sáng kiến kinh nghiệm biện pháp giúp học sinh lớp 4 học tốt thể loại “bài văn miêu tả con vật”

Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

Mục Lục
PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI...................................................................................1
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU..........................................................................2
1. Giúp học sinh lớp Bốn....................................................................................2
2. Giúp giáo viên.................................................................................................3
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.........................................................................3
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................3
1. Phương pháp nghiên cứu lí luận......................................................................3
2. Phương pháp quan sát sư phạm.......................................................................4
3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm................................................................4
4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm................................................................4
V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU..............................................................................4
VI. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.......................................................................4
PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN...................................................5
1. Cơ sở lí luận...................................................................................................5
2. Cơ sở thực tiễn...............................................................................................7
3. Tìm hiểu và nghiên cứu chương trình dạy học văn miêu tả con vật ở lớp Bốn
.............................................................................................................................8
II. THỰC TRẠNG DẠY – HỌC VĂN MIÊU TẢ CON VẬT Ở LỚP BỐN. 10
1. Tìm hiểu nguyên nhân của việc dạy học văn miêu tả con vật đạt kết quả
chưa cao............................................................................................................10
Người thực hiện:


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

2. Tìm hiểu đặc điểm tình hình Trường Tiểu học Bình Hòa 2..........................11
3. Tìm hiểu thực trạng dạy – học văn miêu tả con vật ở lớp Bốn Trường Tiểu
học Bình Hòa 2 qua khảo sát thực tế.................................................................14
III. BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP BỐN HỌC TỐT THỂ LOẠI BÀI
VĂN MIÊU TẢ CON VẬT...............................................................................15
1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu và phân tích đề bài.........................................15
2. Hướng dẫn học sinh quan sát tìm ý...............................................................16
4. Hướng dẫn học sinh biết lựa chọn trình tự quan sát phù hợp khi quan sát con
vật......................................................................................................................25
5. Hướng dẫn học sinh lập dàn ý cho bài văn miêu tả con vật..........................27
6. Thực hiện tiết luyện nói khi dạy học văn miêu tả con vật............................32
7. Thực hiện tiết luyện viết khi dạy học văn miêu tả con vật............................34
8. Thực hiện tiết trả bài khi dạy học văn miêu tả con vật.................................37
9. Giúp học sinh làm giàu vốn từ và lựa chọn từ ngữ khi học văn miêu tả con
vật......................................................................................................................40
10. Hướng dẫn học sinh lựa chọn từ ngữ giàu tính gợi tả, gợi cảm và diễn đạt
câu văn trọn ý, sắp xếp các ý một cách lô gic khi thực hiện bài văn................49
miêu tả con vật..................................................................................................49
11. Giúp học sinh làm giàu trí tưởng lượng và bộc lộ cảm xúc khi thực..........50
hiện bài văn miêu tả con vật..............................................................................50
IV.

KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC............................................................................53
PHẦN KẾT LUẬN

1. Bài học kinh nghiệm.....................................................................................54
2. Khả năng áp dụng của đề tài.......................................................................56

Người thực hiện:

Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

3. Những ý kiến đề xuất.....................................................................................57

Người thực hiện:


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

PHẦN MỞ ĐẦU
1.

LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Như chúng ta đã biết, tiếng Việt có vai trò cực kì quan trọng trong đời sống
cộng đồng và đời sống của mỗi con người Việt Nam. Đặc biệt đối với trẻ em, tiếng
Việt có vai trò càng quan trọng hơn. Ngay từ lúc lọt lòng, trẻ được giao tiếp hàng
ngày, hàng giờ với tiếng Việt qua lời ru của mẹ. Đến khi học từng tiếng nói đầu
tiên, trẻ đã học phát âm tiếng nói của người Việt. Do đó, ngay từ buổi ban đầu, trẻ
cần học tiếng Việt một cách khoa học và cẩn thận để có thể sử dụng nó làm
phương tiện giao tiếp trong suốt những năm tháng học tập ở nhà trường cũng như
trong suốt cuộc đời.
Hơn thế, trong giai đoạn hiện nay, đất nước ta đang trên đà phát triển và hòa
nhập với nhiều nền văn hóa của các quốc gia khác trên thế giới thì việc giữ gìn,
phát triển và làm giàu đẹp cho tiếng Việt là một việc làm cần thiết trong giai đoạn
hiện nay. Tiếng Việt là một trong những môn học quan trọng trong trường học và

đặc biệt ở cấp Tiểu học. Trong đó, phân môn Tập làm văn chiếm vị trí quan trọng
không nhỏ. Bởi vì khi dạy Tập làm văn là dạy cho các em hình thành kĩ nói, viết,
được xây dựng trên kết quả của việc tiếp thu kiến thức từ các phân môn trong môn
tiếng Việt như: Tập đọc, Luyện từ và câu, Kể chuyện…và các môn học khác. Khi
học phân môn Tập làm văn, học sinh phải huy động kiến thức nhiều mặt từ những
hiểu biết trong các môn học cũng như kiến thức trong cuộc sống của các em. Tập
làm văn cũng là một môn học góp phần rèn luyện tư duy và hình thành nhân cách
cho học sinh.
Chương trình Tập làm văn ở lớp Bốn bao gồm các thể loại như: kể chuyện,
viết thư, miêu tả, … Trong đó, kiểu bài văn miêu tả chiếm số lượng nhiều nhất
trong cả chương trình: tổng số 32 tiết và học trong 17 tuần, riêng thể loại bài văn
miêu tả con vật chiếm 11 tiết học trong 6 tuần. Tuy nhiên để giúp học sinh học tốt
văn miêu tả con vật, điều quan trọng là giúp học sinh biết quan sát để tìm ý, biết
lựa chọn từ ngữ miêu tả đúng, sinh động, hấp dẫn để viết được câu văn, đoạn
Người thực hiện:

Trang 1


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

văn,bài văn đầy đủ ý và hay. Không phải đưa ra lời nhận xét chung màphải tả các
con vật bằng những từ ngữ miêu tả đúng, chính xác về các đặc điểm của từng con
vật được miêu tả và diễn đạt thành những câu văn rõ ràng, lưu loát. Bên cạnh đó,
còn giúp học sinh biết sử dụng những từ ngữ miêu tả gợi tả, gợi cảm cũng như
phép so sánh, nhân hóa trong khi miêu tả làm cho hình ảnh miêu tả trở nên sinh
động, hấp dẫn, thu hút được người đọc, người nghe.
Qua thực tế giảng dạy trong các lớp tôi đã và đang phụ trách từ năm học 2015
– 2016 đến nay, cùng với việc tìm hiểu và nghiên cứu chương trình và bài viết của

học sinh, tôi thấy phần đông học sinh làm văn miêu tả gặp những khó khăn do
thiếu sự hiểu biết sâu về những đặc tính của các loài vật, thiếu kiến thức về những
hiện tượng tự nhiên ảnh hướng đến sự phát triển của từng oài vật đó hay thiếu vốn
từ để giúp các em miêu tả tốt. Các em sẽ chưa biết miêu tả một con vật cụ thể nếu
các em chưa được trực tiếp quan sát các con vật đó. Sự hiểu biết của học sinh về
nghĩa từ chưa sâu. Các em thường có thói quen thấy gì tả đó. Trong khi miêu tả,
các em chưa biết bộc lộ cảm xúc của mình. Học sinh chưa biết sử dụng các phép so
sánh, nhân hóa trong khi miêu tả để bài văn thêm phần sinh động và hấp dẫn.
Chính vì lẽ đó, từ năm học 2015 – 2016 đến nay, tôi đã nghiên cứu và thực
hiện “Biện pháp giúp cho học sinh lớp Bốn Trường Tiểu học Bình Hòa 2 học tốt
thể loại bài văn miêu tả con vật”. Trong năm học 2017 – 2018 hiện nay, tôi tiếp tục
áp dụng đồng thời có bổ sung thêm một vài biện pháp giúp học sinh lớp 4/1 tôi
đang phụ trách học tốt thể loại bài văn miêu tả con vật. Đề tài này áp dụng không
chỉ cho lớp 4/1 tôi đang phụ trách mà còn có thể áp dụng cho toàn thể lớp Bốn
trong Trường Tiểu học Bình Hòa 2 nói riêng và toàn thể lớp Bốn ở các trường Tiểu
học trong địa bàn thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương nói chung.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
1. Giúp học sinh lớp Bốn
- Rèn kĩ năng phân tích đề bài, quan sát, tìm ý, lập dàn ý.

Người thực hiện:

Trang 2


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

- Rèn kĩ năng dùng từ, đặt câu, viết đoạn, liên kết đoạn, diễn đạt lưu loát,
mạch lạc.

- Rèn kĩ năng viết lời văn, câu văn giàu hình ảnh, cảm xúc, sử dụng các biện
pháp so sánh, nhân hóa vào bài văn làm cho bài văn miêu tả con vật thêm sinh
động.
- Bồi dưỡng tình cảm yêu mến, gắn bó, biết trân trọng những con vật gần gũi
xung quanh các em.
- Tạo tiền đề giúp các em học tốt hơn ở lớp Năm.
2. Giúp giáo viên
- Nhìn nhận lại sâu sắc hơn việc dạy văn miêu tả con vật cho học sinh lớp Bốn
để vận dụng các phương pháp, biện pháp hay hình thức tổ chức dạy học một cách
linh hoạt.
- Tự tìm tòi, nâng cao tay nghề, đúc rút kinh nghiệm trong giảng dạy Tập làm
văn nói chung và trong dạy học sinh viết văn miêu tả con vật nói riêng.
- Nâng cao khả năng nghiên cứu khoa học.
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Tìm hiểu mục tiêu, nội dung chương trình dạy văn miêu tả con vật ở lớp
Bốn.
- Tìm hiểu thực trạng dạy - học văn miêu tả con vật ở lớp Bốn.
- Đưa ra một số biện pháp hữu ích giúp học sinh lớp Bốn Trường Tiểu học
Bình Hòa 2 học tốt thể loại bài văn miêu tả con vật.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Đọc tài liệu liên quan đến đề tài.
- Nghiên cứu nội dung chương trình.
Người thực hiện:

Trang 3


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

2. Phương pháp quan sát sư phạm
- Điều tra thực trạng qua trong từng năm học, trao đổi với giáo viên và học
sinh, tìm hiểu thực tế việc dạy và học.
- So sánh, đối chứng giữa mỗi cả thể học sinh trong cùng một lớp với nhau,
giữa các lớp cùng tổ khối, đối chứng cả với những năm học trước.
- Quan sát tinh thần, thái độ, ý thức học tập của học sinh trong lớp mình phụ
trách. Bên cạnh đó còn quan sát việc học tập của học sinh lớp khác trong các tiết
dự giờ, quan sát phương pháp sư phạm của giáo viên giảng dạy, quan sát chất
lượng bài viết của học sinh để tìm hiểu những tác nhân trực tiếp ảnh hưởng
đến chất lượng học tập của học sinh.
3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
- Tiến hành đồng thời với phương pháp kiểm tra và phương pháp tổng hợp số
liệu. Khi kiểm tra đánh giá chất lượng bài văn miêu tả con vật của từng học sinh,
tôi mô tả và thống kê chất lượng ấy bằng những số liệu cụ thể, sau đó tổng hợp các
số liệu đã thu được nhằm rút ra kinh nghiệm giảng dạy cho bản thân.
4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Dạy các tiết tập làm văn miêu tả nói chung, dạy tiết miêu tả con vật nói
riêng.
V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Dạng bài văn miêu tả con vật ở lớp Bốn.
- Thực trạng dạy và học văn miêu tả con vật của học sinh lớp Bốn ở Trường
Tiểu học Bình Hòa 2 từ năm học 2015 – 2016 đến nay.
VI. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
- Loại bài văn miêu tả con vật ở lớp Bốn.
- Học sinh lớp 4/1, tôi đang phụ trách và các lớp học khác trong Tổ Lớp Bốn
của Trường Tiểu học Bình Hòa 2, nơi tôi đang công tác.
Người thực hiện:

Trang 4

Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lí luận
Tập làm văn là phân môn có vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình luyện
tập cho học sinh có năng lực sử dụng tiếng Việt làm công cụ giao tiếp và tư duy.
Để làm được một bài văn miêu tả nói chung, bài văn miêu tả con vật nói riêng, đáp
ứng được đầy đủ nội dung theo yêu cầu của của đề bài, học sinh phải huy động vốn
kiến thức nhiều mặt như: dùng từ đặt câu, dựng đoạn, tạo văn bản, kỹ năng phân
tích đề, tìm ý, lập dàn ý, … Do đó, phân môn Tập làm văn mang tính toàn diện,
tổng hợp. Bên cạnh đó, phân môn Tập làm văn, cụ thể là thể loại bài văn miêu tả
con vật cũng mang tính sáng tạo. Bởi vì, mỗi bài văn đều thể hiện được suy nghĩ,
vốn hiểu biết mang đậm màu sắc cá nhân và là những sản phẩm không lặp lại của
mỗi học sinh.
Dạy Tập làm văn ở Tiểu học góp phần rèn luyện cho học sinh năng lực sử
dụng tiếng mẹ đẻ để giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày và cũng là phương tiện
để các em học tốt các môn học khác. Chính những bài viết các em có được từ phân
môn Tập làm văn là kết quả được tạo ra từ vốn hiểu biết thực tế, những kĩ năng sử
dụng tiếng Việt mà các em được học ở môn Tiếng Việt và các môn học khác.
Mục tiêu của việc dạy học Tập làm văn ở lớp Bốn nói chung, thể loại bài văn
miêu tả con vật nói riêng là: cung cấp, hướng dẫn cho học sinh biết lập dàn ý cho
bài văn, viết được bài văn theo dàn ý đã lập có đủ ba phần (mở bài, thân bài, kết
bài). Các em biết diễn đạt được lời văn trôi chảy, câu văn bước đầu có cảm xúc,
giàu hình ảnh. Bên cạnh đó, học sinh biết nói, viết câu văn có dùng phép so sánh,
nhân hóa và biết kiểm tra, rà soát lại bài viết về nội dung, cách diễn đạt, cách trình
bày trong khi viết bài văn miêu tả con vật của mình một cách trọn vẹn.

Muốn học tốt thể loại bài văn miêu tả con vật, trước hết, người học phải nắm
được thế nào là miêu tả. Miêu tả là thể loại văn dùng lời nói có hình ảnh, có cảm
xúc làm cho người đọc, người nghe hình dung được một cách rõ nét, cụ thể những
Người thực hiện:

Trang 5


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

đặc điểm nổi bật của cảnh, của người hay của vật như nó vốn có trong cuộc sống.
Miêu tả là dùng lời văn có hình ảnh làm hiện ra trước mắt người đọc một bức tranh
cụ thể về một cảnh, một người, một vật đã làm ta có cảm xúc sâu sắc. Người viết
phải nắm vững cảnh, vật mình định tả có những đặc điểm nổi bật, đặc sắc và diễn
tả lại bằng từ ngữ giàu sức gợi tả, gợi cảm, làm rõ hình khối, kích thước, màu sắc,
âm thanh hay hoạt động, ... và còn thêm vào bài văn của mình những cảm giác vui,
buồn, ngạc nhiên, thích thú khi quan sát sự vật.
Các bài văn miêu tả ở Tiểu học nói chung, ở lớp Bốn nói riêng, yêu cầu tả
những đối tượng mà học sinh yêu mến, thích thú. Vì vậy, qua bài làm của mình,
các em phải gửi gắm được tình yêu thương với những đối tượng mình miêu tả.
Dạy học văn miêu tả con vật là quá trình dạy học mà qua đó giáo viên giúp
cho học sinh có thói quen quan sát, biết phát hiện những điều mới mẻ, thú vị về
những con vật gần gũi với các em trong cuộc sống. Giúp các em biết truyền những
rung cảm của mình vào con vật cần miêu tả, biết sử dụng những từ ngữ có giá trị
biểu cảm, những câu văn sáng rõ về nội dung, chân thực về tình cảm vào bài văn.
Một bài văn miêu con vật hay là một bài văn mà khi đọc, người đọc thấy hiện ra
trước mắt mình hình ảnh của con vật đó một cách cụ thể, sống động như nó vẫn tồn
tại trong thực tế cuộc sống. Bên cạnh đó, một bài văn hay không những phải thể
hiện rõ nét, chính xác, sinh động đối tượng miêu tả mà còn thể hiện được trí tưởng

tượng, cảm xúc và đánh giá của người viết với đối tượng được miêu tả. Trong thực
tế, không ai tả chỉ để tả mà thông qua tả để gửi gắm suy nghĩ, cảm xúc, sự đánh
giá, những tình cảm yêu mến của người viết đối với sự vật được tả. Như vậy, có
thể xem miêu tả là vẽ nên một bức tranh về sự vật bằng ngôn từ.
Trong quá trình viết bài văn miêu tả con vật, đòi hỏi học sinh phải vận dụng
kiến thức tổng hợp của các môn học để miêu tả. Kiến thức của các môn học cộng
với vốn sống thực tế sẽ giúp học sinh trình bày suy nghĩ của mình một cách mạch
lạc và sống động. Qua đó, bồi dưỡng cho các em tình yêu quê hương đất nước, yêu
thiên nhiên. Các em sẽ được tích lũy thêm vốn sống, vốn ngôn ngữ và khả năng
giao tiếp trong cuộc sống.
Người thực hiện:

Trang 6


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

2. Cơ sở thực tiễn
Trong quá trình dạy học trên lớp, tôi đã tìm hiểu chương trình học, tìm hiểu
về phương pháp giảng dạy các môn học nói chung, tìm hiểu thực trạng học phân
môn Tập làm văn nói riêng và cụ thể là tìm hiểu thực trạng dạy và học thể loại bài
văn miêu tả con vật. Tôi nhận thấy từ lớp Hai, lớp Ba, học sinh đã được quan sát
và trả lời câu hỏi để làm quen với văn miêu tả. Chính vì vậy, học sinh đã nắm được
những kiến thức sơ giản về cách miêu tả các sự vật. Đối tượng miêu tả là những sự
vật khá quen thuộc với các em đó là những con vật nuôi quen thuộc ở nhà như: con
gà, con mèo, con chó, con vịt, con ngỗng, con trâu, con bò, con chim bồ câu, hay
chú vẹt ; đó là những con vật em gặp trên đường ; là những con vật mà em quan sát
trên ti vi hay được quan sát trực tiếp ở sở thú trong mỗi chuyến tham quan, …
Những con vật gần gũi đó cũng chính là những người bạn thân thiết, gắn bó và lớn

lên cùng tuổi thơ của các em. Khi miêu tả những con vật quen thuộc đó, các em dễ
dàng chia sẻ tình cảm riêng và bộc lộ cảm xúc, tình cảm thực của mình khi miêu
tả.
Một bài làm văn có thể tồn tại ở dạng nói hay dạng viết tùy thuộc vào các tiết
học do chương trình quy định. Sản phẩm của việc học văn miêu tả con vật thường
ở dạng viết. Năng lực của người viết chứng tỏ sự hiểu biết, khả năng vận dụng vốn
hiểu biết, vốn từ và sự thể hiện vốn từ đó qua việc diễn đạt thành ý văn, câu văn
hay đoạn văn, bài văn phù hợp với từng sự vật cần miêu tả. Mỗi bài văn chứng tỏ
được tư duy lô gic, tư duy hình tượng của mỗi học sinh.
Trên thực tế, việc dạy và học phân môn Tập làm văn nói chung, thể loại bài
văn miêu tả con vật nói riêng, còn rất nhiều vấn đề bất cập:
- Về phía người dạy: Đây là một phân môn khó dạy. Giáo viên phải giúp học
sinh vừa tổng hợp được vốn kiến thức các em đã có về một loài vật, vừa giúp các
em tải hiện lại được đầy đủ nhất, chính xác nhất các đặc điểm nổi bật của con vật
các em chọn tả. Bên cạnh đó, giáo viên không những phải giúp các em thể hiện
được sự rung cảm của cá nhân đối với con vật hay loài vật mình chọn tả. Đây là
Người thực hiện:

Trang 7


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

dịp tốt giúp học sinh thể hiện tiếng mẹ đẻ một cách trong sáng vào bài viết của
mình qua việc lựa chọn từ ngữ và vận dụng vốn từ các em đã có một cách linh
hoạt.
Trong quá trình giảng dạy thường xảy ra các vấn đề như: giáo viên chỉ hướng
dẫn chung chung cho học sinh tự mày mò hoặc là giáo viên sử dụng văn mẫu để
học sinh chép mà không có sự sáng tạo. Những vấn đề trên đều làm cho học sinh

không biết làm văn, ngại học văn. Những thực trạng trên còn xuất phát từ trình độ
nhận thức, năng lực sư phạm và vốn sống thực tế của mỗi giáo viên cũng góp phần
quyết định rất lớn.
- Về phía học sinh: Kiến thức của các em có được dường như là nhờ vào sách
vở và qua thầy cô cung cấp trong các tiết học ở trên lớp. Các em chưa có vốn sống
thực tế nhiều. Các em chưa có cái nhìn bao quát về các loài vật như: chưa có
những hiểu biết sâu về từng loài vật cụ thể, hiểu biết về hình dáng, màu sắc, cân
nặng, thói quen sinh hoạt, hoạt động đặc trưng hay đặc điểm sinh sản của từng loài
vật cụ thể. Các em chưa được quan sát nhiều loài vật nên chưa hình dung được
những đặc điểm giống hay khác nhau ở từng bộ phận của mỗi con vật. Các em
chưa miêu tả được những đặc điểm về hình dáng, kích thước, bộ lông hay hoạt
động đặc trưng của từng con vật một cách cụ thể, chính xác. Bên cạnh đó, các em
chưa có kĩ năng quan sát sự vật tốt, khả năng ghi nhớ những gì quan sát chưa lâu.
Chính vì lẽ đó, bài văn miêu tả con vật của các em thường chưa tả được đầy đủ các
đặc điểm chính, nổi bật của con vật, thiếu những chi tiết tả thực vào bài viết. Các
em chưa có sự so sánh một cách chính xác về những đặc điểm ở mỗi bộ phận của
các loài vật khác nhau để làm nổi bật đặc điểm của con vật mình chọn tả. Ngoài ra,
các em chưa thấy được mối liên hệ mật thiết giữa con vật mình tả với con người
trong cuộc sống đời thường. Vì vậy, các em chưa bộc lộ được cảm xúc thực trong
bài văn miêu tả con vật của mình.
3. Tìm hiểu và nghiên cứu chương trình dạy học văn miêu tả con vật ở
lớp Bốn
Người thực hiện:

Trang 8


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

Chương trình Tập làm văn lớp Bốn được thiết kế tổng cộng gồm 62 tiết trong
cả năm học. Trong đó, văn miêu tả (gồm tả đồ vật, tả cây cối, tả con vật) có 32 tiết,
riêng dạng bài văn miêu tả con vật gồm 8 tiết được phân bố như sau:
Hệ thống nội dung chương trình Tập làm văn miêu tả con vật ở lớp Bốn

Tuần

Tên bài

Tuần 29

Cấu tạo bài văn miêu tả con vật.

Tuần 30

Luyện tập quan sát con vật.

Tuần 31

1. Luyện tập miêu tả các bộ phận của con vật.
2. Luyện tập xây dựng đoạn văn miêu tả con vật.
1. Luyện tập xây dựng đoạn văn miêu tả con vật.

Tuần 32

2. Luyện tập xây dựng mở bài, kết bài trong bài văn miêu tả
con vật.

Tuần 33

Miêu tả con vật (kiểm tra viết).

Tuần 34

Trả bài văn miêu tả con vật.

Chương trình môn Tập làm văn lớp Bốn nói chung, thể loại bài văn miêu tả
con vật nói riêng, đều được chia thành các tiết như: tiết lập dàn ý, tiết luyện nói,
luyện viết đoạn, kiểm tra viết và tiết trả bài kiểm tra. Các tiết Tập làm văn được
phân bố hai tiết trong một tuần. Các tiết học văn miêu tả con vật được sắp xếp một
cách hợp lí, phù hợp với từng chủ điểm của chương trình Tiếng Việt lớp Bốn.
Chính vì vậy, khi học Tập làm văn các em sẽ dễ dàng nắm được kiến thức cũng
như vốn từ ngữ miêu tả mà các em tích lũy được từ các bài học trong các phân
môn: Tập đọc, Kể chuyện, Luyện từ và câu, Chính tả có trong từng chủ điểm đó
vào trong tiết học. Nội dung của các phân môn trong từng chủ điểm sẽ bổ trợ về
kiến thức cho các em học tốt tiết Tập làm văn nói chung, tiết miêu tả con vật nói
riêng.
II. THỰC TRẠNG DẠY – HỌC VĂN MIÊU TẢ CON VẬT Ở LỚP BỐN

Người thực hiện:

Trang 9


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

1. Tìm hiểu nguyên nhân của việc dạy học văn miêu tả con vật đạt kết
quả chưa cao
Qua thực tế giảng dạy ở các lớp Bốn trong những năm học qua tại Trường

Tiểu học Bình Hòa 2 từ năm học 2015 - 2016 tới nay. Cụ thể là qua thực tế giảng
dạy ở lớp 4/1 tôi phụ trách hiện nay, qua bạn bè đồng nghiệp cùng Tổ Lớp Bốn
trong Trường Tiểu học Bình Hòa 2 và các trường bạn, tôi nhận thấy số lượng học
sinh lớp Bốn học tốt thể loại bài văn miêu tả con vật chưa cao.
Học sinh lớp Bốn học thể loại bài văn miêu tả con vật chưa cao xuất phát từ
những nguyên nhân chủ quan và khách quan như sau:
a) Nguyên nhân chủ quan
- Giáo viên chưa thực sự hứng thú khi dạy môn Tập làm văn cụ thể là dạy thể
loại bài văn miêu tả con vật. Vì vậy, khi dạy thể loại này giáo viên còn lúng túng
về phương pháp và nội dung. Điều này được thể hiện rõ qua các tiết thao giảng, dự
giờ thăm lớp khi dạy các tiết Tập làm văn miêu tả con vật ở trường.
- Phương pháp dạy của giáo viên còn rập khuôn chưa có sự sáng tạo nên việc
dẫn dắt, gợi mở cho học sinh tìm ra những câu văn, ý văn hay còn hạn chế.
- Giáo viên ít quan tâm đến việc hướng dẫn học sinh phải tả như thế nào để
bộc lộ được nét riêng biệt của đối tượng mình đang tả nhằm giúp các em thoát khỏi
việc tả một cách khuôn sáo.
- Trong giờ dạy văn miêu tả con vật, thường thiếu tranh ảnh hay vật thật để hỗ
trợ cho các em quan sát miêu tả.
- Giáo viên chữa bài cho học sinh còn nhận xét chung chung, chưa đưa ra
được lời nhận xét cụ thể ở những lỗi sai về dùng từ, đặt câu, chưa sửa các ý văn
chưa hay của mỗi em một cách kịp thời để phát huy tính sáng tạo cho người học
trong từng tiết học văn miêu tả con vật.
- Ngoài ra, giáo viên còn thiếu sự phối kết hợp, liên hệ giữa tiết dạy phân môn
Tập làm văn với các môn học, các hoạt động khác trong và ngoài nhà trường nhằm
Người thực hiện:

Trang 10


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2

học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

phát huy và vận dụng vốn hiểu biết của các em một cách tốt nhất vào việc học bài
văn miêu tả.
b) Nguyên nhân khách quan
- Khả năng quan sát của học sinh còn sơ sài, các em chưa biết sử dụng phối
hợp các giác quan để quan sát hay quan sát chưa theo một trình tự phù hợp. Các
em thường theo thói quen thấy đâu tả đấy, chưa biết chọn các đặc điểm đặc trưng
tiêu biểu của con vật mình chọn tả.
- Khả năng dùng từ đặt câu của học sinh chưa hay, chưa biết lựa chọn từ ngữ
thích hợp để miêu tả đúng từng đặc điểm của con vật.
- Vốn từ ngữ mà cụ thể là vốn từ ngữ miêu tả của các em còn quá nghèo nàn.
Các em còn dùng từ địa phương hay từ ngữ trong văn nói vào bài viết. Các em
chưa hiểu đúng nghĩa của từ nên dùng từ có nghĩa chưa phù hợp, chưa diễn đạt
được lời văn theo ý muốn của mình mà thường diễn đạt như nói chuyện bình
thường.
- Học sinh sử dụng văn mẫu một cách chưa sáng tạo. Các em chưa biết chọn
lọc và sử dựng những từ ngữ, ý văn, câu văn hay để diễn đạt thành ý văn, câu văn
của riêng mình.
- Một số học sinh chưa viết được câu văn có đủ thành phần, chưa khai thác
được đầy đủ nội dung của một bài văn. Các em chưa diễn đạt được câu văn, ý văn
một cách mạch lạc, khai thác nội dung còn sơ sài, câu văn lủng củng. Việc dùng từ
ngữ của các em chưa lưu loát thường bị lặp từ, lặp ý và chưa viết được trọn vẹn các
phần theo bố cục của một đoạn văn, bài văn.
2. Tìm hiểu đặc điểm tình hình Trường Tiểu học Bình Hòa 2
Trường Tiểu học Bình Hòa 2 là ngôi trường nằm trên địa bàn thuộc khu phố
Bình Đức 1, phường Bình Hòa, thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Trường nằm
trên địa bàn có nhiều khu công nghiệp lớn của tỉnh Bình Dương như: khu công
nghiệp Đồng An, khu công nghiệp Việt Nam - Singapore, khu công nghiệp Việt
Người thực hiện:

Trang 11


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

Hương, … nên có nhiều cư dân sinh sống. Năm học 2017 – 2018, Trường Tiểu học
Bình Hòa 2 có đến 42 lớp và hơn 1800 học sinh. Đây là một ngôi trường lớn so với
các trường trên địa bàn thị xã Thuận An. Trường tổ chức dạy hai buổi trong ngày
và có tổ chức bán trú. Trường có đội ngũ cán bộ - giáo viên - nhân viên đông đảo
với số lượng lên đến 69 người, nhất là có đội ngũ cán bộ quán lí giàu kinh nghiệm
trong công tác quán lí. Đội ngũ giáo viên trong trường đa số là giáo viên trẻ luôn
nhiệt huyết với nghề. Tuy Trường Tiểu học Bình Hòa 2 được tách ra từ Trường
Tiểu học Bình Hòa và mới đi vào hoạt động từ tháng 10/2015 nhưng thầy cô giáo
và học sinh trong trường luôn phấn đấu dạy tốt – học tốt nên đã đạt được những
thành tích cao trong các cuộc thi về chuyên môn và các hoạt động khác do ngành
giáo dục tổ chức.
Trong quá trình dạy học ở trường trong thời gia qua, tôi luôn tìm hiểu về
những điều kiện tác động đến việc học của học sinh như: môi trường nhà trường,
gia đình, xã hôi, … và đã nhận thấy những thuận lợi và khó khăn trong quá trình
dạy và học như sau:
a) Thuận lợi
- Ban Giám hiệu nhà trường chỉ đạo thực hiện công tác chuyên môn có hiệu
quả. Ban Giám hiệu luôn tạo điều kiện cho giáo viên học tập nâng cao trình độ
chuyên môn.
- Tổ chuyên môn đoàn kết, giúp đỡ nhau tận tình để mỗi giáo viên nắm vững
chuyên môn và yên tâm thực hiện tốt công tác giảng dạy.
- Trường thường xuyên tổ chức chuyên đề, thao giảng dự giờ góp ý để cho
giáo viên học tập kinh nghiệm và nâng cao trình độ chuyên môn nhất là phân

môn Tập làm văn.
- Giáo viên được trang bị đầy đủ sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham
khảo, các phương tiện dạy học như máy chiếu thông minh, máy chiếu power point
để dạy học bằng giáo án điện tử.
Người thực hiện:

Trang 12


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

- Đội ngũ giáo viên có năng lực, yêu nghề và luôn áp dụng phương pháp dạy
học phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh một cách linh hoạt
và hiệu quả.
- Hội cha mẹ học sinh luôn tạo điều kiện tốt và luôn kề vai sát cánh với giáo
viên trong việc giáo dục học sinh ở trường.
- Được sự quan tâm giúp đỡ của chính quyền địa phương, luôn tạo điều kiện
thuận lợi cho nhà trường thực hiện tốt công tác giáo dục trên địa bàn.
b) Khó khăn
- Việc dạy thể loại văn miêu tả nói chung, dạy học văn miêu tả con vật nói
riêng đối với giáo viên đây là một loại bài khó dạy. Giáo viên còn thiếu linh hoạt
trong việc vận dụng phương pháp và chưa sáng tạo trong việc tổ chức hoạt động
học tập của học sinh. Vì thế, không phải giờ dạy văn miêu tả con vật nào cũng đạt
hiệu quả như mong muốn và cũng không phải giáo viên nào cũng dạy tốt thể loại
bài văn miêu tả con vật. Việc vận dụng các phương pháp, các hình thức tổ chức
dạy học một cách linh hoạt nhằm giúp học sinh khai thác kiến thức hay vận dụng
kiến thức vốn có vào bài học của mỗi giáo viên nhất là giáo viên trẻ còn gặp lúng
túng. Giúp học sinh tìm ý, lập dàn ý, sắp xếp các ý, tưởng tượng hay lựa chọn từ
ngữ để miêu tả đúng những đặc điểm của sự vật định tả là một việc đòi hỏi sự tâm

huyết và trình độ cũng như vốn hiểu biết của mỗi giáo viên.
- Phần lớn phụ huynh của học sinh trong trường là công nhân nên việc giành
thời gian để kiểm tra, nhắc nhở việc học ở nhà của các em chưa nhiều và chưa
thường xuyên. Một số phụ huynh không quan tâm đến việc học của con em mình,
còn bỏ mặc việc học của con em mình cho nhà trường.
- Số lượng học sinh trong một lớp quá đông (từ 47 đến 50 học sinh trong một
lớp) nên việc truyền tải kiến thức cũng như chữa bài, nhận xét, sửa lỗi dùng từ, đặt
câu cho từng bài văn của mỗi em chiếm nhiều thời gian và nhất là việc giành thời
gian kèm cặp, giúp đỡ các em học sinh yếu còn nhiều hạn chế.

Người thực hiện:

Trang 13


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

- Ở lớp Bốn, các em mới bắt đầu học cách lập dàn ý, dựng đoạn và viết thành
một bài văn hoàn chỉnh. Khả năng ngôn ngữ của các em còn hạn chế. Vốn từ ngữ
của học sinh nói chung, vốn từ miêu tả của học sinh còn nghèo nàn. Một bài văn
miêu tả hay lại đòi hỏi khả năng tưởng tượng, sử dụng ngôn ngữ và diễn đạt thật
sinh động. Thực tế cho thấy, đa số học sinh lớp Bốn làm văn miêu tả chưa hay. Các
em sắp xếp các ý còn lộn xộn, câu văn diễn đạt lủng củng chưa rõ ràng. Hình ảnh
trong bài văn chưa có sức gợi tả, ít liên tưởng hoặc chỉ rập khuôn
các bài văn mẫu.
- Khi viết bài văn miêu tả con vật các em còn gặp nhiều khó khăn nhất là kĩ
năng quan sát. Các em chưa biết cách sắp xếp hay khai thác bố cục một bài văn sao
cho đủ ý, đủ các phần ; sắp xếp các ý trong mỗi đoạn văn hay các đoạn trong một
bài văn sao cho phù hợp.

- Bên cạnh đó, sự tập trung chú ý quan sát của học sinh ở Tiểu học, cụ thể ở
học sinh lớp Bốn chưa cao. Các em chưa nhớ lâu những gì quan sát được.
- Để viết được một bài văn miêu tả đầy đủ và hay đối với học sinh lớp Bốn là
một việc rất khó khăn. Do đặc điểm tâm lí của các em còn ham chơi, khả năng
quan sát chưa tinh tế, kỹ năng hoàn thành một bài văn trọn vẹn của các em chưa
tốt. Năng lực sử dụng ngôn ngữ của các em còn hạn chế, vốn từ ngữ nhất là vốn từ
miêu tả còn nghèo nàn. Vì vậy, khi viết văn miêu tả, các em còn thiếu vốn hiểu biết
về đối tượng miêu tả hoặc chưa biết lựa chọn từ ngữ phù hợp để diễn đạt những
đặc điểm của sự vật theo ý của riêng mình.
3. Tìm hiểu thực trạng dạy – học văn miêu tả con vật ở lớp Bốn Trường
Tiểu học Bình Hòa 2 qua khảo sát thực tế
Qua gần 3 năm học thực hiện “Biện pháp giúp học sinh lớp Bốn học tốt thể
loại bài văn miêu tả con vật”, tôi đã theo dõi và khảo sát kết quả kiểm tra khảo sát
đầu năm học của các lớp tôi trực tiếp giảng dạy ở phân môn Tập làm văn trong ba
năm học vừa qua như sau:

Người thực hiện:

Trang 14


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

Điểm kiểm tra khảo sát đầu năm học
Năm học

trong 3 năm học qua

Sĩ số

9 - 10
SL

TL%

7–8

5–6

1–4

SL TL%

SL

TL%

SL

TL%

2015–2016

47

5

10.6

13

27.7

18

38.3

11

23.4

2016–2017

43

6

14

14

32.6

15

34.9

8

18.5

2017-2018

49

7

14.3

18

36.7

17

34.7

7

14.3

Qua kết quả khảo sát chất lượng đầu năm trong 3 năm học, từ năm học 2015 –
2016 đến năm học 2017 – 2018 ở trên, cho thấy số lượng học sinh đạt điểm từ 7
đến 8 điểm trở lên trong một lớp đang còn quá ít, còn số lượng học sinh đạt điểm 5
đến 6 điểm chiếm phần lớn và lượng học sinh dưới 5 điểm còn cao. Từ kết quả trên
cho thấy khả năng nắm chắc kiến thức của lớp dưới nói chung, ở môn Tiếng Việt
nói riêng của học sinh còn gặp nhiều hạn chế và chất lượng học tập của học sinh
còn thấp.
Từ những điều kiện thực tế trên, khi dạy Tập làm văn nói chung, dạy thể loại

bài văn miêu tả con vật nói riêng, tôi luôn tìm tòi, học hỏi và nghiên cứu để đưa ra
được “Biện pháp giúp các em học sinh lớp Bốn ở Trường Tiểu học Bình Hòa 2 học
tốt hơn thể loại bài văn miêu tả con vật” như sau:
2.

BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP BỐN HỌC TỐT THỂ LOẠI

BÀI VĂN MIÊU TẢ CON VẬT
1. Hướng dẫn học sinh tìm hiểu và phân tích đề bài
Khi dạy học sinh thể loại “Bài văn miêu tả con vật” cũng như các thể loại bài
văn khác, bước đầu tiên giáo viên cần hướng dẫn học sinh tìm hiểu kĩ yêu cầu của
đề bài. Tìm hiểu đề bài là một trong những bước quan trọng để giúp học sinh nắm
vững yêu cầu của đề bài, tránh lạc đề hay miêu tả lan man. Khi hướng dẫn học sinh
tìm hiểu đề bài, giáo viên cần gạch chân dưới các từ ngữ quan trọng của đề bài
nhằm giúp các em xác định rõ con vật mình cần tả là con vật gì, từ đó sẽ giúp các
Người thực hiện:

Trang 15


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

em lần lượt tìm ra cách tả con vật đó như thế nào. Qua việc phân tích đề bài, giáo
viên sẽ giúp học sinh nắm vững những yêu cầu khi miêu tả từng đối tượng mà các
em cần miêu tả.
Khi hướng dẫn học sinh phân tích đề bài tả về con vật, giáo viên phải giúp
học sinh xác định được con vật định tả là con vật gì? Con vật đó được nuôi từ bao
giờ? Do ai mua, do đâu mà có? Con vật đó có đặc điểm gì nổi bật về vóc dáng, bộ
lông, nó thuộc loài nào, là giống lai hay thuần chủng? Con vật em chọn tả đã

trưởng thành hay còn nhỏ? Nó có mối liên hệ như thế nào đối với mình và nó mang
lại lợi ích gì đối với đời sống của em?
Việc phân tích kĩ đề bài cũng là bước quan trọng để các em định hướng một
cách đầy đủ về các nội dung cần viết trong bài như: chuẩn bị vốn từ ngữ miêu tả
chính xác các đặc điểm về vóc dáng, cân nặng, màu lông hay thói quen sinh hoạt
cũng như hoạt động đặc thù của con vật mà các em đã chọn. Học sinh sẽ dễ dàng
tự lập ra được một dàn ý chi tiết đúng theo yêu cầu của đề bài. Xác định rõ yêu cầu
của đề bài cũng là một bước quan trọng để giúp học sinh chuẩn bị sẵn sàng một
vốn từ ngữ và tâm lí tự tin, huy động được vốn hiểu biết của các em về con vật đó
vào bài viết. Từ đó các em sẽ dễ dàng thể hiện được cảm xúc thực khi
miêu tả con vật mình đã chọn.
2. Hướng dẫn học sinh quan sát tìm ý
a) Hướng dẫn học sinh sử dụng các giác quan để quan sát sự vật khi
miêu tả
Dạy học sinh quan sát là dạy các em sử dụng các giác quan để quan sát các
đặc điểm nổi bật của con vật mình định tả. Thông thường, học sinh chỉ dùng mắt
để quan sát. Khi dạy thể loại văn miêu tả nói chung dạy bài văn miêu tả con vật nói
riêng, tôi hướng dẫn các em sử dụng phối hợp tất cả các giác quan như: thị giác,
khửu giác, thính giác và xúc giác để quan sát tìm ra các đặc điểm nổi bật và khác
biệt so với các con vật cùng loài hoặc khác loài khác mà học sinh đã quan sát được.
Người thực hiện:

Trang 16


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

Khi quan sát con vật, tôi dạy học sinh quan sát trực tiếp và tỉ mỉ con vật mà
các em định tả. Việc trông thấy các con vật hằng ngày chỉ đem lại cho các em

những hình ảnh hời hợt, chung chung chưa toàn diện về con vật đó. Chỉ có quan
sát kĩ nhiều mặt, nhiều lượt, bằng tất cả các giác quan thì mới có được những hiểu
biết đầy đủ, chính xác và hiểu sâu sắc về con vật định tả. Qua quan sát trực tiếp sẽ
đem lại cho các em những cảm xúc thật, nóng hổi và là cơ sở để giúp các em đưa
vào bài viết những cảm xúc và tình cảm thực sự từ quan sát mang lại.
Ví dụ:
Khi dạy quan sát con gà trống, ngoài việc dùng mắt để quan sát những đặc
điểm nổi bật về màu sắc của bộ lông ở cổ, ở cánh, ở đuôi thì các em cần quan sát
những đặc điểm nổi bật về vóc dáng của chú gà nay đã trưởng thành hay chú trống
choai, nay chú lớn cỡ nào, có thể so ánh thân hình của chú đã lớn bằng sự vật nào
quen thuộc, quan sát màu sắc, hình dáng của chiếc mào chú đội trên đầu, màu sắc
cũng như sự linh hoạt của đôi mắt ra sao? Quan sát hoạt động của chú khi kiếm
mồi, khi bay nhảy, khi gáy, … có những đặc điểm gì đặc biệt. Bên cạnh đó, tôi sử
dụng thính giác để quan sát âm thanh của các hoạt động của chú gà trống như: âm
thanh vỗ cánh, âm thanh của tiếng gáy, âm thanh của tiếng gọi đàn lúc kiếm mồi có
những đặc điểm gì nổi bật, khác biệt với những chú gà trống khác. Ngoài ra, tôi
còn sử dụng xúc giác để quan sát khi ôm chú vào lòng, nâng chú trên tay thấy nặng
hay nhẹ, dùng tay vuốt vào bộ lông thấy được sự bóng mượt, dùng tay nắn vào
thân hình, cơ bắp, sờ vào đôi chân hay cặp cựa của chú để cảm nhận được sự rắn
chắc của thân hình một con gà trống trưởng thành.
b) Sử dụng tranh ảnh khi hướng dẫn học sinh tìm ra những đặc điểm
riêng biệt, đặc điểm nổi bật của con vật
Dạy học sinh quan sát sự để viết bài văn miêu tả con vật là giúp các em nhận
ra đặc điểm riêng biệt của con vật đó. Đây là việc làm hết sức quan trọng nên tôi
luôn chú ý giáo dục và rèn luyện cho học sinh trong suốt quá trình học tập. Các em
có thói quen rập khuôn và chưa có khả năng miêu tả tốt. Vì vậy cần phải giúp các
Người thực hiện:

Trang 17

Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

em rèn cho mình một kỹ năng quan sát và biết lựa chọn những đặc điểm nổi bật để
quan sát. Đây là cơ sở nền móng giúp các em đưa ra được những đặc điểm chính
và lập được một dàn ý chi tiết cho bài văn của mình. Bên cạnh đó, tôi luôn nhắc
nhở, gợi ý cho học sinh tìm ra những nét riêng biệt, những đặc điểm nổi bật hay
tình cảm đặc biệt đối với con vật được tả. Có thể những đặc điểm riêng đó đối với
người khác là bình thường nhưng đối với riêng em nó lại là đặc biệt vì nó đã để lại
cho em một ấn tượng đặc biệt hay gắn với một kĩ niệm, một sự kiện hoặc một niềm
vui, nỗi buồn nào đó.
Khi hướng dẫn học sinh quan sát, tôi lưu ý các em chú ý những điểm sau:
- Quan sát tổng thể con vật: chú ý cả động thái và động tĩnh của đối tượng. Sử
dụng phối hợp tất cả các giác quan: thị giác, thính giác, khửu giác và xúc giác
trong quá trình quan sát con vật.
- Lựa chọn đặc điểm tiêu biểu, nổi bật của con vật để quan sát thật kĩ.
- Quan sát và so sánh điểm giống và khác nhau giữa con vật chọn tả với các
con vật cùng loài và khác loài ở xung quanh qua sự liên tưởng hay quan sát trước
đó.
- Quan sát đặc điểm, hoạt động và những tác động của con vật đến môi trường
xung quanh.
Trong quá trình hướng dẫn học sinh sử dụng các giác quan để quan sát tìm ra
các đặc điểm của con vật, tôi luôn hướng dẫn các em tìm ra đặc điểm nổi bật nhất,
khác biệt nhất của con vật định tả. Từ đó, tôi giúp các em các đặc điểm nổi bật của
con vật về vóc dáng, kích thước, cân nặng, màu sắc bộ lông, hay những hoạt động
theo thói quen hằng ngày, hoạt động tiêu biểu của con vật đó. Tôi còn hướng dẫn
các em nêu lên những cảm xúc thực khi quan sát con vật định tả mang lại có gì
khác biệt với cảm xúc khi quan sát các con vật khác. Từ những đặc điểm nổi bật
của con vật đã quan sát được, các em sẽ đưa vào bài văn của mình những nét độc

đáo, khác biệt đó. Nhờ vậy, các em tạo ra ý tưởng mới mẻ và viết nên được những

Người thực hiện:

Trang 18


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

ý văn, câu văn hay, viết được bài văn giàu cảm xúc và sinh động, thu hút được sự
chú ý của người đọc, người nghe.
Đối với thể loại văn miêu tả con vật, nhiều đối tượng học sinh không thể quan
sát trực tiếp tại lớp được mà học sinh phải tự quan sát tại nhà. Chính vì vậy, khi
dạy văn miêu tả con vật, giáo viên còn phải sử dụng tranh ảnh để cho học học sinh
quan sát ở trên lớp. Trong các tiết học trên lớp, tôi thường căn cứ vào những đặc
điểm chung của đối tượng mà gợi mở, dẫn dắt học sinh tìm ra các đặc điểm chính
nổi bật của một con vật, hay một loài mà các em đã chọn. Nhưng để gợi mở và dẫn
dắt học sinh có hiệu quả, tôi sử dụng tranh ảnh của từng đối tượng cụ thể để giúp
học sinh nhớ lại những điều quan sát từ trước. Dựa vào những hình ảnh thật trong
tranh ảnh, các em đối chiếu các đặc điểm của các con vật cùng loài với nhau để
làm nổi bật đặc điểm của con vật mình miêu tả. Đó chính là cơ sở để các em suy
nghĩ, phân tích, so sánh và tổng hợp lại các đặc điểm của con vật và đem những
hình ảnh, những ý văn hay vào bài làm cho bài văn của mình thêm sinh động.
Việc sử dụng tranh ảnh trong giờ dạy Tập làm văn cũng phải chuẩn bị hết sức
công phu. Tranh ảnh phải đảm bảo các con vật phải là các con vật mà học sinh đã
quan sát được ở trong thực tế. Tranh ảnh phải thể hiện được nhiều con vật cùng
loài nhưng có những đặc điểm khác nhau và tranh ảnh phải sinh động. Có như vậy,
việc hướng dẫn quan sát mới đạt hiệu quả tốt cho việc dạy học văn
miêu tả nói chung, học văn miêu tả con vật nói riêng trong các giờ học trên lớp.

3. Hướng dẫn học sinh thực hiện loại bài văn miêu tả loài vật
Đối tượng của văn miêu tả loài vật là những con vật quen thuộc gần gũi với
học sinh. Đó là những con gà mái, gà trống, con chó, con mèo, con vịt, con ngan,
con ngỗng, con trâu, con bò, con ngựa hay những chú chim, ... Mỗi con vật đều có
những đặc điểm riêng biệt về hình dáng bên ngoài, kích thước, cân nặng, hoạt động
và ích lợi riêng, tính nết riêng. Khi quan sát miêu tả, ngoài miêu tả những đặc điểm
chung thì học sinh cần phải miêu tả được những đặc điểm riêng biệt về màu sắc,

Người thực hiện:

Trang 19


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

vóc dáng, tính nết, hoạt động thường ngày của con vật đó cũng như các đặc điểm
riêng ở từng bộ phận trên cơ thể của con vật mà các em định tả.
Khi miêu tả con gà trống, tôi hướng dẫn cho học sinh nêu được các đặc điểm
nổi bật của chú gà đó như: chú gà đó đã được nuôi bao lâu? Vóc dáng của con gà
thế nào? Cân nặng khoảng bao nhiêu ki-lô-gam? Màu lông của con gà có gì đặc
biệt? Nhất là màu lông của bộ cườm ở cổ, màu lông ở cánh, ở đuôi có gì khác với
những con gà trống khác? Chiếc mào trên đầu nó có hình dáng, màu sắc thế nào?
Bên cạnh đó, cần phải nêu được những hoạt động thường ngày của chú như thức
dậy sớm để làm gì? Thường bay nhảy những đâu? Đôi cựa trên chân chú có gì đặc
biệt? Chú thường có những hoạt động gì khi gặp những con gà trống khác? ...
Khi hướng dẫn học sinh miêu tả con mèo, tôi cũng lần lượt dẫn dắt và gợi mở
cho các em miêu tả được những đặc điểm nổi bật của con mèo đã chọn như: mèo
của em thuộc giống mèo nào? (mèo tam thể, mèo mun hay mèo đen, mèo vàng)?
Con mèo của nhà em đã nuôi được bao lâu? Nó có đặc điểm gì nổi bật về: bộ lông,

vóc dáng, tai, mắt, bộ ria, đuôi, chân, ...có gì khác so với những con mèo khác?
Miêu tả hoạt động thường ngày của chú mèo đó trong từng thời điểm như: lúc
kiếm ăn, rình mồi, vồ mồi, đùa giỡn, chạy nhảy hay lúc ngủ. Nó biểu hiện tình cảm
với em bằng những động tác, cử chỉ thế nào? Con mèo có ích lợi thế nào đối với
gia đình em? Tình cảm của em đối với nó ra sao?
Trong quá trình hướng dẫn học sinh viết bài văn miêu tả con vật, tôi thường
gợi mở giúp các em vận dựng những hiểu biết về con vật đó để quan sát nhận ra
đặc điểm nổi bật của nó. Các em quan sát con vật có trong ảnh để so sánh với
những đặc điểm của con vật ở nhà mà em miêu tả. Học sinh được quan sát những
tranh ảnh về con vật quen thuộc do thầy cung cấp làm cơ sở để so sánh và làm nổi
bật đặc điểm tiêu biểu của con vật các em chọn tả. Trong quá trình quan sát con
vật để miêu tả, tôi hướng dẫn các em ghi lại những điều quan sát được một cách
cẩn thận, tỉ mỉ. Hướng dẫn các em ghi lại cả những cảm xúc thật của mình khi
quan sát để làm cho bài văn thêm sinh động, hấp dẫn hơn.
Người thực hiện:

Trang 20


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

Tôi thường lựa chọn một số hình ảnh về các con vật quen thuộc, gần gũi với
các em mà các em thường quan sát thấy ở nhà, ở trên đường hay trong vườn thú
như: con chó, con mèo, con gà, con vịt, con chim, ... để giúp các em lựa chọn quan
sát. Những hình ảnh con vật thân thuộc đó là cơ sở để so sánh và làm nổi bật
những đặc điểm tiêu biểu, riêng biệt của con vật các em chọn tả. Cụ thể như sau:
- Một số hình ảnh về con chó:

- Một số hình ảnh về con mèo.

Người thực hiện:

Trang 21


Biện pháp giúp học sinh lớp 4 Trường Tiểu học Bình Hòa 2
học tốt thể loại “Bài văn miêu tả con vật”

- Một số hình ảnh về con
gà.

- Một số hình ảnh về con vịt:
Người thực hiện:

Trang 22