Sáng kiến kinh nghiệm Ngữ văn: Kinh nghiệm đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh

kinh nghiệm đổi mới kiểm tra kết quả học tập
môn Ngữ Văn Trung học cơ sở
-----------------------------------------
I. Những vấn đề chung.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu quan trọng
trong quá trình học. Đổi mới chơng trình THCS đòi hỏi phải tiến hành đồng bộ các
khâu quan trọng có đổi mới đánh giá. Kiểm tra là hình thức và phơng tiện của hoạt
động đánh giá, bởi vậy trong quá trình đổi mới đánh giá kết quả học tập của học
sinh trớc tiên cần phải đổi mới việc kiểm tra.
Hoạt động dạy và học cần có những thông tin phản hồi để điều chỉnh kịp
thời nhằm tạo ra hiệu quả ở mức cao nhất thể hiện chất lợng học tập của học
sinh. Về phơng điện này chất lợng học tập đợc xem nh chất lợng một sản phẩm
đang trong giai đoạn hình thành và hoàn thiện. Sự điều chỉnh bổ sung những
kiến thức kỹ năng và thói quen còn hời hợt, mơ hồ sẽ giúp cho chất lợng học tập
trở thành những tri thức bền vững cho mỗi học sinh. Việc kiểm tra chất lợng
học tập sẽ giúp cho các nhà giáo dục, các giáo viên bộ môn và bản thân học
sinh có những thông tin xác thực để có tác động kịp thời nhằm điều chỉnh và bổ
sung để hoàn thiện sản phẩm của mình trong quá trình dạy và học.
Kiểm tra đánh giá thành tích học tập môn học của học sinh luôn có những
mục đích cụ thể đó là: xác nhận mức độ thành tích mà học sinh đã đạt đợc so với
mục tiêu bài học đề ra, chỉ ra nguyên nhân đạt đợc thành tích, phán đoán khả năng
phát triển của học sinh. Nh vậy hoạt động kiểm tra đánh giá chất lợng học tập các
môn học của học sinh, ngoài giáo viên dạy học bộ môn cần có sự tham gia của học
sinh. Thực tế hiện nay học sinh (kể cả một số giáo viên) chỉ mới có đợc một thông
tin về mức độ thành tích của học sinh thông qua điểm số của bài kiểm tra, còn vấn
đề nguyên nhân thì hầu nh cha có tác dụng chỉ ra các thông tin phản hồi cụ thể
giúp học sinh điều chỉnh quá trình học tập của mình.
Việc ra đề kiểm tra cũng nh tổ chức kiểm tra đánh giá chất lợng học tập
môn học của học sinh phải đổi mới nhằm phát huy hiệu quả của hoạt động đánh
giá. Trong quá trình dạy học cũng nh thực hiện hoạt động kiểm tra đánh giá cần
chú ý đến vai trò tự đánh giá của học sinh. Sau khi thực hiện một bài kiểm tra, tự

các em có thể đánh giá đợc mức độ nắm kiến thức của mình, mức độ đạt đợc so
với yêu cầu mà thầy cô đa ra và có thể làm nh vậy đối với bạn của mình.
Đổi mới kiểm tra môn Ngữ văn THCS thực chất là một trong những thay
đổi qua việc đánh giá kết quả học tập môn Ngữ văn của học sinh bậc THCS nhằm
góp phần:
- Xác định chính xác hơn trình độ, năng lực học tập Ngữ văn của học sinh
vào những thời điểm nhất định, có tính chiến lợc theo những mục tiêu môn học đã
đề ra.
- Cung cấp cho giáo viên những thông tin chính xác hơn về: Những nội
dung kiến thức, kỹ năng, thái độ học tập mà mức độ đã hoặc cha đạt yêu cầu thteo
mục tiêu học môn THCS.
- Tìm nguyên nhân và cách khắc phục những khó khăn cản trở chất l-
ợng học tập môn Ngữ văn của học sinh THCS, từ đó đa ra những quyết định
cho các giai đoạn và hoạt động dạy - học, tiếp theo: Điều chỉnh, hỗ trợ trên
các phơng diện, mục tiêu, nội dung, phơng pháp, phơng tiện dạy học.v.v.
Thực trạng kiểm tra trong dạy học môn Ngữ văn hiện nay còn thiên về
kiểm tra khả năng ghi nhớ và tái hiện những khả năng đợc học thuộc hoặc kiểm
tra năng lực cảm thụ văn học theo những khuôn mẫu có sẵn, các dạng bài kiểm
tra còn đơn điệu hoặc lặp lại theo lối cũ nên không có khả năng kiểm tra đợc
nhiều mảng kiến thức, kỹ năng, cũng nh không phát huy tính sáng tạo, năng lực
thực hành vận dụng nghe, nói, đọc, viết của học sinh trong môn học.
Bài kiểm tra viết chủ yếu đợc tiến hành theo cách làm bài viết chung theo
một bài, đợc thực hiện đồng loạt, cùng cách thức cho tất cả các học sinh trong
cùng khối nên khó đánh giá chính xác đợc năng lực học tập môn học của học sinh.
Việc chấm bài cha hạn chế đợc sự chủ quan, cảm tính nhất là với những bài thể hiện
năng lực cảm thụ văn chơng nên rất khó đảm bảo sự khách quan trong đánh giá học
sinh. Báo chí đã lên tiếng phê phán quá nhiều về nạn chép lại văn mẫu, các kỳ thi thầy
chỉ chấm lại bài của chính thầy, học sinh không hề động não, ít sự sáng tạo, hiện t-
ợng học tủ, học lệch là phổ biến... Để góp phần chấm dứt các nạn ấy trong thi cử,
kiểm tra phải đổi mới cách ra đề. Trong phạm vi đề tài này, tôi xin nêu ra những

kinh nghiệm nhỏ trong việc ra đề thi, kiểm tra môn Ngữ văn theo hớng đổi mới
trong một năm qua.
II. Các kết quả của việc đổi mới kiểm tra môn Ngữ văn
THCS ở nhà trờng trong năm học 2006 - 2007 .
Chơng trình Ngữ văn THCS mới đang thực hiện đại trà trong toàn quốc.
Thay đổi một cách đồng bộ từ nội dung đến SGK, phơng pháp dạy học và đánh giá
kết quả học tập. Một trong những điểm thay đổi nổi bật của môn Ngữ văn là thực
hiện nguyên tắc tích hợp. Học và dạy theo phơng pháp tích hợp thì kiểm tra thi cử
cũng phải theo tinh thần ấy. Trong năm học 2006-2007 vừa qua, dới sự chỉ đạo của
Sở, Phòng Giáo dục, nhà trờng chúng tôi đã mạnh hạn đổi mới kiểm tra các môn
học nói chung và môn Ngữ văn nói riêng. Sau đây là những thể hiện cụ thể của đổi
mới kiểm tra và kết quả ban đầu thu đợc.
1. Kiểm tra vấn đáp (kiểm tra miệng):
Không nên chỉ kiểm tra vấn đáp vào 15 phút đầu giờ mà chỉ kiểm tra
kiến thức của bài vừa học quen gọi là kiểm tra bài cũ. Hình thức kiểm tra vấn
đáp có thể sử dụng ở mọi thời điểm trong tiết học Ngữ văn từ tìm hiểu bài mới
vận dụng các kiểm tra kỹ năng có liên quan để tìm hiểu bài mới; luyện tập
đọc, nghe, nói, viết cho mọi đối tợng học sinh với nhiều yêu cầu và mục đích
khác nhau.
Khi kiểm tra vấn đáp cần xác định rõ: nội dung, yêu cầu, mục đích hỏi, xác
định rõ từng đối tợng nhằm đến của mỗi câu hỏi; hạn chế cách dùng một câu hỏi
cho tất cả các đối tợng học sinh trong lớp.
Theo định hớng đổi mới phơng pháp dạy - học môn Ngữ văn trong nhà tr-
ờng hiện nay, cần phải giảm thiểu câu hỏi loại tái hiện, tăng cờng các câu hỏi phát
huy tính tích cực chủ động của học sinh trong quá trình học tập.
Chú trọng tạo điều kiện cho học sinh bộc lộ những suy nghĩ cá nhân, biết
chấp nhận có phê phán, ý kiến của cá nhân học sinh, đồng thời với việc rèn luyện
năng lực nói và trình bày lu loát, diễn cảm những suy nghĩ, tình cảm của các em.
Bên cạnh việc tận dụng tối đa những câu hỏi bài tập trong sách giáo khoa,
giáo viên có thể xây dựng thêm những câu hỏi bài tập khác dựa trên mục tiêu cần

đạt và khả năng học tập của các đối tợng học sinh trong lớp.
Thí dụ: Với bài 17 (SGK Ngữ văn 6, tập 1) có thể sử dụng những bài tập hỗ trợ
thêm cho hệ thống bài tập trong SGK để học sinh trả lời nhanh nh sau:
Qua đoạn văn: "Bài học đờng đời đầu tiên", em thấy nhân vật Dế Mèn
không có nét tính cách nào trong các nét tính cách sau:
A. Tự tin, dũng cảm
B. Tự phụ, kiêu căng
C. Khệnh khạng, xem thờng mọi ngời
D. Hung hăng, xốc nổi.
2. Kiểm tra viết:
Là hình thức kiểm tra phổ biến với môn Ngữ văn, đợc dùng để kiểm tra
nhiều học sinh trong một thời điểm. Nội dung kiểm tra viết có thể bao quát từ
những mạch kiến thức kỹ năng lớn đến những mạch kiến thức kỹ năng nhỏ và học
sinh phải diễn đạt câu trả lời bằng ngôn ngữ viết. Trong năm học qua, chúng tôi đã
áp dụng các hình thức kiểm tra sau dây:
2.a) Kiểm tra viết kiểu luận đề (Tập làm văn):
Là loại bài tập kiểm tra thờng dùng trong môn Ngữ văn, số lợng câu hỏi
rất ít. Đây là kiểu kiểm tra quen thuộc với môn Ngữ văn THCS; những năm
qua cách kiểm tra này thờng dễ soạn, dễ xây dựng biểu điểm nhng chấm cho
chính xác khách quan lại vô cùng khó khăn vì phải phụ thuộc rất nhiều vào
chủ quan của ngời chấm; mức độ tin cậy, tính khách quan của bài luận là rất
hạn chế. Vì những lý do trên, trong năm học vừa qua chúng tôi đã đổi mới
kiểm tra theo hớng tăng cờng kiểu kiểm tra trắc nghiệm khách quan.
2.b) Kiểu kiểm tra trắc nghiệm khách quan:
Có thể phục vụ cho nhiều mục đích đánh giá khác nhau trong môn Ngữ
văn, tuy nhiên ngời soạn câu hỏi cần nắm vững các mạch kiến thức kỹ năng, có
định hớng kiểm tra rõ ràng, biết cách thể hiện ý tởng sẽ kiểm tra qua một hình thức
ngôn ngữ ký hiệu (nếu có) một cách tờng minh dễ hiểu đối với học sinh. Có nh vậy
câu hỏi trắc nghiệm mới thực sự có hiệu quả, đánh giá chính xác và đem lại những
thông tin có giá trị. Sử dụng câu hỏi trắc nghiệm trong dạy học Ngữ văn sẽ đem lại

nhiều u thế: Phạm vi kiến thức kỹ năng đợc kiểm tra toàn diện hơn, tính khách
quan và độ chính xác cao hơn, có thể chấm nhanh và chấm chính xác bằng máy,
đánh giá chính xác năng lực học tập môn Ngữ văn của học sinh, có thể chia nhỏ và
đánh giá đợc kết quả học tập và kỹ năng chuyên biệt của những kiến thức kỹ năng
chung.
Số lợng câu hỏi trắch nghiệm khách quan trong bài kiểm tra phụ thuộc vào
mục đích của việc kiểm tra và số lợng thời gian dành cho việc kiểm tra. Tất nhiên
với bài kiểm tra, số câu hỏi trắc nghiệm càng nhiều thì kết quả càng đáng tin cậy,
đồng thời càng bao quát đợc phạm vi nội dung kiểm tra kỹ năng rộng lớn hơn. Độ
khó của câu hỏi trắch nhiệm khách quan: Một bài trắc nghiệm khách quan tốt là
một bài có mực độ khó vừa phải, có nghĩa là không quá dễ hoặc không quá khó so
với số đông học sinh. Vì thế không nên hỏi những câu mà phần đông học sinh
không trả lời đợc, hay những câu hỏi mà hầu hết học sinh đều có thể trả lời đ-
ợc vì nh thế là quá khó hoặc quá dễ, không đủ độ tin cậy để đánh giá học sinh
hay phân loại học sinh giỏi và học sinh yếu.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan gồm có phần lệnh hỏi và phần thân. Các
quy tắc chính khi xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan trong năm qua, chúng
tôi đã xây dựng các quy tắc chính khi xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan
nh sau:
+ Câu hỏi ngắn gọn, dễ hiểu, tránh đánh số, tránh mất thời gian đọc.