Áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người từ thực tiễn tỉnh hải dương ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHẠM THỊ ĐÀO

ÁP DỤNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM
PHẠM TÍNH MẠNG, SỨC KHỎE CỦA CON NGƢỜI
TỪ THỰC TIỄN TỈNH HẢI DƢƠNG

Ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số: 8.38.01.04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. TRẦN ĐÌNH NHÃ

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Phạm Thị Đào

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ ÁP DỤNG
HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TÍNH MẠNG, ............................. 6
SỨC KHỎE CỦA CON NGƢỜI ................................................................................. 6
1.1. Những vấn đề lý luận về áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe của con người ........................................................................................ 6
1.2. Quy định của Bộ luật hình sự về áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe của con người ............................................................................... 15
1.3. Những yếu tố tác động đến chất lượng áp dụng hình phạt đối với các tội xâm
phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người ................................................... 25
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM
PHẠM TÍNH MẠNG, SỨC KHỎE CỦA CON NGƢỜI TỪ THỰC TIỄN XÉT
XỬ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HẢI DƢƠNG ............................................................... 28
2.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội, dân cư tỉnh Hải Dương .................. 28
2.2. Thực trạng áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe
của con người trên địa bàn tỉnh Hải Dương ................................................................. 29
2.3. Một số bất cập hạn chế trong áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe của con người và nguyên nhân ........................................................... 50
Chƣơng 3: MỘT SỐ YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP
DỤNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TÍNH MẠNG, SỨC
KHỎE CỦA CON NGƢỜI ........................................................................................ 63
3.1. Một số yêu cầu cần đảm bảo trong áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe của con người. .............................................................................. 63
3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm
tính mạng, sức khỏe của con người trên địa bàn tỉnh Hải Dương ................................ 65
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 81

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Kết quả thụ lý, xét xử các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe của
con người trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). .............................. 29
Bảng 2.2. Loại và mức hình phạt được áp dụng đối với các tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe của con người của trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 2017). .......................................................................................................... 31
Bảng 2.3. Mức hình phạt áp dụng đối với tội giết người trên địa bàn tỉnh Hải Dương
(2013 - 2017). ............................................................................................. 33
Bảng 2.4. Mức hình phạt áp dụng đối với tội giết con mới đẻ trên địa bàn tỉnh Hải
Dương (2013 - 2017). ................................................................................. 34
Bảng 2.5. Mức hình phạt áp dụng đối với tội giết người trong trạng thái tinh thần bị
kích động mạnh trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). .................... 34
Bảng 2.5. Mức hình phạt áp dụng đối với tội giết người do vượt quá giới hạn phòng
vệ chính đáng trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). ........................ 35
Bảng 2.6. Mức hình phạt áp dụng đối với tội làm chết người trong khi thi hành công
vụ trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). .......................................... 36
Bảng 2.7. Mức hình phạt áp dụng đối với tội vô ý làm chết người trên địa bàn tỉnh
Hải Dương (2013 - 2017). .......................................................................... 37
Bảng 2.8. Mức hình phạt áp dụng đối với tội vô ý làm chết người do vi phạm quy
tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính trên địa bàn tỉnh Hải Dương
(2013 - 2017). ............................................................................................. 38
Bảng 2.8. Mức hình phạt áp dụng đối với tội bức tử trên địa bàn tỉnh Hải Dương
(2013 - 2017). ............................................................................................. 39
Bảng 2.9. Mức hình phạt áp dụng đối với tội xúi giục hoặc giúp người khác tự giác
trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). ............................................... 40
Bảng 2.10. Mức hình phạt áp dụng đối với tội không cứu giúp người đang ở trong
tình trạng nguy hiểm đến tính mạng trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 2017). .......................................................................................................... 41

Bảng 2.11. Mức hình phạt áp dụng đối với tội đe dọa giết người trên địa bàn tỉnh
Hải Dương (2013 - 2017). .......................................................................... 42
Bảng 2.12. Mức hình phạt áp dụng đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017) 43
Bảng 2.13. Mức hình phạt áp dụng đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động
mạnh trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). ..................................... 44
Bảng 2.14. Mức hình phạt áp dụng đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). ............................................... 45
Bảng 2.15. Mức hình phạt áp dụng đối với tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác trong khi thi hành công vụ trên địa bàn tỉnh Hải
Dương (2013 - 2017). ................................................................................. 46
Bảng 2.16. Mức hình phạt áp dụng đối với tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). 47
Bảng 2.17. Mức hình phạt áp dụng đối với tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại
cho sức khỏe của người khác do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy
tắc hành chính trên địa bàn tỉnh Hải Dương (2013 - 2017). ....................... 48


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ADHP

Áp dụng hình phạt

ADPL

Áp dụng pháp luật

ADPLHS

Áp dụng pháp luật hình sự

BLHS

Bộ luật hình sự

BLTTHS

Bộ luật tố tụng hình sự

HĐXX

Hội đồng xét xử

HSST

Hình sự sơ thẩm

QĐHP

Quyết định hình phạt

TNHS

Trách nhiệm hình sự

TAND

Tòa án nhân dân

HTND

Hội thẩm nhân dân


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hình phạt là một phạm trù pháp lý và xã hội phức tạp, mang tính khách
quan, gắn liền với sự xuất hiện của nhà nước và pháp luật, vì thế nó được nghiên
cứu trong nhiều lĩnh vực khoa học xã hội khác nhau như triết học, thần học, giáo
dục học, đạo đức học, tâm lý học, tội phạm học. Trong lĩnh vực khoa học Luật hình
sự, quy định hình phạt là một trong những đối tượng nghiên cứu chủ yếu hết sức
quan trọng nhằm đó làm sáng tỏ việc áp dụng hình phạt trong từng tội phạm cụ thể.
Áp dụng hình phạt là một vấn đề quan trọng trong hoạt động xét xử của Tòa
án. Việc áp dụng hình phạt đúng sẽ mang lại hiệu quả tích cực trong công cuộc đấu
tranh phòng, chống tội phạm; đồng thời nó mang lại niềm tin cho nhân dân đối với
công tác xét xử của Tòa án; ngược lại nếu việc áp dụng pháp luật chưa chính xác sẽ
để lại nhiều hậu quả tiêu cực về mọi mặt của xã hội.
Trong những năm gần đây, trên địa bàn tỉnh Hải Dương, các loại tội phạm
xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe của con người có xu hướng gia tăng và diễn
biến phức tạp ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình an ninh trật tự, phát triển kinh tế
xã hội và đời sống của người dân. Từ thực tiễn áp dụng hình phạt của Tòa án nhân
dân hai cấp tỉnh Hải Dương đã góp phần đáng kể vào công tác đấu tranh phòng,
chống tội phạm nói chung của cả nước. Bên cạnh những mặt đã đạt được thì việc áp
dụng hình phạt đối với các tội phạm này trên địa bàn tỉnh Hải Dương cũng còn bất
cập, hạn chế trong việc xác định các tình tiết của vụ án, việc ra các quyết định áp
dụng hình phạt chưa chính xác, hạn chế trong tổng hợp hình phạt và hạn chế trong
các trường hợp cụ thể đã làm ảnh hưởng chung tới kết quả đầu tranh phòng, chống

tội phạm, làm giảm lòng tin của quần chúng nhân dân đối với hệ thống Tòa án.
Trước thực tế đó, việc nghiên cứu một cách khoa học và nghiêm túc, chỉ ra
những tồn tại, vi phạm, phân tích các nguyên nhân và đề ra các giải pháp để đảm bảo
áp dụng hình phạt đúng đối với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người
trong hoạt động xét xử của Tòa án trên địa bàn tỉnh Hải Dương, nhằm nâng cao hiệu
quả công tác đấu tranh phòng chống tội phạm là đòi hỏi mang tính cấp thiết.

1


Chính vì lý do đó mà học viên chọn Đề tài "Áp dụng hình phạt đối với các
tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người từ thực tiễn tỉnh Hải Dương" để
nghiên cứu làm luận văn thạc sĩ là hết sức cần thiết cả về lý luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Theo khảo sát của tác giả đã có nhiều công trình nghiên cứu về việc áp dụng
hình phạt đối với các nhóm tội, từ lý luận chung của khoa học Luật hình sự cũng
như tình hình nghiên cứu cụ thể, như: Th.s Nguyễn Mai Bộ có công trình bình luận
khoa học BLHS năm 1999 (phần các tội phạm) do Nxb chính trị quốc gia xuất bản
năm 2011; Th.s Đinh Văn Quế - bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 1999;
phần các tội phạm, tập IV Các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe, Nxb Tổng
hợp, TP.HCM năm 2001; TS Cao Thị Oanh - Giáo trình luật hình sự Việt Nam
(phần các tội phạm), Nxb giáo dục, năm 2010; Các bài viết về những vấn đề lý luận
và thực tiễn áp dụng hình phạt theo luật hình sự Việt Nam đăng tải trên Tạp chí Nhà
nước và Pháp luật; tạp chí Tòa án nhân nhân dân, Công an nhân dân, tạp chí Kiểm
sát trong những năm gần đây. Đối với tình hình nghiên cứu thực tế; đã có một số
công trung nghiên cứu đã tập trung vào áp dụng hình phạt, cụ thể như sau: Luận văn
thạc sĩ luật học đã nghiên cứu về áp dụng hình phạt như: "Quyết định hình phạt đối
với người chưa thành niên phạm tội" của tác giả Trần Đức Ninh bảo vệ năm 2013
của Học viện khoa học xã hội; tác giả Phạm Thị Nga với đề tài "Tình tiết giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự trong việc định tội danh và áp dụng hình phạt" bảo vệ tại Đại

học Luật Hà Nội năm 2004; tác giả Phạm Đình Dũng đã bảo vệ đề tài "Căn cứ áp
dụng hình phạt: Những vấn đề lý luận và thực tiễn" bảo vệ tại Khoa luật Đại học
Quốc Gia Hà Nội năm 2006; tác giả Nguyễn Thị Bình bảo vệ năm 2010 với đề tài
"Quyết định hình phạt trong đồng phạm".
Các công trình nghiên cứu trên rất có giá trị để luận văn có thể kế thừa thông
tin, số liệu, đối chứng, ý tưởng nghiên cứu mà vẫn không bị trùng lặp vì có sự khác
nhau về các yếu tố như: Cách tiếp cận vấn đề nghiên cứu, thời gian nghiên cứu,
không gian nghiên cứu. Nhưng cho đến nay, chưa có công trình nào nghiên cứu về
"Áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người từ

2


thực tiễn tỉnh Hải Dương". Do vậy, công trình nghiên cứu này không trùng lặp với
bất kỳ công trình nghiên cứu nào trước đây.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu.
Luận văn nhằm bổ sung thêm những vấn đề lý luận về áp dụng hình phạt đối
với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người; cung cấp thêm những
thông tin về thực trạng áp dụng hình phạt trên cả nước nói chung và trên địa bàn
tỉnh Hải Dương nói riêng. Những vấn đề bất cập, vướng mắc trong thực tiễn áp
dụng các quy định của Bộ luật hình sự trên địa bàn tỉnh Hải Dương từ năm 2013 2017; từ đó đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện các quy định của pháp luật về loại
tội phạm này; giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng hình phạt nói chung và đối với
các tội xâm phạm tính mạng sức khỏe của con người được đúng và chính xác.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu.
- Làm rõ những vấn đề lý luận và các quy định pháp luật về áp dụng hình
phạt đối với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người.
- Đánh giá thực trạng áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính mạng,
sức khỏe của con người từ thực tiễn xét xử trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
- Đưa ra một số yêu cầu và đề xuất giải pháp đảm bảo áp dụng hình phạt

đúng đối với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.
4.1. Đối tượng nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là những vấn đề lý luận, các quy định
của pháp luật về áp dụng hình phạt và thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội
xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người từ hoạt động xét xử trên địa bàn tỉnh
Hải Dương.
4.2. Phạm vi nghiên cứu.
Về thời gian: Số liệu nghiên cứu đề tài được giới hạn từ số liệu xét xử sơ
thẩm của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Hải Dương, từ năm 2013 đến năm 2017 về
các tội xâm phạm, tính mạng sức khỏe của con người

3


Về cơ sở pháp lý: Luận văn nghiên cứu BLHS năm 1999, sửa đổi, bổ sung
năm 2009 và những điểm mới của BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.
Về không gian: Đề tài luận văn được thực hiện trên phạm vi tỉnh Hải
Dương.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận.
Đề tài được nghiên cứu là dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng Mác - xít, Tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm của Đảng và Nhà nước về bảo vệ tính mạng, sức khỏe con người, về
chính sách hình sự, về cải cách tư pháp.
5.2. Phương pháp nghiên cứu.
Đề tài sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp lịch
sử; phương pháp so sánh; phương pháp phân tích; phương pháp tổng hợp; phương
pháp nghiên cứu những vụ án điển hình; phương pháp thống kê, tổng hợp. Để hoàn
thành mục đích nghiên cứu tác giả vận dụng kết hợp giữa các phương pháp trong

từng nội dung của đề tài, trong đó phương pháp thống kê và phương pháp so sánh là
những phương pháp được sử dụng nhiều nhất trong đề tài này.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận của luận văn
Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần hoàn thiện lý luận về hành vi xâm
phạm tính mạng, sức khỏe trong khoa học hình sự Việt Nam. Luận văn góp tiếng
nói khoa học về lý luận áp dụng hình phạt và kiểm chứng thông qua thực tiễn hoạt
động xét xử trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn.
Đề tài này sẽ góp phần làm rõ những bất cập, hạn chế và nguyên nhân của
thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con
người trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Những đề xuất, kiến nghị của luận văn có thể
phục vụ tốt hơn cho công tác lập pháp và hoạt động, áp dụng BLHS liên quan đến
nhóm tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người trong công tác đấu tranh và
phòng, chống tội phạm trên cả nước nhất là đối với địa bàn tỉnh Hải Dương. Ngoài

4


ra, luận văn còn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, học tập về
áp dụng hình phạt.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được cơ
cấu thành 03 chương.
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về áp dụng hình phạt đối với
các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người.
Chương 2: Thực trạng áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe của con người từ thực tiễn xét xử trên địa bàn tỉnh Hải Dương.
Chương 3: Các yêu cầu và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng hình phạt đối
với các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người.

5


Chƣơng 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ ÁP DỤNG HÌNH PHẠT
ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM TÍNH MẠNG,
SỨC KHỎE CỦA CON NGƢỜI
1.1. Những vấn đề lý luận về áp dụng hình phạt đối với các tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe của con ngƣời.
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm của áp dụng hình phạt đối với các tội xâm
phạm tính mạng, sức khỏe của con người.
1.1.1.1. Các khái niệm có liên quan
Khái niệm về hình phạt:
Trong lĩnh vực khoa học Luật hình sự, hình phạt là một trong những đối
tượng nghiên cứu chủ yếu. Đã có rất nhiều nhà khoa học đưa ra hai loại quan điểm
khác nhau về hình phạt; Loại thứ nhất, coi hình phạt là công cụ trừng trị, trả thù
người phạm tội, lấy sự khắc nghiệt của hình phạt làm điều răn cho người phạm tội;
còn loại quan điểm thứ hai, coi hình phạt là công cụ pháp lý cần thiết để đấu tranh
phòng, chống tội phạm, cải tạo giáo dục người phạm tội.
Theo GS.TS Võ Khánh Vinh quan niệm "Hình phạt là biện pháp cưỡng chế
nghiêm khắc nhất do luật quy định, được Tòa án nhân dân nhân danh Nhà nước
quyết định trong bản án đối với người có lỗi trong việc thực hiện tội phạm và được
thể hiện ở việc tước đoạt hoặc hạn chế các quyền và lợi ích do pháp luật quy định
đối với người bị kết án". [7.tr .26]. Còn GS.TS Nguyễn Ngọc Hòa thì định nghĩa:
"Hình phạt là biện pháp cưỡng chế Nhà nước nghiêm khắc nhất quy định trong
LHS, do Tòa án áp dụng cho chính người đã thực hiện tội phạm, nhằm trừng trị và
giáo dục họ, góp phần vào việc đấu tranh phòng và chống tội phạm, bảo vệ chế độ
và trật tự xã hội cũng như các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân". [9. tr. 24].
Theo quy định tại Điều 26 BLHS năm 1999 "Hình phạt là biện pháp cưỡng

chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của
người phạm tội. Hình phạt được quy định trong BLHS và do Tòa án quyết định".
Đây là lần đầu tiên trong lịch sử lập pháp nước ta đưa khái niệm hình phạt vào

6


Luận vận đậy đu ở file:Luận vận Full