Km 10 – Nguyễn Trãi – Thanh Xuân Hà Nội.
Email:

TRUNG TÂM THÔNG TIN THƯ VIỆN


96
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Kết luận
Trải qua hơn 100 năm tồn tại, các công trình do người Pháp xây dựng tại Hà
Nội phần lớn vẫn đang được sử dụng và là những điểm nhấn kiến trúc tiêu biểu của
Thủ đô Hà Nội. Những di sản kiến trúc Pháp mang tính thẩm mỹ cao tạo nên diện
mạo đô thị Hà Nội vừa cổ kính vừa hiện đại. Các công trình này được nhiều người
đặc biệt quan tâm về phương diện kiến trúc và công tác bảo tồn di sản trong nhiều
năm qua.
Mỗi thời kỳ lịch sử sẽ có những phong cách kiến trúc với những công trình
mang nét đặc trưng riêng. Nét đặc trưng đó được thể hiện ở cách bố cục, tổ chức
không gian, tỉ lệ hình khối, vật liệu tạo nên công trình và các thành phần chi tiết,
hoa văn trang trí, màu sắc nội ngoại thất của công trình. Chính những yếu tố đó,
công trình trở thành tiêu biểu, dấu ấn của thời kỳ đó phản ánh giai đoạn phát triển
của lịch sử xã hội.
Kiến trúc trường Chu Văn An phản ánh một phần kho tàng giá trị văn hóa
nghệ thuật của kiến trúc Pháp tồn tại ở Việt Nam. Cách tổ chức không gian cảnh
quan, bố cục tổng thể, hình khối kiến trúc của người Pháp đã làm nên sự khác biệt
của trường Chu Văn An so với các ngôi trường khác trong khu vực Hà Nội. Việc
xắp xếp các khôi nhà tách rời nhau và trải dài từ Đông sang Tây đã giúp cho các
công trình hưởng được nhiều sự thuận lợi từ Hồ Tây cũng như tránh được ánh nắng
trực tiếp từ mặt trời.
Tính hợp lý của hình thức kiến trúc, kết cấu, vật liệu, màu sắc phù hợp với tỉ
lệ, thị giác và cách hoạt động, sử dụng của người Việt. Từ cấu trúc nguyên bản là hệ
mái có độ dốc lớn ở miền Bắc và miền Trung nước Pháp cho đến kiểu nhà 2 mái
dốc truyền thống của nhà dân gian Việt Nam. Hệ thống cửa sổ lớn chia làm 2 tầng

với 2 lớp kết cấu là trong kính – ngoài chớp để thích ứng với đặc điểm khí hậu ở
Việt Nam.
Việc đan xen, kết hợp những giá trị của văn hóa chính quốc với kiến trúc


97
truyền thống bản địa vào các công trình Pháp tại Hà Nội nói chung và các công
trình của trường Chu Văn An nói riêng đã khẳng định rằng: kiến trúc thuộc địa
Pháp ở Việt Nam đã có bản sắc riêng.
Kiến nghị
Ngoài các giá trị về lịch sử - văn hóa – nghệ thuật, các công trình kiến trúc
trường Chu Văn An còn có các giá trị về kinh tế, xã hội & môi trường. Nổi bật đó
là sử dụng năng lượng một cách hiệu quả, đây là mô hình kiến trúc bền vững đã
được chứng minh qua thời gian.
Việc hiểu biết và nghiên cứu chuyên sâu về những tri thức và bài bản của
kiến trúc thời Pháp thuộc sẽ giúp cho các kiến trúc sư khai thác và vận dụng một
cách có hiểu biết những kiến thức đó vào các sang tác của họ, tránh được tình trạng
xuất hiện tràn lan các công trình kiến trúc pha tạp và triết chung.
Cần có những nghiên cứu sâu, rộng hơn nữa về kiến trúc thời kỳ Pháp thuộc
không chỉ về kiến trúc mà cả về quy hoạch, tổ chức không gian cảnh quan. Bên
cạnh đó nghiên cứu và kế thừa những giá trị kiến trúc đó để phát huy, sáng tạo phục
vụ cho thiết kế xây dựng các công trình nhà ở, trường học hiện nay, đáp ứng điều
kiện thân thiện với môi trường, nâng cao tiện nghi cho con người sống, sinh hoạt và
học tập trong môi trường đó. Đó là cách để xây dựng nền kiến trúc hiện đại đậm đà
bản sắc Việt .
Các công ty, các trường đào tạo kiến trúc sư nên thường xuyên tổ chức các
buổi gặp mặt trao đổi thông tin với kiến trúc thế giới để tìm hiểu kinh nghiệm thành
công và các bài học để từ đó đúc rút được kinh nghiệm cho bản thân.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt:
1. Trần Quốc Bảo , Nguyễn Mạnh Trí, “ Giải pháp bảo tồn bền vững kiến trúc thuộc
địa Pháp ở Hà Nội”, Khoa Kiến trúc và Quy hoạch, Trường Đại học Xây dựng .
2. Trần Quốc Bảo, Nguyễn Văn Đỉnh ( đồng chủ biên), Nguyễn Thanh Mai. Hồ Nam,
“ Kiến trúc và quy hoạch Hà Nội thời Pháp thuộc”, NXB Xây dựng, 2011.
3. Nguyễn Bá Đang, “Vấn đề bảo tồn khu phố xây dựng thời Pháp thuộc ở Hà
Nội” Tạp chí kiến trúc Việt Nam – BXD 1/94.
4. Tôn Đại, Nguyễn Quốc Thông, Nguyễn Quang Minh, Đỗ Thu Vân, “ Lịch sử
kiến trúc Việt Nam”. NXB Khoa học và Kỹ thuật, 2015.
5. Đồng Mạnh Hà (2017) , “Đặc điểm và giá trị kiến trúc biệt thự Pháp khu vực
quảng trường Ba Đình, Hà Nội”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kiến trúc
Hà Nội.
6. Đặng Thái Hoàng, (1995), Kiến trúc thế kỉ 19-20, NXB Hà Nội.
7. Hà Văn Huề, Đỗ Hoàng Anh, “ Quy hoạch đô thị và địa giới hành chính Hà
Nội”, NXB Trung tâm Lưu trữ quốc gia I.
8. Trần Hùng, Nguyễn Quốc Thông (2004), “Thăng Long Hà Nội, mười thế kỉ đô
thị hóa”, NXB Xây dựng, Hà Nội.
9. Vũ Thị Minh Hương, S.E.M. Herve’ Bolot, Hà Văn Huề, Hubert Olie’, Nguyễn
Thị Thúy Bình, Andrew Hardy…(2014) “ Kiến trúc các công trình xây dựng tại
Hà Nội (1875-1975) ”, NXB Thế giới.
10. Hoàng Đạo Kính (2012), “ Văn hóa kiến trúc”, NXB Tri thức, Hà Nội.
11. Nguyễn Vũ Phương, (2006) “ Bảo tồn và phát huy giá trị di sản kiến trúc trung
tâm lịch sử đô thị Hà Nội theo hướng du lịch văn hóa ”, Luận án tiến sĩ, Trường
Đại học Kiến trúc Hà Nội.
12. Đàm Trung Phường, “ Đô thị Việt Nam ” , tập 1 NXB.XD 1995.


13. Nguyễn Quốc Thông, “Những hình thái biến đổi không gian quy hoạch Hà Nội
thời Pháp thuộc” , Tạp chí kiến trúc 2/88 – HKTS-VN.

14. Nguyễn Đình Toàn (1995), “ Kiến trúc nhà ở khu phố cũ Hà Nội thời Pháp
thuộc cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 ”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kiến
trúc Hà Nội.
15. Nguyễn Đình Toàn (1998), “ Những nhân tố tự nhiên và truyền thống văn hóa
bản địa trong kiến trúc thời Pháp thuộc ở Việt Nam ”, Luận án tiến sĩ, Trường
Đại học Kiến trúc Hà Nội.
Tài liệu trên internet:
16.

.

17.

/>
18.

/>