các yếu tố ảnh hưởng đến thnah khoản ngân hàng thương mại việt nam

BO GIAO Dl)C vA DAO TAO
TRUONG DAI HOC Md THANH PHO HO CHI MINH

TRAN TH{ THU THUY

cAc YEu T6 ANH HUONG DEN
A

?

'

THANH KHOAN NGAN HANG TIWONG MAI
•

VIETNAM
•
Chuyen nganh

: Tai chinh - Ngan hang

Ma s6 chuyen nganh

: 60 34 20
TRtlllNG D~I HOC Md TP .HCM

THVVl~N
LU~N VAN TH~C SY TAI CHINH- NGAN HANG

.
Ngu(Ji lm6'ng dfin khoa hQc:

PGS. TS. NGUYEN MINH KIEU

TP. Hf> Chi Minh, Nam 2013


LOI CAM DOAN

Toi cam doan r~g lu~n van "Cac yiu t6 anh huimg ain thanh khoan ngan hang

thuang mr;ii Vi?t Nam" la bai nghien c(ru cua chinh toi.
Ngo~i trir nhfmg tai li~u tham khao duqc trich ddn trong lu~n van nay, toi cam doan

r~g toan phful hay nhfmg phful nh6 cua lu~n van nay chua tirng duqc cong b6 ho~c
duqc su dl,lng d~ nh~ b~ng cfip 6 nhfmg nai khac.
Khong c6 san phAmlnghien c(ru nao cua nguai khac duqc su dl,lng trong lu~n van
nay ma khong duqc trich d~n theo dung quy dinh.
Lu~n van nay chua bao gicr duqc m)p d~ nh~ bfit ky b~ng cfip nao t~i cac trucrng d~i

hQC ho~C ca SO dao t~O khac.

Thanh ph6 Hf> Chi Minh, ngay 02 thang 12 nam 2013
Tac gia lu~n van

Tr~n Thi Thu Thl1y

l

1

'


LOI CAMON
Lai ddu tien, toi xin bay to long bi€t on sau sAc d€n gia dinh da t~o di€u ki~n va d()ng
vien d€ toi c6 th€ th-1,rc hi~n va hoan tfit lu~n van nay.
Toi tran tr9ng bay to long bi€t on sau sAc d€n PGS.TS Nguy€n Minh Ki~u da t~ tinh
hu6ng d~n, d€ toi hoan thanh lu~n van th~c sI cua minh.
Ben c~nh d6, toi chan thanh cam on Ti€n sI Nguy€n Minh Ha, Tru&ng khoa dao t~o
~.·

Sau E>~i h9c, nguai da theo sat chung toi su6t qua trinh kh6a h9c di€n ra va hu6ng
d~n chung toi ti€p c~n phuong phap nghien cfru khoa h9c. Toi ding gui lai cam on
,

sau sAc d€n Co Le

Thi Thu Ha- giao vien chu nhi~m l&p MFB4B da quan tam d()ng

vien chung toi trong su6t kh6a h9c t~i Truang.
Chan thanh cam an Quy Thdy Co Khoa Tai chinh- Ngan hang Truang E>~i h9c M&
TP.HCM da nhi~t tinh giang d~y, cung cfip nhfrng ki€n thuc quy bau trong su6t thai.
gian toi h9c va thµc

hi~n lu~n

van.

Chan thanh cam on nhfrng nguai b~ than thi€t da nhi~t tinh h6 trq va c6 nhfrng g6p
y hfru ich cho d~ tai.

Du da c6 nhi€u c6 gAng, song lu~n van khong th€ tranh khoi nhfrng thi€u sot. Kinh
mong nh~n duqc sµ chia se, g6p y cua Thdy Co, b~n be.

Tran tr9ng cam on.

l

11

'


TOMTATLUANVAN
•
D~ tai nghien c(ru "Cac yiu t6 imh huimg ain thanh khoan ngiin hang thuong

mq.i Vi¢t Nam", sir d\lllg dfr li~u tir 27 ngan hang thuong m;;ii

Vi~t

Nam trong khoang

thai gian tir nam 2006-2012 da xac dinh duqc cac y€u t6 anh hu6ng d€n thanh khoan
cua cac ngan hang thuong m;;ii Vi~t Nam bao gdm: quy mo ngan hang, kha nang sinh
lqi, dv phong rui ro tin d\mg tren t6ng du nq, ty l~ cho vay tren huy d<)ng, ngu6n v6n
huy d<)ng, tang tru6ng kinh t€, ty l~ l;;im phat. Trong do, kha nang sinh lqi, tang
tru6ng kinh t€ co m6i tuong quan thu~n v6i thanh khoan cua cac ngan hang thuong
,.

m;;ii Vi~t Nam. Nguqc l;;ii, dv phong rui ro tin dvng tren tl>ng du nq, ty l~ cho vay
treh huy d<)ng, ngu6n v6n huy d<)ng l;;ii c6 m6i tuang quan nghich v6i thanh khoan
cua cac ngan hang thuong m;;ii

Vi~t

Nam.

Xet tren muc d<) anh hu6ng cua cac y€u t6 k€ tren d€n thanh khoan cua cac
ngan hang thuong m;;ii Vi~t Nam thi kha nang sinh lqi c6 tac d()ng m;;inh nhdt, tang
tru6ng kinh t€ co tac d(mg m;;inh th(r hai, k€ ti€p la dv phong rui ro tin dvng tren tl>ng
du nq d;;ii di~n cho rui ro tin dvng, th(r tu la ty l~ cho vay tren huy d()ng va cu6i cimg
la ngu6n v6n huy d(mg. Nghien c(ru khong tim thdy m6i quan h~ gifra quy mo ngan
hang va ty

l~

l;;tm phat v6i thanh khoan ngan hang.

Tir k€t qua nghien c(ru cho thdy, kha nang sinh lqi, tang tru6ng kinh t€ c6 tac
d()ng tich cvc d€n thanh khoan cua cac ngan hang, nguqc l;;ii dv phong rui ro tin
d\lllg tren tl>ng du nq, ty l~ cho vay tren huy d()ng, ngu6n v6n huy d<)ng tren t6ng tai
san co tac d()ng tieu cvc d€n thanh khoan ngan hang, tir do d~ tai da co nhfrng
khuy€n nghi d6i v6i cac d6i tuqng lien quan.

111


MUCLUC
•

•
LOI CAM BOAN ......................................................................................................... i
LOI CAM dN .............................................................................................................. ii
TOM TAT LU~N v AN ............................................................................................. iii
Ml)C Ll)C .................................................................................................................. iv
DANH Ml)C BANG .................................................................................................. vii
DANH Ml)C cAc KY HI]$U, cAc CHU VIET TAT ........................................... viii
CHUONG 1 .................................................................................................................. 1
GIOI THI$U ................................................................................................................. 1
t. d~
1. 1 Ly, do ng h"e"n
1 c'uu va' van
e ngh""n
1e cuu' ............................................................ . 1
1.1.1 Ly do nghien Clru ............................................................................................. 1
1.1.2 Vdn d~ nghien Clru ........................................................................................... 2
,
1.2 Cau hoi nghien Clru va ffil,lC tieu nghien Clru ..................................................... .3
1.2.1 Cau hoi nghien Clru .......................................................................................... 3
1.2.2 Mvc tieu nghien Clru ........................................................................................ 3
1.3 Phi;tm vi nghien c(ru ............................................................................................ 3
1.4 Phuong phap nghien c(ru ................................................................................... .4
1.5 Bong g6p cua nghien c(ru ................................................................................... 4
1.6 K€t cdu lu~n van ................................................................................................. 5
CHUdNG2 .................................................................................................................. 6
co sd LY THUYET .................................................................................................... 6
2.1 Thanh khoan (Liquidity) ..................................................................................... 6
2 .2 Cung, cftu va tri;tng thai thanh khoan .................................................................. 7
2.2.1 Cung thanh khoan (con gQi la lubng ti~n vao ): ............................................... 7
2.2.2 Cftu thanh khoan (con gQi la lubng ti~n ra): .................................................... 8

2.2.3 Tri;tng thai thanh khoan: ................................................................................... 9
2.3 Rui ro thanh khoan: .......................................................................................... 10
2.3.1 Dinh nghia rui ro thanh khoan: .................................................................... .10
2.3 .2 Ddu hi~u nh~ bi€t rui ro thanh khoan: ......................................................... 10
2.3.3 Nguyen nhan rui ro thanh khoan: ................................................................. .11
2.3 .3 .1 Nguyen nhan ti~n d~: .............................................................................. .11
2.3.3.2Nguyen nhan hoi;tt d<)ng: .......................................................................... 12
2.4 Cac phuong phap do lucrng tri;tng thai thanh khoan cua ngan hang ................. 13
2.4.1 Phuong phap ti€p c~n ngubn v6n va sir dvng v6n: ....................................... 13
2.4.2 Phuong phap cdu true v6n: ............................................................................ 13
2.4.3 Phuong phap chi s6 thanh khoan: ................................................................. 14
2.5 Cac chi tieu do lucrng rui ro thanh khoan ........................................................ .14
2.5.1 Tri;tng thai ti~n m~t: ....................................................................................... 14
2.5.2 Chung khoan c6 tinh thanh khoan ................................................................. 15
~·.

IV

1

'


2.5.3 Chi s6 nang l\rc cho vay: .............................................................................. .15
. vay cua
. ngan
" h'ang so vm
, . t;?.ong t'.
• ...................................... .. 16
, kh oan

2 .5 .4 C ac
a1 san:
2.6. Cac yeu t6 tac d()ng d€n thanh khoan NHTM ................................................. .16
2.6.1 Quy mo ngan hang (SIZE) ............................................................................ 17
2.6.2 Kha nang sinh lgi (ROA) .............................................................................. 18
2.6.3 D\T phong nii ro tin d\mg tren t6ng dung (LLP_TL) ................................... 19
2.6.4 Ty I~ cho vay tren huy d()ng (LTD) .............................................................. 20
2.6.5 Ngubn v6n huy d()ng (DP) ............................................................................ 20
2.6.6 Tang tru6ng kinh t€ (RGDP) .......................................................................... 21
2.6.7 Ty I~ l~m phat (INF) ...................................................................................... 22
TOM TAT CHUONG 2: ............................................................................................ 23
CHUONG3 ................................................................................................................ 24
Pf.!UONG PHAP NGHIEN CUD .............................................................................. 24
3 .1
Du li~u nghien c(ru ........................................................................................... 24
3 .1.1 Ph~m vi nghien c(ru ....................................................................................... 24
3 .1.2 Du li~u nghien c(ru ........................................................................................ 25
3.2 Ky thu~t ch9n mftu ............................................................................................ 25
3 .3 Mo hinh nghien c(ru: ......................................................................................... 26
3.4 Cac bi€n trong mo hinh nghien clrti: ................................................................ .28
3.4. l Bi€n phµ thu(>c (LQ- Thanh khoan) .............................................................. 28
3 .4.2 Bien d9c I~p .................................................................................................. 29
3.4.2.lQuy mo ngan hang (SIZE) ....................................................................... 29
3.4.2.2 Kha nang sinh lgi (ROA) ........................................................................ 30
3 .4.2.3 DlJ phong nii ro tin dµng tren tbng du ng (LLP_TL) ............................. 31
3.4.2.4 Ty I~ cho vay tren huy d()ng (LTD) ....................................................... .32
3.4.2.5Ngubn v6n huy d()ng (DP) ..................................................................... .33
3 .4.2.6 Tang tru6ng kinh te (RGDP) .................................................................. .34
3.4.2.7Ty I~ l~m phat (INF) ................................................................................ 34
3.5 Phuong phap xu ly sd li~u ................................................................................ 35

3.5.l Thdng ke mo ta du li~u .................................................................................. 36
3.5.2 Phan tich tuang quan giua cac bi€n trong mo hinh ...................................... .36
3.5.3 Ki€m dinh phuang sai cua sai s6 khong dbng nhdt.. ..................................... 37
3.5.4 Ki~m dinh t\T tuang quan cua ph~n du .......................................................... 37
3.5.5 LlJa ch9n mo hinh phu hgp ........................................................................... 37
TOM TAT CHUONG 3: ............................................................................................ 38
CHUONG 4 ................................................................................................................ 39
KET QUA NGHIEN CUD ......................................................................................... 39
,z.
?\'.
' ................................................................................ 39
mau
ng h'"
ien cuu
4 . 1 D~c d.iem
4.1.1 Thdng ke mo ta .............................................................................................. 39
4.1.2 Ma tr~n tuang quan ....................................................................................... 40
v

~

v


4.2 Ket qua hl>i quy ................................................................................................. 41
4.2.1 Ket qua ki€m dinh ......................................................................................... 41
4.2.1.1 Phuong sai thay d6i ................................................................................ .41
4.2. l .2Tv tuong quan phdn du ........................................................................... .42
4.2.1.3 Lva ch9n mo hinh phu hqp (Hausman Test) .......................................... .42
4.2.2 Ket qua hi>i quy v6i mo hinh tac d<)ng ng~u nhien (REM) .......................... .43

4.3 Thao lu~ ket qua .............................................................................................. 44
4.3.1 Quy mo ngan hang (SIZE) ........................................................................... .44
4.3 .2 Kha nang sinh lgi (ROA) ............................................................................. .46
4.3.3 Dv phong rui ro tin d\mg tren t6ng dung (LLP_TL) .................................. .46
4.3.4 Ty 1~ cho vay tren huy d<)ng (LTD) ............................................................. .46
4.3.5 Ngul>n v6n huy d<)ng (DP) ........................................................................... .47
4.3.6 Tang tru6ng (RGDP) .................................................................................... .49
4.3.7 Ty 1~ l~m phat (INF) ...................................................................................... 49
TOM TAT CHUONG 4: ............................................................................................ 50
CHUONG 5 ................................................................................................................ 51
KET LUAN & KHUYEN NGHJ ................................................................................ 51
5 .1 D~c di€m cua nghien c(ru ................................................................................. 51 _
5.2 Ket lu~ ............................................................................................................. 51
5.3 Cac khuyen nghi nhfun nang cao thanh khoan cua cac NHTM Vi~t Nam ....... 53
5.3.1 D6i v6i cac NHTM ........................................................................................ 53
5.3.1.lNang cao hi~u qua ho~t d<)ng ................................................................... 53
5.3.l.2Giam thi€u rui ro tin d\mg ........................................................................ 56
5.3.l.3Chu tr9ng cong tac xu ly ng xdu .............................................................. 57
5.3.l.4Tuan thu cac quy dinh v€ cac ty 1~ bao dam an toan ............................... 58
5.3.l.46n dinh ngul>n v6n huy d<)ng: ................................................................. 58
5.3.2 D6i v6i Ngan hang nha nu6c ........................................................................ 59
5.3.3 D6i v6i Chinh phu ......................................................................................... 60
5.4 Gi6i h~n va hu6ng nghien c(ru ......................................................................... 61
5.4.1 Gi6i h~n cua nghien Clru ................................................................................ 61
5.4.2 Huang phat tri€n nghien cUu ......................................................................... 61
TOM TAT CHUONG 5: ............................................................................................ 62
TAI LI.E:U THAM KHAO: ....................................................................................... 63
PHlJ LlJC 1: Bang so sanh ket qua hi>i quy ............................................................... 65
PHlJ LlJC 2: Bang du li~u tinh toan cac chi tieu cua cac NHTM Vi~t Nam ............. 66

Vl


DANH MUC
BANG
•
STT

Ten bang

Trang

1

Bang 3.1 Tbng hqp cac bi€n trong mo hinh

35

2

Bang 4.1 Thbng ke mo ta cac bi€n

39

3

Bang 4.2 Ma tr~n tmmg quan gifra cac bi€n

41

4

Bang 4.3 K€t qua ki€m dinh phuang sai cua sai

5

Bang 4.4 K€t qua ki€n dinh tl,r tuang quan cua phftn du

42

(j

Bang 4.5 K€t qua ki~m dinh Hausman

42

7

Bang 4.6 K€t qua h6i quy anh hu6ng ng~u nhien (REM)

43

8

Bang 4.7 T6m luge ky v9ng dfiu va k€t qua

45

vu

sb khong dbi

42


DANH MVC cAc KY Hl~U, cAc CHU VIET TAT
STT Chti' vi~t tilt

..

Ch ti' vi~t dfty du

1

ABB

Ngan hang TMCP An Binh

2

ACB

Ngan hang TMCP

3

BIDV

Ngan hang thuong m~i Dftu Tu va Phat tri€n Vi~t Nam

4

CTG

Ngan hang TMCP Cong Thuong

5

DAB

Ngan hang TMCP D~i A

6

EAB

Ngan hang TMCP Dong A

7
"8

EIB

Ngan hang TMCP Xu~t Nh~p KhAu

HDB

Ngan hang TMCP Phat Tri€n Nha TP .HCM

9

KLB

Ngan hang TMCP Kien Long

10

MB

Ngan hang TMCP Quan D9i

11

MHB

Ngan hang TMCP Phat Tri€n Nha D6ng B~ng Song Ciru Lon~

12

MSB

Ngan hang TMCP Hang hai

13

MDB

Ngan hang TMCP Phat Tri~n Mekong

14

NAB

Ngan hang TMCP Nam A

15

NVB

Ngan hang TMCP Nam

16

OCB

Ngan hang TMCP Phuang Dong

17

OJB

Ngan hang TMCP

18

PGB

Ngan hang TMCP Xang dftu Petrolimex

19

SCB

Ngan hang TMCP Sai Gem

20

SGB

Ngan hang TMCP Sai Gem Cong Thuong

21

SHB

Ngan hang TMCP Sai Gem - Ha N 9i

22

STB

Ngan hang TMCP Sai Gem Thuong Tin

23

TCB

Ngan hang TMCP Ky Thuang Vi~t Nam

24

VAB

Ngan hang TMCP Vi~t A

25

VCB

Ngan hang TMCP Ngo~i Thuong Vi~t Nam

26

VIB

Ngan hang TMCP Qu6c T~ Vi~t Nam

27

VPB

Ngan hang TMCP

28

NHTM

Ngan hang thuong m~i

29

NHNN

Ngan hang nha nu&c

30

ctg.

A Chau

D~i

Vi~t

Vi~t

Nam

Vi~t

Duong

Nam Thjnh Vm;mg

~.

Cac tac gia

1

Vlll


Gldl THIEU

CHUONG 1
GIOITHIEU
•
1.1

Ly do nghien cll'u va vin d~ nghien cll'u

1.1.1 Ly do nghien cll'u
Rose (2001) cho rfutg m(>t trong nhfrng nhi~m vµ quan tr~mg ma cac nha quan
tri ngan hang phai thvc

hi~n

la dam bao kha nang thanh khoan hgp ly cho ngan hang.

Ngan hang c6 kha nang thanh khoan tbt khi n6 luon c6 dugc ngu6n vbn kha dµng

..

v6i chi phi hgp ly vao dung thai di~m ma ngan hang cfin. Khong c6 du ngu6n vbn
kha dµng d~ dap U11g nhu cfiu doi hoi cua thi truang c6 th~ khi€n ngan hang mfit kha
nang thanh tmin, mAt uy tin va dfin d€n sv sµp d6 cua toan h~ thdng. Tuy nhien,
lugng vbn dv trfr qua 16n se tac d(>ng trvc ti€p lam giam kha nang dftu tu, kha nang
sinh lCri cua ban than ngan hang.

Trong thai gian vira qua,
nhfrng tac d(>ng tieu

C\fC

cua

S\f

d~c bi~t

la nhfrng nam 2010, 2011, 2012, tru6c

bAt dn cua kinh t€ Vl mo (kinh t€ suy thoai, l<µn phat

tang cao) va cac chinh sach cua Nha nu6c (ki€m ch€ l~m phat), thanh khoan cua h~
thdng NHTM da bi anh hu6ng nghiem tn;mg, ca bi~t c6 m(>t s6 ngan hang rai vao
tinh tr~g thi€u thanh khoan trfim tr9ng dfin d€n phai sap nh~p, hgp nhAt. Vi~c cho
vay d6i v6i khach hang m6i dugc cac ngan hang h€t sue can nh~c, hftu het cac ngan
hang chi uu dai cdp tin dµng theo h~n muc ddi v6i nhfrng khach hang truy€n thbng,
trong khi d6 lai sufit cho vay ciing biddy ten dt cao. K€t qua kinh doanh nam 2012
cua cac ngan hang giam sut m(>t each nghiem tr9ng, nhi€u ngan hang phai di€u chinh
giam ke ho~ch lgi nhu~n. Di€u nay khong chi gay anh hu6ng nghiem tr9ng den ho~t
d(>ng kinh doanh cua ban than ngan hang ma con tac d(>ng d€n thj truang ti€n t~ va
toan b(> n€n kinh t€ n6i chung. DU11g tru6c nhfrng vAn d€ d6, cac ngan hang da nh~n
thuc dugc tfim quan tr9ng cua cong tac quan tri thanh khoan trong ho~t d(>ng kinh
doanh cua minh.
Thanh khoan tbt la yeu tb quy€t dinh sv an toan trong ho~t d(mg cua NHTM.
Thieu thanh khoan la m(>t trong nhfrng ly do chinh gay nen pha san ngan hang. Vi
thanh khoan cua ngan hang mang m(>t y nghfa vo cimg quan tr9ng

a ca cfip d(> vr mo~
I

1

·.,


GIOI THIJ;U
lful vi mo, nen vi~c tim hi€u cac y€u t6 anh hu6ng d€n thanh khoan ctia ngan hang la
cfui thi€t. N6. cho chung ta m()t bing chfrng khoa h9c C\l th€ d€ c6 nhUng bi~n phap
nhim nang cao thanh khoan ctia cac NHTM, qua d6 g6p ph~n 6n dinh thi tru0ng
ngan hang.
Tren th€ gi&i da c6 rdt nhi€u cong trinh nghien c(ru v€ cac y€u t6 anh hu6ng
d€n thanh khoan ctia cac NHTM nhu: nghien c(ru ctia Bourke (1989), Molyneux va
Thornton (1992), Kosmidou va ctg. (2005), Lucchetta (2007), Sufian & Chong
(2008), Moore (2010), Akhtar va ctg. (2011), Delechat va ctg. (2012) ... Tuy nhien, &
Vi~t Nam, nghien c(ru v€ thanh khoan ctia cac NHTM la chua nhi€u va chti y€u

ngbien c(ru bAng phuang phap dinh tinh, nghien c(ru v€ thµc tn;mg thanh khoan ctia
cac NHTM

Vi~t

Nam va dua ra giai phap cho quan tri thanh khoan. Cac nghien c(ru

chua neu r5 duqc cac y€u td anh hu6ng d€n thanh khoan ctia NHTM Vi~t Nam. V6i
vi~c tham khao cac mo hinh v€ thanh khoan ngan hang ctia cac nha kinh t€ h9c tren

th€ gi&i, dung nhfrng mo hinh d6 d€ xem xet, ki€m dinh cho tinh thanh khoan ctia h~.
thdng NHTM Vi~t Nam va ki€n nghi nhUng giai phap cho h~ thdng NHTM Vi~t
Nam trong thai gian s~p d€n nen tac gia mong mu6n nghien c(ru d€ tai "Ctic yiu

t&

anh hU'iJ'ng din thanh khoan cua ngiin hang thU'ung m{li Vift Nam".

1.1.2 Vind~ nghien cll'u
D€ tai nay t~p trung nghien c(ru cac y€u td anh hu6ng d€n thanh khoan ctia
cac NHTM Vi~t Nam, g6m NHTM c6 phfrn va NHTM nha nu&c. Cac nghien c(ru
tru6c day da chi ra rdt nhi€u y€u t6 tac d()ng d€n thanh khoan ctia cac NHTM, bao
g6m ca cac y€u t6 rn)i t~i thu()c ban than ngan hang nhu: quy mo ngan hang, kha
nang sinh lqi, dµ phong rtii ro rtii tin d\lng tren t6ng du nq, ty l~ cho vay tren huy
d()ng, ngu6n v6n huy d()ng ... , va cac y€u t6 ben ngoai nhu: tang tru6ng kinh t€, ty l~
l~m

phat. ..
Tren nhung ca s& vira neu tren, vdn d€ nghien c(ru ctia d€ tai la chi ra cac y,€u

t6 anh hu6ng ben trong lful ben ngoai ngan hang va m(rc d() anh hu6ng ctia chung ten
thanh khoan ctia ngan hang. Trong d6, cac y€u t6 ben trong duqc ldy tir ngu6n du
li~u thu cdp thu th~p duqc tir cac bao cao tai chinh da duqc cong b6 ctia cac NHTM
Vi~t Nam trong khoang thai gian tir 2006-2012. S6 li~u ctia cac y€u t6 ben ngoai\

2


GIOI THIJ~~U
duqe ldy tir Bao eao tinh hinh kinh t€ xa h()i hang nam eua T6ng Cve Th6ng Ke

(www.gso.gov.vn).

1.2

· Cau hoi nghien cw va m\lc tieu nghien cw

1.2.1 Cau hoi nghien cw

v 6i vdn d€ nghien eU11 neu tren, d€ tai efui t~p trung tra Uri eae eau hoi nghien
eU11 sau:
Cae y€u t6 nao anh hu6ng d€n thanh khoan eua NHTM Vi~t Nam?
,'

. Mire d() anh hu6ng eua eae y€u tf> d6 d€n thanh khoan eua NHTM Vi~t Nam

•'

nhu th€ nao?

1.2.2 M\lc tieu nghien cw
K€t qua nghien eU11 tim thdy se giup eho eae ngan hang e6 th€ quan tri ho~t
d()ng t6t han thanh khoan eua minh d€ d~t duqe mµe tieu d€ ra. V 6i ly do d6, d€ tai
nghien eUu nay nh~m VaO eae mve tieu:
Xae dinh duqe eae y€u t6 anh hu6ng d€n thanh khoan eua eae NHTM Vi~t
Nam.
Danh gia mire d() anh hu6ng eua eae y€u t6 d6 Ien thanh khoan eua eae
NHTM

1.3

Vi~t

Nam.

P.h,m vi nghien cw
D€ tai nghien eU11 trong ph~ vi eae NHTM Vi~t Nam. D6i tuqng eua nghien

eUu la thanh khoan eua ngan hang Va eae y€u tf> hen trong e6 lien quan nhu: quy mo
ngan hang, kha nang sinh lqi, dv phong rui ro rui tin dvng tren t6ng du nq, ty I~ eho
vay tren huy d()ng, ngudn v6n huy d()ng ... Ben e~nh d6, eae yeu t6 hen ngoai e6 lien
quan ci1ng duqe xem xet nhu: tang tru6ng kinh t€, ty I~ l~m phat ...
s6 li~u v€ eae y€u t6 hen trong duqe ldy tu eae hao eao tai ehinh da duqe
ki€m toan eua 27 NHTM Vi~t Nam trong khoang thai gian tir 2006-2012 va sf> li~u
v€ eae yeu t6 hen ngoai duqe ldy tir Bao eao tinh hinh kinh te xa h(H hang nam eua
T6ng Cve Th6ng Ke.

3


0101 THl$U

1.4

Phll'ong phap nghien cti'u
D€ tai. sir d\mg phuong phap phan ti ch dinh luqng, ap dvng phuong phap phan

tich hfii quy dfr li~u bang (Panel regression), sir dvng phuong phap u6c luqng cac
h~ s6 hfii quy cho mo hinh la Fixed Effects Model (FEM) va Random Effects Model

(REM). Nghien c(ru ciing thl,Ic hi~n Hausman Test de kiem dinh xem mo hinh FEM

hay REM phu hqp han trong vi~c nghien cfru cac y€u t6 anh hu6ng d€n thanh
khoan cua cac NHTM Vi~t Nam.
Qua trinh nghien c(ru duqc ti€n hanh lfin luqt theo trinh t\I sau: Dfiu tien, xac

..

dinh cac ca

sa dfr li~u

c6 lien quan (bao cao tai chinh tren website va bao cao

thl.rang nien cua cac NHTM Vi~t Nam), cac t1;tp chi hQc thu~t c6 lien quan va m9t
nh6m cac tir kh6a de tim ki€m trong ca

sa du li~u va t1;tp chi chuyen nganh. Sau d6,

xac dinh cac nghien c(ru c6 lien quan n€u dap (mg hai tieu chi: nghien c(ru c6 thanh
khoan la bi€n ph\l thu{>c va nghien c(ru da dugc cong b6 tren m{>t t~p chi chuyen
nganh. Ti€p theo la ti€n hanh khao sat cac ly thuy€t lien quan d€n vdn d€ nghien c(ru
de xac dinh cac y€u t6 quy€t djnh dugc SU dl,lng trong cac mo hinh thl,IC nghi~m.
Phan lo~i cac y€u t6 quy€t dinh thanh hai nh6m y€u t6 hen trong va y€u t6 hen
ngoai. K€ d€n, xay dlJllg cac gia thuy€t nghien c(ru va mo hinh nghien Clru. K€ tiep,
thu th~p dfr li~u cho nghien c(ru tir cac trang web cua cac NHTM Vi~t Nam va T6ng
Cvc Th6ng Ke, va xir ly dfr li~u thich hqp theo cac yeu cfiu cua d6i tuqng nghien
c(ru. Sir d\lllg phfin m€m Eviews 7 de th\Ic hi~n cac kiem dinh nh~m 11,Ia ch9n mo
hinh phu hqp, u6c luqng cac h~ s6 hfii quy va xem xet cac ket qua nay. Cu6i cung,
giai thich cac m6i quan h~ va dua ra k€t lu~ d\Ia tren k€t qua nghien cfru.

1.5

Dong gop cua nghien cti'u

d

cdp d() vi mo, k€t qua nghien c(ru la CO' s6 khoa hQC de Chinh phu va

NHNN xac dinh dugc cac yeu t6 anh hu6ng den thanh khoan cua cac NHTM Vi~t
Nam, tir d6 dua ra duqc nhfrng chinh sach vi mo kip thcri va hgp ly nh~m xay d\Illg
m{>t h~ th6ng ngan hang vfrng ch~c, ho1;tt d{>ng kinh doanh an toan, lanh m~nh va
hi~u

qua.

d

cdp d() vi mo, k€t qua nghien cfru la ca

sa khoa hQc de cac nha quan tri

ngan hang xac dinh duqc cac y€u t6 anh hu6ng den thanh khoan cua ngan hang va"
I

4

·,


GIOI THIEU
muc d<) anh hu6ng cua chung, tir do co th€ dua ra cac chinh sach hQP ly, giup cho

ngan hang ho~t d<)ng hi~u qua va phat tri€n b€n vitng.
K~t ciu lu~n van

1.6

. Lu~n van duqc chia thanh nam chuong v6i n<)i dung nhu sau:
Chuong 1 - gi6i thi~u: Trinh bay tom luqc ly do va vfin d€ nghien ctru, cfiu
hoi va m\lc tieu nghien ctru, ph~ vi nghien cuu, phuong phap nghien ctru, dong gop
.

·'

'

cua nghien Clru va k€t cdu lu~n van .
Chuong 2 -

CO'

s& ly thuy€t: Khao sat ly thuy€t v€ thanh khoan va cac y€u tb

tao d<)ng d€n thanh khoan ngan hang. D6ng thai, dua ra cac gia thuy€t lam ti€n d€
dua cac bi€n vao mo hinh nghien Clru duqc SU d\lllg & chuang 3.
Chuong 3 - phuang phap nghien c(ru: Trinh bay v€ phuong phap nghien ctru
va mo hinh nghien c(ru dva tren cac ly thuy€t da khao sat & chuong 2, dinh nghia cac
bi€n, each xac dinh va tinh toan cua tilng bi€n.
Chuong 4 - k€t qua nghien c(ru: Trinh bay cac k€t qua phan tich sau khi su
d\lllg cac phftn m€m phan tich ngu6n du li~u da thu th~p va XU ly phu hQP v6i mo
hinh d€ xufit. Di~n giai cac k€t qua tir phAn m€m thanh cac k€t qua mang y nghia
kinh t€.

Chuong 5 - k€t lu~ & khuy€n nghi: Dva tren k€t qua da tim ra & chuong 4
d€ dua ra cac k€t lu~ va khuy€n nghi cho cac dbi tuqng co lien quan. Trinh bay cac
m~t h~ ch€ va hu6ng nghien c(ru trong tuong lai.

l

5

'


ca sd Ly THUYET
CHUONG2
CO SO LY THUYET
Trong phftn nay, ca s& ly thuy€t v€ thanh khoan ngan hang, cung cfiu thanh
khoan, rui ro thanh khoan, cac phuang phap do lu0ng thanh khoan duqc luge khao.
E>bng thai, cac nghien c(ru tru6c v€ cac y€u t6 anh hu&ng d€n thanh khoan ngan
hang ciing duqc neu ra nhfun lam ti€n d€ d€ dua cac bi€n vao mo hinh nghien c(ru

a

chuang 3.

2.1

Thanh khoan (Liquidity)
Ngan hang Thanh toan Qu6c t€ (BIS, 2008) dinh nghTa thanh khoan la kha

nang CUa ngan hang dap (mg cho S\f gia tang tai San Va dap Ung cac nghfa V\l d€n h(;ln
ma khong bi anh hu&ng d€n ho(;lt d()ng hfug ngay cua ngan hang ho~c khong phai

chiu nhfrng khoan 16 khong th€ chdp nh~n duqc.
Thanh khoan con c6 th€ duqc dinh nghia la kha nang cua m()t tA chuc taL
chinh d€ dap (mg tdt ca cac nhu cftu chinh dang cho cac ngubn tai trq (Yeager va
Seitz, 1989). Con theo Nguy€n Van Ti~n (2010): Du6i g6c d9 ngan hang, thanh
khoan la kha nang ngan hang dap (mg kip th(ri Va dfty du cac nghia V\l tai chfnh phat
sinh trong qua trinh ho(;lt d()ng kinh doanh nhu chi tni ti€n gui, cho vay, thanh toan,
va cac giao dich tai chinh khac.
Theo Rose (2001 ), quan tri thanh khoan trong ngan hang bao gbm vi~c dam
bao c6 du ti€n m~t trong tay va c6 th€ vay ti€n v6i chi phi hqp ly nh~m dap U'ng nhu
cdu ti€n m~t m6i khi nhu cftu xudt hi~n. Hai ho(;lt d()ng sir d\lng v6n thong thu0ng
nhdt cua ngan hang la dap ll'ng yeu cftu rut ti€n gui va dap ung nhu cfiu vay v6n.
Ngan hang c6 th€ dap U'ng yeu cftu vay v6n bfug each ban tai san (ban tai san thanh
khoan) hay vay tu thi tru0ng ti€n t~ (mua thanh khoan).
Basel (2000), cho rfug kha nang thanh khoan hay kha nang dap (mg ngubn
v6n cho S\f tang ten cua tai san c6 va thanh toan cac khoan nq khi d~n h(;ln la di€m
C\fC ky quan tn;mg d6i v6i S\f tbn tC;li cua bdt ky ngan hang nao. N€u tai san cua ngan
hang khong th€ chuy€n thanh ti€n m~t khi cdn (tuc la thanh khoan kem) thi ngan
hang khong c6 kha nang tra nq khi den h(;ln. Thanh khoan kem khong h~n d6ng nghia
v6i v5' nq neu ve Iau dai tai san v§n c6 kha nang ban di duqc. Rui ro cao han xay ra
I

6

.,


ca so Ly THUYET
n€u tai san hoan toan khong c6 tinh thanh khoan, khi d6 ngan hang khong c6 ti€n
thanh toan, chuy€n ti€n, chi tra cac khoan ti€n gui d€n h~n va cac nghia vv phat sinh
va tdt nhien se roi vao tinh tr~g va nq, pha san ngan hang. Vi v~y, quan ly thanh

khoan la m9t trong nhfrng ho~t d9ng quan tr9ng nhdt cua ban lanh d~o ngan hang.
Quan ly thanh khoan t6t se giup ngan hang d\l doan duqc nhfrng kha nang xay ra
nhiing t6n thdt nghiem tr9ng. Tfun quan tr9ng cua quan ly thanh khoan th\fc S\f vuQt
ra khoi ph~ vi cua m9t ngan hang vi S\f suy giam thanh khoan t~i m9t ngan hang c6
th€ c6 anh hu6ng t&i toan h~ th6ng va anh hu6ng t&i ho~t d9ng chung cua n€n kinh
-''
.•,

t€.

2.2

Cung, cftu va tr~ng thai thanh khoan
Theo Rose (2001 ), thanh khoan ngan hang la theo cung cAu thanh khoan:

2.2.1 Cung thanh khoan (con gQi la luBng ti~n vao):
Cung thanh khoan s6 ti€n c6 sfui ho~c c6 th€ c6 trong thai gian ng~n d€ ngan

v

hang sir dvng. Cac b9 ph~ t~o nen ngubn cung thanh khoan gbm:
Cac khoan ti€n gui cua khach hang: Day duqc xem la ngubn cung thanh
khoan quan tr9ng nhdt d6i v&i ngan hang d€ duy tri nhu cAu thanh khoan
thuang xuyen, bao gbm tdt ca cac lo~i ti€n gui m&i, ti€n gui b6 sung hay keo
dai thai h~ gui ti€n.
Cac khoan tin dvng thu v€: Day duqc xem la ngubn cung thanh khoan quan
tr9ng thu hai. Vi tin dvng la ho~t d9ng chinh, mang l~i ngubn thu 16'n nhdt cho
ngan hang, nhung ciing chua d\fllg rui ro mdt v6n cao, anh hu6ng d€n kha
nang thanh toan cu6i cung cua ngan hang. Vi v~y, n€u m9i khoan tin dvng
d€u duqc hoan tra dung h~n va dAy du ca g6c l~n lai thi khong nhiing bao dam

kinh doanh ngan hang c6 lai ma con la nhan t6 quan tr9ng g6p phAn bao dam
ngubn cung thanh khoan cho ngan hang.
Thu nh~p tu cung cdp dich vv: Bao gbm thu nh~p chu y€u tu cac dich vv
ngo~i bang nhu mo va thong bao L/C, bao lanh ngan hang, kinh doanh ngo~i
t~ ... D6i v&i m9t ngan hang hi~n d~i thi ty tr9ng thu tu dich vv ngay cang cao,

nen ngay cang c6 y nghia trong vi~c hinh thanh ngubn cung thanh khoan cho
nganhang.

7
.


CO

SO LY THUYET

Thu nh~p tir ban tai san: NhAm dap img nhu cdu thanh khoan, ngan hang c6
th€ chµy€n h6a m(>t phdn tai san c6 thanh khoan thanh ti€n m~t tuc thai. Tai
san c6 tinh thanh khoan cua ngan hang chu yeu bao g6m trai phieu, tin phieu
kho b~c; ngoai ra con c6 th€ k€ den cac trai phieu, ky phieu, c6 phieu cua cac
ngan hang va cac cong ty c6 h~ sb tin nhi~m cao.
Di vay tren thi tnrang ti€n t~: Phan anh nang }\re cua ngan hang c6 th€ di vay
tuc thai tren thi trub'ng ti€n t~, bao g6m cac khoan vay m&i, gia h~n va tudn
hoan nq vay,

kY ket h~n muc tin dµng

hay bAng cac hqp d6ng mua l~i. Quan

h~ ti€n vay cua ngan hang c6 th€ la v&i cac ngan hang khac hay v&i NHNN.

2.2:2 ciu thanh khoan (con gqi ia luAng ti~n ra):
La sb ti€n ngan hang c6 nhu cdu chi tra ngay l~p tuc ho~c trong m(>t thai gian
ngfu. Cac b9 ph~ t~o nen cdu thanh khoan g6m:
Khach hang rut cac khoan ti€n gi'ri: Day la nhu cdu thanh khoan chu yeu c6
tinh thub'ng xuyen, t(rc thb'i va VO di€u ki~n. bao g6m tfit ca cac lo~i ti€n gui
khong ky h~n. ti€n gi'ri phat hanh sec, ti€n gi'ri c6 ky h~n cho phep rut tru&c
h~. ti€n gi'ri c6 ky h~n thanh toan khi den h~n. thanh toan ky phieu va trai

phieu khi den h~.
-

Nhu cdu tin d1,lng cua khach hang: Day la cac quan h~ tin d1,lng ma ngan hang
mubn duy tri va dap (mg, bao g6m nhu cdu cfip tin d1,lng m&i, tai t\lc khoan
vay khi den h~, si'r d1,lng h~ muc tin d1,lng hay thvc hi~n cam k€t tin d\mg.
Hoan tra cac khoan di vay: Day la quan h~ tin d\lng tren thi truang ti€n t~, bao
g6m hoan tra ti€n vay cho cac ngan hang khac tren thi tuang lien ngan hang
va tra cho NHNN.
Chi phi ho~t d(>ng va thue: Bao g6m cac chi phi lien quan d€n ho~t d(>ng, nhu
ti€n luong, ti€n thu&ng, bao hi€m xa h{>i, cong tac phi, mua s~m tai san, chi su
dµng dich V\l cua cac don vi khac, chi tra thu€ cac lo~i.
Thanh toan c6 tuc cho c6 dong: Bao g6m chi c6 tuc bfug ti€n cho t~t ca cac
lo~i c6 phi€u do ngan hang phat hanh.

8


CO

SO LY THUYET

2.2.3 . Tqmg thai thanh khoan:
Tn;mg thai thanh khoan rong la chenh l~ch giua t6ng cung va t6ng cdu thanh
khoan t~i m()t thTr~ng thai thanh khoan rong (NLP) =

L Cung thanh khoan - L ciu

thanh khoan
Tr~g thai thanh khoan rong c6 th~ xay ra m()t trong hai tru
-

NLPt > 0: Ngan hang phai d6i m~t v6i tinh tr~g th~ng du thanh khoan
(liquidity surplus), tlrc du thira ti€n m~t khong c6 lai sufrt. Ngan hang cdn xac

..

djnh nen ddu tu hi~u qua khoan th~ng du thanh khoan nay .
Thira thanh khoan la m()t tr~g thai mfrt can bfug cua cac NHTM, xay ra khi
n€n kinh t€ ho~t d()ng kem hi~u qua, ngan hang khong ti€p c~n duqc v6i
khach hang ho~c khong h.ra ch9n duqc nhi€u khach hang d~ cho vay. Trong
ph~ vi cua m()t ngan hang, day la vi~c khong khai thac h€t ti€m nang sinh

lti€p khong c6 kha nang sinh lai (tbn quy ti€n m~t qua 16n), ho~c cling c6 th~
do ngan hang tang v6n qua nhanh trong khi chua c6 phuong an su d\mg v6n
hi~u

qua.

Thanh khoan thira thu+ Mua cac ch(ing khoan dv trfr thu cfip da ban tru6c d6.
+ Cho vay tren thj tru
h~n

nhan

r&i cua s6 thanh khoan thira).
+ Gui ti€n t~i cac t6 chuc tin d\lfig khac.

-

NLPt < O: Ngan hang phai d6i m~t v6i tinh tr~g tham hµt thanh khoan
(liquidity deficit), tuc thi€u h\lt ti€n m~t d~ chi tra. Ngan hang cdn xac djnh b6
sung thanh khoan tir ngubn nao, 6 dau, chi phi th€ nao?
Ngan hang c6 th~ ap d\lng cac bi~n phap sau d~ giai quy€t tinh tr~ng tham h\lt
thanh khoan:
+ Su d\mg d\f tru bAt bu()c du ra n€u c6 (do ti€n giri ky nay giam so
~.

v6i ky tru6c).
9


CO SO LY THUYET

+ Ban dµ trfr thu cdp (cac chfrng khoan ngiln h~ do Chinh phu phat

hanh).

+ Vay qua dem, vay tai chi€t khdu t~i NHNN.

+ Huy d(mg tir thi tru0ng ti€n t~: phat hanh chfrng chi ti€n gui c6
m~nh gia 16n d~ huy d<)ng v6n ...

2.3

Rui ro thanh khoan:

2.3.1 Dinh nghia rui ro thanh khoan:
Nguy~n Van Ti€n (2010) cho r~ng rui ro thanh khoan la kha nang ngan hang

khong dap frng duqc cac nghia V\l tai chinh m9t each tuc thai ho~c phai huy d<)ng
v6n bb sung v&i chi phi cao ho~c phai ban tai san v&i gia thdp. Rui ro thanh khoan
xay ra khi€n cho ngan hang phai dinh tr~ ho~t d<)ng, gay thua 16, mfit uy tin va n€u
nghiem tr9ng c6 th~ ddn d€n pha san.

2.3.2 Diu hi~u nh~n bi~t rui ro thanh khoan:
Nhi€u nha phan tich tai chinh cho rfug c6 m9t phmmg phap tbng hqp dS nh~n
bi€t kha nang thanh khoan cua ngan hang. Phuong phap nay t~p trung vao nguyen ly

"ky lu~t cua thi tru0ng tai chinh" (Nguy~n Van Ti€n (2010). Vi d\l, hay can nh~c cau
hoi: Ngan hang thµc sµ c6 ddy du tai san dµ trfr thanh khoan? Cau tra lai ph\l thu9c
vao vi th€ ngan hang tren thi tru0ng, hay sv danh gia cua thi tru0ng la nhu th€ nao.
Vi th€ cua ngan hang tren thi tru0ng duqc phan anh thong qua nhfrng tin hi~u:
Thu nhdt: Long tin cua dan chung. C6 b~ng chung nao cho thdy ngan hang
dang danh mfit ddn nguai gui ti€n, b&i vi nhfrng ca nhan va

tb

chuc lo ng~i

rfug ngan hang se thi€u ti€n m~t ho~c khong thS thanh toan cac khoan nq d€n
h~n?

-

Thu hai: Sµ bi€n d<)ng gia cb phi€u cua ngan hang. Thi gia c6 phi€u cua ngan
hang giam, b&i vi nhfrng nha dftu tu nh~ thdy r~ng ngan hang dang dfrng
tru&c m9t cu<)c khung hoang thanh khoan?
Thu ba: Ap dl,lllg m(rc Iai sudt huy d<)ng cao hon thi tru0ng. C6 b~ng chfrng
rfug ngan hang ap d\mg muc lai sudt huy d<)ng (ti€n gui,

ky phi€u, trai phi€u)

va chdp nh~ m(rc Iai sudt di vay cao hon muc lai sudt thi tru0ng m<)t each bdt\
I

10

·,


CO SO LY THUYET
thuang? N6i each khac, thi truang doi hoi phftn bu rui ro (risk premium) du6i
hinh tbirc ap dl,lng chi phi vay vfm cao, boi vi ngan hang duqc xem la dang
phai d6i dftu v&i m<)t cu<)c khiing hoang thanh khoan.
Thu tu: Chju 16 khi ban tai san. Ngan hang c6 chju sire ep ban tai san m<)t

each v{)i va va sfui sang chju 16 16n d€ dap irng nhu cfiu thanh khoan? Vi~c
chuy€n h6a tai san cua ngan hang la S\f ki~n xay ra thuang xuyen hay it khi?
Thu nam: Kha nang dap irng nhu cftu vay v6n cua khach hang. Ngan hang c6
dap irng dung h~n va dfty du cac cam ket tin dl,lng? Nhu cftu vay v6n cua
nhfrng khach hang c6 h~ s6 tin nhi~m cao c6 duqc giai quyet? hay ap l\fc

,.

thanh khoan khi€n ngan hang phai tir ch6i m<)t s6 yeu cfiu vay v6n kha thi?
Thu sau: Ngan hang c6 bu{)c phai vay Ngan hang trung uang v&i kh6i luqng
l&n va thuang xuyen khong? Ngan hang trung uang da b~t ddu d~t cau hoi v€
nhfrng khoan vay cua ngan hang?
N€u la cau tra lai thu~n d6i v6i bfit cir cau hoi nao neu tren, thi nha quan ly
ngan hang cfin phai t~p trung vao cac chinh sach quan ly thanh khoan d€ lfiy l~i ni€m
tin cua thj truang.

2.3.3 Nguyen nhan rui ro thanh khoan:
2.3.3.lNguyen nhan ti~n d~:
Nguy~n Van Tien (2010) cho rfulg c6 ba nguyen nhan chinh khien cho ngan

hang phai d6i m~t v&i rui ro thanh khoan thuang xuyen la:
-

Ngan hang huy d{)ng va di vay v6n thai h~ ng~n, sau d6 cir tufin hoan chung
d€ cho vay thai h~n dai han. Do d6, nhi€u ngan hang phai d6i m~t v&i S\I
khong trung kh6p v€ ky h~n den h~n gifra tai san c6 va tai san nq. Hi~m khi
lubng ti€n rong hen tai san c6 l~i vira khit d€ trang trai lubng ti€n rong hen tai
san nq. Trong th\Ic t€, ngan hang luon c6 m{)t ty l~ dang k€ tai san nq phai
duqc hoan tra tire thai, nhu ti€n gui khong ky h~, ti€n gui c6 ky h~ cho
phep rut tru&c h~n ... Do d6, ngan hang phai luon sfui sang thanh khoan.

S\I nh~y cam cua tai san tai chinh v&i thay d6i cua lai sufit. Khi lai sufit tang,
nhi€u nguai giri ti€n se rut ti€n rad€ dftu tu vao nai c6 ty sufit sinh lqi cao han\.
I

11

-,


ca so Ly THUYET
hon. Nhiing khach hang c6 nhu cdu tin d\lllg se hoan l~i, ho~c rut h€t s6 du
h~ muc tin d\lllg v6i lai sufit thfrp da thoa thu~n. Nhu v~y, thay d6i lai sufit

anh hu6ng dbng thai d€n lubng ti€n giri ciing nhu lubng ti€n vay' va cu6i
cilng la d€n thanh khoan cua ngan hang. Ngoai ra, lai sufit thay d6i se anh
hu6ng d€n thi gia cua cac tai san ma ngan hang dem ban d€ tang thanh khoan
· va trvc ti€p lam tang chi phi di vay tren thi truang ti€n t~.
-

Ngan hang luon phai dap frng nhu cdu thanh khoan m9t each hoan hao.
Nhiing tl'\lc tr~c v€ thanh khoan se lam x6i mon ni€m tin cua khach hang vao
ngan hang. M9t trong nhiing cong vi~c quan tr9ng d6i v6i nha quan ly ngan

,.

hang la luon lien h~ ch~t che v&i nhiing khach hang c6 s6 du ti€n giri 16n va
nhiing khach hang dang con h~ muc tin d\mg 16n chua sir d\lng d€ bi€t duqc
k€ ho~ch cua hQ khi nao thi rut ti€n va rut bao nhieu d€ c6 phuong an thanh
khoan thich hqp.

2.3.3.2Nguyen nhan

ho~t

d()ng:

Rui ro thanh khoan c6 th~ phat sinh

tu ho~t d()ng hen tai san nq hay ben tai

san c6 cua ngan hang.
-

Nguyen nhan ben tai san nq: Rui ro thanh khoan c6 th€ phat sinh bfrt cu khi
nao khi nhfrng nguai giri ti€n thvc hi~n rut ti€n ngay l~p tuc. Khi nhung nguai
gui ti€n rut ti€n d()t ng()t, bu()c ngan hang phai di vay bl> sung ho~c phai ban
b6t tai san (chuy€n h6a tai san c6 thanh d~ng ti€n m~t) d€ dap (rng kha nang
thanh khoan. Trong tfit ca cac nh6m thu()c tai san c6 thi ti€n m~t c6 muc d9
thanh khoan cao nhfit, vi v~y, ngan hang sir d\lng ti€n m~t la phuang ti~n ddu
tien va tn,rc ti€p d€ dap (mg nhu cdu thanh khoan. Tuy nhien, ti€n m~t l~i
khong mang l~i thu nh~p lai sufit, do d6 cac ngan hang luon giam thi€u tai san
c6

a d~ng ti€n m~t. D€ thu dugc lai sufit, cac ngan hang phai ddu tu ti€n vao

cac tai san it thanh khoan hon ho~c ddu tu vao nhiing tai san c6 thai h~n dai.
Cho du cu6i cung thi hdu h€t cac tai san khac nhau ciing c6 th€ chuy€n h6a
thanh ti€n, nhung chi phi d€ chuy€n h6a thanh ti€n ngay l~p tuc d6i v6i cac tai
san khac nhau thi rAt khac nhau. Khi phai ban m9t tai san ngay l~p tuc thi gia
cua n6 c6 th~ thfrp hon rfit nhi€u so v6i truang hqp c6 thai gian d~ tim ki€m~

l

12

·,


CO SO LY THUYET
nguai mua va thuong luqng v€ gia. K€t qua la m9t s6 tai san chi c6 th€
chuy€n h6a thanh ti€n ngay l~p tuc t~i muc gia ban h6a gia nit thdp, do d6 c6
th€ de dQa d€n kha nang thanh toan cu6i cimg cua ngan hang. Ngoai thanh ly
tai san, ngan hang c6 th€ tim ki€m cac ngul>n v6n bb sung thong qua vi~c di
vay tren thi tru0ng ti€n t~.
-

Nguyen nhan ben tai san c6: Rui ro thanh khoan phat sinh lien quan d€n cac
cam k€t tin d\lllg. Khi m9t cam k€t tin dµng duqc nguoi vay th\fc hi~n, thi
ngan hang phai dam bao c6 du ti€n ngay tuc thai d€ dap (mg nhu cftu cua
khach hang, n€u khong ngan hang phai d6i m~t v6i rui ro thanh khoan. Tuong
tµ nhu ben tai san nq, d€ dap (mg nhu cftu thnah khoan ben tai san c6, ngan
hang c6 th€ giam s6 du ti€n m~t, chuy€n h6a cac tai san khac thanh ti€n, ho~c
di vay cac ngul>n v6n bd sung tren thi tru0ng ti€n t~.

2.4

Cac phU'ong phap do lll'irng tqmg thai thanh khoan cua ngan hang
0heo Rose (2001 ), ngan hang da phat tri€n m(>t s6 phuong phap d€ danh gia

yeu cftu thanh khoan thµc t€. Nhung phuong phap d6 bao gl>m:

2.4.1 Phll'ong phap ti~p cin nguAn van va sfr d\(ng van:
Cach do lu0ng nay biit dftu v6i thµc t€18: kha nang thanh khoan tang khi ti€n
gui tang va cho vay giam; va kha nang thanh khoan giam khi ti€n giri giam va cho
vay tang. Bdt cu khi nao ngul>n thanh khoan va sir d\mg thanh khoan khong bfug
nhau, ngan hang phai d6i m~t v6i khe h& thanh khoan (liquidity gap). Khe h& nay
duqc do b~ng d<) chenh l~ch gifra tbng du nq trung binh va tbng ngul>n v6n huy d(>ng
trung binh.

Khe ha tai trq = TAng dU' nq tin d\lng trung binh - Tang sa dU' ti~n gm trung binh
N€u khe h& nay la s6 duong thi ngan hang bu(>c phai bu diip bfug each giam
s6 du ti€n m~t dµ trfr va cac tai san c6 tinh thanh khoan, ho~c di vay bb sung tren thi
tru0ng ti€n t~.

2.4.2 Phll'ong phap ciu true van:
Phuong phap nay yeu cftu ngan hang phai phan lo~i v6n va tai san theo tinh
chdt bn dinh (d~c bi~t la v6'i nhfrng thay dbi trong lai sudt).

~
I

13

'


CO SO LY THUYET
2.4.3. PhU'ong phap chi

sa thanh khoan:

Phuong phap chi s6 thanh khoan duqc phat tri€n bai Jim Pierce ti;li Fed. Chi
s6 nay do luang khoan 16 ti€m nang ma ngan hang ganh chiu khi phai ban thao (ban
ngay l~p tuc) tai san d€ dap frng nhu cfiu thanh khoan v6i gia thftp han gia thi truang
trong di€u ki~n binh thuang. Trong phuong phap nay nguai ta so sanh m<)t s6 chi s6
do luang thanh khoan cua ngan hang v6i cac ngan hang khac cimg quy mo va cimg
khu V\fC h9at d<)ng. Cong thuc do luang chi s6 thanh khoan duqc xac dinh nhu sau:
·' '

I=
Trong d6:

~[ wix(Pi/P*i)]

wi: ty tr9ng cua tai san th(r i trong danh mvc tai san
Pi: Gia ban thao tai san cua tai san thu i
P*i: Gia thi truang cua tai san thu i

2.5

Cac chi tieu do IU'img rui ro thanh khoan

~heo Rose (2001 ), tinh tri;lng thieu kha nang thanh khoan do vi~c rut ti€n giri
bftt thuang v6i quy mo 16n va n6 bu<)c ngan hang phai vay v6n v6i lai suftt cao, cao
hon lai suftt ma ngan hang phai thanh toan cho m<)t khoan vay tuong t\f. S\f giam sut
dang k€ v€ kha nang thanh khoan thuang bu<)c41gan hang phai tra lai suftt cao hon d€
thu hut gi6i dfiu tu mua chfrng chi ti€n giri tren thi truang ti€n t~. Theo d6, tac gia da
dua ra nhfrng thu6c do hfru ich dfJi v6i rui ro thanh khoan la cac ty s6, cv th€ la:

2.5.1 Tr~.mg thai ti~n m~t:
La ty l~ ti€n c6 th€ sir dvng ngay so v6i tbng tai san. M<)t ty l~ ti€n m(tt cao hon

ngv y rfutg ngan hang c6 kha nang vfrng vang hon trong vi~c giai quyet yeu cfru ti€n
m(tt tuc thai, trong d6, tri;lilg thai ti€n m(tt phv thu<)c vao 02 nh6m cac yeu t6, d6 la:
-

Nh6m cac yeu t6 ma ngan hang c6 th€ ki€m soat duqc nhu:
+ Nh6m yeu t6 lam tang quy ti€n t~: ban chfrng khoan, nh~n lai chfrng

khoan; vay qua dem, phat hanh chtrng chi ti€n giri ho(tc nh~n ti~n
giri cua khach hang; nhfrng khoan tin dvng da den hi;ln thu hbi.

14


CO SO LY THUYET
+ Nh6m y€u

tb

lam giam quy ti€n t~: mua chirng khoan, tra lai ti€n

gfri; khach hang rut ti€n dinh ky; tra ng vay d€n hc;m; cho vay qua
dem; thanh toan phi dich V\l cho ngan hang khac.
Nh6m cac y€u t6 ma ngan hang khong th€ ki€m soat dugc, bao g6m:

+ Nh6m y€u t6 lam tang quy ti€n t~: nhfmg khoan ti€n nh~n dugc tir
nghi~p V\l thanh toan bu trir; cac khoan thu€ thu h{>, ti€n m~t trong

qua trinh thu (ti€n dang chuy€n).

+ Nh6m y€u

tb

lam giam quy ti€n t~: nhfmg khoan phai tra trong

nghi~p V\l thanh toan bu trir; thu€ phai thanh toan cho ngan sach;

khach hang rut ti€n khong theo dinh ky (tru&c hc;m).
Tn;mg thai ti€n m~t c6 cong thuc nhu sau:

.

Ti& mit + tiAD glPi tai cic dinh chi tai chinh

Tr@Dg thai ti~n mit =

·

:

· ~· ,

Tong tai san

-

~

2.5.2 Chung khoan co tinh thanh khoan
La so sanh nhfrng chfrng khoan d~ ban ma ngan hang n~m gift v&i t6ng danh

I~

chfrng khoan chinh phu cang cao thi trc;mg thai

tbt.

Cong thuc tinh toan cua chfrng khoan c6 tinh

m\lc tai san c6 cua ngan hang. Ty
thanh khoan cua ngan hang cang
thanh khoan nhu sau:

,
•
Ch(tng khoan ro tinh thanh ~an

Chling khoin Chinh phu (DTTC)

=

,. ,

~

Tai san co

2.5.3 Chi s6 nang l\fc cho vay:
La ty I~ cho vay va cho thue rong trong t6ng tai san, chi sb nang Ive cho vay
la m{>t chi sb thanh khoan am b6'i vi cho vay va cho thue la nhfrng tai san c6 tinh
thanh khoan thAp ma ngan hang niim gift, cong thuc tinh chi sb nang Ive cho vay nhu

sau:
• .

Chi s6 niing Ille cho vay =

·

Cho vayva cho thue rong
.
. ,
T6ng tai san

l

15

'


CO SO LY THUYET
2.5.4 Cac khoan vay ctia ngan hang so v6i tAng tai san:
La cac khoan vay cua ngan hang nhu vay NHNN, hqp d6ng mua l~i chU11g
khoari, chU11g chi ti€n gui c6 gia tri 16n va gifiy nq ng~n h~. Vi~c tang cu6ng su
d\mg ngu6n v6n vay rAt c6 th€ gay ra rui ro thanh khoan n6u nhu nhu cftu rut ti€n gui
cua khach hang tang va chfit luqng cac khoan cho vay giam.
2.6.

Cac y~u t6 tac dQng d~n thanh khoan NHTM
Tren th6 gi&i da c6 rAt nhi€u cong trinh nghien cful v€ cac y6u t6 anh hu6ng

.1,,

d6n thanh khoan cua NHTM nhu nghien cful cua Bourke (1989), Molyneux va
Thornton (1992), Kosmidou va ctg. (2005), Lucchetta (2007), Sufian & Chong
(20.08), Moore (2010), Akhtar va ctg. (2011), Delechat va ctg. (2012) ... Nhin chung,
c6 hai nh6m y€u t6 anh hu6ng d€n thanh khoan cua NHTM la nh6m cac y€u t6 ben
trong (y€u t6 n()i t~i) va cac y€u t6 ben ngoai (y6u t6 vI mo).
Cac y€u rn'.)i t~i anh hu6ng d6n thanh khoan cua ngan hang chju anh hu6ng
;---.--

bai cac quyet djnh mang tinh chu quan cua ban Ianh

d~o

ngan hang, duqc gi&i

h~.

trong n()i b() trong ngan hang. Cac y€u t6 nay bao g6m: quy mo ngan hang, quy mo
v6n chu sa hfru, chAt luqng tai san, quy mo ti€n gui khach hang, kha nang sinh lqi,
rui ro tin d\Ulg, chinh sach lai suAt, mt'.rc d9 da d~ng h6a, chi phi ho~t d()ng, nang suAt
lao d()ng, cong ngh~ thong tin ...
Cac y€u t6 quy€t dinh ben ngoai lien quan d€n moi tru6ng kinh t€ phap ly c6
anh huang d6n ho~t d()ng va thanh khoan cua cac NHTM. Nh6m cac y€u t6 nay
tuqng trung cho cac sv ki~n di~n ra ben..!1goai ngan hang, n&m ngoai kha nang ki€m
=

soat cua cac nha quan tri ngan hang. Tuy nhien, cac nha quan tri v~n c6 th~ lu6ng
tru&c duqc nhfrng thay ddi cua moi tru6ng ben ngoai va c6 g~g xay d\fllg nhfrng
chinh sach nh&m n~m b~t kip thoi cac ca h9i phat tri~n ding nhu h~ ch€ t6i da

nhfrng tac d()ng khong mong mu6n do cac nhan t6 ben ngoai mang l~i. Trong cac
nghien ct'.ru da duqc thvc hi~n tren th€ gi&i, cac nhan t6 ben ngoai anh huang d€n kha
thanh khoan cua ngan hang bao g6m: t6c d9 tang tru6ng kinh t€, ty I~ l~m phat, sv
phat t~i€n cua thi tru6ng chU11g khoan, ch~ d9 ty gia h6i doai ...
Cac bi€n khac nhau c6 th~ duqc SU d\mg tuy theo tinh chAt va m\lC dich cua
m6i nghien ct'.ru. Dva tren tinh hinh ho~t d()ng cua cac NHTM Vi~t Nam, cac bi~n
sau duqc Iva ch9n d€ dua vao mo hinh nghien cful:
16