Thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo luật tố tụng hình sự việt nam từ thực tiễn tỉnh đồng nai ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

Trần Văn Tuấn

THỜI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐỒNG NAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

Trần Văn Tuấn

THỜI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐỒNG NAI

Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số

: 8380104

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. VÕ THỊ KIM OANH

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết
quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử
dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Học viên

Trần Văn Tuấn


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .........................................................................................................1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THỜI HẠN XÉT
XỬ SƠ THẨM THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM ......... 8
1.1.Những vấn đề chung về thời hạn xét xử sơ thẩm ........................................8
1.2. Quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 về thời hạn trong xét xử sơ
thẩm ......................................................................................................................17
Chương 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG THỜI HẠN XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ
SƠ THẨM TẠI TỈNH ĐỒNG NAI VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆNPHÁP
LUẬT VỀ THỜI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÍNH SỰ .................... 44
2.1. Thực tiễn áp dụng thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự sơ thẩm tại tỉnh
Đồng Nai (từ năm 2012 đến năm 2017) ...............................................................44
2.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về thời hạn xét xử sơ thẩm ..........................59
KẾT LUẬN ................................................................................................... 75
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLTTHS:

Bộ luật tố tụng hình sự

HĐXX :

Hội đồng xét xử

TPCTPT:

Thẩm phán chủ tọa phiên tòa

XXST

Xét xử sơ thẩm

:

CHXHCN:

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

HTND :

Hội thẩm nhân dân

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1 : Thống kê các loại thời hạn chuẩn bị xét xử của một vụ án hình sự
thông thường .................................................................................................. 26
Bảng 1.2: Thống kê các loại thời hạn chuẩn bị xét xử của một vụ án hình sự
phức tạp ......................................................................................................... 27
Bảng 1.3: Thống kê các loại thời hạn chuẩn bị xét xử của một vụ án hình sự
được tòa án nhận lại sau khi trả lại cho viện kiểm sát để điều tra bổ sung ........... 28


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong giai đoạn Đảng và Nhà nước ta đang xây dựng và hoàn thiện Nhà nước
pháp quyền của nhân dân, do dân và vì dân, vấn đề đảm bảo quyền con người và
quyền công dân nhất là trong hoạt động tư pháp luôn được chú ý quan tâm và đặc
biệt coi trọng. Vì vậy trong những năm qua, mặc dù còn gặp nhiều khó khăn về
nguồn nhân lực, cơ sở vật chất nhưng hệ thống Tòa án đã hoàn thành tốt các chỉ tiêu
công tác đề ra. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của xã hội, tình hình tội phạm, vi
phạm pháp luật ở nước ta có xu hướng gia tăng cả về số lượng và tính chất. Cùng
với sự nỗ lực của toàn xã hội, các cơ quan tiến hành tố tụng đã có nhiều cố gắng
trong công tác tư pháp đã góp phần quan trọng trong đấu tranh phòng chống tội
phạm, vi phạm pháp luật giữ vững an ninh – chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Tuy
nhiên, vì nhiều nguyên nhân khác nhau mà việc xây dựng, củng cố và kiện toàn đội
ngũ cán bộ, công chức Tòa án chưa đáp ứng được yêu cầu xét xử trong tình hình
mới của cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế. Mặc khác, nhiều quy định của pháp
luật tố tụng hình sự còn mang tính chung chung, chưa gắn liền với đời sống và thực
trạng tội phạm. Chính điều đó đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng xét xử
vụ án. Đứng trước vấn đề đó, vấn đề cấp bách đặt ra là phải sửa đổi, bổ sung và
hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng sao cho
thống nhất, khả thi khi áp dụng vào thực tế mà một trong số đó là các quy định về

thời hạn trong xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự.
Thời hạn xét xử sơ thẩm có vai trò, ý nghĩa rất lớn trong việc tuân thủ Hiến
pháp và cụ thể hóa Bộ luật tố tụng hình sự thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý.
Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa (CHXHCN) Việt
Nam, tại khoản 2 Điều 31, đã khẳng định: “Người bị buộc tội phải được Tòa án xét
xử kịp thời trong thời hạn luật định, công bằng, công khai”. Theo quy định trên của
Hiến pháp thì mọi hoạt động trong các giai đoạn tố tụng hình sự đều phải tuân thủ
và hướng đến nguyên tắc trên.

1


Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) quy định: “Tình tự, thủ tục khởi tố, điều
tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự”, như vậy với tư cách là một đạo luật quy
định về trình tự, thủ tục thực hiện các hoạt động tố tụng, BLTTHS phải ấn định các
loại thời hạn để thực hiện hoặc kết thúc một hoạt động tố tụng nào đó. Thời hạn là
một tiêu chí để xác định trách nhiệm của các chủ thể tố tụng hình sự, qua đó, đảm
bảo cho hoạt động giải quyết vụ án được tiến hành một cách thuận lợi, đảm bảo các
quyền tự do dân chủ của công dân, qua đó, cũng đảm bảo nguyên tắc tiết kiệm của
tố tụng hình sự.
Thời hạn được quy định phải dựa trên những tiêu chí sau: Tiêu chí về tính cần
thiết, tiêu chí về tính phù hợp và tiêu chí về tính khả thi. Quy định thời hạn dựa trên
các tiêu chí nêu trên sẽ đảm bảo cho hoạt động tố tụng được tiến hành nhanh chóng,
tiết kiệm thời gian, tiết kiệm tài sản công sức của Nhà nước và những người tham
gia tố tụng khác, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị về
chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã xác định một trong những nhiệm vụ
trọng tâm cải cách tư pháp là phải hoàn thiện chính sách pháp luật hình sự, pháp
luật dân sự và thủ tục tố tụng tư pháp, trong đó “Sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật
liên quan đến lĩnh vực tư pháp phù hợp mục tiêu của chiến lược xây dựng và hoàn

thiện hệ thống pháp luật. Coi trọng việc hoàn thiện chính sách pháp luật hình sự và
thủ tục tố tụng tư pháp, đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc
xử lý người phạm tội.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã chọn và nghiên cứu đề tài: “Thời hạn
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh
Đồng Nai” làm đề tài nghiên cứu tốt nghiệp thạc sĩ của mình nhằm góp phần làm
đa dạng hơn cơ sở lý luận và thực tiễn đối với các vấn đề liên quan đến thời hạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Đồng Nai nói riêng và hệ thống pháp lý của nước
ta nói chung.

2


2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Thời hạn xét xử sơ thẩm có vai trò, ý nghĩa rất quan trọng trong việc đảm bảo
các quyền tự do, dân chủ của công dân, đồng thời đảm bảo nguyên tắc tiết kiệm của
tố tụng hình sự. Việc nghiên cứu một cách đầy đủ, chuyên sâu và toàn diện về thời
hạn xét xử sơ thẩm có ý nghĩa không chỉ về mặt lý luận mà còn củng cố, phát triển
về mặt thực tiễn trong việc thực hiện tố tụng hình sự. Trong thời gian qua, vấn đề
thời hạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam đã được một số tác
giả nghiên cứu ở các cấp độ khác nhau.
Công trình nghiên cứu mang tính chất đại cương như: “Bình luận khoa học Bộ
luật tố tụng hình sự” do GS. TS. Võ Khánh Vinh chủ biên (2011), Giáo trình “Luật
tố tụng Hình sự Việt Nam” do tác giả Nguyễn Ngọc Chí Chủ biên (2001) và được
tái bản có sửa đổi, bổ sung do tác giả Hoàng Thị Minh Sơn chủ biên năm 2008,
Giáo trình “kỹ năng giải quyết vụ án hình sự” của Học viện Tư pháp (2011), Giáo
trình “Luật tố tụng hình sự Việt Nam của Học Viện Tư pháp (2011), Giáo trình
“Xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam” của tác giả Võ Thị Kim Oanh
(2011), Giáo trình “Luật tố tụng hình sự Việt Nam” của trường Đại học Luật Hà
Nội (2015).

Các công trình nghiên cứu chuyên sâu gồm có:
Đề tài nghiên cứu cấp Bộ “Những vấn đề lý luận và thực tiễn cấp bách của tố
tụng hình sự Việt Nam” của tác giả Vũ Đức Khiển (1996) đã cung cấp cơ sở lý luận
cũng như đánh giá thực trạng của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam. Đề tài nghiên
cứu cũng đã đưa ra một số lý luận và thực tiễn liên quan đến thời hạn trong tố tụng
hình sự.
Các đề tài khoa học như: “Một số vấn đề về quyết định tạm giam và thời hạn
tạm giam trong trường hợp HĐXX yêu cầu điều tra bổ sung tại phiên tòa” của tác
giả Hoàng Đạt Nam (2017), “Những nguyên tắc cơ bản của Tố tụng hình sự Việt
Nam và yêu cầu của việc sửa đổi toàn diện Bộ luật tố tụng hình sự” của tác giả Trần
Thế Vượng (1999), “Những nguyên tắc cơ bản của Luật Tố tụng hình sự Việt Nam”
của tác giả Hoàng Thị Sơn và Bùi Kiên Điện (1999), “Các nguyên tắc của tố tụng

3


hình sự trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền” của tác giả Nguyễn Cảnh
Hợp (2001) đã đề cập đến các nguyên tắc cần thiết trong việc xây dựng, triển khai
thực hiện tố tụng hình sự, mà trong đó việc đảm bảo thời hạn trong tố tụng hình sự
được xem là một trong những nguyên tắc cơ bản trong pháp luật tố tụng hình sự,
“Mô hình lý luận Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam” của tác giả Phạm Hồng Hải
(2003).
Đề tài luận văn Thạc sĩ Luật học “Giai đoạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình
sự Việt Nam” của tác giả Vũ Thị Thủy Tiên (2001) đã đưa ra hệ thống cơ sở lý luận
về giai đoạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự với những vấn đề cơ bản của giai
đoạn xét xử sơ thẩm trong suốt quá trình từ khi hồ sơ vụ án được chuyển giao cho
Tòa án, cho đến khi kết thúc bản án sơ thẩm hình sự. Nghiên cứu đã đề cập đến
những quy định về thời hạn chuẩn bị xét xử và thời hạn tạm giam để chuẩn bị xết
xử.
Luận văn Thạc sĩ Luật học “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự - Lý luận

và thực tiễn” của tác giả Huỳnh Anh Kiệt đã nghiên cứu cơ sở lý luận cũng như chỉ
ra những tồn tại, vướng mắc trong trong việc thực hiện các quy định phát luật tố
tụng hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, trong đó tác giả cũng đã đưa
ra một số các nhận định về thời hạn chuẩn bị xét xử.
Luận văn Thạc sĩ “Thời hạn trong điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự của tác giả Nguyễn Bảo An (2012) đã cung cấp cơ sở lý luận cũng như đánh giá
thực trạng triển khai, thực hiện các quy định của pháp luật về thời hạn trong điều
tra, truy tố, xét xử sơ thẩm, cũng như thời hạn gia hạn để chuẩn bị xét xử, thời hạn
hoãn phiên tòa. Đồng thời, tác giả cũng đã đưa ra một số các đề xuất, kiến nghị
nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng trong việc áp dụng thời hạn trong điều tra,
truy tố, xét xử sơ thẩm.
Đề tài Thạc sĩ “Xét xử sơ thẩm theo luật tố tụng hình sự Việt Nam (Trên cơ sở
số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đăk Lăk)” của Nguyễn Sỹ Thành (2015) đã đưa ra cơ
sở lý luận cũng như thực tiễn thi hành xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự
Việt Nam tại Đăk Lăk. Tác giả đề xuất một số các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ

4


thống pháp luật tố tụng hình sự cũng như nâng cao chất lượng thực hiện pháp luật tố
tụng hình sự.
Trên cơ sở kết quả các nghiên cứu, khảo sát nêu trên, có thể thấy, ở nước ta đã
có khá nhiều công trình nghiên cứu về pháp luật tố tụng hình sự, các giai đoạn xét
xử sơ thẩm hay một số loại thời hạn trong tổng thể thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập chuyên sâu và cụ thể
về thời hạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự nói chung và từ thực tiễn
tỉnh Đồng Nai nói riêng. Để có góc nhìn khái quát, hệ thống và chi tiết về lý luận
thời hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam, nhất là đi sâu nghiên cứu,
phân tích thực tiễn áp dụng pháp luật tại tỉnh Đồng Nai, từ đó đưa ra một số các
kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định về thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án

hình sự nói chung và tại tỉnh Đồng Nai nói riêng. Vì vậy việc chọn đề tài “Thời hạn
xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai”
là đòi hỏi cấp thiết mang giá trị lý luận và thực tiễn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Từ việc phân tích hệ thống lý luận và thực tiễn áp dụng thời hạn xét xử vụ án
hình sự sơ thẩm tại Tỉnh Đồng Nai; từ đó đưa ra các kiến nghị nhằm góp phần hoàn
thiện pháp luật liên quan đến vấn đề thời hạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng
hình sự Việt Nam. Đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện về thời hạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sựnói chung và tại địa bàn tỉnh Đồng Nai nói riêng.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và pháp lý cơ bản về thời hạn xét xử sơ
thẩm trong tố tụng hình sự;
- Nghiên cứu phân tích, đánh giá thực tiễn quy định của pháp luật về thời hạn
xét xử sơ thẩm cũng như thực tiễn thực hiện, áp dụng pháp luật tố tụng hình sự về
thời hạn xét xử sơ thẩm tại địa bàn tỉnh Đồng Nai.
- Đề xuất một số kiến nghị và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện về
thời hạn xét xử sơ thẩm nói chung và tại địa bàn tỉnh Đồng Nai nói riêng.

5


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt
Nam từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu các quy định về thời hạn xét
xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam và chỉ nghiên cứu thời hạn xét
xử sơ thẩm theo thủ tục bình thường, không nghiên cứu thời hạn xét xử sơ thẩm

theo thủ tục rút gọn.
- Về không gian, thời gian: Luận văn tập trung đánh giá, khảo sát thực tiễn áp
dụng các quy định về thời hạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự tại tỉnh
Đồng Nai trong khoảng thời gian 05 năm từ năm 2012 -2017.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng (các sự vật, hiện
tượng đều có mối liên hệ với nhau) về công tác xét xử vụ án hình sự trong tình hình
mới theo tinh thần cải cách tư pháp. Phép biện chứng duy vật là phương pháp luận
để nhận thức bản chất và đặc điểm của thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam. Quan điểm duy vật lịch sử được coi là cơ sở
phương pháp luận để nhận thức về các yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến việc xác lập
thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam. Từ
đó, phân tích lý luận, đánh giá và đối chiếu với thực tiễn áp dụng nhằm làm sáng tỏ
những hạn chế, tồn tại cũng như việc xác định nguyên nhân và đưa ra những kiến
nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về thời hạn xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự.
Nghiên cứu vấn đề lý luận trong hệ thống: Nghiên cứu hệ thống những lý
thuyết cũng như hệ thống các yếu tố có liên quan đến đề tài.
Bên cạnh đó, trong quá trình nghiên cứu đề tài có sử dụng các phương pháp
nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp nghiên cứu tài liệu, văn bản; phương pháp
phân tích và tổng hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp diễn dịch,

6


Luận văn đầy đủ ở file:Luận văn Full