Quản lí bồi dưỡng năng lực dạy học thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ở trường THCS tiên phú phù ninh phú thọ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

HỒNG VĂN Q

QUẢN LÍ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC
THÔNG QUA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN Ở TRƢỜNG
THCS TIÊN PHÚ-PHÙ NINH-PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Hà Nội, 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

HỒNG VĂN Q

QUẢN LÍ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC
THÔNG QUA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN Ở TRƢỜNG
THCS TIÊN PHÚ-PHÙ NINH-PHÚ THỌ
Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 601.401.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Vũ Bích Hiền

Hà Nội, 2017

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lịng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học sư phạm Hà Nội 2, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia
giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em
trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lịng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến
PGS.TS. Nguyễn Vũ Bích Hiền, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận
tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND Phù Ninh, Phòng
GD&ĐT Phù Ninh, Cán bộ quản lý và giáo viên trường THCS Tiên Phú-Phù
Ninh-Phú Thọ, cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất,
tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận
văn.
Trong q trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản
thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm
khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn
đồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Phú Thọ, tháng 8 năm 2017
Tác giả

Hoàng Văn Quý


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan rằng
mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thơng tin
trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả

Hoàng Văn Quý


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

1

1. Lí do chọn đề tài …………………………………………………………… 1
2. Mục đích nghiên cứu ………………………………………………………. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ………………………………………..

3

4. Giả thuyết khoa học ………………………………………………………..

3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………………………… 4
6. Phạm vi nghiên cứu ………………………………………………………... 4
7. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………………... 4
8. Cấu trúc luận văn …………………………………………………………..

5

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG
LỰC DẠY HỌC THÔNG QUA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN
TRƢỜNG THCS ……………………………………………………………. 6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề …………………………………………… 6
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ……………………………………… 10
1.2.1. Quản lý, Quản lý nhà trường …………………………………………... 10
1.2.2. Đội ngũ giáo viên cốt cán ……………………………………………… 13
1.2.3. Giáo viên ……………………………………………………………… 15
1.2.4. Năng lực dạy học của giáo viên ……………………………………….. 16
1.2.5. Bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên ……………………………. 17
1.3. Yêu cầu về năng lực dạy học của giáo viên trung học cơ sở theo chuẩn
nghề nghiệp…………………………………………………………………… 19
1.3.1. Những yêu cầu về chuẩn nghề nghiệp đối với GV THCS …………….. 19
1.3.2. Yêu cầu của đổi mới giáo dục phổ thông ……………………………… 22
1.3.3. Những yêu cầu mới về năng lực dạy học của GV THCS………………

24


1.4. Bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên THCS ………………………

26

1.4.1. Mục đích bồi dưỡng …………………………………………………… 26
1.4.2. Nội dung bồi dưỡng ……………………………………………………. 26
1.4.3. Con đường, hình thức tổ chức bồi dưỡng ……………………………… 26
1.4.4. Điều kiện thực hiện ……………………………………………………. 27
1.5. Nội dung quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho GV thông qua đội ngũ
giáo viên cốt cán ở trường THCS …………………………………………….

27

1.5.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý nhà trường và quản lý nguồn

nhân lực ………………………………………………………………………. 27
1.5.2. Vai trò của đội ngũ giáo viên cốt cán trong việc nâng cao năng lực dạy
học cho đội ngũ giáo viên trong nhà trường ………………………………….

29

1.5.3. Hiệu trưởng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên thông
qua đội ngũ giáo viên cốt cán ………………………………………………..

30

1.5.3.1. Xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán …………………………………

30

1.5.3.2. Sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán để bồi dưỡng năng lực dạy học
cho giáo viên ………………………………………………………………….

33

1.6. Các yếu tố tác động đến quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo
viên THCS thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ……………………………..

35

1.6.1. Các yếu tố khách quan …………………………………………………

35

1.6.2. Các yếu tố chủ quan …………………………………………………… 36

Kết luận chương 1 ……………………………………………………………. 41
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC
DẠY HỌC THÔNG QUA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN Ở
TRƢỜNG THCS TIÊN PHÚ - PHÙ NINH - PHÚ THỌ ………………... 43
2.1. Khái quát về kinh tế, giáo dục huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ …………. 43


2.1.1. Điều kiện kinh tế xã hội của huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ…………..

43

2.1.2. Giáo dục và đào tạo huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ………………......

45

2.1.3. Giới thiệu về trường THCS Tiên Phú - Phù Ninh - Phú Thọ …………. 47
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ……………………………………………... 53
2.2.1. Mục đích khảo sát ……………………………………………………… 53
2.2.2. Nội dung khảo sát ……………………………………………………… 53
2.2.3. Phương pháp khảo sát ………………………………………………….

53

2.2.4. Đối tượng khảo sát …………………………………………………….. 53
2.2.5. Cách xử lý số liệu ……………………………………………………… 54
2.3. Kết quả khảo sát …………………………………………………………. 54
2.3.1. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên trường THCS Tiên Phú Phù Ninh - Phú Thọ theo chuẩn nghề nghiệp trong bối cảnh đổi mới giáo
dục…………………………………………………………………………….

54

2.3.2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên trường THCS
Tiên Phú ………………………………………………………………………

56

2.3.2.1. Thực trạng nhu cầu bồi dưỡng …………………………………

56

2.3.2.2. Thực trạng nội dung, chương trình bồi dưỡng năng lực dạy học cho
GV THCS Tiên Phú ………………………………………………………….. 57
2.3.2.3. Thực trạng con đường, các hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy
học cho giáo viên ……………………………………………………………..

61

2.3.2.4. Thực trạng các điều kiện cho công tác bồi dưỡng năng lực dạy học
cho giáo viên ………………………………………………………….………

62

2.3.3. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên
thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ở trường THCS Tiên Phú……...............

64

2.3.3.1. Thực trạng xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán ……………………..

64

2.3.3.2. Thực trạng sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán để bồi dưỡng năng lực
dạy học cho các giáo viên khác trong nhà trường ……………………………

69

2.3.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học
thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ở trường THCS Tiên Phú-Phù Ninh-Phú
Thọ.................................................................................................……….

76

2.3.4.1. Những điểm mạnh ……………………………………………. …….

76

2.3.4.2. Điểm yếu …………………………………………………………….. 77
2.3.4.3.Nguyên nhân …………………………………………………….........

78

Kết luận chương 2 .........................................................................................

80

CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC DẠY
HỌC THÔNG QUA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN Ở TRƢỜNG
THCS TIÊN PHÚ - PHÙ NINH - PHÚ THỌ ............................................... 82
3.1 Các nguyên tắc chọn lựa biện pháp.........................................................

82
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu dạy học .........................................

82

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa………………………………………. 82
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn………………………………… ….. 83
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống……………………………………..

84

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi..........................................................

84

3.2. Các biện pháp...........................................................................................

85

3.2.1. Thường xuyên đánh giá, sàng lọc đội ngũ giáo viên và tập trung vào
mục tiêu gây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán trong nhà trường...................... .

85

3.2.2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên, tập
trung vào những năng lực cốt lõi mà đội ngũ còn thiếu, yếu...........................

89

3.2.3. Xây dựng cơ chế sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán để bồi dưỡng năng

lực dạy học cho các giáo viên trẻ trong nhà trường ....................................

93


3.2.4. Tạo diễn đàn trao đổi, học hỏi, thúc đẩy xây dựng tổ chức biết học hỏi
trong nhà trường..........................................................................................

97

3.2.5. Đánh giá kết quả bồi dưỡng thông qua dự giờ thăm lớp, thu thông tin
phản hồi để điều chỉnh ……………………………………………………….. 99
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................

101

3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp. .......................

101

Kết luận chương 3 .......................................................................................

106

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ………………………………………….. 107
1. Kết luận ……………………………………………………………………. 107
2. Khuyến nghị.............................................................................................

108

TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………………………………………......

111

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

BGD&ĐT

Bộ giáo dục và đào tạo

CBQL

Cán bộ quản lí

CĐSP

Cao đẳng sư phạm

ĐNGVCC

Đội ngũ giáo viên cốt cán

GVCC

Giáo viên cốt cán

GVTHCS

Giáo viên trung học cơ sở

GVG

Giáo viên giỏi

QLGD

Quản lí giáo dục

THCS

Trung học cơ sở

UBND

Ủy ban nhân dân

SKKN

Sáng kiến kinh nghiệm


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Kết quả xếp loại hạnh kiểm trong 5 năm...................................... 49
Bảng 2.2: Kết quả xếp loại Học lực trong 5 năm..............................…….... 50
Bảng 2.3. Kết quả thi học sinh giỏi vòng huyện trong 5 năm.....................

51

Bảng 2.4. Kết quả thi học sinh giỏi vòng tỉnh trong 5 năm........................... 52
Bảng 2.5. Kết quả xét tốt nghiệp và tuyển sinh vào THPT trong 5 năm…... 52
Bảng 2.6. Thực trạng đánh giá về năng lực dạy học của giáo viên trường
THCS Tiên Phú-Phù Ninh-Phú Thọ..........................................................

54

Bảng 2.7. Đánh giá về vai trò của năng lực dạy học của đội ngũ giáo viên
trường THCS Tiên Phú ……………………………………………………. 56
Bảng 2.8. Đánh giá về nhu cầu giáo viên cần bồi dưỡng năng lực dạy
học..........................................................................................................

57

Bảng 2.9. Kết quả khảo sát về các nội dung, chương trình bồi dưỡng năng
lực dạy học cho giáo viên………………………………………………….. 58
Bảng 2.10. Thống kê ý kiến đánh giá về thực trạng chương trình bồi
dưỡng năng lực dạy học thơng qua đội ngũ GVCC ở trường THCS Tiên
Phú ....................…………………………………………………………… 60
Bảng 2.11. Kết quả điều tra các hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học cho
đội ngũ GV trường THCS Tiên Phú..........................................................

62

Bảng 2.12. Thống kê ý kiến về thực trạng các điều kiện cho công tác bồi
dưỡng năng lực dạy học giáo viên ………………………………………… 63
Bảng 2.13. Cơ cấu đội ngũ GVCC ở trường THCS Tiên Phú.....................

64

Bảng 2.14. Đánh giá năng lực và phẩm chất của đội ngũ GVCC................. 65
Bảng 2.15. Đánh giá về việc tuyển chọn đội ngũ GVCC.............................

66

Bảng 2.16. Tiêu chuẩn để tuyển chọn đội ngũ giáo viên cốt cán.................. 67


Bảng 2.17 Đánh giá về mức độ thực hiện các biện pháp phát triển đội ngũ
GVCC..........................................................................................................

68

Bảng 2.18. Đánh giá thực trạng xây dựng cơ chế để đội ngũ giáo viên cốt
cán bồi dưỡng năng lực dạy học cho GV khác trong trường ……………… 69
Bảng 2.19: Đánh giá mức độ cần thiết của quản lí chương trình, kế hoạch
bồi dưỡng ………………………………………………………………….

71

Bảng 2.20: Thống kê ý kiến đánh giá về mức độ thực hiện quản lí chương
trình, kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy …………………………………... 72
Bảng 2.21: Mức độ cần thiết về vật chất cho hoạt động bồi dưỡng ………. 73
Bảng 2.22: Mức độ thực hiện về vật chất cho hoạt động bồi dưỡng ……… 74
Bảng 2.23: Mức độ cần thiết xây dựng văn hóa nhà trường thành tổ chức
biết học hỏi ………………………………………………………………... 75
Bảng 2.24: Mức độ thực hiện xây dựng văn hóa nhà trường thành tổ chức
biết học hỏi ………………………………………………………………... 75
Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất… 102

Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất ….

104

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Quan hệ các chức năng quản lý ………………………………... 12
Sơ đồ 1.2: Các vai trò của hiệu trưởng ……………………………………. 29
Biểu đồ 2.1: Kết quả xếp loại hạnh kiểm trong 5 năm ……………………. 49
Biểu đồ 2.2: Kết quả xếp loại Học lực trong 5 năm ………………………. 50


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Năng lực chuyên môn của giáo viên là những phẩm chất, thái độ, kỹ năng
và kiến thức đóng góp vào hiệu quả hoạt động chuyên môn của giáo viên
(Liakopoulou, 2011). Năng lực dạy học là một thành phần quan trọng của năng
lực chuyên môn của giáo viên gồm kiến thức , kĩ năng dạy học và thái độ đối với
công việc dạy học như : kiến thức về chương trình giảng dạy , kiến thức về môn
học, phương pháp giảng dạy , kĩ năng giao tiếp , hiể u biết về người học

...

(Liakopoulou, 2011).
Trong những năm 90 của thế kỷ trước, Internet xuất hiện và làm thay đổi
mọi quan điể m truyền thống về giáo dục , về nhà trường, lớp học và về dạy học .
Để đáp ứng với những thay đổi to lớn và nhanh chóng trong kỷ ngun thơng tin,
kỉ ngun của nền kinh tế tri thức (tri thức là sản phẩm) và nền kinh tế dựa trên
tri thức (tri thức là đầu vào của các sản phẩm), triết lí giáo dục trong thế kỉ 21

cũng có những thay đổi mạnh mẽ, hướng tới “một xã hội học tập”, “học thường
xuyên, suốt đời” dựa trên 4 trụ cột “học để biết , học để làm, học để cùng chung
sống, học để làm người” , giáo dục khơng cịn chủ yếu là đào tạo kiến thức và kĩ
năng mà chủ yếu là rèn luyện năng lực-năng lực nhận thức, năng lực hành động,
năng lực giao tiếp và truyền thông, năng lực quản lý và lãnh đạo…
Trong nhà trường lực lượng giáo viên là lực lượng nòng cốt quyết định
chất lượng dạy học. Như vậy yêu cầu phát triể n chuyên môn và các năng lực dạy
học trong thế kỉ 21 có rất nhiều đổi khác đòi hỏi người lãnh đạo nhà trường xác
định lại mục tiêu, nội dung, các hình thức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ phù
hợp.
Đại hội XI của Đảng đã khẳng định “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục


2

Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội
nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục , phát triể n đội ngũ giáo
viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” và “Giáo dục và đào tạo có sứ
mệnh nâng cao dân trí , phát triể n nguồn nhân lực , bồi dưỡng nhân tài , góp phần
quan trọng phát triể n đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam”.
Theo thông tư 30/2009/TT-BGD&ĐT, Bộ Giáo dục và Đào tạo triể n khai
việc thực hiện chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS[5]. Đây là cơ sở để thực hiện
các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên.
Thực tế cho thấy, trong những năm qua chất lượng giáo dục nói chung và
chất lượng giáo dục trung học cơ sở nói riêng đã có những bước chuyể n biến
nhất định , song chưa đáp ứng được yêu cầu phát triể n nguồn nhân lực và bồi
dưỡng nhân tài cho đất nước trong thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Trường trung học cơ sở Tiên Phú, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ được
thành lập tháng 8 năm 1990. Mặc dù trong điều kiện cở sở vật chất của nhà
trường cịn nhiều khó khăn, thiếu các phịng học chức năng và phịng học bộ

mơn, song trong những năm gần đây nhà trường luôn là một trong 4 trường đứng
đầu về chất lượng dạy và học. Nhiều năm trường đạt Tập thể lao động xuất sắc
được UBND huyện và tỉnh tặng giấy khen, đặc biệt năm học 2015-2016 trường
được UBND tỉnh Phú Thọ tặng lá cờ đầu dành cho đơn vị xuất sắc dẫn đầu trong
các phong trào thi đua.
Nhà trường đã chú ý bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ
giáo viên thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán. Tuy nhiên, trước những yêu cầu
đổi mới giáo dục cho thấy, đội ngũ giáo viên nhà trường cịn nhiều biể u hiện bất
cập đó là: cơ cấu chưa phù hợp, chất lượng chuyên môn chưa đảm bảo, năng lực
tự học, tự nghiên cứu không cao, kỹ năng cơng nghệ thơng tin truyền thơng cịn


3

nhiều hạn chế.
Để góp phần khắc phục những bất cậ

p về vấn đề phát triể n năng lực

chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên của nhà trường nhằm đáp ứng yêu cầu của
chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản
lý bồi dƣỡng năng lực dạy học thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ở trƣờng
THCS Tiên Phú - Phù Ninh - Phú Thọ ” với mong muốn được góp một phần
cơng sức cho việc cải tiến và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên trong nhà
trường phổ thông hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học
thông qua đội ngũ GV cốt cán THCS cũng như phân tích đánh giá thực tiễn quản
lý bồi dưỡng năng lực dạy học thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ở trường
THCS Tiên Phú – Phù Ninh – Phú Thọ từ đó đề xuất biện pháp quản lý bồi

dưỡng năng lực dạy học thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ở trường THCS
Tiên Phú, Phù Ninh, Phú Thọ.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu
Quản lý bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tại trường THCS.
3. 2. Đối tƣợng nghiên cứu
Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên trường THCS
thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán.
4. Giả thuyết khoa học
Ở trường THCS Tiên Phú huyện Phù Ninh

, tỉnh Phú Thọ công tác bồi

dưỡng phát triể n năng lực dạy học cho giáo viên đã được quan tâm và đạt được
những kết quả nhất định, song cũng bộc lộ một số bất cập . Nếu đề xuất và triể n


4

khai đồng bộ các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học thông qua đội
ngũ giáo viên cốt cán, phù hợp với điều kiện thực tế ở trường trung học cơ sở
Tiên Phú, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ và đáp ứng yêu cầu của chuẩn nghề
nghiệp thì năng lực dạy học của giáo viên sẽ được phát triể n.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận của bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng năng
lực dạy học cho giáo viên THCS thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán.
5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng bồi năng lực dạy học cho giáo
viên và quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên thông qua đội ngũ
giáo viên cốt cán ở trường THCS Tiên Phú - Phù Ninh - Phú Thọ.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học thông qua đội

ngũ giáo viên cốt cán trường THCS Tiên Phú - Phù Ninh - Phú Thọ và khảo
nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất.
6. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung nghiên cứu: Có nhiều con đường để bồi dưỡng năng lực dạy
học cho giáo viên THCS, đề tài chỉ nghiên cứu con đường sử dụng đội ngũ giáo
viên cốt cán đề bồi dưỡng lại năng lực dạy học cho các giáo viên còn lại trong
nhà trường.
- Thời gian khảo sát từ năm học 2012-2013 đến nay
- Đối tượng khảo sát: toàn bộ cán bộ quản lý và giáo viên trường THCS
Tiên Phú, Phù Ninh, Phú Thọ.
- Chủ thể quản lý: Hiệu trưởng nhà trường
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Các phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các Văn kiện, Nghị


5

quyết của Đảng, các văn bản quy định của Nhà nước và của Ngành Giáo dục và
Đào tạo; các tài liệu lý luận về quản lý, quản lý giáo dục và các tài liệu có liên
quan đến vấn đề nghiên cứu. Phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa các tài
liệu có liên quan đến đề tài nhằm xây dựng cơ sở lý luận về công tác quản lý bồi
dưỡng năng lực dạy học thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ở trường THCS
Tiên Phú - Phù Ninh - Phú Thọ.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn.
- Phương pháp quan sát, phân tích sản phẩm hoạt động: Khảo sát các kết
quả.
- Phương pháp điều tra bằng Ankét: Sử dụng hệ thống câu hỏi mở và câu
hỏi đóng để tìm hiểu các vấn đề liên quan đến đối tượng nghiên cứu.

- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Nhằm thu thập thông tin khoa học,
nhận định, đánh giá của các chuyên gia giáo dục, cán bộ quản lý có nhiều kinh
nghiệm trong công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị. Luận văn gồm 3 chương:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học thông
qua đội ngũ giáo viên cốt cán trường THCS.
Chƣơng 2. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học thông qua đội
ngũ giáo viên cốt cán ở trường THCS Tiên Phú - Phù Ninh - Phú Thọ.
Chƣơng 3. Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học thông qua đội
ngũ giáo viên cốt cán ở trường THCS Tiên Phú - Phù Ninh - Phú Thọ.


6

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC
THÔNG QUA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN TRƢỜNG THCS
1.1.

Tổng quan nghiên cứu vấn đề

1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nƣớc
Hầu hết các quốc gia trên thế giới coi hoạt động bồi dưỡng chuyên môn
cho giáo viên là vấn đề cơ bản trong phát triển giáo dục. Việc tạo điều kiện cho
mọi người có cơ hội học tập, học tập thường xuyên, học tập suốt đời để kịp thời
bổ sung kiến thức và phương pháp giảng dạy phù hợp với sự phát triển kinh tếxã hội là phương châm hành động của các cấp quản lí giáo dục.
Trên thế giới đã có những nghiên cứu về năng lực chuyên môn, năng lực
dạy học và các vấn đề phát triển chuyên môn, năng lực dạy học cho giáo viên
cũng như các biện pháp quản lí mà lãnh đạo trường học đã tiến hành để phát

triển năng lực chuyên môn, năng lực dạy học cho giáo viên.
Hội nghị UNESCO tổ chức tại Nepal vào năm 1998 về tổ chức quản lí nhà
nước đã khẳng định: “ Xây dưng, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là vấn đề cơ bản
trong phát triển giáo dục”. [34]
Tổ chức Hợp tác kinh tế và phát triển ( OECD) đã nhấn mạnh vào việc cần
thiết phải có một nền giáo dục chất lượng cao cho tất cả mọi người, ở nền giáo
dục đó những người giáo viên và năng lực của họ đóng một vai trò quan trọng.
Viện Giáo dục Quốc gia, Singapore, (2009), cũng xác định các năng lực
chủ yếu của giáo viên như: có các kiến thức và phương pháp ni dạy trẻ em, có
các năng lực tư duy , sáng tạo trong dạy học…có các kĩ năng sư phạm , quản lý
con người, tự quản lý, kĩ năng công nghệ, tự đổi mới và kinh doanh, sự hiể u biết
về xã hội và xúc cảm ; có các kiến thức , hiể u biết về bản thân, học sinh, xã hội,


7

nội dung môn học , sư phạm , nền tảng và chính sách giáo dục , chương trình
giảng dạy, hiể u biết đa văn hóa, nhận thức tồn cầu, nhận thức về môi trường….
Ủy ban châu Âu (2007) nhận ra rằng giáo viên có một vai trị quan trọng
trong việc chuẩn bị cho học sinh có chỗ đứng trong xã hội và nơi làm việc, vì thế
ủy ban Châu Âu đề xuất rằng “Tại mỗi thời điể m trong sự nghiệp của mình , giáo
viên cần phải có , và được u cầu có đầy đủ các kiến thức mơn học , thái độ và
kỹ năng sư phạm để giúp đỡ thế hệ trẻ phát huy tối đa tiềm năng của họ”. [35]
Trong thập niên đầu của thế kỉ XXI, Bộ giáo dục,Văn hóa, Khoa học và
Cơng nghệ Nhật Bản đã ban hành các văn kiện: “Hình thành hệ thống giáo dục
phổ cập cho thời đại mới” (2005) [8]. Văn kiện đã nếu ra ba tiêu chuẩn đối với
giáo viên: Thứ nhất, có niềm đam mê mạnh mẽ đối với việc giảng dạy thể hiện ở
niềm tự hào và trách nhiệm đối với các công việc của người giáo viên, tình yêu
và trách nhiệm đối với trẻ em …; Thứ hai, giáo viên là lực lượng chuyên gia
đáng tin cậy về giáo dục thể hiện ở năng lực hiểu biết trẻ em, năng lực quản lí

giáo dục học sinh, khả năng tổ chức hoạt động tập thể, khả năng tạo sức mạnh
cho lớp học sinh, năng lực dạy học và tổ chức các hoạt động học tập, năng lực
giải thích các tài liệu học tập …; Thứ ba, giáo viên là nguồn nhân lực tổng hợp
thể hiện ở các phẩm chất nhân cách như nhân tính và xã hội tính phong phú, khả
năng quan hệ lễ phép với mọi người, năng lực giao tiếp và hợp tác với giáo viên
trong trường và với toàn thể giáo viên.
Ở Phần Lan bổ túc và bồi dưỡng giáo viên được tổ chức rất cơng phu. Có
nhiều cơ quan giáo dục tổ chức các khóa học bổ túc và bồi dưỡng giáo viên khác
nhau. Hội đồng giáo dục quốc gia xây dựng nhiều chương trình bổ túc về dạy
Tốn cho giáo viên và các tổ chức giáo dục địa phương tổ chức các khóa bồi
dưỡng nghiệp vụ cho giáo viên cấp cơ sở và trung học.


8

Tóm lại, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng , phát triển chuyên môn , nâng cao
năng lực giáo viên là một trong những trọng tâm được chú ý để tạo sự thay đổi
và nâng cao chất lượng cho nhà trường.
1.1.2. Những nghiên cứu trong nƣớc
Cũng như hầu hết các nước trên thế giới, ở Việt Nam bồi dưỡng giáo viên
là nhiệm vụ quan trọng và thường xuyên của cơ quan QLGD. Mục đích chủ yếu
của bồi dưỡng GV là bổ sung cập nhật kiến thức chuyên môn, nâng cao năng lực
sư phạm của người GV. Trong những năm qua có rất nhiều cơng trình nghiên
cứu liên quan đến bồi dưỡng GV, BD năng lực dạy học nói riêng và quản lí bồi
dưỡng GV nói chung và khẳng định việc nâng cao chất lượng BDGV phải được
bắt đầu từ việc đổi mới mục tiêu bồi dưỡng đến nội dung, phương pháp, phương
tiện bồi dưỡng và đổi mới cả cách đánh giá BD.
Bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên đã được các nhà nghiên cứu
giáo dục và lí luận dạy học quan tâm đến như: Hồ Ngọc Đại[13], Nguyễn Ngọc
Bảo[9], Phạm Minh Hạc[19], Trần Bá Hoành[21]… các tác giả đã có nhiều cách

tiếp cận đối với khái niệm năng lực và năng lực nghề trong quá trình đào tạo và
BDGV. Phạm Minh Hạc đã xác định cấu trúc năng lực dạy học bao gồm nhiều
năng lực như: NL hiểu học sinh, NL chế biến tài liệu học tập, kĩ thuật dạy học và
NL ngôn ngữ [19]. Trần Khánh Đức(1994) đã đề xuất một số biện pháp mới cho
công tác đào tạo và BDGV đáp ứng nhu cầu của thời đại mới[31]. Năm 2011 Bộ
Giáo dục và Đào tạo đã ban hành chuẩn nghề nghiệp giáo viên các cấp học trong
đó chuẩn nghề nghiệp GV THCS [6], đồng thời ban hành thông tư 30/2011/TTBGDĐT ngày 8 tháng 8 năm 2011 về chương trình BDTX GV THCS. Chương
trình ban hành kèm theo thông tư này đã xác định cụ thể mục đích, đối tượng,
nội dung chương trình BDGV THCS[5]


9

Ngồi ra cịn một số hội thảo trong thời gian qua cũng đề cập đến vấn đề
nêu trên, điể n hình ̀ là hội thảo của Khoa Sư Phạm - Đại học Quốc Gia Hà Nội
(tiề n thân của ĐHGD) với tiêu đề “ Chất lượng giáo dục và vấn đề đào tạo giáo
viên”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học (10/2004) hay trong các bài viế t của các tác giả
Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Đức Chính, “Chuẩn và chuẩn hố trong giáo dụcNhững vấn đề lí luận và thực tiễn” Hà Nội 27/1/2005[25] hoặc như bài viế t của
Hồ Viết Lương (2005), Chuẩn quốc gia về giáo dục phổ thơng - thách thức lớn
trong lí luận chương trình dạy học của giáo dục hiện đại, Kỷ yếu Hội thảo chuẩn
và chuẩn hoá trong giáo dục – Những vấn đề lí luận và thực tiễn, Viện Chiến
lược và Chương trình giáo dục....[29]. Bàn về vai trò của hiệu trưởng đối với
việc nâng cao trình độ chun mơn của giáo viên, tổng hợp các nghiên cứu của
nhiều nghiên cứu trên thế giới, tác giả Trần Thị Bích Liễu, (2005)[24], chỉ ra tầm
quan trọng của hiệu trưởng trong việc chia sẻ trách nhiệm và bồi dưỡng giáo
viên thành những nhà lãnh đạo chun mơn vì hai lí do sau đây:
-Hiệu trưởng khơng thể có đủ thời gian để lãnh đạo tồn bộ các hoạt động
dạy học và họ không thể hiể u rõ nhu cầu của lớp học như là giáo viên.
-Giáo viên là người am hiể u chuyên môn của môn học mà họ dạy và họ
hiể u rõ hơn bất kì ai học sinh và lớp học của mình.

Vai trị lãnh đạo của giáo viên được các nhà nghiên cứu xem xét từ ba góc
độ:
a) Giáo viên là những người quản lí, lãnh đạo trung gian ở các vị trí tổ
trưởng chuyên môn, chủ nhiệm khoa hay chủ tịch, tổ trưởng cơng đồn…
b) Là chun gia mơn học , con chim đầu đàn để kèm cặp các giáo viên
khác;
c) Là người xây dựng và duy trì văn hóa chia sẻ , cộng tác và học tập suốt


10

đời để thực hiện tốt quá trình dạy học trong nhà trường . Họ chính là người thực
hiện viễn cảnh của nhà trường , biến viễn cảnh thành hiện thực . Vì vậy , con
đường thành cơng nhất để phát triể n ch uyên môn cho giáo viên trong nhà trường
là bồi dưỡng vai trị lãnh đạo chun mơn cho họ.
Trong các luân ̣ văn thạc sỹ những năm gần đây cũng đã có những nghiên
cứu liên quan đế n vấ n đề này như luân ̣ văn của tác giả Nguyễn Minh Thu (2013)
với “Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên
trường THPT Việt Bắc tỉnh Lạng Sơn”[30]; hay đề tài: “Một số giải pháp nâng
cao năng lực dạy học của đội ngũ giáo viên trường THCS Khánh Bình đến năm
2015” của tác giả Nguyễn Long Giao[17]; Đề tài: " Quản lý hoạt động phát triển
năng lực sáng tạo cho đội ngũ giáo viên trường THCS Trần Đăng Ninh tỉnh
Nam Định" của tác giả Đỗ Thị Trinh Thục[31]., hay đề tài: "Phát triển đội ngũ
giáo viên trường THPT thành phố Điện Biên Phủ tỉnh Điện Biên theo chuẩn
nghề nghiệp" của tác giả Phạm Thiên Vương[36]; luận án tiến sỹ “ Xây dựng và
sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên trung
học phổ thông thành phố Hà Nội” của tác giả Nguyễn Hữu Độ [15]….
Các đề tài trên đã đưa ra các biện pháp quản lý phát triể n năng lực cho giáo
viên thông các chức năng của quản lý . Các tác giả đã làm sáng tỏ cơ sở lý luận
về quản lý bồ i dưỡng GV theo hướng chuẩ n hóa ở các nhà trường

. Tuy nhiên

cho đến nay chưa có đề tài nghiên cứu nào nghiên cứu về quản lý bồi dưỡng
năng lực dạy học thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán ở trường THCS.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý, Quản lý nhà trường
1.2.1.1. Quản lý
Quản lí là một loại hình lao động của con người trong cộng đồng, nhằm


11

thực hiện các mục tiêu mà tổ chức và xã hội đặt ra. Quản lí là nhân tố khơng thể
thiếu được trong đời sống và sự phát triển của xã hội lồi người. Lồi người đã
trải qua nhiều thời kì phát triển với nhiều hình thái xã hội khác nhau nên cũng
trải qua nhiều hình thức quản lí khác nhau. Các triết gia, các nhà chính trị từ thời
cổ đại đến nay đều rất coi trọng vai trò của quản lí trong sự ổn định và phát triển
của xã hội.
Theo Mary Parker Follet: Quản lí là nghệ thuật khiến cho công việc được
thực hiện thông qua người khác. Robert Albanese: Quản lí là một q trình kĩ
thuật và xã hội nhằm sử dụng các nguồn, tác động tới hoạt động của con người
và tạo điều kiện để thay đổi để đạt được mục tiêu của tổ chức.
Theo Các Mác: Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung
nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo
để điều hòa những hoạt động của cá nhân và thực hiện những chức năng chung
phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể khác với sự vận động của những khí
quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình cịn một
dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng.
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2012): “Quản lý

là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng tối đa các hoạt
động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra”.
[12,tr 9].
Quản lý có bốn chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiể m tra. Các
chức năng chính của hoạt động quản lý luôn được thực hiện liên tiếp, đan xen
vào nhau, phối hợp và bổ sung cho nhau tạo thành chu trình quản lý.
Tác giả Nguyễn Quốc Chí đã nhấn mạnh vai trị của thơng tin trong quản
lý: “khơng có thơng tin khơng có quản lý”


12

Mối liên hệ các chức năng quản lý được thực hiện qua sơ đồ sau:
Kế hoạch

Kiể m tra

Thông tin

Tổ chức

Chỉ đạo
Sơ đồ 1.1: Quan hệ các chức năng quản lý [12].
1.2.1.2. Quản lý nhà trường
Theo tác giả Bùi Minh Hiền và Nguyễn Vũ Bích Hiền: Quản lý nhà
trường là quá trình tác động có mục đích, có định hướng, có tính kế hoạch của
các chủ thể quản lý (đứng đầu là hiệu trưởng nhà trường) đến các đối tượng quản
lý (giáo viên, cán bộ nhân viên, người học, các bên liên quan…) và huy động, sử
dụng đúng mục đích, có hiệu quả các nguồn lực nhằm thực hiện sứ mệnh của
nhà trường đối với hệ thống giáo dục và đào tạo, với cộng đồng và xã hội nhằm

thực hiện mục tiêu giáo dục đã xác định trong một môi trường luôn luôn biến
động [ 20, tr 31].
Thực chất quản lý giáo dục, suy cho cùng là tạo điều kiện thuận lợi cho
các hoạt động trong nhà trường vận hành theo đúng mục tiêu. Trường học là một
thành tố của hệ thống giáo dục nên quản lý trường học cũng được hiểu như một
bộ phận của quản lý giáo dục. “Thực hiện được các tính chất của nhà trường
phổ thơng Việt Nam xã hội chủ nghĩa, … mới quản lý được giáo dục, tức là cụ


13

thể hóa đường lối đó thành hiện thực, đáp ứng yêu cầu của nhân dân, của đất
nước”. ( Nguồn: Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2009), Quản lý, lãnh đạo nhà trường thế
kỷ 21, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội [27, tr 18]
Như vậy, quản lý nhà trường chính là quản lý giáo dục trong một phạm vi
xác định đó là đơn vị giáo dục là nhà trường. Do đó quản lý nhà trường là vận
dụng tất cả các nguyên lý chung của quản lý giáo dục để đẩy mạnh mọi hoạt
động của nhà trường theo mục tiêu đào tạo.
1.2.2.Đội ngũ giáo viên cốt cán
1.2.2.1.Cốt cán
Theo Từ điển Tiếng Việt, cốt cán là “ Người hoặc bộ phận nòng cốt tạo
nên sức mạnh, sự vững chắc trong một tổ chức, một phong trào xã hội, chính trị,
văn hóa...” [33].
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Trong bất cứ một tổ chức nào cũng cần
những con người nòng cốt, biết thắp lửa, biết dấn thân, biết canh tân các hoạt
động của tổ chức. Ở nhà trường, lớp người này gọi là giáo viên cốt cán... Người
giáo viên cốt cán là người thầy thực hiện hài hòa 3 sứ mệnh sau đây: Người
truyền đạo; Người thụ nghiệp; Người giải hoặc. Đó là những người miệt mài đi
quảng bá một hệ giá trị sư phạm tiên tiến, biết hiện thực giá trị này vào thực tiễn
qua việc góp sức ươm trồng cho hệ giá trị này mỗi ngày một nảy nở tốt tươi

trong phạm vi nhà trường, địa phương và có khả năng hóa giải cho học trò, cho
đồng nghiệp những điều vướng mắc về kiến thức về chun mơn mà mình phụ
trách” [10].
Như vậy có thể hiểu: Giáo viên cốt cán là những người có trình độ, năng
lực sư phạm cao, phẩm chất chính trị tốt và làm nịng cốt về chun mơn trong
một cơ sở giáo dục.


14

1.2.2.2.Đội ngũ giáo viên cốt cán
Khái niệm “cốt cán” được sử dụng để chỉ người, hoặc bộ phận nòng cốt
tạo nên sự vững mạnh của một tổ chức, một phong trào. Thông thường hơn,
được sử dụng để chỉ một bộ phận người có vai trị chính, quan trọng trong một
đội ngũ nhiều người cùng chung chức năng, nhiệm vụ. Các giáo viên được tổ
chức, tập hợp thành một “đội ngũ giáo viên”.
Theo đó, đội ngũ giáo viên là tập hợp những nhà giáo giảng dạy ở cơ sở
giáo dục mầm non, giáo dục phổ thơng, giáo dục nghề nghiệp có chung nhiệm
vụ, vai trò và trách nhiệm nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đã được quy định
tại Luật giáo dục, Điều lệ và Quy chế trường học.
Với cách hiểu nêu trên, có thể khẳng định:
Đội ngũ giáo viên cốt cán là tập hợp những nhà giáo - những người có
vai trị nịng cốt trong đội ngũ giáo viên để tạo nên sức mạnh, sự vững chắc của
đội ngũ giáo viên góp phần thực hiện tốt vai trị giảng dạy trong cơ sở giáo dục
và hỗ trợ đồng nghiệp trưởng thành hơn về chuyên môn và nghiệp vụ nhằm thực
hiện mục tiêu giáo dục đã được quy định tại Luật giáo dục, Điều lệ và Quy chế
trường học.
Đội ngũ giáo viên cốt cán là một tổ chức với tập hợp các giáo viên cốt cán
được hình thành theo quyền lực hành chính hoặc chun mơn làm nịng cốt trong
việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn và phát triển nghề nghiệp

liên tục cho đội ngũ giáo viên trong các cơ quan giáo dục.
Phần tử của đội ngũ giáo viên cốt cán là giáo viên cốt cán ( theo mơn học
hoặc cấp học). Đó là những giáo viên giỏi về chuyên môn và xuất sắc về nghiệp
vụ dạy học, giáo dục; đồng thời họ cịn nguồn trợ giúp tích cực đối với các đồng
nghiệp của mình trong việc phát triển nghề nghiệp.