Kinh thi

Kinh thi_ Chu nam - Quan thư
Quản trị viên Khám phá - Thi thơ

關關關

Quan thư 1

Quan thư 1 (Người dịch: Tạ Quang Phát)

關關關關關
關關關關關
關關關關關
關關關關關

Quan quan thư cưu

Quan quan kìa tiếng thư cưu
Bên cồn hót họa cùng nhau vang dầy
U nhàn thục nữ thế này
Xứng cùng quân tử sánh vầy lứa duyên.

Tại hà chi châu
Yểu điệu thục nữ
Quân tử hảo cầu.

» Hiện dịch nghĩa
Chú giải của Chu Hy:
Chương này thuộc thể hứng.
Quan quan, tiếng chim trống chim mái ứng họa nhau.
Thư cưu, loài chim nước, lại có một tên nữa là vương thư, hình dạng giống như chim phù y, ngay trong
khoảng Trường giang và sông Hoài thì có chim ấy. Chim này sống có đôi nhất định mà không hề lẫn lộn.

Hai con thường lọi chung mà không lả lơi, cho nên sách của Mao công có nói rằng: Đôi chim thư cưu tình
ý chí thiết khăn vó đậm đà, nhưng lúc nào cũng giữ gìn cách biệt.
Sách Liệt nữ truyện cho là người ta chưa từng thấy chim thư cưu sống dư cặp hay sống lẻ loi, là vì tính
của nó như thế. Hà, tên thông dụng của những dòng nước chảy ở phương bắc.
Châu, cồn đất ở giữa sông có thể ở được.
Yểu điệu, là ý u nhàn, u tích yên lặng và nhàn nhã. Thục, hiền lành.
Nữ, con gái chưa gả chồng, nói nàng Thái Tự, vợ vua Văn vương, lúc còn ở nhà với cha mẹ.
Quân tử, chỉ vua Văn vương. Hảo, đẹp lành.Cầu, đôi lứa.
Sách của Mao công nói chí là rất, tình ý rất tha thiết đậm đà.
hứng, là trước nói một vật gì để sau dẫn đến lời ca vịnh.
Vua Văn vương nhà Chu sinh có thánh đức, lại được bậc thánh nữ họ Tự để kết hôn. Nhưng người trong
cung, lúc nàng Thái Tự mới đến, thấy nàng có đức hạnh u tịch, nhàn nhã và trinh chuyên, bèn làm bài
thơ này rằng: Kìa đôi chim thư cưu nghe hót quan quan, đang ứng họa nhau ở trên cồn bên sông. Người
thục nữ yểu điệu này há không phải là bạn lứa tốt của bậc quân tử Văn vương hay sao? Có ý nói nàng
Thái Tự và vua Văn vương cùng hòa vui mà cung kính lẫn nhau, cũng như tình chí thiết đậm đà mà lúc


nào cũng giữ gìn cách biệt của đôi chim thư cưu vậy. Về sau hễ nói hứng thì ý văn cũng phỏng theo
chương này.
Ông Khuông Hành nhà Hán nói rằng: Yểu điệu thục nữ, Quân tử hảo cầu, là nói rằng nàng Thái Tự rất
mực trinh thục không thay tiết tháo. Những rung cảm về tình dục không hề lẫn vào nghi dung, những ý
vui riêng không hề lộ ra cử chỉ, có được như thế rồi mới có thể phối hợp với bậc chí tôn và làm chủ tế
tông miếu. Vì đó là đầu mối của cương thường và của nền vương hóa. Giảng Kinh Thi như thế đáng gọi
là người khéo nói vậy.

關關關

Quan thư 2

Quan thư 2 (Người dịch: Tạ Quang Phát)

關關關關關
關關關關關
關關關關關
關關關關關
關關關關關
關關關關關
關關關關關
關關關關關

Sâm si hạnh thái
Tả hữu lưu chi
So le rau hạnh lơ thơ
Yểu điệu thục nữ
Hái theo dòng nước ven bờ đôi bên
Ngộ mỵ cầu chi
Cầu chi bất đắc
U nhàn thục nữ chính chuyên
Ngộ mỵ tư bặc
Du tai! Du tai!
Nhớ khi thức ngủ triền miên chẳng rời
Triển
chuyển
phản
trắc.
Nếu cầu mà chẳng được người
Khi mơ khi tỉnh bồi hồi nhớ thương
Xa xôi trông nhớ đêm trường
Chiếc thân trằn trọc trên giường nào yên.

» Hiện dịch nghĩa
Chú giải của Chu Hy:
Chương này thuộc thể hứng.
sâm
si
關
關
:
dáng
dài
ngắn
không
đồng
đều
nhau
hạnh 關: rau tiếp dư, rễ mọc ở đáy nước, lá màu đỏ tía hình tròn, đường kính hơn một tấc, nổi trên mặt
nước. hoặc tả hoặc hữu, vô định không thường, khi bên trái khi bên mặt lưu, thuận theo dòng nước mà
hái lấy. hoặc ngộ hoặc mỵ, không lúc nào là không, khi thức khi ngủ đều nhớ đến nàng. bặc 關 : nhớ.
du 關: dài, xa xôi; triển 關 : lăn nửa vòng; chuyển 關: lăn trọn vòng; phản 關: lăn qua lăn lại; trắc 關 : lăn
nghiêng; đều là nói nằm không yên giấc.
Chương này nói vào lúc chưa cầu được nàng Thái Tự: rau hạnh cọng ngắn cọng dài không đều kia, phải
thuận theo dòng nước sang bên tả sang bên hữu mà hái. Người thục nữ yểu điệu ấy, khi thức khi ngủ
vua không quên lo cầu cho được nàng, vì nàng ấy với đức hạnh ấy trên đời không thường có vậy. Nếu
cầu nàng mà không được thì không có ai phối hợp với vua để thành việc nội trị hoàn mỹ. Cho nên vua lo
nghĩ sâu xa không xiết đến thế ấy.
關關關

Quan thư 3 (Người dịch: Tạ Quang Phá
Quan thư 3

Sâm si hạnh thái
關
關
關
關
關
關
關
關關關關關

關
關
關
關
關
關
關

關
關
關
關
關
關
關

關
關
關

關
關
關
關

關
關 Tả hữu thể chi
關
關 Yểu điệu thục nữ
關
關 Cầm sắt vĩ chi
關
Sâm si hạnh thái

Vắn dài rau hạnh bên sông,
Kiếm tìm mà hái theo dòng đôi bên.
Được người thục nữ chính chuyên,

Mến nàng, cầm sắt đánh lên vang dầy
Bên sông rau hạnh vắn dài,

Tả hữu mạo chi

Đem về nấu chín mà bầy hai bên.

Yểu điệu thục nữ

Được người thục nữ chính chuyên,

Chung cổ lạc chi.

Để nàng vui thích, vang rền trống chu

» Hiện dịch nghĩa
Chú giải của Chu Hy:
Chương này thuộc hứng,
thể (thái) 關: chọn mà hái lấy
mạo 關: nấu chín mà dâng lên
cầm 關: cây đàn 5 hoặc 7 dây; sắt 關: đàn 25 dây, đều là loại đàn dây tơ, loại nhạc khí nhỏ
vĩ (hữu) 關: ý thân ái.
chung 關: cái chuông, lại nhạc khí bằng đồng.
cổ 關: cái trống, loại nhạc khí to bằng da.
nhạo 關: ý rất thuận hòa vui vẻ.
Chương này nói vào lúc tìm được nàng: rau hạnh cọng ngắn cọng dài không đều kia, phải chọn hái rồi
nấu luộc mà dâng lên. Người thục nữ yểu điệu ấy đã cầu được rồi, phải thân ái để làm cho nàng vui, vì
rằng người ấy với đức hạnh ấy trên đời không thường có vậy. Hôm nay mà cầu được nàng, thì đã được
người để phối hợp với vua thành việc nội trị. Cho nên tỏ ý vui mừng tôn kính không xiết như thế vậy.
Thiên Quan thư có 3 chương, 1 chương 4 câu và 2 chương 8 câu.
Khổng tử nói rằng: “Thiên Quan thư vui mà không dâm, buồn mà không thương tâm”. Tôi cho rằng: “Lời
ấy đối với thơ Quan thư này đúng với sự đoan chính của tính tình và sự điều hòa của thanh khí. Vì rằng
đức hạnh như chim thư cưu, tình chí thiết đậm đà mà vẫn giữ gìn cách biệt, thì sự đoan chính về tính
tình của bà Hậu phi Thái Tự hẳn đã có thể nhận thấy được một phần rồi. Đến việc thức ngủ lăn qua trở
lại, đánh đàn cầm đàn sắt, khua chuông đánh trống, niềm vui buồn đã tột bực và đều không quá khuôn
khổ phép tắc, thì sự đoan chính về tính tình của người làm thơ ấy lại có thể nhận thấy được cả toàn thể
rồi vậy. Riêng sự điều hòa về thanh khí thì không thể nghe được. Tuy là đáng hận, nhưng học giả hãy
thưởng thức nghĩa lý ở trong lời thơ ấy để bồi dưỡng tâm tính, thì cũng có thể nắm được căn bản của
việc học Kinh Thi vậy."
Khuông Hành nói rằng: “Phối hợp thành vợ chồng là mối đầu của việc phồn sinh của dân chúng, là
nguồn cội của vạn phúc. Nghi lễ của hôn nhân được chính đáng thì về sau phẩm vật thỏa thuận và thiên
mệnh mới hoàn toàn.

Mạnh tử đã khảo luận Kinh Thi, lấy thiên Quan thư làm đầu, ý nói rằng trên hơn hết là bực cha mẹ dân,
đức hạnh của bà Hậu phi phu nhân nếu chẳng ngang bằng với trời đất, thì không lấy gì mà thờ phụng
thần linh để điều hòa sự thích nghi của vạn vật. Từ đời trước trở lại, việc hưng phế của ba đời Hạ,
Thương, Chu chưa có bao giờ không do ở đấy vậy.