Áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật hình sự việt nam từ thực tiễn thành phố hồ chí minh ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHẠM THỊ THANH THẢO

ÁP DỤNG HÌNH PHẠT TÙ CÓ THỜI HẠN ĐỐI VỚI
NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI THEO PHÁP LUẬT
HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHẠM THỊ THANH THẢO

ÁP DỤNG HÌNH PHẠT TÙ CÓ THỜI HẠN ĐỐI VỚI
NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI THEO PHÁP LUẬT
HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60.38.01.04
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỞNG DẪN KHOA HỌC
GS.TS. VÕ KHÁNH VINH

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan luận văn thạc sĩ “Áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với
người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành
phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu khoa học do bản thân tôi tự thực hiện
với sự hướng dẫn của GS.TS. Võ Khánh Vinh. Kết quả trong luận văn là trung thực
và chưa được công bố tại bất kỳ công trình khoa học nào.
Tác giả

Phạm Thị Thanh Thảo


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG HÌNH PHẠT TÙ CÓ
THỜI HẠN ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI .............................. 6
1.1. Khái quát về chính sách xử lý người dưới 18 phạm tội ................................... 6
1.2. Khái niệm, mục đích, căn cứ áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người
dưới 18 tuổi phạm tội ........................................................................................... 14
Chương 2: CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ ÁP DỤNG
HÌNH PHẠT TÙ CÓ THỜI HẠN ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM
TỘI ......................................................................................................................... 28
2.1. Các quy định của pháp luật hình sự trước Bộ luật hình sự năm 2015 về áp
dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội...................... 28
2.2. Các quy định của Bộ luật hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung về áp

dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội...................... 30
2.3. Pháp luật hình sự một số nước về áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với
người dưới 18 tuổi phạm tội ................................................................................. 34
Chương 3: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
HÌNH SỰ VỀ HÌNH PHẠT TÙ CÓ THỜI HẠN ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18
TUỔI PHẠM TỘI TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ CÁC GIẢI PHÁP
ĐẢM BẢO ÁP DỤNG ĐÚNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ
ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI ................................................. 41
3.1. Thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật hình sự về hình phạt tù có thời
hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội tại Thành phố Hồ Chí Minh ................. 41
3.2. Các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng các quy định của pháp luật hình sự với
người dưới 18 tuổi phạm tội ................................................................................. 69
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 76
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLDS

: Bộ luật Dân sự

BLHS

: Bộ luật Hình sự

BLTTHS

: Bộ luật tố tụng hình sự

CQĐT

: Cơ quan điều tra

ĐTV

: Điều tra viên

HĐTP

: Hội đồng Thẩm phán

HĐXX

: Hội đồng xét xử

KSV

: Kiểm sát viên

TAND

: Tòa án nhân dân

TANDTC

: Tòa án nhân dân tối cao

TTHS

: Tố tụng hình sự

UBTP

: Ủy ban Thẩm phán

VKS

: Viện kiểm sát

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC

: Viện kiểm sát nhân dân tối cao


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1: Thống kê số lượng bị cáo là người dưới 18 tuổi phạm tội bị đưa ra
xét xử sơ thẩm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2013 đến năm 2017
Bảng 3.2: Thống kê số lượng bị cáo là người dưới 18 tuổi phạm tội bị đưa ra
xét xử phúc thẩm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2013 đến năm 2017
Bảng 3.3: Thống kê số lượng cơ cấu áp dụng hình phạt (XXST) đối với
người dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2013 đến
năm 2017
Bảng 3.4: Thống kê số lượng phân loại người dưới 18 tuổi phạm tội theo
nhóm tuổi trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2013 đến năm 2017

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thanh, thiếu niên là thế hệ tương lai của đất nước, là lớp người kế tục sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, có vai trò quan trọng trong công cuộc cách
mạng của dân tộc ta. Chính vì vậy, vấn đề chăm sóc, giáo dục thế hệ trẻ nói chung
và phòng ngừa, ngăn chặn người dưới 18 tuổi có hành vi trái pháp luật nói riêng là
mối quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước ta, là trách nhiệm của gia đình, nhà
trường, cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị xã hội và của toàn cộng đồng.
Đảng và Nhà nước ta đã giành nhiều ưu tiên, đầu tư cho sự phát triển của
thanh, thiếu niên hiện nay và đã thu được những thành quả to lớn, nhiều thế hệ
thanh thiếu niên trưởng thành đóng góp cho đất nước nhiều nhân tài. Tuy nhiên, do
sự tác động của cơ chế thị trường, tệ nạn xã hội và tội phạm đang có xu hướng gia
tăng, bên cạnh đa số thanh, thiếu niên tích cực vươn lên xứng đáng với vai trò vị trí
và sự quan tâm của xã hội thì vẫn còn một bộ phận thanh, thiếu niên lười biếng,
thích hưởng thụ, suy đồi về đạo đức lối sống, bị các tệ nạn xã hội cám dỗ, hoặc thực
hiện những hành vi phạm tội nguy hiểm gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, tác
động không tốt đến đời sống xã hội, gây ảnh hưởng xấu đến thuần phong mỹ tục
Việt Nam.
Đứng trước những đòi hỏi và thách thức đó Nhà nước ta cũng đã ban hành
nhiều văn bản pháp luật, xây dựng hệ thống các biện pháp xử lý đối với người dưới
18 tuổi phạm tội. Một trong những văn bản cơ bản, quan trọng về mặt pháp lý là Bộ
luật hình sự. Trong Bộ luật này đã thể hiện rõ nét chính sách hình sự của Đảng và
Nhà nước ta trong việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội là nhằm mục đích phòng
ngừa, cải tạo, giáo dục người dưới 18 tuổi phạm tội trở thành công dân có ích cho
xã hội. Tuy nhiên để đạt được mục đích đó thì vấn đề cần thiết là phải xác định
được hệ thống các chế tài có tính chất đồng bộ và tổng hợp. Một trong những chế
tài có hiệu quả đó là hình phạt tù có thời hạn. Tuy nhiên, nhìn nhận từ góc độ xây
dựng pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng hình phạt này đối với người dưới 18 tuổi
phạm tội còn bộc lộ những hạn chế và bất cập nhất định, đặc biệt là trong điều kiện

1


ở nước ta hiện nay. Do đó phải có sự điều tra, nghiên cứu và tổng kết đầy đủ rõ ràng
về vấn đề này để nhằm mục đích giáo dục, cải tạo người dưới 18 tuổi phạm tội trở
thành người có ích cho xã hội, có ý thức tuân theo pháp luật và các quy tắc của cuộc
sống xã hội, phòng ngừa họ phạm tội mới đồng thời đảm bảo phòng ngừa chung.
Với những lý do đó tác giả đã lựa chọn đề tài: “Áp dụng hình phạt tù có
thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật hình sự Việt Nam từ
thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” là đề tài luận văn thạc sỹ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội là một
vấn đề phức tạp. Trong khoa học pháp lý hình sự đã có nhiều công trình nghiên cứu
về áp dụng hình phạt nói chung và áp dụng hình phạt tù đối với người dưới 18 tuổi
phạm tội nói riêng như: 1) Luận án Tiến sĩ Luật học: Các hình phạt chính trong luật
hình sự Việt Nam, của Nguyễn Sơn; 2) Luận văn thạc sĩ Luật học: Hình phạt tù
trong luật hình sự Việt Nam, những vấn đề lý luận và thực tiễn, của Đào Tú Hoa; 3)
Luận văn thạc sĩ Luật học: Các hình phạt và biện pháp tư pháp áp dụng đối với
người chưa thành niên phạm tội theo luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở nghiên cứu
số liệu thực tế trên địa bàn thành phố Hà Nội), của Lưu Ngọc Cảnh... và một số bài
viết được đăng trên các báo và tạp chí khoa học pháp lý về lĩnh vực này có thể kể
đến các công trình sau: 1). GS.TSKH. Lê Cảm, TS. Đỗ Thị Phượng, Tư pháp hình
sự đối với người chưa thành niên: Những khía cạnh pháp lý hình sự, tố tụng hình
sự, tội phạm học và so sánh luật học, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 20, 2004; 2) TS.
Dương Tuyết Miên, Quyết định hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội,
Tạp chí Luật học, số 4/2002; 3) Trịnh Đình Thể, Một số ý kiến về áp dụng hình phạt
tù đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 10/1997;
4) Nguyễn Thanh Trúc, Biện pháp miễn chấp hành có điều kiện thời hạn còn lại của
hình phạt tù đối với người chưa thành niên phạm tội, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp,
số 20/2008; 5) Nguyễn Mai Bộ, Một số ý kiến về chính sách hình sự đối với người

dưới 18 tuổi phạm tội trong Bộ luật hình sự 1999, Tạp chí Nhà nước và pháp luật,
số 4/2001; 6) Đinh Văn Quế, Quyết định hình phạt đối với người chưa thành niên
phạm tội, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 5/2001.
2


Mặc dù, việc nghiên cứu của các công trình trên đây diễn ra ở nhiều cấp độ
và bình diện khác nhau nhưng chưa có một công trình nghiên cứu chuyên sâu và
toàn diện về áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội,
đặc biệt là ở cấp độ một luận văn thạc sĩ về đề tài Áp dụng hình phạt tù có thời hạn
đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo Luật hình sự Việt Nam. Bên cạnh đó,
trong thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự Việt Nam cũng đã và đang gặp không ít
vướng mắc trong quy định và áp dụng hình phạt này đối với người dưới 18 tuổi
phạm tội.
Do vậy, trong luận văn này, chúng tôi nghiên cứu về áp dụng hình phạt tù có
thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo quy định của Luật hình sự Việt
Nam và thực tiễn áp dụng hình phạt này để góp phần làm sáng tỏ những quy định
đó đồng thời đưa ra những kiến nghị khả thi nhằm xây dựng một hệ thống các chính
sách hình sự và các biện pháp cưỡng chế có hiệu quả để phòng, chống các tội phạm
do người dưới 18 tuổi thực hiện trong giai đoạn hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm rõ những vấn đề lý luận, thực trạng và
đề xuất giải pháp về áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi
phạm tội tại Thành phố Hồ Chí Minh.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để đạt được mục đích nói trên luận văn tập trung nghiên cứu khái niệm, mục
đích, điều kiện áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
theo quy định của pháp luật hình sự Việt Nam; thực tiễn áp dụng hình phạt tù có
thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội thông qua số liệu của các bản án của

Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm gần đây. Từ đó nêu lên
thực trạng áp dụng hình phạt này trong thực tiễn và đưa ra giải pháp nhằm hoàn
thiện pháp luật cũng như nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng hình phạt này trong thực
tiễn.
3


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu về áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18
tuổi phạm tội theo quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
Luận văn chỉ nghiên cứu về áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người
dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ năm
2013 đến năm 2017.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận nghiên cứu:
Luận văn được thực hiện trên cơ sở các nguyên tắc và phương pháp luận của
chủ nghĩa Mác Lênin, trên nền tảng tư tưởng, quan điểm của Đảng, Nhà nước và
Chủ tịch Hồ Chí Minh về con người và sự phát triển của con người. Về bảo vệ,
chăm sóc, giáo dục thanh thiếu niên; về đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung
và đấu tranh phòng chống tội phạm do người dưới 18 tuổi thực hiện nói riêng.
5.2. Phương pháp nghiên cứu:
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng đồng bộ các phương pháp nghiên cứu
cụ thể là phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp phân tích đối chiếu, phương
pháp so sánh, phương pháp tổng hợp, phương pháp mô tả, giải thích, phương pháp thống
kê... trên cơ sở các bản án sơ thẩm, phúc thẩm và các báo cáo rút kinh nghiệm, kiến nghị
đối với bị cáo là người dưới 18 tuổi phạm tội của cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2017
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

6.1. Ý nghĩa lý luận của luận văn:
Luận văn là công trình nghiên cứu lý luận đầu tiên đề cập đến việc làm sáng tỏ
một cách toàn diện và hệ thống về áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người
dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã làm rõ
một số vấn đề chung về người dưới 18 tuổi phạm tội, phân tích quy định của pháp
luật hình sự Việt Nam về áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18
4


tuổi phạm tội và thực tiễn áp dụng hình phạt này. Trên cơ sở đó luận văn đề xuất
giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
trên khía cạnh lập pháp và việc áp dụng trong thực tiễn.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn:
Luận văn có thể được sử dụng với tính chất làm tài liệu tham khảo trong
công tác nghiên cứu, giảng dạy và học tập tại các cơ sở đào tạo bậc đại học về
chuyên ngành luật và các viện nghiên cứu về khoa học pháp lý. Kết quả nghiên cứu
của luận văn có thể được sử dụng để tham khảo trong quá trình tiếp tục hoàn thiện
hệ thống áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, qua
đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và giáo
dục cải tạo người dưới 18 tuổi phạm tội ở nước ta hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội
dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với
người dưới 18 tuổi phạm tội.
Chương 2: Các quy định của pháp luật hình sự về áp dụng hình phạt tù có
thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.
Chương 3: Thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật hình sự về hình
phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội tại Thành phố Hồ Chí Minh
và các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng các quy định của pháp luật hình sự đối với

người dưới 18 tuổi phạm tội

5


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG HÌNH PHẠT TÙ CÓ THỜI HẠN
ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI
1.1. Khái quát về chính sách xử lý người dưới 18 phạm tội
1.1.1. Khái niệm người dưới 18 tuổi phạm tội
Người dưới 18 tuổi phạm tội là một vấn đề phổ biến ở tất cả các nước trên
thế giới bất kể nước đó có thể chế chính trị như thế nào. Trước khi Bộ luật hình sự
năm 2015 (sửa đổi bổ sung 2017) được ban hành và chính thức có hiệu lực từ ngày
01/01/2018 thì khái niệm người dưới 18 tuổi phạm tội dựa trên khái niệm người
chưa thành niên phạm tội (viết tắt NCTNPT). Vấn đề NCTNPT đang là mối lo ngại
chung cho mọi xã hội và toàn cầu, nhưng hiểu thế nào về NCTN thì mỗi quốc gia
lại có quan niệm khác nhau, điều đó phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế - văn
hóa - xã hội, dân trí, phong tục, tập quán của mỗi quốc gia.
Trong pháp luật cũng vậy, mặc dù vấn đề này đã được đề cập tới trong nhiều
văn bản pháp luật quốc tế song ở mỗi văn kiện cũng tồn tại những tên gọi khác
nhau: NCTN, trẻ vị thành niên và trẻ em. Pháp luật ở mỗi quốc gia cũng có những
tiêu chí cụ thể quy định về NCTN khác nhau. Đa số các quốc gia đều quy định trong
hệ thống pháp luật độ tuổi được coi là NCTN.
Công ước Quốc tế về quyền trẻ em được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông
qua ngày 20/11/1989 tại Điều 1 quy định như sau: “Trong phạm vi của Công ước
này, trẻ em có nghĩa là người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp áp dụng với
trẻ em đó quy định tuổi thành niên sớm hơn” [12]. Như vậy, độ tuổi của trẻ em
được pháp luật quốc tế quy định là “người dưới 18 tuổi”.
Bên cạnh, Công ước về quyền trẻ em thì Quy tắc tối thiểu phổ biến của Liên
hợp quốc về việc áp dụng pháp luật đối với NCTN hay còn gọi là Quy tắc Bắc Kinh

do Đại hội đồng Liên hiệp quốc thông qua ngày 29/11/1985 cũng là một văn bản
pháp luật quốc tế quan trọng đề cập đến khái niệm “Người chưa thành niên là
người dưới 18 tuổi” [11] như là một sự kế thừa của Công ước về Quyền trẻ em,
thông qua các quy định cũng giúp chúng ta hiểu NCTN là người dưới 18 tuổi. Tuy
6


Luận văn đầy đủ ở file:Luận văn Full